Morgunblaðið - 21.09.1955, Side 8

MOROVNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 21. sept. 1955
lOTQgnttMafeife
H.Í. Arvakur, Reykjavlk
FrmmkvÆtj.: Slgíúa Jónsson
Rltstjúri: Valtýr Stefánnon (ábyr*«*rm.)
Stjómmálarltetjóri: Sigurður Bjarnasor feft figtm-
Lcsbðk: Arni Óla, timi 3041
Auglýtdngar: Áxnl GarSar Krlstlsaws.
Ritatjöm, auglýsingar og algreUMa:
Auaturstræti 8. — Sími 1600
Mkriftargjald kr. 20.00 ft mánuði icossdJLafit
í lauaasölu 1 krftn aintakif
Mikið og fjölhreytf bókaval útgáfu
Menningarsjóðs og Þjóðvinafélagsins
Porkkala
FINNAR urðu eftir síðustu
heimsstyrjöld að sæta hörð-
um kostum af hálfu Rússa. Þeir
urðu að láta af hendi mikil lönd
á Kyrjálaeiði og í Norður-Finn-
landi fengu Rússar Petsamo og
allmikið svæði þar um slóðir.
Við þá landamærabreytingu
urðu landamæri Noregs og Sov-
étríkjanna sameiginleg þar norð-
ur frá.
Með landaafsali Finna til
Rússa urðu hundruð þúsunda af
finnsku fólki að flýja heimkynni
sín. Ein beztu landbúnaðarhér-
uð Finnlands voru á Kyrjála-
svæðinu. En öllum íbúum þess
varð nú að sjá fyrir nýju jarð-
hæði og heimilum á öðrum stöð-
um í landinu.
Einn þátturinn í friðarsamn-
ingum Rússa og Finna var leiga
Porkkala Udd héraðsins undir
rússneska herstöð til 50 ára. Tók
það Finna mjög sárt að ganga
að því skilyrði. Porkkala var í
aðeins fárra kílómetra fjarlægð
frá höfuðborg landsins. Einnig
þar voru ágæt landbúnaðarhéruð.
Nú hafa Rússar lofað að af-
henda Finnum Porkkala. Er það
vissulega vel farið. Mun því al-
mennt fagnað af öllum vinum
Finnlands, ekki sízt á Norður-
löndum.
Hvað um frelsi
Eystrasaltslandanna?
KOMMÚNISTAR segjast hafa
sýnt mikið göfuglyndi með af-
hendingu Porkkala, Þykjast þeir
hafa fært mikla „fórn“ með
þeirri ráðstöfun. Auðvitað er það
hinn argasti þvættingur. Öryggi
Leningrad var ekkert skjól að
herstöðinni á Porkkalaskaga. —
Rússar höfðu rekið Finna út úr
Kyrjálahéraðinu undir því yfir-
skyni að þeir gætu skotið það-
an á Leningrad. Þeir höfðu enn-
fremur komið sér upp samfelldu
kerfi herstöðva við finnska flóann
og í öllum Eystrasaltslöndunum,
sem þeir höfðu rænt frelsi og
innlimað í Sovétríkin. Þessar
herstöðvar hafa þeir haldið á-
fram að efla allt fram á þennan.
dag. Liggja fyrir um það áreið-
anlegar fregnir frá hinum mikla
fjölda flóttafólks, sem á und-
anfömum árum hefur sloppið
þaðan til Norðurlanda.
Það er auðvitað mjög góðra
gjalda vert, að Sovétstjórnin
hefur afhent Finnum Porkala
eftir að öilum var orðið Ijóst,
að hún hafði ekkert með
þetta landsvæði að gera. En
það væri hreinn barnaskapur
að telja þessa ráðstöfun bera
vott algerri stefnubreytingu
eða afturhvarfi kommúnista í
öryggismálunum. Á meðan
Sovétstjórnin heldur Eist-
Iandi, Lettlandi og Lithauga-
landi undir járnhæl sínum, er
ekki hægt að taka mikið mark
á veizluyfirlýsingum leiðtoga
hennar um virðingu þeirra
fyrir sjálfsákvörðunarrétti
þjóðanna. Á meðan fámennar
klikur kommúnista í leppríkj-
um Rússa í Austur- og Mið-
Evrópu ráða í skjóli rúss-
neskra byssustingja, hlýtur
hinn frjálsi heimur sifellt að
vera á verði um öryggi sitt.
