Morgunblaðið - 31.07.1955, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLABlfí
Sunnudagur 31. júlí 1955
Sumarbréf
AÐ koma úr íslenzkri sveit til
Sjálands, um miðsumarsleyti,
er eins og að koma inn í skrúð-
garð. Ég fer með áætlunarbíl
tuttugu kílómetra leið í norð-
vesturátt frá Helsingör. Júní er
„græni mánuðurinn", segja Sjá-
lendingar. Og víst er um það,
maður eygir naumast nokkurn
blett, sem ekki er grænn. Á sín-
ma stöðum lýsa fagurgulir sinn-
epsakrar. Blöð beykitrjánna eru
síkvik, þótt logn sé. Angan af
nýslegnu heyi berst að vitum
okkar. Hundruð af sætum eru á
víð og dreif á túnunum. Hey er
hér sætt á þrístrendar trjágrind-
nr, hengt á þær til þerris. Á víð-
áttumiklum fóðurrófuökrum eru
verkamenn í ákvæðisvinnu við
«ð grisja. Þeir leggja síðustu
hönd á vorverkin.
REGNTÐ LÆTUR BÍÐA
EFTIR SÉR
Við ökum framhjá einu mesta
•tórbýli Norður-Sjálands. Við
grillum hvít hús með rauðbrúnu
þaki, milli ljósra greina beyki-
trjánna. Það er Esrumbúgarður.
Þar er útsýni yfir Esrum-vatn
og Gribskow, stærsta beykiskóg
Danmerkur. Dráttarvélar aka út
©g inn um breitt hlið. Skammt
frá veginum er maður á jeppa.
Hann hefur tekið upp baráttu
gegn iilgresi, dregur á eftir sér
vél, sem dreifir vökva yfir ak-
urinn. Eftir nokkrar klukku-
atundir er illgresið visnað, en
komið sakar ekki. Dökkrauðar
kýr eru á beit í lágri girðingu,
með eintim sléttum þræði — raf-
leiðslu. Ég kasta tölu á þær og
telst þær vera 127. Brúngulir,
gróðursnauðir blettir bera vott
um langvinnan þurrk. „Regnið
lætur bíða eftir sér þetta sumar,
eins og oft áður,“ andvarpar
bóndi einn. Hann situr við hlið-
ina á mér og lætur móðan mása.
Hér eru oft þurrkar á vorin,
segir hann, en úrkoma svo mikil
í ágústmánuði að veldur tjóni á
uppskeru. Talið berst að marg-
víslegum erfiðleikum bænda, og
er um kennt bæði náttúruöfl-
um og stjórnarvöldum. Hann
vitnar í blað bænda, sína Biblíu.
Þar segir:
— Bændum er neitað um nokk
urra þúsund króna lán, þurfi
þeir að dytta að kofunum, frétts
gvo daginn eftir að veittar hafi
verið nokkrar milljónir ti)
íþrótta- eða sýningasvæðis!
* ÞÉTTBÝLL OG
SÖGUFRÆGUR STAÐUR
Þéttbýlt mjög er í Esrum, eins
Og alls staðar á Sjálandi, og ei
allsögufrægur staður. Hér reistu
Benediktsmunkar klaustur á mið
öldum og héldu það í fjórar ald-
fr. Aðalklausturhúsið stendui
enn, stórhýsi úr rauðum tígul
steini. Héðan héldu hópar „hinna
hvítu munka“, — en svo voru
þeir nefndir af því að þeir klædd
ust Ijósgráum skikkjum, — venju
lega tólf í hvorum hóp, til Sví-
þjóðar og Þýzkalands, og stofn-
uðu þar mörg klaustur. Enn eru
til bækur, sem þeir skrifuðu af.
Þeir voru iðjusamir, gróðursettu
blóm og berjarunna, ræktuðu
ávexti og stofnsettu fyrstu tígul-
Steinagerð í Danmörku.
Kaupmannahafnarbúar fara
margir til Esrum í sumarleyfi
eínu, og er hér mikil umferð,
einkum um helgar. Litlir „knall-
erter“ — hjólatíkur — geysast
áfram á bugðóttum, malbikuð-
um vegum. Vegir eru oftast
xnjóir og smjúga eins og ormar
eítir ótal trjágöngum. Sé bratti
á vegi er hann sjaldnast meiri
en í Bankastræti og á Skóiavörðu
•tig.
