Morgunblaðið - 15.09.1955, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 15. sept. 1955

ðtgj H.í Arvakur, Reykjavik.
Frtunkv.stj.: Siglúa Jónsson.
Aitstjðri: Valtýr Stelánason (ábyrfBarao.)
Stjómmál'Srltetjóri: Sigurður Bjarnason (rá VigS%
Lesbók: Arni Óla, dmi 3045.
Auglýaingar: Arni Garðar Kristinaaon.
Ritstjorn, auglýsin*ar og afgreiSala:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
áakriftargjald kr. 20.00 á mánuSi inaaalaadoí,
í lauaasölu 1 kréaa dntakiS
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Bœjarsfjórnarkosningin
í Kópavogskaupstað
ÞANN 2. október n.k. eiga í
fyrsta skipti að fara fram
bæjarstjórnarkosningar í hinum
nýja Kópavogskaupstað, sem
fékk eins og kunnugt er kaup-
staðaréttindi með lögum frá síð-
asta Alþingi.
Sjálfstæðismenn, Framsóknar-
menn og flestir af þingmönnum
Alþýðuflokksins studdu frum-
varpið um kaupstaðaréttindi til
handa Kópavogshreppi. Byggð-
arlagið var komið með töluvert á
fjórða þúsund íbúa, Mjög erfitt
var orðið að gæta hagsmuna svo
fjölmennrar byggðar með skipu-
lagi, sem miðaðist við nokkur
hundruð manna hreppsfélag. Var
og öllum Ijóst, að stjórn Kópa-
vogshrepps hafði verið í hinum
mesta ólestri undanfarin ár undir
forystu kommúnista.
En kommúnistar snérust af
hinni mestu heift gegn því að
þessi fjölmenni hreppur fengi
kaupstaðaréttindi.
Áður höfðu þeir þó greitt
atkvæði með því að rúmlega
þúsund manna byggðarlög
eins og Ólafsfjörður og Sauð-
árkrókur fengju slík réttindi.
Ennfremur samþykktu þeir
kaupstaðaréttindi til handa
Húsavík á sínum tíma enda
þótt íbúar þar væru þá innan
við 1300. Kópavogshreppur,
sem hafði töluvert á fjórða
þúsund íbúa og var í örum
vexti mátti hinsvegar ómögu-
lega fá kaupstaðaréttindi,
sögðu kommúnistar. — Þeir
börðust gegn því eins og Ijón
og töluðu um ofbeldisaðgerðir
af hálfu þeirra, sem studdu
beiðni ailra lýðræðisfiokk-
anna í Kópavogshreppi um
kaupstaðaréttindi handa
byggðarlaginu.
Óttuðust nýjar
kosningar
Á hverju byggðist þessi af-
staða kommúnista?
Á því einu, að þeir voru
hræddir við að missa völdin ef
nýjar kosningar færu fram í
Kópavogshreppi. Skiptu hags-
munir Kópavogsbúa þá engu
máli. Aðalatriðið var að halda
völdunum í höndum Finnboga
Rúts Valdemarssonar.
En hin tryllta andstaða komm-
únista gegn kaupstaðaréttindun-
um dugði ekki. Þau voru sam-
þykkt og Kópavogskaupstaður er
nú sjötti stærsti kaupstaður
landsins.
í hreppsnefndarkosningunum,
sem fóru fram 16. maí árið 195,4,
hlutu flokkarnir fylgi, sem hér
segir:
A-listi, Alþýðuflokkurinn, 132
atkvæði og engan mann kjörinn;
B-listi, Framsóknarflokkurinn,
196 atkvæði og einn mann kjör-
inn; D-listi, Sjálfstæðisflokkur-
inn, 231 atkvæði og einn mann
kjörinn; og G-listi, kommúnistar
438 atkvæði og 3 menn kjörna.
Á kjörskrá voru 1145 kjósendur
en 1009 greiddu atkvæði. Þar af
voru gild atkvæði 997.
Nú eru á kjörskrá rúmlega
1600 kjósendur í hinum nýja
Kópavogskaupstað. Eru kommún
istar fokvondir yfir að fá ekki að
láta kjósa eítir eldgamalii kjör-
skrá, sem mundi hafa svipt
hundruð manna atkvæðisrétti. —;
Það er ekki að spyrja að lýð-
ræðisþroskanum hjá þeim, bless-
uðum.
