Morgunblaðið - 01.10.1955, Side 9

Laugardagur 1. okt. 1955
MORGUNBLAÐIB
9
Arkitekfinn Helge Finsen rabhar
um gömul íslenzk hús, Hóladóm-
kirkju, stjórnarráðshúsið o. fl.
Á LAUGARDAGINN var fór
danski arkitektinn Helge Finsen
flugleiðis heimleiðis eftir sex
vikna dvöl hérlendis.
Érindi hans hingað til lands
var að grandskoða þær gömlu
byggingar, sem eru hér við lýði
frá því á fyrri öldum. Mæla þær
upp til fullnustu svo að hér geti
geymst varanlegar minjar frá
t>eim.
Helge Finsen arkitekt lauk
fullnaðarprófi frá Akademíinu
danska árið 1926. En frá þeim
ttíma hefir hann m. a. gefið sig
að fornfræði. Að afloknu prófi
f arkitektadeild Akademisins
íókst hann á hendur ferð til
Gríkklands, og staríaði um skeið
að rannsóknum við frönsku forn-
fræðastofrxunina í Aþenii. En á
síðustu árum hefir hann gefið
sig að ýmsum rannsóknarefnum
heima fyrir.
DANIR DUGLEGIR
VIÐ BYGGINGAR
Á FYRRI ÖLDUM
Það rnun hafa verið ambassa-
dor Dana á íslandi, frú Bodil
Helge Finsen
var teiknuð með tveimur hæðum.
En aðein? neðsta hæðin var reist
vegna féleysis.
Hinn frægi arkitekt Eigtved
var bóndasonui frá Sjálandi, er
upprunalega gaf
yrkjustörfum, en
kunnugt er, en sú bygging er
fyrir utan minn verkahring, því
það var reist að tilhlutun inn-
lendra stjórnarvalda.
LAUGANESSTOFA,
FRIÐRIKSGÁFA
Á MÖÐRUVÖLLUM
Ég hefi fundið hér uppdrætti
af gömlu biskupsstofunni í Laug-
arnesi, en þær teikningar benda
til að sami maður hafi staðið
fyrir þeirri byggingu, sem stóð
fyrir F>-iðriksgáfu á Möðruvöllum
í Hörgárdal. Arkitektinn Jörgen
Koch mun hafa teiknað Latínu-
skólann (Menntaskólann) í
Reykjavik, er reistur var 1841,
en Dómkirkjuna í Reykjavík
teiknaði arkitekt að nafni Win-
1 strup, er hún var reist í gamla
forminu með einni hæð þegar
Skálholtsbiskup fluttist hingað.
I FANGELSIÐ
MANNÚÐARRÁÐSTÖFUN
Afi minn, Hilmar Finsen, var
MáSaskóEinn Mímir
tekar til starfa á ný
Kennir hina lifandi tungu
sig að garð- landshöfðingi hér á árunum
í herþjónust-j 1865—1883. Hann átti mörg börn
unni komst hann í verklræðinga- og mun það hafa stafað af því
Begtrup, er fékk hugmyndina deildina og þaðan í samband við hve fjölskylda hans var stór að
sum að Helge Finsen yrði falið arkitektarlærdóminn. I hann lét reisa kvistinn á Stjórn-
að athuga hinar gömlu bygging- j sVo mikill listamaður var arráðshúsið. Nýlega hringdi
ar, er hér standa allt frá því að Eigtved 'ið ef hann hefði fæðst Kristján Eldjárn til min og sagði
ísland laut danskri einvalds- með stórþjóð, sem hefði mátt sín mér, að hann hefði þá nýskeð
stjórn. Er ég hitti arkitektinn að meira en Danir, þá hefði hann fundið teikningu af „Stiftamt-
máli spjölluðum við stundar- orðið heimsfrægur.