Raunar eru það ekki bæjar-
búar einir, sem taka sér frí frá
•törfum um þetta leyti árs. Hjá
•vcitamönnum er hlé á milli þess
að hey eru komin inn og upp-
•kera hefst. En það hlé er notað
tii áð vinna að viðgerðum og við-
haldi véla. Á störfum fjósakarla
er ekkert lát. Þeir gegna mesta
trúnaðarstarfi í sveitum Dan-1
merkur. Ég sá mörg dæmi þessl
cílir Albert Ólafsson
að þeir eru þeim vanda vaxnir:
Kýrnar hreinar og fjós sótthreins
uð á hverjum degi. Dýralæknir
hefur eftirlit með hirðingu og
heilsufari kúnna. Fjósameistari
og mjaltamenn eru með þvegnai
hendur og í hvítum vinnuslopp-
um.
Á HÚSÐÝRASÝNING
AÐ BELLAHÖJ
Einn af fyrstu dögum júlí-
mánaðar verö ég samferða sjá
lenzkum bónda til húsdýrasýn-
ingarinnar að Bellahöj hjá Kaup-
mannahofn. Alls sót‘u þá sýn-
ingu 152 þúsundir inanna. Við
veljum okkur hentugt stæði með
útsýni yfir feikistórt sýningar-
svæði, með urmul af fólki, skepn-
um, bílum og alls konar landbún-
aðaráhöldum. Hér er ekki um að
ræða venjulega nautgripasýn-
ingu. Flest viðkomandi landbún-
aði er hér sett á svið, á mestu Friðriksborgarhöll liggur á fögrum stað í miðju Friðriksborgar-
búpeningssýningu, sem hefur
verið haldin í Danmörk. Meðal
áhorfenda er mesti sægur út-
lendinga, þar á meðal menn frá
Búlgaríu, Brazilíu og Indlandi.
Fjöldi útlendinga koma einnig til 0% udlrnod andre
landsins til þess að kynna sér
danskan landbúnað.
vatni. Fyrir norðan höilira er fagur skemmtigarður. Var höllin
upphaflcga byggð sem konungshöll, en er nú þjóðminjasafn, og
eru þar geymdir margir merkir og dýrmætir gripir.
Það er ekki ofsagt að Danmörk
er „et yndig land“ einkar vel
Lærkesange,
men Himlen maler blaat sit
Sommerloft,
og Rugen gulnes tæt om
Vig og Vange.
„Sumarlandið kallar“ nefnist
fallið til akuryrkju og nautgripa- bæklingur gefinn út handa ferða-
ræktar. Þó er jarðvegur hér mönnum á Sjálandi. Því verður
fjarri því að vera eins frjósam- heldur ekki borið á móti að
ur og margir halda. Bændur sumarfegurð er hér mikil. En
verða að moka áburði á akra og Danmörk er það sunnarlega að
tún. Það er elju þeirra og dugn- hér verður snemma skuggsýnt á
aði að þakka, að danskar land- kvöldin, — en íslendingur þráir
búnaðarafurðir eru svo ágætar, og elskar „sumarkvöld við Álfta-
að þær standast vægðarlausa vaínið bjarta“.
samkeppni heimsmarkaðarins. —
Alika margt manna vinnur að
landbúnaði og iðnaði. En land-
búnaðarafurðir eru enn aðalút-
flutningur Dana. Og fyrir hann
fæst útlendur gjaldeyrir til
að þúsund manna skoðuðu höll-
ina og safnið síðastliðið ár.
^
Byggingarlist fyrri alda kynn-
ast þeir, er skoða Krónborgar-
höll í Helsingör. En hún stend-
ur sem stórfenglegt minnismerki
við anddyri Sjálands, þegar kom-
ið er skemmstu leið yfir sundið
frá Svíþjóð. Þar er nýrri höll,
Marienlyst, notuð fyrir ráðhús.
Konungsfjölskyldan er um tíma
á sumrin í Fredensborgarhöll.
Hæsti turninn gnæfir yfir há-
vaxinn beykiskóg, en sjálf er
höllin ekki óáþekk stórbýli inni
í skógi. Friðrik sjöundi ríkti fyr-
ir sjö öldum í Jægerprishöll við
Roskildefjord. Höllinni hefur
verið breytt í heimili munaðar-
lausra barna, og er það vel til
fundið. En allar þessar hallir eru
minnismerki athafnasamra ein-
valdsdrottna. — MerJúð stendur
þótt maðurinn falli.
