Morgunblaðið - 04.10.1955, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 4. okt. 1955
}
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur,
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
Nýlendukúgun og S.Þ.
Bandarísku sérfræðingarnir og fullírúar félagasamtakanna, sem standa fyrir komu þeirra hingað.
Myndin er tekin á skrifstofu Iðnaðarmálastofnunarinnar af Gunnari Rúnar.
ÞAÐ hefur vakið alheims at-
hygli, að fulltrúar Frakklands
hjá Sameinuðu þjóðunum gengu
af fundi og hafa ekki látið sjá
sig þar síðan, er samþykkt var
tillaga um að taka Algier-málið
á dagskrá Sameinuðu þjóðanna.
Frönsku fulltrúamir voru
kallaðir heim og hefur franska
stjórnin nú nær því í heitingum
um að ganga úr S. Þ. eða minnsta
kosti að sýna móðgun sína með
einhverjum öðrum ráðum.
★
Það var tillaga Araba-ríkjanna
að Algiers-málið yrði tekið fyrir
hjá S. Þ. Efni þessa máls er að
þjóðernishreyfing innfæddra
manna í Norður-Afríku hefur
sætt ofsóknum af hendi Frakka.
Af því hafa sprottið deilur, sem
stöðugt hafa magnazt og nú síð-
ast hafa orðið í Algier blóðugar
skærur, þar sem frönsku skrið-
drekaliði og fallhlífasveitum er
beitt gegn mótspyrnumönnum,
sem hafast við í hálendinu.
Það sem einkum veldur sárri
gremju Frakka er, að þeir líta á
Algier sem hluta af móðurland-
inu, Algier á að vera eins og
ein sýsla eða hérað af „la patrie“
Frakkans. Þessu til sönnunar
benda þeir á að geysimikill fjöldi
franskra innflytjenda hefur setzt
að í Norður-Afríku og byggt sér
þar stórborgir, sem eru að öllu
leyti franskar. Þá segja þeir og
að allir íbúar Algier hafi full
þegnréttindi í franska lýðveld-
inu.
En því verður þó ekki á
móti mælt, að í sambúð
Evrópumannsins og Arabans
er hlutur þess síðarnefnda
stórkostlega fyrir borð borinn.
Mótmælahernaður Arabanna
á rót sína að rekja til þess,
að hjóðernishreyfing þeirra
hefur ekki verið þoluð, heldur
beinlinis ófsótt. Þessvegna hef
ur hún orðið að þróast í neð-
anjarðarstarfsemi og sýnt
mótmæli sín í skemmdarverk-
um.
¥
Það er sérkennilegt að þegar
Frakkar mótmæltu að málið yrði
tekið fyrir af S. Þ. lögðu þeir
áherzlu á að Algier væri óað-
skiljanlegur hluti franska ríkis-
ins Þessvegna væru skærurnar
þarna innanríkismál Frakka.
Þannig hefur nýlendustefn-
an tekið á sig hið síðasta gerfi,
hörfað í öftustu varnarlínu.
Hið sama gerðist þegar Kýp-
ur-málið hefur verið á dag-
skrá. Þó hrópar Bretinn, að
Kýpur sé óaðskiljanlegur hluti
Bretaveldis. Þess vegna megi
engir utanaðkomandi leyfa
sér að gagnrýna hið pólitíska
ófrelsi, sem þar ríkir.
Með því að samþykkja að taka
Algier á dagskrá virðast S. Þ. nú
hafa álitið sig bærar til að ræða
og gagnrýna þetta síðasta form
nýlenduskipulagsins. Það má
vissulega líta svo á, að það sé
ekki óeðlilegt.
S. Þ. eru upphaflega samtök
þeirra þjóða, sem sameinuðust
gegn nasismanum. Margar þess-
ar þjóðir voru þá undir oki
Þjóðverja. Og það var verkefni
samtakanna, að frelsa þær.
Enn verða ýmsar smáþjóðir
heims að þola erlenda áþján. Það
villir mönnum ekki sýn, þótt þær
séu formlega taldar tilheyra
herraríkinu. Þannig væri ekki
óeðlilegt að S. Þ. tæki til íhug-
unar það sorglega hlutskipti, sem
Eystrasaltsþjóðimar hafa hlotið
undir kúgunarhæl Rússa.