;korn urn það sérkenni íslendinga1
‘er Finsen nefndi svo, að gefa sig U PPRUNALEG TEIKNING
lítið eða ekki að byggingum AF HÓLADÓMKIRKJU
vandaðra húsakynna. Hann tel- j Það er einkennilegt t.il afspurn-
ur það frá fornu fari með sér-
kennum íslendinga. Það er ein-
kennilegt og eftirtektarvert, seg-
ir hann, að íslendingar störfuðu
að bókmenntum á 11. og 12. öld,
um sama leyti og Danir t. d.
byggðu steinkirkjur í hundraða-
tali. Þar fengu Danir útrás fyrir
orku sína og hugkvæmni. En á
bókmenntasviðinu hafa þeir ekki
eignazt énn nema einn rithöfund
á heimsinælikvarða, ævintýra-
skáldið H. C. Andersen.
— Þegar maður hugsar um, hve
mikið ríkidæmi var hér á fyrri
öldum íslandsbyggðar, t. d. þve
Snorri Sturluson hlýtur að hafa
verið loðinn um lófana, þegar
hann var upp á sitt bezta, þá fer
ekki hjá því, að honum hlýtur
að hafa verið það auðvelt að
koma upp varanlegum bygging-
um, ef hann hefði haft nokkurn
hug á bví. Og ekki skorti hann
þekkinguna á högum annarra
þjóða. En mér skilst, að hann
mansgaarden“ sem það hús hét
á sinni tíð. Greinir teikningin frá
allri herbergjaskipun hússins
eins og hún var árið 1802, en sú
teikning er gerð af sjóliðsforingja
MÁLASKLÓINN Mímir er að
taka til starfa. Hefst kennsl-
an núna eftir helgina og verða
kennd sex tungumál Skipað verð
ur í flokka í hverju tungumáli,
eftir því hve mikið nemendur
hafa lært áður. Flestir nemendur
hafa að þessu sinni látið innrita
sig í ensku og verður hún kennd
í tíu flokkum, en auk enskunnar
verða kennd þýzka, franska,
ítalska, spænska og danska.
Málaskólinn Mímir hefir starf-
að í fimm ár. Er höfuðáherzla
námsins lögð á að þjálfa tungu-
tak nemenda, venja þá á að tala
hið erlenda tungumál og hlusta
á það, svo að það verði ekki fram-
andi, þegar nemendur þurfa á
því að halda.
Flestir þeir, sem læ.rt- hafa
tungumál í skólum kannast við
það, hversu erfitt er að beita
tungumálum, sem þeir hafa lært
á bók, þegar út í sjálft lífið er
komið. í Málaskólanum Mími
læra menn að bera rétt fram
tungumálin og kynnast þeim við
daglega notkun þeirra, eins og
þeir mundu gera við dvöl er-
lendis eða nám þar Þannig fer
mest öll kennslan fram á hinu er-
lenda tungumáli og er málfræð-
in kennd með dæmum úr hinu
daglega máli. Annars er höfð
hliðsjón af kennslubókum við
námið, en meginhluti bóklædóms
fer þó fram í heimahúsum. í
kennslutímum er áherzla lögð á
það að velta setningunum þannig
fram og aftur, að setningaskipun
og sérstök einkenni málfræðinnar
festast óafvitandi í minni nem-
, ándans, svo að hvort tveggja
verði honum tiltækt í notkun,
þegar á þarf að halda.
Kennarar við skólann í vetur
verða þeir: Einar Pálsson, Ute
Jakobshagen, Jose Antonio
Romero, Franco Belli, Sigfús
Andrésson og Erik Sönderhölm.
Forráðamenn skólans tjáðú tíð
indamanni blaðsins í gær, er haim
leit inn til þeirra, að við tungu-
málanám væri að sjálfsögðu ekki
til neinn Kínalífs-elexír, sem
hægt væri að dæla inn í fólk fyr-
irhafnarlaust. Tungumálanám
væri alltaf sjálfsnám að miklu
leyti og því mikið undir náms-
löngun og alúð nemandans kom-
ið, hversu færi um kennsluna.
Hins vegar kváðust þeir vona, að
eðlilegri grundvöllur hefði skap-
azt fyrir fjölda manna til tungu-
málanáms við tilkomu málaskól-
ans en áður meðan öll slík
kennsla var í höndum framhalds-
skóla. Nú geta bæði ungir sem
gamlir reynt getu sína til tungu-
málanáms, hvort sem þeir hafa
gengið í skóla fyrr, eða ekki.