FERÐAMENN VERÐ.4
NAUMAST FYRIR
VONBRIGDUM í ESRUM
Hér í Esrum er ákjósanlegur
kaupa á kolum, olíu og hráefn- sumardvalarstaður eins og víðar
um til iðnaðarins. á Sjálandi. Vegir ágætir, mal-
Vélakaup til landbúnaðarins bikaðir og sést ekki til ryk-
hafa stóraukizt síðan eftir stríð, mekkja, sem ávallt fylgja hverri
— 60 þús. dráttarvélar, fjöldi bifreið í akstri heima — nema
' * SJÁLENZKIR
SUMARLEIKIR
í Helsingör sá ég marga unga
menn alskeggjaða! Þeir voru
virkir þáttakendur í hinum al-
kunnu sjálenzku sumarleikjum.
Hótelþjónn tvítugur, með hrafn-
svart alskegg, skýrir mér nánar
frá sumarleikjunum í Helsingör
og Fredriksund. Hamlet eftir
Shakespeare er settur á svið f
hallargarði Krónborgar á hverju
sumri, síðan eftir stríð. Sækja
þær leiksýningar þúsundir ferða
manna frá ýmsum löndum. En nú
hefur verið breytt til. Hamlet er
ekki leikinn í sumar, en í þess
stað revya.
1 Fredriksund hafa hugvits-
. . , . samir borgarar reynt að beina
Utsýn yfir Esrum. Klausturbyggingm er fremst fyrir miðjn á ferðamannastraumnum þangað,
myndinni. Klaustrið var reist árið 1140. __ undanfarin sumur, með því að
setja á svið leiki með efni úr
þreskivéla. Landbúnað stunda nú þegar rignir. Meðfram vegunum Víkingasögu. Aðalpersónur leiks
mikinn fjölda snoturra sumar-
bústaða, meðfram skógarjaðri. —
En þar er einnig hið nýja lista-
safn Rudolf Tegners, stórfeng-
legt safn höggmynda og mál-
verka. Afsteypur í eir ýmissa
höggmynda listamannsins standa
á gróðursnauðum sandhólum hér
og þar, og ber sem skugga við
bláan himin.
Borgarbúar horfa á fögur lista-
verk og sérkennilega náttúrufeg-
urð, af svölum sumarbústaða
sinna, og mega vel við una.
Þá eru og borgir og þrifalegir
bæir „Sumarlandinu" til sóma
og aðkomumönnum augnayndi.
Skammt er milli þeirra meðfram
ströndum Sjálands. Auk höfuð-
staðarins sjálfs vekja athygli:
Hilleröd, Helsingör, Roskilde,
Holbæk, Slagelse, Korsör, Næst-
ved, Vordingborg og Köge.
Afgreiðslufólk í búðum er ein-
staklega lipurt og þægilegt, und-
antekningarlítið. — „Hæverska
kostar ekkert og þykir hér sjálf-
sagður hlutur. „Verið þér sælir
og velkominn aftur," segir búð-
arþjónn, lýkur upp dyrunum og
hneigir sig um leið og viðskipta-
vinur fer út. — „Gleður mig,“
segir myndasmiðurinn og heilsar
okkur með handabandi: Vingjarn
legt „danskt bros“ bæði við komu
og burtför. Sagt er hér að sænsk-
ur ferðamaður hafi lýst því með
þessum orðum: „Það versta, sem
maður getur orðið fyrir, er vin-
gjarnlegur Dani!“ — Aðrir hefðu
líklega viljað orða það eitthvað
öðruvísL
★ SÉRKENNILEG
NÁTTÚRUFEGURÐ
Það eru ekki fyrst og fremst
merkar borgir og malbikaðir
vegir, sem heillar hug ferða-
manna, — heldur sérkennileg
náttúrufegurð og „bændabýlin
þekku“.
„Den danske mark i en bölgen
gaar
som aandedræt af en venlig
kvinne, —“
kvað Johannes V. Jensen. Vinleg
sveitakirkja og skóli er ómiss-
andi hluti þeirrar myndar.
— Meðan ég skrifa þetta bruna
fram hjá stórir áætlunarbílar,
fullir af ferðafólki, á leið til
Fredriksborgarhallar hjá Hille-
röd. Þar er miðstöð Norður-Sjá-
lands. Þar eru þeir boðnir vel-
komnir, sem óska eftir að kynn-
ast viðburðaríkri sögu Danmerk-
ur og fegurð og framförum
„Sumarlandsins“.
Esrum, Sjálandi í júlí 1955.
