Morgunblaðið - 05.08.1955, Síða 11

Morgunblaðið - 05.08.1955, Síða 11
Föstudagur 5. ágúst 1955 MORGUNBLAÐiD 11 Fjölhæfur listamaður 60 ára Guðnt. Einarsson frá Miðdal Guðmundur Filippusson Ólafur Bjarnason Cestshúsum HVER SKYLDI trúa því, sem ekki hefur lengi þekkt Guðmund frá Miðdal, en aðeins séð hann og heyrt um fjallgöngur hans og þrekraunir, að hann sé maður sextugur? Teinréttur er hann, þreklegur og vörpulegur, hreyf- ingarnar þrungnar þrótti, svipur inn mótaður af manndómi og festu og augun björt og djarf- j mannleg. Og fullur er hann af vinnuþreki og áhuga og þýtur um fjöll og firnindi jafnt á vetri sem sumri. En sextugur er hann í dag. — Hann er fæddur í Miðdal í Mos- fellssveit fimmta dag ágústmán- aðar árið 1895. Foreldrar hans voru Einar bóndi Guðmundsson, dugandi gerðar og rausnarmað- ur, og kona hans, Valgerður Jóns dóttir frá Báruhaugsstöðum, mik- il kona og góð. Ég, sem rita þess- ar línur, þekkti ekki foreldra Guð mundar, en þeir, sem á þau minn ast, tala um þau með sérstökum svip og raddblæ, minningabund- in gleði í yfirbragði og augnaráði, raddblærinn hressilegur, glaðleg- ur, en þó með setningi. Guðmundur var snemma bók- hneigður og las mikið fslendinga sögur og forn og ný ljóð. Hann var með afbrigðum hagur, hvort sem hann hélt á hníf eða ritblýi og hafði gaman af að teikna og skera í tré það, sem hreif hug- ann. Hann var þegar í bernsku þróttmikill, hneigðist mjög til útivistar og þrekrauna og brátt til veiðimennsku og íþrótta. Fé- lagslyndur var hann og glaðvær, en stillti þó jafnan vel í hóf, og gerðist hann snemma góður fé- lagi ungmennahreyfingarinnar, sem á unglingsárum hans var í sínum fegursta blóma. Árið 1911 varð Guðmundur nemandi í teikniskóla Stefáns Ei- ríkssonar og var þar að námi í tvö ár. Jafnframt tók hann þátt í félagslífi og íþróttum. Hann var á íþróttanámskeiði hjá Birni Jakobssyni, og að loknu námi í skóla Stefáns Eiríkssonar, ferðað- ist hann sem fyrirlesari og íþrótta kennari um Suður- og Austur- land á vegum Ungmennafélags íslands. Þess á milli lagði hann Stund á myndhöggvaralist, þótt lítið hefði hann þá lært í þeirri grein. Árið 1919 tók hann inntöku- próf í Listháskólann í Kaup- mannahöfn og stundaði þar nám til 1921. Síðan fór hann til Múunchen á Bæjaralandi og var þar við listnám til 1925, en fór þá námsför um Austurlönd og Grikkland. Því næst settist hann að hér heima sem starfandi lista- maður, en var öðru hverju er- lendis. Hann lagði meiri og meiri stund á málaralist, og þó að hann hafi vakið á sér vaxandi athygli sem myndhöggvari, er hann kunn astur, innanlands og utan, sem málari. Hann hefur haldið marg- ar sýningar hér á landi, og hann hefur komið upp sýningum í öll- um höfuðborgum Norðurlanda og í ýmsum borgum í Þýzkalandi, Ungverjalandi og Austurríki. Þá hefur hann og tekið þátt í list- sýningum í Englandi og Banda- ríkjunum. Eru í opinberum söfn- um í öllum þessum löndum myndir eftir Guðmund. Árið 1930 setti Guðmundur á stofn leirbrennslu, sem markaði tímamót í íslenzkum listiðnaði, og hefur hann síðan rekið hana af miklum dugnaði. Guðmundur hefur ávallt dáð náttúru fslands, og þá einkum hinar stórbrotnu línur og hina furðulegu liti fjalla, jökla og auðna. Og árið 1915 stofnaði hann við sjötta mann félagið Fjallamenn, og æ síðan hefur hann tekið mikinn þátt í ferðalögum um fjöll og jökla. Félagið Fjallamenn gerð- ist deild í Ferðafélagi íslands, þá er stundir liðu, og hefur Guð- mundur starfað mikið í þeim félagsskap. Hann er vel ritfær og hefur ritað fjölmargar greinar í blöð og tímarit um ferðir sínar, og tvær bækur hafa komið