Fyrri námskeiðin hefjast núna
á mánudag og þriðjudag, en síð-
an verða framhaldsnámskeið eft-
ir jól.
ar, að fyrstu mennirnir, sem er þá var hér á ferð. Hætt var
völdust til að reisa byggingar á við að nota húsið sem fangelsi
I \ .
lililMW
Dómkirkjan í Reykjavik í sinni upprunalegu mynd.
kvæmdanna. Þó íslendingar
hefðu ekki sement í gamla daga
frekar en aðrir, fór ekki hjá því,
að þeir gætu útvegað sér kalk í
bindiefni í vandaðar byggingar.
En það vantar mikið þegar vilj-
ann vantar.
VANRÆKT VERKEFNI
hafi vantað viljann til fram | Jg-jan{jj voru frægustu arkitektar’ 1815 en það var reist á 18. öld-
WTT/vMvxWnrxvxo rl/\ Inl/wxrlivM^nn
Dana, Eigtved og maður að nafni inni eins og segir í hinni ein-
Úr Austur-Skagafirði:
Heyfengur bændu misjofn —
Léleg sumnrvertíð — Mikill
frumkvæmduhugur — Rufmugn
ú flestu bæi í Fljótum
Thurah, er teiknaði Hóladóm-
kirkju. Ég fann upprunalegu
teikninguxia eftir Thurah af Dóm-
kennilegu sögu Magnúsar Steph-
ensen „Eftirmæli 18. aldarinn-
ar“, þar sem hann segir fyrir
kirkjunni, svo enginn vafi er um ( munn Fjallkonunnar: „Á öldinni
höfundinn. Tiltölulega er það eignast ég fangelsi"
sjaldgæít að maður finni hinar
upprunalegu teikningar af hús-
um er voru reist á þeim árum.
— Mér skilst, segir Finsen, að ( Því þá höfðu menn engin tæki
hér sé um að ræða vanrækt rann- til að margfalda teikningar sem
sóknarefni, að fá á því skýringar upprun.alega slitnuðu í meðferð
hversvegna fommenn voru fram- byggingamannanna. En af ein-
takslausir um vandaðar bygging-
ar.
— Og hvaða árangur hefir orð-
ið af heimsókn yðar hingað?
— Að mínu áliti er hann góður.
FRÆGUSTU
B YGGIN G AMEISTAR ARNIR
HÖFÐU HÉR VERKEFNI
hverjum dularfullum ástæðum
hefir 'Itiurah gert aðra teikn-
ingu af dómkirkjunni, sem hefir
varðveizt. Hann var biskupsson-
ur frá Rípum.
NESSTOFA, LANDAKIRKJA
Næstur í röðinni var maður að
nafni Fortling, er var af þýzkum
Til að byrja á byrjuninni ættum. Hann teiknaði Nesstof-
nefni ég fyrst Viðeyjarstofu, en una, sem bústað Bjarna Páls-
hana teiknaði, sem kunnugt er sonar iandlæknis og sennilega
Egil Nicolaj Eigtved, sem var á Bessastaðastofu líka.
sinni tíð áreiðanlega frægastur og Höfundur Stjórnarráðshússins
færastur arkitekt Dana. Enda er maður að nafni Anthon, og
var hann fyrsti forstjóri við hið ; sami maður teiknaði Landakirkju
nýstofnaða danska Akademí fyr- j í Vestmannaeyjum, sem er eitt
ir 200 árum. Það var akki hans af 18. aldar húsunum hér. Afi
skuld að Viðeyjarstofa varð ( minn, Hilmar Finsen landshöfð-
aldrei reist 1 því formi sem húniingi átti mikinn þátt í því að
upprunalega átti að vera. Hún' Alþingishúsið var reist, sem
GÖMUL BRÉF
í grúski mínu í söfnum hér á
landi rakst ég á ýms bréf frá
fyrri öldum t. d. frá Todal amt-
mahni, er kvartar yfir því, að
Finnur biskup Jónsson væri ófáan
legur til að taka að sér umsjón
með byggingu Landakirkju í
Vestmannaeyjum, „vegna van-
kunnáttu sinnar á múrverki“.
Þykir Todal amtmanni það hart
að biskupinn sem þó var „fimm
mílum“ nær Vestmannaeyjum en
hann á Bessastöðum var ófáan-
legur til að taka þessa umsjón
að sér.
