Morgunblaðið - 31.07.1955, Blaðsíða 6

6
MORGU1SBLAÐIÐ
Sunnudagur 31. júlí 1955 i
ípiru' 'v’ i ';» V't 1 >l!"
..

FRÁ HRÍSEY.
(Ljósmyndir Mbl. Ól. K. M.)
Hrísey: Hjarta Eyjafjarðar
ÞAR BÚA 300MANNS, SJÓSÓKNARAR OG BÆNDUR
BÁTURINN klauf öldurnar, svo freyddi af kinnungunum.
Veður var gott, en nokkur alda og við vorum á leið
með lítilli ferju út í næststærstu ey á íslandi, Hrísey.
Hjarta Eyjafjarðar hefur hún stundum verið nefnd þar
sem hún rís frá sjó í miðjum firðinum, um stundarf jórðungs
bátsferð frá Árskógssandi. Og þangað var förinni heitið, út í
eyna, sem svo íjölmargir sigla fram hjá, en fæstir heimsækja;
þar sem 300 íbúar lifa og tveir bílar aka um; þar hefur ein
mesta útgerðarstöðin verið frá öndverðu við Eyjafjörð og
þar hafa lifað sægarpar og kempur mann fram af manni.
Jörundur Jörundsson, útgerðarmaður, t. v. og Þorsteinn Valde-
marsson, hreppsíjóri.
Laxárrafmagn og hitaveifa i bígerð
Eldey og Narfi og eru gerð það-
an út fjögur skip á síldveiðar og
vertíð fram yfir 1940.
Síðan verður aftur hlé á út-
gerðinni fram til 1948, þegar út-
gerðarfélag Hríseyjar er stofnað.
Keypti það stóran nýbyggðan
bát, Ver að nafni og gerði hann
út um nokkurra ára skeið, en
reksturinn gekk erfiðlega, þar
sem síldin brást ár eftir ár. Var
það úr, að Ver var seldur í fyrra
og í staðinn keyptur 18 smálesta
bátur, Dröfn, sem gerður hefur
verið út á handfæraveiðar og
gengur sú útgerð allvel.
í fyrra voru einnig byggðir
þrír átta smálesta vélbátar fyrir
menn í eynni, og erum við þá
komnir hringinn í útgerðarmál-
um okkar, segir Þorsteinn Valde-
marsson, aftur til litlu vélbát-
anna, sem var fyrst hrundið fram
hér árið 1903.
Dalvíkingar og Árskógstrend-
ingar hafa farið að dæmi þeirra
Hríseyinga og látið smíða fyrir
sig allmarga slíka litla báta. Hafa
þeir verið gerðir út á línu og
handfæri og útgerð þeirra gengið
vel, mun betur og hagstæðar, en
hinna stærri. Við veiðarnar eru
nú aðeins notuð færi úr nælon.
' Er það góð nýjung og þörf fram-
för, miklu léttara er að stunda
; fiskinn og 6—8 önglar eru nú
hafðir á hverju færi.
Draga Hríseyingar oft á þeim
öllum.
Að auki Drafnar og fjögurra
minni vélbáta eru um 12 trillur
gerðar út frá eynni.
Samkomuhúsið stendur við fjöruna, upphaflega byggt sem fiskhús
af Edinborgarverzlun. Nær rís sundlaugin hálfgerð. Þar koma
heitu lindirnar í góðar þarfir ef nýttar verða.
FRIÐUN FYRIR
NORÐURLANDI
Lítið hefur þó fiskazt í vetur
og í vor og er næstum eins og
hafið sé þurrt af fiski, segir Jör-
undur.
Eina ráðið tii þess að auka
aftur fiskigengdina og afla-
magnið er að friða stærra
svæði fyrir Norðurlandi, allt |
svæðið innan við línu, sem |
dregin er frá Rauðunúpum til
Grímseyjar og þaðan til
Horns.