Það má að vísu vera að Rúss-
ar tækju upp á því að móðgast
alveg eins og Frakkar nú síðast.
Hætt er við að stormasamt yrði
þá á fundum samtakanna, jafn-
vel svo mörgum þætti nóg um.
Hvað um það, hlutskipti Eystra-
saltsþjóðanna er furðu keimlíkt
hlutskipti Arabaþjóðanna í Norð-
ur-Afríku.
Úrslilin í Kópavogi
FYRSTU baéjarstjórnarkosning-
unum í Kópavogskaupstað er lok-
ið. Úrslit þeirra urðu þau, að
kommúnistar héldu þar meiri-
hluta sínum. Er það greinilega
mikill sigur fyrir þá. Með því að
kalla sig „óháða“ hefur þeim
tekizt að fá allmarga kjósendur
til fylgis við sig, sem mjög hæpið
er að ella hefði greitt þeim at-
kvæði. Þannig reyna kommún-
istar stöðugt að breiða yfir nafn
og númer. Og alltaf er dáiítið til
af fólki, sem lætur blekkjast af
skoilaleiknum.
Ekki er heldur ólíklegt, að kjós
endur í Kópavogi hafi haft
nokkra hneigð til þess að taka
meirihluta eins flokks fram yfir
sambræðslustjórn þriggja flokka.
I kosningabaráttunni kom einnig
í ljós mikil óeining milli lýðræð-
isflokkanna. Sérstaklega hagaði
aðal leiðtogi Framsóknarmanna
sér heimskulega er hann lýsti því
yfir, að hann myndi ekki vilja
starfa með Alþýðuflokknum og
jafnvel ekki heldur Sjálfstæðis-
flokknum, enda þótt kommúnist-
ar mistu meirihluta sinn.
Sjálfstæðismenn unnu veru
lega á í þessum kosningum.
Þeir fengu nú 346 atkvæði í
stað 231 atkvæðis í kosningun-
um, sem fram fóru í Kópavogi
í maí árið 1954. Bættu þeir
þannig við sig 115 atkvæðum
og unnu eitt sæti til viðbótar
í hinni nýju bæjarstjórn. Er
flokkur þeirra því í öruggum
vexti í hinum nýja kaupstað.
Framsóknarmenn hafa hins-
vegar aðeins bætt við sig 77 at-
kvæðum. Fá þeir einn fulltrúa
í hinni nýju bæjarstjórn eins og
þeir höfðu áður í hreppsnefnd-
inni.
Alþýðuflokkurinn hefur fengið
slæma byltu í þessum kosningum.
Hann tapaði 17 atkvæðum frá
síðustu kosningum og fékk eng-
an fulltrúa kosinn. Mun það ekki
hvað sízt að kenna klofningnum
innan flokksins og lánlausum og
óviturlegum málflutningi Alþýðu
blaðins undanfarna mánuði.
Sigurvegarar þessara bæjar-
stjórnakosninga eru greinilega
Sjálfstæðismenn og kommúnist-
ar. Báðir þessir flokkar hafa bætt
við sig miklu fylgi og sínum bæj-
arfulltrúanum hvor.
Sjálfstæðismenn hafa nú
skipulagt flokk sinn í þessum
nýja kaupstað og eignast þar
traust fylgi. Þeir munu halda
baráttunni áfram gegn kyrr-
stöðustjórn kommúnista. Allir
lýðræðissinnaðir ibúar Kópa-
vogskaupstaðar verða nú að
skipa sér undir merki Sjálf-
stæðisflokksins. Það er vísasta
leiðin til þess að koma þar á
dugandi og framkvæmdasamri
stjórn.
T
Fjórir bandarískir sérfræS-
ingar ræða um heifdverziun
Koma hingað á vegum Iðnaðarmálastofnunarinnar
FYRIR nokkru komu hingað til lands á vegum Iðnaðarmálastofn-
unarinnar fimm bandarískir sérfræðingar í smásöluverzlun.
Vakti koma þessara sérfræðinga mikla athygli kaupsýslumanna,
og var námskeið, sem þeir efndu til, svo fjölsótt að það varð að
endurtaka það. — Nú hefur Iðnaðarmálastofnunin fengið hingað
til lands aðra fjóra sérfræðinga og að þessu sinni er sérgrein þeirra
heildverzlun og vörugeymslur.
