Morgunblaðið - 31.07.1955, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 31. júlí 1955

Útg.: H.l. Arvakur, Reykjavlk.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórl: Valtýr Stefánsson (ábyrgCann.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vig«í.
Lesbók: Arni óla, sími 3049.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands,
í lausasölu 1 krónu dntakið.
Baráttan fyrir frjálsari verzlun
ALANDAMÆRUM austursins
og vestursins gerast þann
dag í dag atburðir, sem líkastir
eru því, sem þeir væru teknir úr
reyfurum.
Frá Linz í Austurríki var síð-
astliðinn mánudag símað (skv.
Reuter):
„Rússneskur liðsforingi, sær'ð-
ur og á flótta yfir járntjaldið
ásamt 6 liðsmönnum sínum, skaut
sjálfan sig til bana í dag, er hann
sá að sér væri ekki undankomu
auðið undan hermönnum sovét-
rikjanna.
Hringur var sleginn um liðs-
menn hans sex í skóginum. Sjón-
SENNILEGA hafa fáar þjóðir ur okkur að vísu ekki orðið eins
fundið það jafn greinilega og við mikið ágengt og mörgum öðr-
íslendingar, hve rík áhrif verzl- um Evrópuþjóðum En engu að arvottar segja að rússnesku her
unarástandið hefur á allt líf og síður hefur stórkostleg breyting mennirnir hafi haldið uppi hnit-
starf fólksins. Óhagstæð verzlun á orðið síðan Sjálfstæðismenn miðaðri vélbyssuskothríð á skóg-
getur bókstaflega dregið allan hófu baráttu sína árið 1949 fyrir arsvæðið, þar til sexmenningarn-
mátt úr þjóðunum, hindrað fram- auknu verzlunarfrelsi. Almenn- ir, allir á aldrinum 16—19 ára,
farir og uppbyggingu og skapað ingur getur í dag keypt nauð- gáfust upp.
kyrrstöðu og afturför. synjar sínar í hvaða búð sem er. Með atburði þessum lauk
En þrátt fyrir reynslu íslend- Nægar vörubirgðir eru í land- ,------------------------------------
inga af verzlunarófrelsi fyrri inu. Fólk getur valið og hafnað
alda eru ekki allir jafn glögg- í skjóli samkeppninnar um við-
skyggnir á gildi frelsisins á þessu skipti þess.
sviði. Á árunum 1934—1939 var »*.*«••* , , *
Að sjalfsogðu geta þær að-
Bardagi á járntjaldslandámænim
.Regnlilífar bannaðar64
þriggja daga eltingaleik, sem
haldið var uppi af nokkrum
hundruðum sovéthermanna.
Austurrískir lögreglumenn
segja, að hinir sjö hundeltu her-
menn hafi yfirgefið herstöð sína
á landamærum Tékkóslóvakíu og
Austurríkis og hafi verið að
reyna að komast undan inn á
hernámssvæði Bandaríkjanna í
Austurríki".
★
Þ
EGAR Eisenhower forseti og
frá Genf á dögunum, var helli-
rigning í Washington. En þrátt
fyrir rigninguna, sást ekki nokk-
ur maður með regnhlíf við hma
að nýju horfið hér til verzlunar-
hafta, sem höfðu í för með sér
margvíslegt ranglæti, hlutdrægni
og misrétti gagnvart borgurum
þjóðfélagsins. Með tilkomu Sjálf-
stæðisflokksins í ríkisstjórn vor-
ið 1939 var hafist handa um út-
rýmingu þess. Síðan má segja að
reynt hafi verið að halda verzl-
uninni sæmilega frjálsri enda þótt
heimsstyrjöldin hefði í för með
sér ýmsar ráðstafanir, sem ekki
samrýmdust eðlilegum viðskipta-
háttum. Á árunum 1947—1950
ríkti hér einnig haftaskipulag,
sem nokkuð svipaði til tímabils-
ins 1934—1939 enda þótt mis-
notkun haftanna yrði aldrei eins
rík á hinu síðari haftatímabili.
Trúin á gildi innflutn-
ingshafta er þorrin
Á árinu 1949 tók Sjálfstæðis-
flokkurinn upp baráttu fyrir af-
námi innfiutningshaftanna. —
Ástandið var þá orðið þannig í
viðskiptamálunum að við varð
ekki unað. Svartur markaður
blómstraði Biðraðir og bakdyra-
verzlun settu svip sinn á við-
skiptalífið. Ströng verðlags-
ákvæði giltu um verðlagninguna.