frá hans hendi, Fjallamenn 1945 og Heklugosið 1947. Hann hefur flutt fjölda erinda um ferðalög og sýnt úrvalsmyndir af fagurri og tiginni náttúru fjalla og öræfa. Guðmundur Einarsson var einn af stofnendum Bandalags islenzkra listamanna og hefur stundum haft forystu í félagsmál- um myndlistarmanna. En hann hefur ekki getað siglt samflota þeim, sem ráða í hans gamla fé- lagi, og nú er hann í myndlistar- samtökunum Óháðir listamenn. Guðmundur hefur sem mynd- höggvari getið sér vinsældir og álit, hefur skreytt opinberar byggingar og búið til minnis- merki, sem mótuð eru af þrótti og raunsæi. En mér og mörgum öðrum er hann kærastur sem listamaður fyrir málverk sín, þar sem hann túlkar náttúru íslands og ást sína og aðdáun á litum hennar og línum. Viðhorf hans við þögulli, oft kaldrænni, en alltaf tiginni, hreinni og þrótti þrunginni tjáningu íslenzkra tinda, jökla og öræfa, er mótað karlmannlegri dirfsku og heiðri og göfugri tilbeiðslu. Þar er eng- in væmni, enginn uggur, enginn vottur af þokukenndum litórum hinna veilu sveimhuga. Guðmundur ann af heilu hjarta þeirri manndómshugsjón íslenzkrar fornmenningar, sem reyndist þjóðinni lífsteinn, þá er henni bættist sár við sár. Hann metur þjóð sína, gáfur hennar og framtak, og hann ætlar henni mikinn hlut, ef hún láti ekki seyr ast af þeim læpuskapsódyggðum, sem nú flytjast ekki fyrst og fremst „eykjum með flæða“, held ur fljúga hraðar Loka inn í hvern bústað í sveit og borg, og Guð- mundur tignar ekki aðeins land sitt, heldur hefur einnig bjarta trú og reisnarlega á auðæfi þess og framtíðarmöguleika. Hann er glaður félagi, hreinskiptinn og heilhuga, og hlýr vinur og traust- ur. En hann er og harðskeyttur andstæðingur og bardagamaður, þégar vopna er þörf. Hann sagði við mig einu sinni á þeirri tíð, sem ég brá stöku sinnum vopni á opinberum vett- vangi: „Þá þykir mér stundum vont að vera íslendingur, nafni minn, þegar ég sé sæmilega drengi setja upp hundsgrímu og góla í hópi gerzkra varga — fyrir sakir uggs og manndómsleysis“. Ég og fjölmargir aðrir biðja þess til handa Guðmundi frá Mið- dal, að eigi megi hann lengur lifa en honum endist þróttur til bratt- gengni á vegum baráttumannsins fyrir verndun þess bezta í ís- lenzkum menningarerfðum og fyrir heilbrigðri mótun þjóðar- innar af reisn og tign íslenzkrar náttúru. Guðm. G. Hagalín. Ca. 100 ferm. góður kjallari eða annað gott húsnæði, hentugt fyrir bókageymslu, óskast hið fyrsta. Tilboð leggist inn á afgreiðslu Morgunblaðsins, — merkt: „Bækur —260“. I DAG er gerð útför Guðmundar Filippussonar málarameistara, er andaðist 28. f. m. Hann er fæddur í Gufunesi 15. des. 1891. Foreldrar hans voru Filippus Filippusson frá Bjólu, síðar bóndi og útvegsmaður í Gufunesi, og kona hans Guðrún GuðmundsdÖttir frá Keldum. — Önnur börn þeirra hjóna voru Þuríður, gift Jóni N. Jóhannessen presti. Filippus járnsmiðameist- ari í Ameríku og Ingibjörg kona Guðmundar Þórðarsonar skrif- stofustjóra, frá Hól. Guðmundur Filippusson missti föður sinn ungur, og fór hann á- samt bróður sínum til Ameríku, eftir að móðir hans hætti að búa. Þar var hann í 10 ár, en kom svo aftur og ílentist hér í bænum. Árið 1923 giftist Guðmundur Kristínu Vigfúsdóttur, tápmikilli ágætiskonu. Hún er frænka hans, dóttir hjónanna Vigfúsar Guð- mundssonar fræðimanns frá Keld um og Sigríðar Halldórsdóttur. Þau Guðmundur og Kristín eign- uðust 7 börn og eru þau þessi: Sigríður, sem gift er Benedikt Þórarinssyni yfirlögrcgluþjóni í Keflavík, Vigfús trésmíðameist- ari, giftur Guðrúnu Elínu Jónas- dóttur, ættaðri úr Eyjafirði, Guð- rún gift Friðjóni