Þá fyrst, er Sovétstjórnin hef-
ur veitt hinum kúguðu þjóðum
frelsi sitt og flutt hernaðarbæki-
stöðvar sínar burtu úr löndum
þeirra er hægt að fara að taka
mark á friðaryfirlýsingum henn-
ar. —
Andinn frá Genf
GENFARFUNDUR stórveldanna
í sumar fór friðsamlega fram.
Tónninn í umræðunum þar var
allt annar en verið hefur á al-
þjóðaráðstefnum undanfarin ár.
Astæða þess var fyrst og fremst
sú, að rússnesku fulltrúarnir
virtust nú hafa gert sér það
ljóst, að froðufellandi illska og
skammir voru ekki rétta leiðin
til samkomulags um deilumálin.
í raun og veru gerðist ekkert í
Genf annað en þetta. Rússar
komu þar fram eins og siðaðir
menn. Molotoff lét vera að steita
hnefann í ræðum sínum og Bulg-
anin og Krúsjeff voru mildir og
i blíðir á svip.
I Af þessu leiddi að svipur Genf-
arráðstefnunnar var allt annar en
t. d. friðarráðstefnunnar í París
sumarið 1946. Þar heltu þeir
Vishinsky og Molotoff hverri
svívirðingunni á fætur annari
yfir fyrrverandi bandamenn sína.
Síðan hefur „kalda stríðið" stað-
ið óslitið yfir, þar til að rofa
tók til upp úr síðustu stjórnar-
skiptum í Rússlandi. „Andi Stal-
ins“ var læstur niður í kistu í
Kreml og „anda“ Bulganins og
Krúsjeffs fengnir nýir dúfu-
vængir.
Allur heimurinn myndi
fagna því, ef um varanleg
sinnaskipti væri að ræða hjá
leiðtogum kommúnista. En
ennþá hefur það ekki komið
í ljós. Ágreiningsefnunum var
ekki ráðið til lykta í Genf.
Þau voru aðeins hraðfryst og
geymd fersk og óleyst til
fundar utanríkisráðherra stór-
veldanna í næsta mánuði.
Þar kemur það í ljós, hvort
Sovétleiðtogarnir vilja raun-
verulega leysa sjálf vandamálin,
hvort þeir vilja ljúka friðar-
samningum við sameinað Þýzka-
land, hefja raunhæfa afvopnun
og viðurkenna sjálfsákvörðunar-
rétt þjóðanna.
Herstöðvar og öryggi
HINAR vestrænu lýðræðisþjóðir
þrá ekkert frekar en varanlegan
frið og öryggi í heiminum. Þær
hafa byggt samtök sín upp ein-
göngu til varnar sjálfstæði sínu.
Þegar svo er komið, að ágrein-
ingsefnin milli austurs og vest-
urs hafa verið leyst og styrjald-
arhættunni bægt frá dyrum
þjóðanna, munu þær ekki láta
standa á sér að draga úr örygg-
isráðstöfunum sínum, leggja nið-
ur herstöðvar og einbeita kröft-
um sírtum að friðsamlegri upp-
byggingu landanna.
En kjarni málsins er sá, að
það eru einmitt varnaraðgerðir
og öryggisráðstafanir lýðræðis-
þjóðanna, sem hafa skapað aukn-
ar friðarhorfur í heiminum í
dag. Ofbeldisöflin hafa séð að
hótanir og yfirgangur dugðu
ekki. Hinn frjálsi heimur var
þess alráðinn að verja frelsi sitt.
Árás heimskommúnismans á hin-
ar vestrænu þjóðir hlaut að
enda með ósigri hans.
Afhending Porkkala er ein
afleiðing þess, að Sovétstjóm-
in hefur séð að sér og vill nú
láta líta svo út sem hún gangi
á undan með góðu fordæmi.
En hún á töluverðu verki ó-
iokið áður en henni verður
trúað. Hernám Eystsaltsland-
anna þriggja og þrælkun
þjóða þeirra blasir ennþá við
hinum frjálsa heiroi.
BOKAUTGAFA Menningar-
sjóðs og Þjóðvinafélagsins á
þessu ári verður meiri og fjöl-
breyttari en nokkru sinni fyrr.
Fyrsta bindið af hinu merka
verki dr. Þorkels Jóhannessonar
háskólarektors, um Tryggva
Gunnarsson kemur út 18. okt.
n.k. á 120. afmælisdegi þessa
fjölhæfa forvigismanns.