Ef kosnir hefðu verið 7 full-
trúar vorið 1954 í hreppsnefnd
Kópavogshrepps í stað 5, sem
kosnir voru, hefðu úrslitin orðið
þau, að kommúnistar hefðu glat-
að meirihluta sínum. Sjálfstæðis-
menn hefðu þá fengið 2 fulltrúa
kosna, Alþýðuflokkurinn 1 og
Framsókn 1 fulltrúa. Kommún-
istar hefðu svo fengið 3 fulltrúa
kosna.
Nú hafa rúmlega 400 nýir
kjósendur bætzt við á kjör-
skrá í hinum nýja kaupstað.
Kjósa á 7 bæjarfulitrúa. Allar
líkur benda því til að komm-
únistar tapi meirihluta sínum.
Mestar líkur eru nú á því, að
baráttan standi á milli þriðja
mannsins á lista Sjálfstæðis-
manna og fjórða mannsins á
lista kommúnista. Framsókn-
| armenn eru vissir með kosn-
ingu eins fulltrúa en Alþýðu-
flokkurinn frekar vondaufur
um að fá einn.
Þeir kjósendur í Kópavogs-
kaupstað, sem hrinda vilja ó-
stjórn kommúnista hljóta þess
vegna að fylkja sér um fram-
boðslista Sjálfstæðismanna,
sem skipaður er dugandi og
vinsælu fólki.
Samvlnna kommúnista
og Þjóðvarnar
Það hefur vakið nokkra at-
hygli að Þjóðvarnarmenn í
Kópavogshreppi, sem að vísu eru
örfáir, hafa gert bandalag við
kommúnista um framboð í bæj-
arstjórnarkosningunum. Sannast
þar enn sem fyrr, að mjótt bil er
á milli þessara tveggja flokka.
| Leggst nú lítið fyrir hina „hjarta-
1 hreinu ættjarðarvini", en svo
nefna Þjóðvarnarmenn sig tíðast,
að þeir skuli ganga undir jarðar-
men með æstustu Rússadýrkend-
unum í kommúnistaflokknum.
i fbúar hins nýja Kópavogskaup-
staðar þurfa fyrst og fremst að
minnast þess, er þeir velja sér
bæjarstjórn í fyrsta skipti, að
þeir þurfa að skapa sér hæfa
bæjarstjórn, sem fær sé um að
hafa forystu um uppbyggingu
hins unga kaupstaðar.
Til þess að gegna því for-
ystuhlutverki eru mennirnir á
lista Sjálfstæðisflokksins tví-
mælalaust færastir. Reynsla
höfuðborgarinnar hefur einnig
sýnt, að forysta Sjálfstæðis-
manna er mikilsvirði. Kópa-
vogsbúar ættu að halda sömu
braut. Þá mun þeim vel farn-
ast. —
Kommúrtistar reyna nú eins og
fyrri daginn, að breiða yfir nafn
og númer eins og veiðiþjófur í
landhelgi. Finnbogi Rútur þyk-
ist enn sem fyrr, vera „óháður“
Moskvaliðinu. En allir, sem til
þekkja, vita að honum skreikar
aldrei fótur á þeirri ,,línu“, sem
Brynjólfur Bjarnason og Andrés-
synir skipa honum og öðrum, sem
„afklæðst hafa persónuleikanum“
að dansa á.
Hina ungu byggð í Kópavogs-
kaupstað vantar ekki fyrst og
fremst slíka linudansara til
forstöðu málum sínum. Hún
þarfnast raunsærra og dug-
andi framkvæmdamanna í
bæjarstjóm.
ILUNDÚNABLAÐINU „News
Chronicle" birtist fyrir nokkr-
um vikum bréf frá „vini Bret-
lands“ í Reykjavík. í formála
fyrir bréfinu segir „News Chron-
icle“: Dagblöðin fá bréf hvaðan-
æva úr heiminum, fyrirlitningar-
bréf, bónarbréf, vonarbréf og
harmabréf. Hér er bréf frá fs-
landi, mikilvægri eyju vegna
legu sinnaf, og þar til fyrir
skömmu meðal beztu vina Bret-
lands; landi, sem er svo nálægt
okkur, en þó að sumu leyti jafn
fjarri og andfætlingarnir.
í bréfi „vinar Bretlands" sem
blaðið birtir eftir þennan for-
mála, er bent á, að Bretar
séu í raun og veru að neyða okk-
ur íslendinga til þess að flytja
meginhluta verzlunar okkar til
járntjaldslandanna með hinni ó-
heillavænlega löndunarbanni. í
því sambandi er bent á sýning-
arnar, sem haldnar voru hér í
Reykjavík í sumar á vegum
hinna austrænu landa.