En allur almenningur vissi að
þau voru gersamlega þýðingar-
laus. Þær vörur, sem mest eftir-
spurn var eftir fóru á svarta
markaðinn og voru seldar þar á
margföldu því verði, sem verð-
lagsákvæðin leyfðu.
Engir urðu til þess að halda í
haftaskipulagið nema hinir
sósíalísku flokkar, Alþýðuflokk-
urinn og kommúnistar. Þeir
höfðu oftrú á höftunum, sérstak-
lega kratarnir. Þeir reyndu að
ríghalda sér í þá skoðun hinnar
„frjálslyndu umbótastjórnar"
Framsóknar og Alþýðuflokksins,
að verzlunarhöftin væru guðs-
blessan, sem forsjónin hefði sent
volaðri þjóð til hjálpar fátæku
fólki. Þeir vissu ekkert um
reynslu annarra þjóða, eða
skelltu skollaeyrunum við henni.
Höftin vegna haftanna var kjör-
orð þeirra.
Allur almenningur hafði
hinsvegar lært meira en Al-
stæður skapast að þjóðir þurfi
að takmarka neyzlu sína,
spara og draga úr innflutn-
ingi erlendra vara. En menn
eru nú almennt þeirrar skoð-
unar að í þeim efnum beri
ekki að fara hina gömlu leið
verzlunar- og innflutnings-
hafta. Þar komu frekar til
greina skynsamleg banka og
fjárfestingarstefna.
Milliliðir og vinstri
stefna
Hinir svokölluðu „vinstri
flokkar" hér á landi, að Fram-
VeLak avidi ihniar:
Éc
Kærkomin bók.
G hefi heyrt marga láta í ljós
ánægju sína yfir íslenzka
lingvafón-námskeiðinu, sem ný-
lega er komið út og mun nú eft-
irleiðis handbært við kennslu í
íslenzku. Útlendingar, sem leggja
út í nám í íslenzku eiga svo sann-
arlega fullt í fangi, þótt þeim sé
ekki gert óþarflega erfitt fyrir
með óheppilegum og strembnum
kennslubókum, sem gera sitt til
að draga úr þeim kjark og áhuga.
— Að vísu getur hið nýja lingva-
fón-námskeið ekki bætt að fullu
úr kennslubókarþörfinni á þessu
,, , sviði, en það sem það nær — til
soknarflokknum meðtoldum, sem hing almenna talaða máls 0g hinn
margir telja nu þrongsýnasta
flokk landsins, leggja sífellt á
það mikla áherzlu að svokallaðir
„milliliðir“ hirði alltof mikinn
hluta arðsins af starfi þjóðar-
innar. Einkanlega eigi þetta við
í verzluninni.
ar hljóðfræðilegu hliðar málsins
— er það hreinasta afbragð og
mun ugglaust, eins og hliðstæðar
bækur í öðrum tungumálum,
reynast hin mesta hjálparhella
við kennslu og nám í okkar „ást-
kæra ylhýra máli“, — enda þótt
það muni ekki með öllu galla-
laust.
Tilfinnanleg vöntun.
EN þegar ég heyrði um útkomu
þessarar litlu þarfabókar
! varð það til að minna mig á til-
Látum svo vera. En athyglis
vert er það, að samvinnuverzl-
unin, sem þessir flokkar telja
að selji vörurnar yfirleitt á
sannvirði, geta ekki boðið al-
menningi hagstæðari verzlun-
arkjör en einstaklingsverzlun-
in. í Reykjavík, þar sem sam-' finnanlega vöntun annarrar teg-
keppni einkaverzlunar og undar kennslubókar í íslenzku.
félagsverzlunar er hörðust Sumum finnst ef til vill, að
verður félagsverzlunin bein-1 „kennslubók“ sé full virðulega að
línis undir. | orði komizt, en ég á þarna við al-
, , „ I mennan samtalsbækling til hægð
Ma í þvi sambandi benda a af- ’
komu KRON. Það er nú rekið
með mikluin halla. Selja þó búð-
ir þess vöruna með sömu álagn-
ingu og búðir einkaverzlunarinn-
ar í sömu götu. j M
Vitanlega eru þess dæmi að
álagning einstakra verzlunar-
aðilja sé óhófleg og milliliða-
kostnaðurinn óþarflega mikill.
Það gerist ekki aðeins að því er
varðar erlendar vörur heldur og
innlendan iðnvarning og land-
búnaðarafurðir. Bændurnir fá
t. d. sannarlega ekki allt það fé
í eigin vasa, sem neytendur sjáv-
arsíðunnar borga fyrir fram-
leiðslu þeirra. Milliliðirnir hirða
þar drjúgan skerf.
