Morgunblaðið - 21.07.1955, Page 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 21. júlí 1955
Friðrik frá Horni:
FRÁ ,£-55' SÝNINGUNNI í ROTTERDAM
EFTIRFARANDI grein er skrif-
uð fyrir Mbl. af Hollendingnum
Friðriki frá Horni (Freek Van
Hoorn) sem lesendum blaðsins
er þegar kunnur, um hina miklu
„E-55“ sýningu — eða Hollands-
sýninguna sem stendur yfir i
Rotterdam um þessar mundir og
hefir vakið mikia athygli. Af
greininni má ráða að þessi sýn-
ing mun rera mjög lærdómsrík
ekki aðeins fyrir Hollendinga
Sjálfa, heldur alla þá, sem fylgj-
ast vilja með framförum þeim og
þróun, sem orðið hafa í fram-
leiðsluháttum öllum og iðnaði í
heiminum síðustu áratugi — en
Holland hefur jafnan staðið
framarlega á því sviði. En nú
hefir Friðrik frá Horni orðið:
„E-55“ er það, sem er á baugi
Í Hollandi í dag. í digblöðum,
útvarpi — já alls staðar er hún
aðal umræðuefnið og það er eðli-
legt, að það sé svo. „E-55“ stend-
ur fyrir „Energy 1955“ (Orka
1955) og er nafn á hinni risa-
stóru sýningu, sem helguð er
„kraftaverkinu í Hollandi" — þ.
e. hinni merkilegu viðreisn lands
ins eftir allt það tjón og eyði-
leggingu, sem það varð fyrir á
styrjaldarárunum undir hernámi
Þjóðverja. |
Um 37 hcktara svæði var valið
þar sem sýnd skyldi þróun sú,
sem orðið hefir í Hollandi síðan
árið 1945. Og hvaða staður skyldi
kosinn til þessa fremur en Rotter
dam, tákn styrjaldareyðilegging-
arinnar og um leið tákn endur-
reisnarinnar eftir styriöldina.
—O—
Satt að segja hafði óg gert ráð.
fyrir að finna á sýningunni fjölda
hluta, sem Hollendingar einir
hefðu áhuga á. En ég komst að
raun um, að fyrir útlendinga
einnig er hún mikils virði.
Ýmsum kann að finnast það
einkennilegt að sjá þarna á sýn-
ingunni hrunda og eyðilagða brú
— Til hvers? Aðeins til að minna
á hvernig umhorfs var í Hollandi
árið 1945. Sýningargesturinn
mun einnig finna margt og mik-
ið, sem lýtur að brúarbygging-
um og hinum mikla fjölda járn-
brauta- og skurðbrúa í landinu.
Hreint kraftaverk var það, á hve
stuttum tíma eftir styrjöldina
tókst að koma þessum mikilvægu
samgöngutækjum í samt lag aft-
ur.
Þjóðdansaflokkur frá Provence í Frakklandi vekur mikla
hrifningu í skemmtigarðinum.
þjónustan við landamæri hefir
tekið með því að láta tollþjón-
ana ferðast með lestunum og
gegna sínum embættisskyldum
á leiðinni.
—O—
Við skulum taka annað dæmi:
Er við göngum leiðar okkar um
hina risavöxnu Orku-sýningu,
komumst við varla hjá því að
veita eftirtekt feykistórri mynd
af nýtízku farþegaflugvél, sem
notuð er af hollenzka KLM flug-
félaginu. En við tökum einnig
eftir fyrstu Fokker-flugvélinni,
hollenzku „Köngurlónni" og líka
sjáum við þar fjarstýrðu flug-
vélina, sem smíðuð er af hol-
enzka Aviolanda-félaginu, sem
jafnframt framleiðir Jet-flugvél-
ar fyrir hollenzka og belgiska
flugherinn, eftir amerískri fyrir-
mynd.
—O—
Gestur Orku-sýningarinnar
þarf ekki að óttast að hann verði
angraður af neinskonar óþægi-
legri prangarstarfsemi Ég varð
varla var við neitt slíkt, nema
aðeins minjagripasala sem er á
hverju horni og reyna að selja |
sýningargestum eitt eða annað
til minningar um E-55. — Annars
er öllum fyrirtækjum beinlínis
bannað að gera sér gróðaveg úr
þátttöku sinni í sýningunni og
mikill meirihluti sýmngardeild-
anna eru sameiginleg sýning á
því, sem verið er að gera og því,
sem hægt er að gera.
ar og risaborganna London og
New York. Með myndum og út-
reikningum er skýrður hinn gíf-
urlegi verðmunur milli járn-
brauta- og bifreiðaflutninga ann-
arsvegar og hinsvegar vatnaflutn
inganna. Af þessu verður ljóst
mikilvægi hinna hollenzku fljóta
og skurða og hinna nýju innlands
hafna í þágu iðnaðar og verzlun-
ar landsins.
