Morgunblaðið - 15.09.1955, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 15. sept. 1955
MORGUTSBLAÐIÐ
9
£ d inborgarháf'iði n
Bostonar symfónían — Ungverskur
píanókonsert — Dansk-rússnesk
fúlkun Shakespeares — symfónía
Samvinna NorðnrJanda
liefir þróazt í réfta átt
Island er yngst ríkjanna fimm og
gctur haft mjög mikinn hag af
Edinburgh, 30. ágúst.
EKKI er hægt að segja, að nú- ,
tímatónlist sé gert of hátt ]
sindir höfði hér á Edinborgar-
hátíðinni. Þó virðist sem vilji al- |
mennings á hljómleikunum sé
mjög í þá áttina. Síðastliðinn j
tniðvikudag stjórnaði Paul Hinde
mith „fílharmóníu—hljómsveit
Berlínar og voru tvö hans eigin
verk á dagskrá meðal annars.
Annað var konsert fyrir hnéfiðlu
®g hljómsveit. ítalski einleikar-
inn Enrico Mainardi skilaði hlut-
verki sínu afburða vel. Það var
ekki neinn barnaleikur að leika
þennan konsert, því að tónskáld-
áð notar út í yztu æsar kosti (og
galla) hnéfiðlunnar. Mjög var
erfitt að fylgjast með og ekki
þori ég að fullyrða, að konsert
þessi hafi verið það bezta, sem
Hindemith hefur samið. — Hitt
tónverkið var „Konzertmusik
fúr Streichorchester und Blech-
bláser“.
BOSTONAR SYMFONIAN
Tónverk þetta er mjög þekkt
undir nafninu „Bostonar sym-
fónían“, því að var samið í til-
efni fimmtiu ára afmælis Boston-
ar symfóníuhljómsveitarinnar
árið 1931. Tónverk þetta er mjög
hreinlegt og skemmtilegt og var
það leikið mjög vel af hljóm-
sveitinni. Hindemith stjórnaði
verkum sínum með óbifanlegri
vissu og eftir hljómleikana ef-
uðust fáir um hæfni hans sem
hljómsveitarstjóra og tónskálds.
Samt finnst mér alltaf, að verk
hans séu einna líkust fyrirlestri,
hvernig semja eigi tónverk og
hvernig útsetja skuli fyrir hljóð-
færin, og það nákvæmlega út-
skýrt með snjöllum tóndæmum.
Þar af leiðandi kemur Paul
Hindemith mér ætíð fyrir sjónir
sem samvizkusamur kennari
fremur en stórbrotið tónskáld.
UNGVERSKUR
JPÍANÓKONSERT
Tveim dögum eftir hljómleika
þessa stjórnaði Joseph Keilberth
flutningi píanó-konserts nr. 2
eftir Ungverjann Béla Bartók.
Landi tónskáldsins, Geza Anda,1
fór með einleikshlutverkið. Hann !
hýr yfir ótakmarkaðri fimi, sem 1
snjög er nauðsynleg í þessu verki.!
Konsert þessi er ekki líkur
neinu, sem samið hefur verið og
ég hef heyrt. Hann sýnir algjör-
lega nýja hlið á notkun slaghörp-1
unnar, því að í fyrsta og síðasta'
kafla er hún notuð sem slag-1
hljóðfæri i orðsins fyllstu merk-
ingu. Blásturshljóðfærin ein-
göngu eru notuð til að fylgja
píanóinu í fyrsta kafla konserts-
íns. Framsaga og úrvinnsla bygg-
ist ekki á stefjum, heldur á
ákveðnum „mótífum" og „villi-
mannslegum“ takti (eins og ég
heyrði gamlar konur tauta). Hví
skyldi tónskáldum nútímans ekki
vera leyfilegt að nota áhrif (nú-
tíma) danstónlistar eins og hinir
eldri, sem sömdu passacaglíur,
garotta, menúetta, valsa o. s.
frv.?
Annar kaflinn var eitt það
yndislegasta, sem samið hefur
verið í nútíma stíl.
í þriðja og síðasta kaflanum
endurtók sig sami „glæpsamlegi"
hraðinn og „villimannlegi“ takt-
urinn, sem einkenndi fyrsta
kaflann svo mjög.
Þegar glymjandi lófatakið tók
við af ómstríðum hljómunum,
var ég sannfærður um, að Bartók
er án alls efa fjórða stóra „B-ið“
í sögu tónlistarinnar.
DANSK-RÚSSNESK TÚLKUN
Tvö gerólík rússnesk tónskáld
eiga einnig athyglisverð verk. á
þessari hátíð. Konunglegi danski
innhlásin hernaðaranda
norrœnu samstarfi
Mona Vangsaa og Henning Kronstam sem Romeo og Julia
ballettinn hefur undanfarið flutt
hinn velþekkta harmleik um
Rómíó og Júlíu, og dansað eftir
tónlist Prokofieffs um þetta efni.