Á það hefur að vísu vérið
þýðuflokkurinn. *Haftastefnan b^nt, þótt ótrúlegt sé af for-
hafði einnig hér á landi misst ™anm . Framsóknarflokksms,
tra"l.0?, f,y!?l_ífÍrgnæian^ 1 iðakostnaðurinn sé oftast fólg-
inn í vinnulaunum. Hann fari
því mjög eftir því, hversu há þau
séu.
Þetta er að vissu leyti rétt. En
vitanlega er hægt að verðleggja
vinnu ósanngjarnlega eins og
hvað annað
meirihluti þjóðarinnar fylgdi
þessvegna stefnu Sjálfstæðis-
manna og aðhylltist baráttu
þeirra fyrir frjálsari verzlun-
arháttum. Jafnvel Framsókn-
armenn höfðu misst trúna á
höftin.
Forvígismenn Kaupfélags Ey-
firðinga stóðu þar fremstir í
flokki og Vilhjálmur Þór, sem
stóð öðrum fæti í SÍS og hinum
1 Landsbankanum hikaði held-
ur ekki við að taka undir kröf-
una um rýmri verzlunarhætti.
Síðan hefur verið unnið að því,
að gera innflutninginn til lands-
ins frjálsati. í þeim efnum hef-
Bezta óskin til íslenzkrar ^
verzlunarstéttar og verzlun-
armanna á hátíðisdegi þeirra
er sú, að þeir megi rækja hið arauka erlendum ferðamönnum,
mikilsverða þjónustuhlutverk sem hingað leggja leið sína. Slíkir
sitt vel og dyggilega, að verzl- bæklingar eru á hverju strái í út-
unin megi verða frjáls og löndum og koma að ómetanlegu
þjóðinni þarmeð sem hag- gagni til þess, sem þeir eru fyrst
kvæmust og fremst ætlaðir: að gera út-
lendingum með litla eða jafnvel
enga fyrirframkunnáttu í mál-
inu kleyft að spjara sig á reisum
sínum með aðstoð eins slíks bók-
arkorns, sem hann hefir keypt
fyrir lítinn pening í einni eða ann
arri bókabúð, sem á veginum
varð.
Þarf að vera aðgengi-
legur og einfaldur.
AÐ vísu höfum við „Málabók
ina“, sem gefin var út fyrir
nokkrum árum — á einum fjór
um tungumálum. En bæði er, að
hún er dýr og ekki allskostar
heppileg. Slíkar bækur eiga helzt
að vera í litlu broti, svo að þær
komizt fyrir í meðalstórum vasa,
aðgengilegar og einfaldar í notk-
un og miðaðar sem nákvæmleg-
ast við staðhætti þess lands, sem
þær eru gefnar út í.
^ Ég hefi heyrt marga útlend-
inga bæði hér heima og erlendis,
spyrja eftir slíkum bæklingi, sem
hjálpaði þeim til að fá dálitla
nasasjón af íslenzku, en að því
er ég bezt veit er hann enginn
til enn.
Þarft verkefni.
HÉR væri þarft og skemmtilegt
verkefni fyrir einhvern tungu
málasnillinganna okkar, sem gist
hafa ókunn lönd og numið tungu
þeirra og háttu — að taka nú sam
an lítinn og snotran bækling —
segjum á íslenzku, ensku, frönsku
og einu Norðurlandamálanna, eða
þótt ekki væri nema á einu þess-
ara erlendu mála. — Bæklingn-
um þeim arna yrði tekið tveim
höndum af fjölda útlendinga, sem
áhuga hafa á landi okkar og
þjóð, tungu hennar og menningu.
Hansatjöld —
rimlatjöld?
NARFI skrifar:
„Velvakandi góður!
Þú hefir eflaust tekið eftir hve
hin svokölluðu „hansa“-glugga-
tjöld hafa rutt sér mjög til rúms
hjá okkur upp á síðkastið. — Þau
eru svo greinilega í tízku — og
látum svo vera. — En ég felli mig
ekki við orðið „hansa“-tjöld.
„Hansa“ er ekki annað en nokk
urskonar vörumerki, nafn á fyr-
irtæki, sem framleiðir þau, en
reyndar eru miklu fleiri en eitt
fyrirtæki um framleiðslu þeirra,
svo að orðið er beinlínis villandi.