—O—
Ágæti E-55 sýningarinnar er
fyrst og fremst fólgið í þessu,
Allir útlendingar staldra við
verkstæðið, þar sem hinir frægu
hollenzku tréskór eru búnir til.
— Þeir eru til sölu á sýningunni
fyrir þá, sem vilja.
—O—
Járnbrautafélag ríkisins sýnir
þarna mjög skýrt, hvernig ástand
ið var fyrir 10 árurn: Brotnar
j árnbrautarlínur, járnbrautar-
stöðvar í rústum, of fáir járn-
brautarvagnar og eimreiðar. —
í dag eru hollenzkar járnbrautir
meðal hinna fullkomnustu í
Evrópu. Gufuvélar <?ru ekki
lengur notaðay til farþegaflutn-
inga, þar eð allar aðallínurnar j
eru rafknúnar og ýmsar smærri'
með diesel-vélum. Frá Hollandi
er einnig komin hugmyndin um
sð draga úr tímanum, sem toll-
—O—
Mjög skemmtilegt er að skoða
skipadeild sýningarinnar. |
Örsmá trélíkön af allskonar
verzlunar- og flutningaskipum
liggja þarna við festar á stórri
tjörn — og þar er mikið um
hávaða, sem framleiddur er af
mörgum mönnum sem þarna eru
við vinnu sína í raunverulegri
skipasmíðastöð. — Hér sjáum við
eftirlíkingu af Rinarfljótinu og
margur kann að verða undrandi
yfir því að komast að raun um, j
eð samanlagðar siglingar Amster
dam og Rotterdam eru eins mikl-
að hún skýrir fyrir okkur, kem-
ur okkur í skilning um svo fjölda
margt, sem okkur var ekki ljóst
áður. Hvað vissi ég t d. um
hænsna- og nautgriparækt? Varla
nokkurn skapaðan hlut. En síð
an ég sá fjósin, hin nýtízku
mjaltatæki, skýringar á ýmsum
fóður-tilraunum, vél.ar til að
safna og merkja egg, framleiðslu
kjúklinga-bóluefnis — eftir að
allt þetta hefir verið skýrt fyrir
mér finn ég til þakkiætis og
óska þess eins, að ég hefði séð
þetta mörgum árum fyrr. —
Hver veit, nema ég hefði þá kos-
ið mér eitthvað allt annað lífs-
starf. — Þess vegna er það, að
ég held, að E-55 sýningin sé sér-
staklega þýðingarmikil fyrir
ungt fólk, sem enn hefir ekki
afráðið hvaða veg það á að velja
með tilliti til framtíðarstöðu í
þjóðfélaginu.
Sumir kunna að hafa sérstak-
an áhuga á efnafræði-deildinni,
þar sem sýnd er framleiðsla sápu,
smjörlíkis, litunarefna o. s, frv.
Öðrum verður það ef til vill
ljóst að verzlun og bankastörf
er það, sem þeim hentar bezt.
Og þeir virða hrifnir fyrir sér,
hvernig farið er að því að prenta
bankaseðla og slá mynt, hvort-
tveggja með merki E-55 sýning-
arinnar.
Trélíkön af öllum hollenzka kaupskipaflotanum á stórri
yfirbyggðri tjörn.
Allt þetta kann að gefa lesand-
anum þá hugmynd, að þessi E-55
sýning sé heldur þurr og stremb-
in — en það er hún reyndar
ekki. Þarna sjáum við gífurlega
stóra lyftivindu, sem ber hina
svonefndu „heims-gondóla“, eins
konar feykistórar stálkörfur.
Þegar veður er bjart og gott geta
sýningargestir látið lyfta sér í
þessum tækjum hátt í loft upp
og notið ljómandi útsýnar yfir
Rotterdam fyrir neðan.
Sýningunni er skipt í tvennt
af aðalstræti Rotterdam og hægt
er að fara yfir það í lyftustól —
hinum eina í Hollandi. Fallega
skipulagðir skurðir og tjarnir
gera umhverfið skemmtilegt og
nóg er af bátum til að róa á til
tilbreytingar. Á kvöldin er tré
og runnar skrautlýstir — Þetta
er einskonaar skemmtimiðstöð
sýningarinnar með mjög alþjóð-
legu andrúmslofti. Hressingar-
stofnun og veitingahús bera alls
konar útlend nöfn, þjóðdansar
frá ýmsum löndum eru dansaðir
og þarna er líka reglulegur
skemmtigarður svipaður og
Tivoli.
■—O—
En það fer ekki hjá því að við
þreytumst að lokum. Ég hefi var-
ið réttum 12 klukkustundum til
að ganga um og skoða E-55 sýn-
inguna og ég hefi séð aðeins lít-
inn hluta hennar og komst ekki
yfir að drekka í mig nema ör-
lítinn hluta af öllum þeim sjó
af fróðleik um Holland, sem hún
l.efir að bjóða. — Mig langar
aðeins til að minnast nokkrum
v i’ðum á deildina, sem fjallar um
hús og húsbúnað allskonar. Öllu
var fyrir komið af þvílíkri snilld,
allt frá eldhúsáhöldum og bolla-
skápum, gólftíglum og gólfdúk-
um til ýmkkonar húsgagneu
Áherzla er lögð á að sýna fram
á, hvernig búa má herbergi hús-
gögnum með sem minnstum til-
kostnaði, t. d. hvað mikið málað-
ir bjórkassar geta gert fyrir út-
lit á drengjaherbergi.