Jónssyni stýri- manni, Filippus málari, Ingibjörg, Sigurður trésmíðanemi og Krist- ín. Fjögur yngstu systkinin eru heima hjá móður sinni. Guðmundur var hagleiksmaður hinn mesti og hafði réttindi bæði sem trésmiður og málari, þótt hann stundaði aðallega málara- störf. Hann var iðjumaður mik- ill, enda eftirsóttur sem málari. Hann komst því brátt í góð efni, þrátt fyrir ómegð. Guðmundur var vel viti borinn, eins og hann átti kyn til og bók- hneigður, þótt annir gæfu hon- um lítinn tíma til lesturs. Hann var alvöru- og skapfestumaður, en gat þó verið ræðinn og skemmtilegur í kunningja hóp. Guðmundur var dulur maður og fáskiptinn að eðlisfari, óhlut- deilinn um annarra hagi og sinnti mest sínu heimili, enda var hann orðlagður heimilisfaðir. Gest- kvæmt var oft á heimili þeirra hjóna, enda voru þau samvalin í gestrisni. Banamein Guðmundar var krabbamein í maga Hann var skorinn upp fyrir rúmum tveim- ur árum. Sjúkdómurinn reyndist ólæknandi, en Guðmundur lifði miklu lengur en læknar gerðu ráð fyrir. Hann tók örlögum sín- um með stakri stillingu og karl- mennsku. * Skemmtiferð fór hann til Am- eríku í fyrra sumar, með bróður sínum, sem kom að heimsækja hann. Þegar hann kom úr þeirri för, tók hann strax til vinnu, þótt hann gengi ekki heill til skógar og hélt því áfram, þar til rúmum mánuði áður en hann dó. Með Guðmundi er fallinn frá gagn merkur borgari, vammlaus heiðursmaður, sem allir sakna, sem þekktu, og þó þeir mest, sem þekktu hann bezt. Gunnar Sigurðsson, (frá Selalæk). Minningarorð Á ÁLFTANESI var fjölbýli mjög fram til síðustu aldamóta. Þaðan var útgerð mikil og sótt á hin fengsælu mið, Sviðið, í Faxaflóa, en einnig lengra, allt suður í Garðsjó. Suður á Álftanes flykkt- ist fólk á vetrarvertíðinni úr öll- um landsfjórðungum. Mikill fengur barst þar á land ár hvert. En um og upp úr síðustu alda- mótum urðu á Álftanesi mikil 80 ára: Jón Yigfússon JÓN er Árnesingur að ætt, — Hreppamaður — því þaðan voru foreldrar hans, Vigfús Ögmunds- son og Sigríður Jónsdóttir, ætt- uð. Að vísu bjuggu föður-foreldr- ar Jóns, Ögmundur Þórðarson og Guðrún á Lýtingsstöðum í Holt- um og á Þverlæk í Holtum er Jón fæddur 5. ágúst 1875, var móðir hans þar þá kaupakona. — Um haustið var Jón svo borinn — líklega af föður og móður — suð- ur á Miðnes, en þar höfðu þau reist bú. Átta ára fer Jón upp í Hruna- mannahrepp og þar elzt hann upp til tvítugs aldurs og þrosk- ast vel, verður stór og sterkur og vel liðtækur. Aflar heyja, hirðir fénað, gengur mörg spor við fé bæði í heimahögum og um fjöll og firnindi, og á frá þeim tímum margar glaðar minningar. Þá þarf varla að því að spyrja, ' að Jón stundaði útræði á vertíð- um í Þorlákshöfn, á Eyrarbakka 1 og Stokkseyri og loks á skútum og ávallt og allsstaðar reyndist Jón góður liðsmaður og góður félagi, því Jón er glaðlyndur og gamansamur enn í dag. Úr Hreppum flutti Jón niður á Eyrarbakka og bjó þar með móður sinni og systur, og nú var það sjórinn, sem aðallega var stundaður. Þegar Jón svo fór að þreytast á sjónum, tók hann sig upp af Eyrarbakka, kvongaðist Kristinu Jónsdóttur frá Þórdísar- stöðum í Grímsnesi og hóf bú- skap að Norðurkoti í þeirri sveit og bjó þar 25 ár og búnaðist all vel. Ekki varð þeim hjónum barna auðið, en af því að þeim mun hafa þótt „daufur barnlaus bær“, tóku þau tvö fósturbörn og ólu upp, að ég ætla, sem sín eigin. Þessi fósturbörn Jóns eru, Gísli Pálsson rafvirki búsettur á Akranesi og Þórdís ívarsdóttir, kona Egils Egilssonar í Króki í Biskupstung- um. Hlýtt er Jóni til þessara fóstur- barna sinna og hygg ég þau launi í sömu mynt. Til