Albert Ólafsson.
um það bil ein milljón manna, eru beykiviðir afar háir og digr-
en flótti til bæjanna fer ört vax- ir, en milli trjánna grilla veg-
í sumar hafa verið Ragnar Loð-
brók og drottning hans, Kráka
andi. Ein ástæða þess eru farendur hvítkalkaða veggi lágra úr Noregi. Þar hafa sjö hundruð
þrengsli í sveitunum, að erfið-,J bændabýla með bröttu, mosa- ungir menn, að því er sagt er,
leikum er bundið fyrir unga vöxnu stráþaki. Húsagarðar eru látið sér vaxa alskegg sem vík-
menn að fá jarðnæði til búsetu. ekki ævinlega nýsópaðir. Gæsir, ingar. Byggt hefur verið hús í
— Á skýrslum á Bellahöj-sýning- I kalkúnar, hæns, og grísir hafa stíl víkingaaldar, leikendur eru
unni sást m. a., að dönsk kýr þar sinn leikvang. Mikil prýði í litklæðum, og að sjálfsögðu má
gefur af sér að jafnaði um það er að löngum skógargöngum og heldur ekki vanta víkingaskip
bil 300 kg. smjör á ári. Upp-1 ávaxtagörðum, oft með mörg með drekatrjónu. Sæti eru fyrir j
skera í meðallagi er tvítugföld. j hundruð trjám. Gott ávaxtatré tvö þúsund sýningargesti á opnu
Veðráttufar er mjög breytilegt getur gefið af sér tekjur allt að svæði, framundan leikpalli. Gert
og veldur það miklum erfiðleik- því á við góða mjólkurkú. Lík- er ráð fyrir að hundrað þúsund
lega fá ekki sumardvalargestir manns sæki þessar sýningar í
betri mat annars staðar en í Dan- sumar.
mörku, — svo ferðamenn verða. ígg*
hér naumast fyrir vonbrigðum.
Þá má heldur ekki gleyma
um.
* DANSKIR BÆNDUR
ÁHUGASAMIR OG
VEL MENNTAÐIR
Danskir bændur eru auðsjá-
Þetta er aðeins eitt dæmi þess,
höllum og baðstöðum „Sumar- hve mikið er gert til þess að laða
ferðamenn til Danmerkur. Þó að
anlega á’nugasamir og vel mennt- j landsins“. Oftast er einhver höll
aðir menn, og eru sér þess með- in á dönskum myndaspjöldum. Danmörk sé lítið land hefur það
vitandi hvert gagn þeir vinna Fyrst skal fræga telja Friðriks- upp á mikið að bjóða.
þjóð sinni. Þeir gæta vel verð- borgarhöll, með sínum 69 sölum,
mæta fomrar menningar og mörgum afar skrautlegum. Höll-
sinna jafnframt kalli nýrra tíma. inni hefur verið breytt í „Nation-
Aakjær skáld hefur lýst því á al-historisk Museum“ og er þar
Meðfram Sjálandsströnd er
urmull lítilla sumarbústaða.
sína vísu þannig:
Der staar en ny Tids Bonde
paa sin Toft
rakin saga landsins I þúsund ár,
í myndum, fornmenjum og lista-
if LISTASAFN
RUDOLF TEGNERS
Skammt frá Villingeröd
á
verkum. Talsvert á þriðja hundr- norðurströnd Sjálands, sá ég
Endverjar og Portiigalar
deila um Goa
NÝJU DELHl, 23. júlí — Um
næstu helgi munu helztu for-
ustumenn Indverja — þ. á. m,
Nehru og stjóm hans — koma
saman tíl fundar til að ræða deil-
una um portúgölsku nýlenduna
Goa. Hefir mikil deila staðið um
það undanfarið, hvort sameina
eigi Goa Indlandi. Indverska
stjómin hefir sætt gagnrýni
heima fyrir, þar sem hún hefii
lagt bann við því, að Indverj-
ar tækju þátt í kröfugöngum
Goa-búa fyrir sameiningu land-
svæðisins við Indland Er stjórn-
in hér í nokkurri klípu, þar sem
hún vill gjarna sigla bil beggja:
Ekki hvetja Indverja til að taka
beinan þátt í aðgerðum Goa-
manna né heldur draga kjarkinr
úr andspyrnuhreyfingnnni gegn
Portúgölum.
Portúgalski forsætisráðherrami
dr. Salazai, lýsti yfir því, aS
Portúgalar myndu ekki láta land
svæði af hendi við Indverja, og
deilan yrði a)drPi teyst friðsam-
lega á þennan hátt.
I MIWCI vdl