Hér er sagt frá þessu bréfi
J(jólL
unn
prmóeóóuLinar
vegna þess að það hlaut strax
öflugt bergmál í bréfadálki hins
ágæta blaðs, sem hér um ræðir,
„News Chronicle". Blaðið birtir
nokkrum dögum síðar undir fyr-
irsögninni: „Allir þingmenn ættu
að lesa það“; fjögur bréf frá lés-
endum sínum, þar sem lesend-
urnir harma mjög hvernig komið
er viðskiptum Bretlands og ís-
lands.
Einn bréfritarinn, Cecil A.
Meadows, í Norfolk, Norwich,
bendir á að „í þessu landi (Eng-
landi) höfum við aðeins heyrt
söguna sagða af togaraeigendum.
Ekkert hefir heyrzt um málstað
fslendinga af öllum þorra
manna". Bréfritarinn segir að
bréfið frá „vini Bretlands“ bregði
Ijósi yfir svo hörmulegt ástand,
VeLak cmdi óhripar:
JÆJA, þá er bókasýningunni
dönsku lokið. Gaman var að
sjá það í dönsku blöðunum, að
eiginlega hefði átt að halda hana
fyrst í Kaupmannahöfn. — Slík
sýning hefir ekki verið haldin
þar síðan 1922 og danskur almenn
ingur hefir litla hugmynd um
, bókaútgáfu Dana á síðustu ára-
tugum. Það var því gaman, að
við skyldum verða á undan þeim,
blessuðum, og þeir virðast kunna
að meta viðleitni okkar til að
kynnast dönskum bókmenntum,
a.m.k. var ekki annað að sjá af
ummælum dönsku blaðanna.
Lítill áhugi
EN svo er það sú hliðin sem
snýr að okkur sjálfum. Og
hún er öllu merkilegri. — Menn
hafa nefnilega þrástaglazt á því,
að íslendingar væru hættir að
hafa áhuga á góðum bókum. En
reyndin virðist nú samt vera
1 önnur — eða hvað segja menn
' um þá 9000 bókaunnendur sem
. sóttu sýninguna þá fáu daga sem
i hún stóð yfir. Og hvað haldið
þið, að margar bækur hafi selzt?
j— Á 5. þúsund! — Hver getur
' svo sagt, að almenningur hafi
* ekki lengur áhuga á góðum bók-
Ni um?
í djúpi gleymskunnar
EI, þessi ástríða er okkur í
blóð borin, — þessi ástríða
að lesa góðar bækur. Sem betur
fer er hún okkur í blóð borin,
annars værum við ekki lengur
sérstök þjóð. Á þeirri stundu sem
við missum bókmenntaáhuga
okkar, verður okkur ekki forðað
frá þeim grimmu örlögum sem
beðið hafa sumra annarra þjóða
[ og þjóðabrota: að hverfa í mann-
Ihaf heimsins, týna tungunni og
horfa á aldagamla menningu
. sogast í djúp gleymskunnar. —
, Þetta getur aldrei gerzt á íslandi,
ísegja menn. Vonandi hafa þeir
I rétt að mæla, en er samt ekki
gild ástæða til að vera á verði.
Við erum komin í þjóðbraut, en
það ætti ekki að skaða okkur, ef
við gætum sóma okkar og vernd-
um þjóðlega menningu af ár-
vekni og ræktarsemi.
Mikið hlutverk
HÉR hafa heimilin miklu hlut-
verki að gegna. Þau hafa
verið helztu menntasetur lands-
I ins um aldaraðir og eiga að vera
það enn. Húsbændum er því
vandi á höndum; barnið lærir
siðu foreldranna, og ef vel er,
hafa þeir áhrif á, hvað það les
og lærir. Það er t.d. hugsunarlítill
faðir sem lætur sér það í léttu
rúmi liggja, að barnið hans les
um Súpermann, þegar íslendinga
sögurnar liggja óhreyfðar og ryk-
fallnar í bókaskápnum. Ég er þess
fullviss, að barnið hefði ekki síð-
ur gaman af þeim, ef það tæki
ástfóstri við þær áður en það
færi að lesa þær í skólanum til
prófs. Hvaða barn mundi lesa
hasarblöðin, ef þau væru til
prófs? — Það á að benda börn-
unum á þessar gömlu dýrmætu
bókmenntir okkar, og fyrst í stað
gæti pabbi sezt í stólinn sinn og
lesið um Gunnar og Njál fyrir
snáðann. Þeir mundu vafalaust
báðir hafa mikla ánægju af.