Útgáfustarfsemi Bókaútgáfu
Menningarsjóðs og Þjóðvinafé-
lagsins á þessu ári verður óvenju
mikil og bókaval fjölbreytt. Má
vænta þess að félagsbækur út-
gáfunnar, og flestar aukafélags-
bækur verði komnar út um mán-
aðamótin okt.—nóv. »
Egill Bjarnason, sem er fram-
kvæmdastjóri útgáfunnar í veik-
indaforföllum Jóns Emils Guð-
jónssonar, skýrði blaðamönnum
frá þessu í gær.
FÉLAGSBÆKUR
Jörðin, eftir Ástvald Eydal,
licentiat. Er þetta eitt bindi í
hinum vinsæla fræðslubóka-
flokki útgáfunnar, Lönd og lýðir.
íslenzk úrvalsrit. Að þessu
sinni kemur út úrval úr Ijóðum
Gísla Brynjólfssonar. Hefur Ei-
ríkur Hreinn Finnbogason mag-
ister séð um útgáfuna og skrifað
ýtarlegan formála um skáldið.
Andvari 1955. Meðal annars
efnis verður ævisaga Guðmund-
ar Björnssonar, fyrrum land-
læknis, rituð af Páli V. G. Kolka
héraðslækni.
Aimanak Hins íslenzka Þjóð-
vinafélags um árið 1956. Aðal-
efni þess verður ritgerð um
Tryggva Gunnarsson, eftir dr.
Þorkel Jóhannesson, en Tryggvi
var eins og kunnugt er, ritstjóri
Almanaksins um langt skeið.
Auk þess er í ritinu Árbók árs-
ins 1954 o. m. fl.
Saga dómarans, mun verða
heiti á skáldsögu, er verður 5.
félagsbókin á árinu. Höfundur-
inn er kunnur brezkur rithöf-
undur, Charles Morgan, en bók-
in er þýdd af séra Gunnari Árna-
syni.
AUKAFÉLAGSBÆKUR
Á þessu ári koma út sjö auka-
félagsbækur á vegum útgáfunn-
ar og verða þær þessar:
Saga íslendinga, 8. bindi, fyrri
hluti. — Þetta bindi er skrifað
af Jónasi Jónssyni skólastjóra og
nær yfir tímabilið 1830—1874.
Er þessi bók komin út.
Trygffvi Gunnarsson, 1. bindi.
Bóndi og timburmaður. Eins og
áður er sagt á þessi bók að koma
út 18. okt. n.k. Verk þetta er gef-
ið út að tilhlutan Landsbanka
íslands og verður það 3 myndar-
leg bindi. Höfundurinn er dr.
Þorkell Jóhannesson, háskóla-
rektor.
Heimsbókmenntasaga, fyrri
hluti, eftir Kristmann Guð-
mundsson rithöfund. Verður
þetta stórfróðleg bók fyrir alla
þá, er vilja kynna sér öndvegis-
höfunda erlendra bókmennta og
bókmenntastefnur.
íslenzkar dulsagnir, 2. bindi,
eftir Óskar Clausen. Fyrra bindi
XJetvahandi sLnfar:
Um bætigerjun og
klofnun matvæla.
EFTIRFARANDI bréf um með-
ferð matvæla hefir Velvak-
anda borizt frá J.:
i Það sem Helgi Valtýsson skrif-
ar um meðferð hreindýrakjöts í
Mbl. 2. sept. er sjálfsagt allt gott
og gilt það sem það nær. En á
I hinu furðar mig að svo er að sjá
sem hann kannist ekki við með-
ferð þá, sem „H“ talaði um í Vel-
vankanda. Hún var sú að láta
skrokkana hanga — auðvitað
með úrteknum innýflum, þangað
til signunarbragð er komið að
kjötinu. Þessi aðferð virðist nær
algild víðast erlendis um með-
ferð á kjöti af villtum dýrum,
svo sem hérum, rádýrum, dádýr-
um, hjörtum, elgum og hreinum,
en er aftur ekki notuð við kjöt
alidýra. Austfirðingar, sem ég hef
spurt, segjast hafa heyrt um
þessa aðferð, en jafnvel þar
eystra hefur hreindýrakjöt verið
svo sjaldgæft þangað til nú, að
menn hafa flestir ekkert kunnað
með það að fara. Annars er gerj-
un og klofning fæðutegunda mjög
algeng, eins og allir vita. Þeir
sem þekkja 1—2 vikna hangnar
rjúpur, vilja þær helzt ekki nýj-
ar eða úr frystingu. Og hvaða
Islendingur kærir sig um nýja
skötu eða nýveiddan hákarl? Og
eru þó þessir fiskar víða annars
staðar etnir nýir. Ýmis annar
fiskur er einnig auðmeltari mátu-
lega „siginn“ t. d. ýsa o. fl. Allur
harðfiskur er meira og minna sig-
inn og það er þessi efnaklofning,
sem gerir ið sérkennilega ragð
sem gerir ið sérkennilega bragð
gerð, ostagerð, skyrgerð, fram-
leiðsla öls og vína o. fl. byggist
á gerjun og efnaklofningu eftir
margskonar aðferðum, sumum
allvandasömum. — Það villir
mörgum sýn á þessum efnum, að
mörkin milli bætigerðar og
skemmdar (slepjunar, ýldu, rots
og fúa) eru oft óljós, svo að
skemmdin spillir oft bætigerð-
inni. Annars er algengt að vel
heppnuð bætigerð varni skemmd
um (t.d. viss sýrugerð í danska
smjörinu sem íslendingar kunna
ekki enn að hagnýta). — Af þessu
má ráða, að gerlafræðin hlýtur
að verða ein höfuðgrein matvæla-
framleiðslunnar. — J.