Okkur væri miklu nær að kalla
þau hreinlega rimlatjöld, eins og
gerð þeirra gefur tilefni til —
eða hvaða aðrar tillögur, viljið
þið, lesendur Velvakanda, koma
með um gott íslenzkt heiti yfir
þenna hlut? — Narfi“.
Merkið,
sem
klæðir
landið.
opinberu móttöku á flugvellin-
um. Hversvegna?
Ástæðan er sú, að Richard M.
Nixon lagði blátt bann við því
að menn kæmu méð regnhlíf til
móttökunnar. Siðameistarar í ut-
anrikisráðuneytinu og aðrir lögðu
til að mönnum yrði leyft að hafa
regnhlífar með sér, en Nixon
sagði nei, og allir urðu holdvotir.
Nixon sagði að „ekki þyrfti að
spyrja um ástæðuna fyrir þessu
banni, hún væri augljós."
★ ★ ★
Astæðan reyndist vera sú, að
Nixon vildi koma í veg fyrir að
regnhlífa yrði að nokkru getið í
sambandi við Genfarfundinn.
Hann leit svo á að með þeim
myndi rifjast upp dagarnir fyrir
seinni heimsstyrjöldina, er
Neville Chamberlain, þáverandi
forsætisráðherra Breta, brá regn
hlíf sinni við ýmis tækifæri er
hann stóð í samningum við Hitler
og Mussolini, og hinn alræmdi
Múnchen sáttmáli var gerður.
M'
ARGS ber að gæta, ekki sízt
ef maður er forseti í stóru
ríki. Þegar Eisenhower forseti
var í Genf fór hann einn daginn
og gerði innkaup fyrir barnabörn
sín, keypti meðal annars tvær
brúður. Nú hefir formaður Sam-
bands amerískra brúðuframleið-
enda í Bandaríkjunum, hr. David
Rosenstein, sent Eisenhower bréf
og látið í Ijós skelfingu sína og
félaga sinna yfir því, a^ forset-
inn skuli á þenna hátt hafa vakið
athygli á erlendri brúðufram-
leiðslu. Rosenstein getur þess um
leið, að hann hafi sent forsetan-
um nokkrar brúður að gjöf, — og
til áminningar.
* *
TÍMINN líður. Fyrir tólf árum,
nóttina milli 25. og 26. júlí,
var haldinn hinn frægi fundur í
stórráði fasista í Rómaborg, sem
leiddi til þess að Mussolini var
steypt af stóli, og við tók Bad-
oglio marskálkur.
Badoglio er nú áttatíu og
þriggja ára gamall og er um
þessar mundir á ferðalagi í N-
Ítalíu.
Hann var heppinn að vera ekki
heima hjá sér nóttina milli 25.
og 26. júlí síðastliðinn, því að þá
komu þjófar að nóttu og vörpuðu
sprengju inn á heimili hans í
Rómaborg. Sprengjan var af svo-
nefndri Molotoff gerð, og olli
miklu tjóni.
Badoglio marskálkur var ekki
æðsti maður ítala nema um eins
árs skeið, eða frá því í júlí 1943
þar til í júní 1944. Þá krafðist
ítalska frelsisráðið þess, — eða
stuttu eftir að bandamenn höfðu
náð Rómaborg á sitt vaíd,— að
Badoglio bæðist lausnar .
★ ★ ★
SÚ var tíðin hér í Reykjavík að
mikið var talað um „þöglu
umferðina" — umferðin átti að
vera þögul að því leyti, að bíl-
stjórum var bannað að þeyta bíl-
hornin sín í ótíma. Einhver mis-
brestur hefir viljað verða á fram
kvæmd þessa góða áforms, er frá
hefir liðið, — einhver ókyrrð
virðist alla jafna grípa bílstjóra
af öllum tegundum, ef þeim finnst
þeir ekki geta komist alveg hindr
unarlaust áfram.
Borgarstjórinn í stærstu borg
heimsins, New York, Wagner að
nafni, var nýlega á ferð í París og
eitt af því, sem honum þótti mark
verðast um þá borg var þögla
umferðin þar. Nú er Wagner borg
arstjóri kominn heim til sín og
hyggur á endurbætur þar, hann
ætlar að gera götur eins hreinar
og í Lundúnum og hann ætlar að
gera umferðina þögula eins og
í París — fyrst um sinn þó raun-
ar aðeins að næturlagi.
Hann hefir lagt til að sett verði
lög í New Vork um hann gegn
því að * —-n ron o-^vtt eftir kl.
10 að kvoidi.