Af samtíðarplöggum sé ég ekki
betur en fangelsið, er reist var á
18. ölduini átti rót sína að rekja
til eins konar mannúðarráðstaf-
ana því fangarnir urðu að sætta
sig við misjafna meðferð frá
hendi sýslumanna sem var gert
að skyldu að Sjá um húsnæði og
fáeði fyrir þá.
Frh. á bls. 12.
ÞAÐ má segja að heyskapartíðin 1
hafi verið mjög risjótt. Sunnan-
áttin hefir verið rikjandi hér í
allt sumar og þá má heita að dag-
legir rigningarskúrir séu. — Af
þessum sökum hefir heyskapur
gengið ver en í meðallagi, þó er
þetta mjög misjafnt og skera þau
sig úr heimilin, sem súgþurrkun
hafa og nægar súrheysgryfjur.
Þar má heita að góður heyskapur
sé. —
Sunnanrok hafa komið mörg í
sumar og heyskaðar orðið nokkr-
ir af þeim sökum. Dalirnir hafa
þó farið einna verst út úr því
hvað þetta snertir, og eru sumir
bæir, sem varla hafa hálfan hey-
skap á við síðastliðið ár — og
verða því að fækka bústofni og
kaupa hey. Aðrir bæir hafa jafn-
vel meiri hey en í fyrra. — Nú
er heyskap víðast lokið, en þó
eru nokkrir bæir, þar sem tölu-
vert er úti ennþá af sætum og
jafnvel óþurru heyi.
Slátrun er nú nýlega hafin og
virðast dilkar og yfirleitt allt fé
misjafnt að gæðum. Margt af því
er ekki feitt og flokkast því illa
við slátrun.
LELEG SUMARVERTIÐ
Fiskafli í Hofsós hefir verið
óvenju rýr í sumar og má þar
sjálfsagt um kenna hinum stöð-
ugu sunnanstormum, sem meinað
hafa sjómönnum að sækja á mið-
in. Mun þessi sumarvertíð vera
hin lélegasta um margra ára
skeið. — Héðan róa um 20 trillu-
bátar og er því afkoma fjöldans
í Hofsósi bundin þessum útvegi,
sem svo hrapalega hefir brugð-
izt í ár.
1 -
í MIKLAR FRAMKVÆMDIR
Framkvæmdir eru alltaf mikl-
ar, sérstaklega í sveitinni og
nokkur hús eru í smíðum í kaup-
túninu.
Bændur rækta mjög mikið ár-
lega og byggja íbúðarhús, pen-
ingshús og rafstöðvar, þar sem
nokkur skilyrði eru til þess. —
Ekki er vafi á að umbóta- og
framkvæmdaaldan hefir fangað
hugi manna hér sem annarsstað-
ar, en hvort þar er allt gert af
framsýni og fyrirhyggju er önn-
ur saga. Velmegun má þó heita
góð, ef ekki er einblínt á skatta-
skýrslur og opinber uppgjör
manna.
RAFMAGN A FLESTA BÆI
í FLJÓTUM
Á þessu hausti er von til að
rafmagn f rá Skeiðsfossi komi
inn á flesta eða alla bæi í Fljót-
um og nú horfum við sem fjær
búum, vonaraugum og væntum
þess að senn komi að því að
Skeiðsfoss- og Gönguskarðsár-
virkjun nái saman og veiti okkur
öllum langþráð rafljós og önnur
þægindi, sem því fylgir.
Alltaf er unnið að vegabótum
á leiðinni frá Hofsósi til Siglu-
fjarðar, en mikið ósköp virðist
okkur það ganga seint. Vil ég þar
ekki um kenna verkstjóra eða
vegavinnumönnum, því að þeir
virðast vinna vel. En fyrst, er að
hausti er komið, er verulega far-
ið að vinna í vegi. Þessi vor- og
sumartími fer mest í aðgerðir
annarsstaðar. Þetta hefir gengið
svo í mörg ár. Þessar aðfinnslur
eru ef til vill af ókunnugleika
sagðar, en þegar allir segja hið
sama, þá eru líkur til að betur
mætti róa.
Heilsufar manna og búpenings
, er gott það til er vitað. — B.