Kennt í skóla
ÞAÐ er síður en svo, að ég
vilji minnka íslenzkukennsl-
una í skólum, þótt eftilvill megi
skilja orð mín hér að framan á
þá leið. Síður en svo Ég vil miklu
fremur láta auka hana, gera hana
lífrænni, bókmenntalegri. Hlut-
verk skólanna í þessum efnum er
því mjög mikilvægt og það er
kannski helzt undir þeim komið
hvernig fer. — En samt minnkar
áhugi barnsins alltaf, þegar
skyldan kallar, — þegar það er
þvingað og neytt til að lesa það,
sem það veit lítil deili á og held-
ur að sé leiðinlegt — vegna þess
eins, að það er kennt í skóla.
Að lokum þetta: — væri ekki
leið að drepa hasarblöðin í eitt
skipti fyrir öll með því að gefa
út myndskreyttar íslenzkar sög-
ur, auðvitað með þeim texta sem
tíðkast og viðurkenndur er. Ef
þetta er leiðin til að glæða áhuga
barnanna á okkar ágætu bók-
menntum, — ef þetta er leiðin til
að drepa ómenningarritin, þá á að
fara hana.
------
Merkið,
sern
klæðir
landið.
„að réttast væri að það væri lesið
upphátt í brezka parlamentmu".
★ ★ ★
! Annar bréfritari, R. Campbell,
í Birmingham, bendir á að brezk
firmu séu hætt að geta selt vörur
sínar til íslands af þeirri ein-
földu ástæðu að Bretar kaupi
ekki íslenzkar vörur Segir bréf-
ritarinn að löndunarbannið komi
harðast niður á brezkum hús-
mæðrum og brezkum útflutnings-
firmum. Bréfritarinn leggur til
að verzlunarmálaráðuneytið skipi
rannsóknarnefnd í málið.
Einn bréfritarinn, Alan Moray,
sem verið hefir búsettur hér á
landi um tveggja ára skeið, seg-
ir: „Mín sannfæring er sú, að
deilan sé orðin svo löng og hörð
aðallega vegna þess hve fáfróð-
ur almenningur er um það, sem
um er deilt. Flestir íslendingar
eru vinveittir Bretlandi og þeir
eiga fleira sameiginlegt með
okkur heldur en Rússum eða
Þjóðverjum eða öðrum þjóðum,
öðrum en skandinövum“.
Að lokum skal hér tilfært nið-
urlag bréfs frá F.R. Mountain,
Bromley, Kent: „Sem Englending
ur er ég ekki hreykinn af stefnu
þeirri, sem nokkrir samlanda
minna hafa tekið til þess að full-
nægja eiginhagsmunum sínum“.
★ ★ ★
UM þessar mundir er til sýnis í
glugga Harrod stórverzlun-
arinnar í London, kjóll, sem vek-
ur alveg sérstaka athygli. Ekki
'aðeins vegna þess að hann er
mjög fallegur — úr fílabeinslitu
satini með hvítum minkakraga,
gerður að Parísarlistamanninum
Jacques Heim — heldur vegna
þess, að hann á sér sína eigin.
sögu.
Kjóllinn er teiknaður sérstak-
lega fyrir Margréti Bretaprins-
essu. Ætlunin var að kjóllinn
yrði afhentur prinsessunni, sem
gjöf frá tízkuheiminum í París,
á 25 ára afmæli hennar í ágúst.
En þetta var ekki nægilegt. —í
París fengu menn þá flugu í höf-
uðið, sem ekki þótti beinlínis
bera vott um sérstaka hátt-
vísi, að láta afhenda kjólinn
fyrst Pétri Townsend flugkappa
á ölmusuhátíð sem halda átti þar
í borg. Flugkappinn var búinn að
taka með þökkum boðinu um að
sitja ölmsusuhátíðina, en er hann
frétti hvað til stóð, sneri hann
við blaðinu og mætti hvergi. Og
þegar tíðindin um böggulinn, sem
fylgja átti kjólnum, spurðust til
London, kom þaðan stutt svar og
ákveðið: „Nei, þökkum fyrir“.
Nú er kjóllinn til sýnis í
glugga Harrods á Brompton Road.
Hann kostar 30 þús. krónur og
er sagður ódýr. í París var hann
fyrir nokkrum vikum metinn á
50 þús. kr.