Þá fyrst fjölgar fisknum 1
sjónum og aflinn glæðist aftur,
segir Þorsteinn Valdemarsson.
í Hrísey er bryggjan úr timbri,
en það illa skordýr, sandmaðk-
urinn hefur gert á henni mikinn
usla, og etið hana mjög. Var í
fyrra afráðið að klæða allan
bryggjuhausinn járni, en varla
Frh á bls. 11.
★
Abryggjunni hittum við að máli
tvo af höfðingjum eyjar-
innar, þá Þorstein Valdemarsson
hreppstjóra og Jörund Jörunds-
son útgerðarmann, föður Guð-
mundar Jörundssonar útgerðar-
manns á Akureyri. Eru þeir báð-
ir gamlir og gerkunnugir Hrís-
eyingar. Fylgdust þeir með okk-
ur um eyna, sögðu okkur sögu
byggðarinnar og frá því hvernig
málum væri þar háttað í dag.
+ BRAUTRYÐJENDUR
í Utgerð
í Hrísey eru fimm landnáms-
jarðir, Syðstibær, Yztibær, Mið-
bær, Saltnes og Hvatastaðir. Hin-
ar síðarnefndu jarðir fóru í eyði
upp úr Svarta dauða, eftir alda-
mótin 1400, og nú eru aðeins
byggðir tveir bæir á eynni.
Útgerðarstöð myndaðist
snemma í Hrísey og byggð spratt
af henni og var það suðvestast
á eynni. Upp úr aldamótunum
var þar hin mesta framför og
góðæri. Þá ráku Norðmenn það-
an útgerð og atvinnurekstur,
sem færði Hríseyingum atvinnu
og tekjur í aðra hönd og stóð svo
alllengi. Á áratugunum fyrir
aldaskiptin var mikil útgerð við
fjörðinn, bæði á hákarlaveiðar
og í veri og átti Hrísey drjúgan
Bkerf í henni. Naut hún þar legu
sinnar, í miðjum firðinum; stut.t
var á miðin og síldin óð oft í
kring um alla eyna á sumrum
og langt innar eftir firðinum.
Það var í Hrísey sem fyrst var
tekið að salta fisk á Norðurlandi.
Var það faðir Jörundar, sem
fyrstur hófst handa við þá
fiskverkun. Var það um 1860.
Bar það þannig til að Tryggvi
Gunnarsson, sem þá var forstjóri
Gránufélagsins á Akureyri, kom
eitt sinn til Hríseyjar og sá þar
liggja tvær morknaðar lúður í
flæðarmálinu. Var að undirlagi
þeirra Tryggva og Jörundar
fenginn maður frá Vestfjörðum
norður og kenndi hann Eyfirð-
ingum fyrstur að salta fiskinn
og breiddist brátt sú verkunar-
aðferð út um allan fjórðunginn.
Fyrsti vélbáturinn sem kom
til Eyjafjarðar var einnig
gerður út frá Hrísey. Keypti ]
Björn Jörundsson ÞRÁIN ár-!
ið 1903 og fylgdu margir í
kjölfar hans.
Stóð vélbátaútgerðin í eynni
með blóma fram undir 1930 þeg-
ar kreppan kom og voru 16 dekk-
bátar í eynni þegar flest var.
* AUKINN FLOTI
Eftir árið 1930 dróst útgerðin
mjög saman í eynni, en upp úr
1935 eru keypt ný skip þangað,
Sæborg og Andey og síðar Ottó,
Götumynd: Yfir bæjarlífinu í Hrísey hvílir geðþekkur og rólegur blær eins og þessi mynd sýnir. —
Fæstir bæir komast nær því að vera það sem danskir nefna „maleriskir“; gömul, sérstæð og snotur
hús við hlykkjóttar göturnar, og næstum má Iesa sögu kauptúnsins út úr hverju þeirra. Jarðsíminn
hefur ekki enn haldið innreið sína, en 20 menn hafa talsíma í Hrísey.