Um klukkuna
ÞETTA bréf hef ég fengið frá
E. M.:
Kæri Velvakandi!
Það minntist einhver á klukk-
una í dálkum þínum um daginn.
Hann stakk upp á því að hafa
sumartíma allt árið.
Ég vildi láta ánægju mína í
ljós með slíka uppástungu. Ég
held að hún mundi hafa ýmislegt
gott í för með sér. f fyrsta lagi
mundi það spara rafmagn. Vegna
þess að við mundum kveikja
einni klukkustund seinna á kvöld
in. En það mundi ekki eyðast að
sama skapi á morgnana vegna
þess, að við Reykvikingar förum
svo seint á fætur að oftast er
orðið bjart, nema ef vera skyldi
í svartasta skammdeginu.
Sumartími hollari.
IÓÐRU lagi er mikið hollara að
að fara eftir sumartíma. í
þriðja lagi er mjög óhollt að
breyta um svefntíma og þá sér í
lagi matartíma tvisvar á ári ekki
sízt fyrir þá sem ekki eru góðir
í maganum.
MerklS,
sem
klæðlr
landlS.
dulsagna Óskars kom út á síð-
asta ári og náði almennum vin-
sældum.
Frásagnir, þæflir úr íslenzku
þjóðlífi, eftir Árna Óla ritstjóra.
Fyrri bækur þessa höfundar hafa
orðið vinsælar óg víðlesnar, og
mun þessi ekki þykja þeirra sízt.
Smíðar og bókband, er hand-
bók til sjálfsnáms í þessum nyt-
sömu greinum, samin af Guð-
mundi Frímann húsgagnasmið og
bókbindara á Akureyri. Hliðstæð
bók mun ekki hafa verið gefin
út áður hér á landi og kemur því
áreiðanlega mörgum í góðar
þarfir.
Dr. Þorkell Jóhannesson skrifar
ævisögu Tryggva Gunnarssonar.
Undraheimur dýranna, eftir
Maurice Burton, er bók sem seg-
ir frá ýmsum furðulegum fyrir-
bærum í dýraríkinu og náttúr-
unni. Þýðendur eru þeir dr.
Broddi Jóhannesson og Guð-
mundur Þorláksson magister.
Bók þessi er sérlega fróðleg og
skemmtileg. Nær allar þessar
bækur eru prýddar fjölda mynda
til fróðleiks og skýringar.
AÐRAR BÆKUR
Facts about Iceland, 5. útgáfa,
kom út í sumar. Er þá búið að
Kristmann Guðmundsson
ritar heimsbókmenntasögu. <
gefa þessa vinsælu landkynn-
ingarbók út í 33.750 eintökum,
sennilega í stærra upplagi en
nokkra aðra bók hér á landi.
Myndir frá Reykjavík, nefnist
ný myndabók er út kemur í
haust og eru í henni valdar
myndir úr höfuðstaðnum. Gunn-
ar Thoroddsen borgarstjóri hef-
ur ritað formála en allur texti
bókarinnar er á þremur tungu-
málum, auk íslenzku, dönsku,
ensku og þýzku.
Leikritasafnið. Eins og að und-
anförnu munu koma út tvö leik-
rit í Leikritasafni Menningar-
sjóðs. Verður annað þeirra
„Júpíter hlær“, eftir A. J. Cron-
in, en hvert hitt verður er enn
ekki fullráðið.
❖ ❖ ❖
Eins og sjá má á ofantöldum
bókum hefur útgáfustarfsemi
Bókaútgáfu Menningarsjóðs og
Þjóðvinafélagsins aldrei verið
Frh. á bls. 12.