Ég hefi brugðið hér upp aðeins
fáeinum svipmyndum frá E-55
sýningunni. — Fullkomin lýsing
hennar væri efni í heila bók.
Ég mun leggja þangað leið
mína aftur áður en henni lýk-
ur — hinn 3. september n. k.
Friðrik frá Horni.
Eina kvöldstund hjá Ólöfu
Pálsdóttur, myndhöggvara
ÞAÐ er margt sem fyrir augu
ferðamannsins ber, þá hann er á
ferðalagi — og gamla máltækið
segir „að glöggt sé gests augað“.
Ýmislegt verður minnisstætt og
nær ógleymanlegt. — Ein slík
stund er mér minnisstæð.
Kvöld eitt var ég staddur á
vinnustað Ólafar Pálsdóttur
myndhöggvara í danska aka-
demíinu í Kaupmannahöfn og sá
listaverk hennar. Þar sá ég högg-
myndina Ung stúlka, mikið lista-
verk, sem nú er seld borgarstjórn-
inni í Árósum. Þá sá ég annað
listaverk .,Soninn“, sem er ungur
maður, fögur mynd í fullri líkams
stærð og er gerð hennar sérstak-
lega eðlileg og snilldarlega mót-
uð.
Fyrir „Soninn“ var Ólöf heiðr-
uð með gullheiðursmerki. Hins
konunglega listaskóla í Kaup-
mannahöfn og afhenti Ingirid
drottning Danmerkur það við
hátíðlegt tækifæri í viðurvist
merkra listamanna. Dönsk blöð
minntust þessa atburðar mjög|
lofsamlega og var ánægjulegt að
lesa þau ummæli öll.
UMMÆLI LISTDÓMARANS
Einn merkasti listgagnrýnandi
Dana, Clemensen, gagnrýndi um
þessar mundir listaverk þeirra
Dana er verðlaun hlutu við lista-
skólann og fór hann nokkuð hörð-
um orðum um listaverk þeirra,
en um „Soninn“ sagði hann „en
hin sérkennilega höggmynd Ólaf-
ar Pálsdóttur verðskuldar vissu-
lega gullmedalíu háskólans".
Þessi ummæli hins merka
manns eru mikils virði.
Ég var hrifinn af listaverkum
þessum og hafði mikla ánægju af
að sjá þau.
Síðan hefur þessi kvöl.Istund
oft komið í hug minn og í því
sambandi það, hvort samtíðin
veitir slíkum atvikum nægilega
eftirtekt og sýni listamönnunum
nægilega viðurkenningu. Lista-
maðurinn vinnur glæsileg afrek
fjarri ættlandi sínu við fátækt
og erfið kjör og fær lofsamleg
ummæli erlendra blaða og æðstu
heiðursverðlaun Hins konung-
lega listaháskóla — en heima er
lítið aðhafst. Eða hvað?
Mjög er mér í minni enn, hve
kennslukonan Kristín Daníels-
dóttir varð glöð, þá hún frétti að
bróður hennar, Ólafur Daníels-
son hafði hlotið gullmedaliu
fyrir stærðfræði við háskólann
í Kaupmannahöfn.
GLEYMUM EKKI EFNILF.GUM
LISTAMÖNNUM OKKAR
Allir í Steinnesi, ungir sem
gamlir, ‘tóku þátt í gleðinni og
dáðust að dugnaði hins unga ís-
lenzka námssveins úti í Kaup-
mannahöfn og yfir þeirri frægð
sem hann hefði unnið fyrir föð-
urlandið.
Og enn er það, að þjóðin gleðst
yfir unnum afrekum og er þakk-
lát hverjum sem þau leysa af
höndum.
En samtímis verður að gera
meira. Hún verður að láta athafn
ir koma. Listamennirnir eru fá-
tækir og ovelta oft heilu hungri
fyrir það, að treglega gengur
að selja verkin. Þeir eru ekki á
hverju strái, sem hafa skilning,
efni og aðstæður til að kaupa
listaverkin sem fullgerð eru og
standa til sýnis á vinnustofunum.
Ég vil skora á ríkisstjórnina
eða eitthvert bæjariélag að
kaupa sem fyrst „Soninn“ henn-
ar Ólafar, svo þessi ungi og
fallegi piltur fái tækifæri til að
koma heim til ættlands síns.
Ólafur Biarnason.
t ILLU
kryddvorar
eru ekta og
þess vegna
líka þa>- best,
Við ábyi’gjj
umst gseði.
Þeg&r þér gerið innkaspt
llðjið unt. LILLU-KRVDtá