Þekking mín á ballett er mjög .
af skornum skammti, og í þetta ]
sinn var það ballett-tónlistin, (
sem laðaði huga minn. Auðvelt
var að heyra, þrátt fyrir herfi-1
legan leik skozku hljómsveitar- j
innar, að tónlistin var fyrsta j
flokks ballett-tónlist. Þeir, er vit
höfðu á dansinum sögðu, að
hæfileikar dönsku ballettdans-!
aranna, sérstaklega karlmann-
anna, væru miklir, en skortur
væri á fjölbreytni, sömu sporin
og hreyfingarnar. Aðrir benda á
þann aðalgalla, að erfitt sé að ná
anda Shakespeares óbrengluðum
gegnum dansk-rússneska túlkun.
En hver svo sem ástæðan var,
skildi þessi fyrirhöfn Dananna
ekki djúp spor eftir i huga mín-
um.
10. SYMFÓNÍAN
Tíunda symfónía Shostakovish
var leikin af röggsemi mikilli í
kvöld af B.B.C. symfóníuhljóm-
sveitinni undir stjórn Sir Mal-
colm Sargent. Flestir tónlistar-
unnendur vita, hve harða baráttu
Shostakovitch hefur háð, til
þess að reyna að samræma frum-
legan sköpunarmátt sinn og aft-
urhaldssaman anda stjórnar
sinnar. Honum hefur hvað eftir
annað sárnað, að tónverk þau,
sem hann tileinkaði löndum sín-
um, hafa verið tekin opnum
örmum vestan járntjalds, meðan
þau mættu harðri gagnrýni og
árásum austan þess. Nægir hér
að nefna „Október", „Fyrsti maí“
og „Leningrad“-sinfóníurnar. —
Tíunda sinfónían var samin á
mjög skömmum tíma haustið
1953. Hún fékk góða dóma þegar
í byrjun og hefur haldið heiðri
sínum síðan. Yfir henni hvílir
mikill þungi, hver einasta nóta
er hnitmiðuð, og engu er of-
aukið. Það eitt eru góð meðmæli
með þessu tónverki.
INNBLÁSIN
HERNADARANDA
Allir vita, að tónskáldum
Sovétríkjanna er fyrirskipað að ,
semja tónverk aðeins þess eðlis,1
að þau hljóti náð í augum fjöld-
ans. Því er erfitt að skilja, hvern
ig þessi torráðna sinfónía slapp
við öll þau fárviðri, er systur
hennar hafa mætt.
Ég held, að svarið sé: Sin-
fónía þessi er innblásin geysileg-
um hernaðaranda. Oftar en einu
sinni smellur litla tromman eins
og vélbyssa gegnum æðisgeng-
inn orustugný. j
Það eitt mun duga alsælum
samyrkjubændum og forríkum
verkamönnum til sálarfróunar.
Þar af leiðandi hefur Shostako-
vich óafvitandi túlkað í tón-
um innræti þjóðar sinnar „unn-
enda friðarins".
Þ. S.
Brynjúlfur Dagsson
héraðslæknlr
í Kópavogi
HERAÐSLÆKNISEMBÆTTIÐ í
Kópavogshéraði var auglýst
laust til umsóknar hinn 10. maí
s. 1. — Brynjúlfur Dagsson hér-
aðslæknir á Hvammstanga hefir
nú fengið veitingu fyrir embætt-
inu frá og með 1. janúar 1956. —
Jafnframt hefir héraðslæknis-
embættið á Hvammstanga verið
auglýst til umsóknar.
Brynjúlfur Dagsson læknir
hefir verið héraðslæknir í
Hvammstangahéraði síðan í árs-
byrjun 1945, en var áður hér-
aðslæknir í Búðardal og á Breiðu
mýri. — Undanfarið hefir hann
um nokkurn tíma gegnt störfum
aðstoðarlæknis við Lyflæknis-
deild Landspítalans.
Þess má loks geta, að heimili
hins nýja héraðslæknis í Kópa-
vogi verður að Þingholtsbraut
21. —
NORÐURLÖNDIN eiga mjög
margt sameiginlegt —- þó
að þau séu um margt mjög ólík og
eigi sín séreinkenni. Lifnaðar-
hættirnir eru mjög svipaðir og
menningarlega eru þau ein heild“,
segir Michael F. Cullis, sem er
ráðunautur við brezku sendiráð-
in á Norðurlöndum og yfirmað-
ur upplýsingaþjónustu Breta í
þessum löndum.
Cullis hefir dvalizt í þrjú ár í
Osló, og var hann aðalritari við
brezka sendiráðið þar. En siðan
hann tók við hinu nýja starfi sínu
hefir hann verið búsettur í Kaup-
mannahöfn. Er hann fyrsti mað-
urinn, sem gegnir þessa starfi, en
brezka stjórnin skipaði þennan
fyrsta sendiráðunaut sinn í vor.
Áleit hún það nauðsynlegt til að
efla sem bezt samskipti Norður-
landanna og Bretlands, og sam-
ræma starfsemi sendiráðanna í
þessum löndum.
★ ★ ★
Stjórnmálaleg þróun hefir ver-
ið svipuð á Norðurlöndunum,
sögulega eru þau tengd hvort
öðru og á þetta sérstaklega við
um Noreg, Danmörku og íslands,
segir Cullis. Og ekki sízt má sjá
skyldleika þeirra í skaplyndi
manna og öllu dagfari, bætir
hann við.