Hafnarfjarðar flutti Jón 1933, og hefur stundað þar al- genga verkamannavinnu síðan og gerir enn, því þrek á hann enn , furðu mikið, enda samanrekinn Iburðamaður að vexti. Sem dæmi um endingu hans og áhuga er það, að fyrir þrem ár- • um, er nýr fjárstofn kom til sögu, kaupir hann sér nokkrar kindur (hafði reyndar átt þær áður), og annast þær með vinnu sinni. Áreiðanlega eru þær vinir hans og hann þeirra. Ekki get ég talið upp nein (nefndar- eða stjórnmálastörf, sem Jón hefur innt af höndum um ævina, en það ætla ég, að jafnt og hann hefur unnið fyrir sínu daglega brauði hafi hann lagt nokkurn skerf til þjóðarbús- ins og þess sveitar- eða bæjar- | félags, er hann hefur starfað í hverju sinni ævinnar. j Gott eitt hefur hann viljað láta af sér leiða og er og hefur verið greiðamaður grannans. I Heill þér áttræðum, Jón Vig- | fússon. umskipti. Togarar voru farnir að sækja miðin i Faxaflóa og fisk- gengd þar minnkaði st.órlega. Af- komuskilyrði manna versnuðu að sama skapi. Menn fluttu burt, sumir til Ameríku, aðrir skemmra, og við lá, að jarðir (egðust í eyði um stundar sakir. Einstaka maður þraukaði þó og hélt kyrru fyrir, stundaði sjó- inn jafnframt búskapnum. Af- koman var oft erfið, en tryggðin við heimahagana batt þessa menn. Hinn síðasti þessara gömlu Álftnesinga er nú fallinn frá, Ólafur Bjarnason í Gestshúsum. Hann var fæddur í Gesthúsum 27. nóv. 1870 og bjó þar til æviloka. Ungur fór hann á sjóinn, og bezt kunni hann við sig með fjöl undir fæti alla ævi. Langt innan við tvítugt varð hann formaður á skipi, er gert var út frá Álfta- nesi, og formaður var hann æ síðan fram á síðasta æviár. Hann var forláta sjómaður, aðgætinn og ráðkænn, enda þarf meira til en heppni að sækja sjóinn í meii a en hálfa öld án þess að hlekkjast hið minnsta á nokkru sinni, en svo fórst Ólafi sjómennskan. Hann var aflamaður ágætur og mikill sjósóknari. Tryggur var Ólafur, vinfastur og hjálpsamur, og mætti margt segja því til stað- festingar. Hann var kappsamur og þótti illt að láta hlut sinn fyrir öðrum, jafnvel þótt um smámuni væri að ræða, og sparaði hann þá hvorki fé né fyrirhöfn til að rétta hlut sinn. Hann var bjartur yfir- litum og fríður sýnum, hvikur á fæti fram á síðustu ár. Glaður var hann í vinahóp og þá mjög ræð-» inn, en aldrei heyrði ég hannl segja sögur af svaðilförum á sj ó. -f Einhverju sinni innti ég hann eft-^ ir slíku, en hann svaraði mér því til, að hann hefði aldrei lent í illviðri á sjó. Það þótti mér harla ótrúlegt, en hann kvaðst ekki hafa frá neinu að segja. Ólafur var tvíkvæntur. Fyrri kona hans var Guðfinna Jóns- dóttir, en hana missti hann eftir stutta sambúð. Þau eignuðust fjögur börn, og eru þrjú þeirra á lífi: Snæbjörn skipstjóri á tog- aranum Hvalfelli, þekktur afla- maður, Sigríður og Oddný, giftar í Reykjavík. Síðari kona hans er Sigríður Sigurðardóttir, og eign- uðust þau þrjú börn. Tvö þeina eru á lífi: Guðfinna og Einar, bæði búsett á Álftanesi. Ólafur var sérkennilegur mað- ur á ýmsa lund. Hvert byggðar- lag, sem slíka menn fóstrar og fær að njóta þeirra æviskeiðið á enda, ætti að vera stolt af þeim sonum sínum. Ég mun lengi minnast Ólafs með þakklæti og virðingu sem sómamanns og sakna þess, að hann skuli vera horfinn. Jón E. Vestdal. G. GENF, 3. ágúst: — Gert er ráð fyrir því, að kínverski fulltrúinn, sem nú á viðræður við fulltrúa Bandaríkjanna hér í borg, geri það að tillögu sinni, að utanríkis- ráðherrar Kína og Bandaríkjanna þeir Chou en Læ og John Foster Dulles hittist innan skamms til ' að ræða deilumál ríkjanna.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.