Sú nánari samvinna, er Norð-
urlöndin hafa undanfarið leitazt
við að efia með sér, hefir tekið
þróun í alveg rétta átt að dómi
Cullis. Bretar eru mjög hlynntir
norrænni samvinnu í þeirri
mynd, sem hún er nú, þar sem
hún útilokar á engan hátt sam-
vinnu þessara landa við aðrar
þjóðir.
★ ★ ★
Það er líka augljóst mál, að
þessar þjóðir geta lært mikið
hvor af annarri — og ísland gæti
ekki sízt haft hag af þessari sam-
vinnu, þar sem það er yngst þess-
ara ríkja. Ég held, að þeir gætu
einkum lært mikið af Norðmönn-
um, sem að mörgu leyti eiga við
áþekk vandamál að stríða.
Cullis hefir ferðazt mikið um
Norðurlöndin og er kunnugur
staðháttum þar. Einnig hefir
hann farið um flest lönd Evrópu,
þ. á. m. Rússland, og ferðast um
Bandaríkin. Hann kom fyrst til
íslands í október 1953, en vonast
til þess að koma hér oftar í sam-
bandi við starf sitt í framtíðinni
— ef til vill á hálfs árs fresti,
enda er mjög mikilvægt fyrir
sendiráðunaut að kynnast af eig-
in raun þeim löndum, er hann
starfar í. Cullis þarf jafnframt
að geta gefið heildarsýn yfir þessi
fimm „samstæðu“ lönd.
★ ★ ★
í s.l. mánuði fór Cullis til Sví-
þjóðar og Finnlands og fer héðan
á morgun til Noregs. „Landslagið
á íslandi minnir mig mjög á
Noreg. Mér finnst t. d. ég vera
að koma til Stavanger, er ég kem
til Reykjavíkur."
Það er mjög auðvelt fyrir
brezka stjórnarerindreka að
starfa á Norðurlöndum — svo að
jafnvel er um of. — Það kynni
að verða of erfitt að setjast að
i löndum, er bjóða upp á erfiðari
aðstæður, segir Cullis. Fólkið er
mjög vinsamlegt, og auðvelt að
laga sig að öllum lifnaðarháttum
og eignast sálufélaga. Þar af leið-
andi verður starfið miklu
skemmtilegra og fjölbreyttara.
Það eina, sem er örðugt, eru
veturnir. Raunverulega er kuld-
inn ekki erfiðastur viðfangs, því
að öll húsakynni eru yfirleitt hlý
og vel upphituð. En skammdegis-
myrkrið er þrúgandi. Sumrin eru
hinsvegar svo yndisleg, að þreng-
ingar vetrarins gleymast.
| ★ ★ ★
Lítil lönd — eins og Norður-
I löndin — eiga alltaf við mikla
örðugleika að etja. Og reyndar er
það staða litlu landanna í heim-
inum, sem er eitt af knýjandi
vandamálum nútímans og verð-
ur að reyna að leysa á næstu 50
M. F. Cullis
árum, ef vel á að vera. Að und-
anskildu „kalda stríðinu" og
þeirri ógnun, er stafar af heims-
veldisstefnu kommúnista, er
þetta mesta vandamál nútímans.
Það hefir sina kosti að vera
lítið land — en þau eiga erfitt
með að láta til sín taka í heim-
inum. Framtíðartakmarkið þarf
að vera þjóðarsamtök þar, sem
raddir litlu þjóðanna heyrast jafn
vel og raddir stórþjóðanna.
★ ★ ★
Að sumu leyti er sökina að
finna hjá litlu þjóðunum: Þær
vilja i senn láta til sín taka í
heimsmálunum, en samt á engan
hátt lúta áhrifavaldi stærri þjóða,
m. a. til að varðveita þjóðarsér-
kenni sín. Ég verð að segja, að
íslendingum hefir tekizt mjög vel
---þrátt fyrir allt — að varð-
veita sín sérkenni, og vonandi
glata þeir þeim ekki.
G. St.
1 tonn
af ávöxtum
FENEYJUM, 14. sept.: — 100
stórmenni frá Bandaríkjunum og
Evrópu luku í fyrradag Miðjarð-
arhafsferð með skemmtiferðaskip
inu Achillusi. Fólk þetta var i
boði hins kunna blaðamanns og
„selskabsdömu" Elsu Maxwell.
Það er í frásögur færandi, að
skemmtiferðafólkið hafi drukkið
750 flöskur af kampavíni, 500
flöskur af líkjör og 300 flöskur af
Vermouth; það reykti 2800 pakka
af sígarettum, át 100 kg. af kaviar
og 1 tonn af ávöxtum. — Því mið-
ur er ekki greint frá því, hversu
langan tíma ferðin tók. — NTB.
Hafnarverk-
fallinu í New York
lokið
NEW YORK, 14. sept: — Hafn-
arverkfallinu í New York var af-
lýst í dag. Það hefur staðið yfir
; 8 daga og kostað ríkið 8 millj.
dollara á dag. —Reuter.