4 BANDARIKJAMENN
OG 1 DANI
færi til að ræða við þessa menn
í skrifstofu Iðnaðarmálastofnun-
í gær gafst fréttamönnum tæki arinnar. Þeir eru John R. Brom-
VJ
r / /. f n
elvakancU óhnfar:
1 A móti hléum.
JÆJA, þá er það loks komið í
ljós sem Velvakandi hefir
haldið fram um langt skeið: mik-
| ill meiri hluti bíógesta er á móti
hléunum. Fer því ekki hjá því, að
þau verði afnumin innan
skamms.
Mikill munur
ÞAÐ hefir sennilega komið ýms
um á óvart, hvernig úrslit
þessara kosninga urðu. Menn
hafa ekki búizt við svona miklum
mun og margir héldu, að ádeil-
urnar hér í dálkunum væru að-
eins eins og hvert annað nöldur:
mikill meiri hluti bíógesta væri
með hléunum. En ég fæ ekki
j annað séð en munurinn hafi verið
' meiri en flestir bjuggust við. Að-
eins rúm 40% voru með hléunum
en tæp 60% á móti þeim. Almenn-
ingur hefir sagt sitt síðasta orð
í þessu máli og er mikill meiri
hluti hans á móti hléum. Um það
þarf ekki að fara í grafgötur úr
þessu.
j
Forstjórum þakkað.
EG vil nota tækifærið til að
þakka forstjórum kvikmynda
húsanna fyrir það, hvernig þeir
brugðust við aðfinnslunum. Þeir
fóru að mínu viti þá leið sem
bezt samrýmist hugsjónum lýð-
ræðisins og gáfu mönnum tæki-
færi til að láta skoðun sina í ljósi.
Þeim var í lófa lagið að hundsa
raddir fólksins og skella skoll-
eyrum við kröfum þess, eins og
svo oft ber við uppá síðkastið í
þessu gamla lýðræðisþjóðfélagi.
Pollar undir sætum.
AÐ lokum vil ég aðeins skjóta
því að mönnum, að varla
kemur þó til greina að afnema
hléin á barnasýningum. Börnin
þurfa sin hlé, þau þurfa að lyfta
sér upp í miðri mynd, ef koma á
í veg fyrir, að þau skilji eftir sig
litla polla undir sætunum.
Um þulina
ÞÁ er hér bréf frá H.P. um þuli
Ríkisútvarpsins. Hann segir:
— Kæri Velvakandi!
Mig langar til að biðja þig fyr-
ir eftirfarandi hugleiðingar um
þularstarfsemi útvarpsins:
Þulir Ríkisútvarpsins hafa ver-
ið mjög misjafnir, eins og gefur
að skilja. Fáir ágætir, einstaka
góðir, nokkrir lélegir, sumir ó-
hæfir. Þegar Pétur Pétursson,
sem ég tel hiklaust í flokki hinna
fyrstnefndu, fór frá, þá áttum við
útvarpshlustendur heimtingu á
að fá jafngóðan þul í staðinn, svo
framarlega sem hann væri að
finna. En það fór, því miður,
mjög á annan veg.
Hvaða kröfur á að gera til
þula? Að mínum dómi eiga þeir
að hafa þægilega rödd, skýran
framburð, fallegan raddblæ og
lipra framsögn, svo að það sem
þeir þylja lesi þeir ekki í þaula
heldur komi það fram sem lipur
frásögn. Og síðast en ekki sízt
verður að gera þá sjálfsögðu
kröfu að þeir séu hraðlæsir á ís-
lenzku og geti lesið minnst tvö
erlend tungumál skammlaust.
Því miður hefir þetta verið mjög
á annan veg hjá ýmsum þulum
útvarpsins.
Þularstarfið á að vera há- en
ekki láglaunuð staða. Hún á
hvorki að vera bittlingastaða né
aukastarf. Hún á fyrst og fremst
að vera hæfnisstaða. Sé ekki völ
á slíkum mönnum eins og er þá
á að gefa nokkrum ungum mönn-
um og konum tækifæri til að
læra þau atriði sem mestu máli
skipta í slíku starfi. Síðan gæti
svo hæf nefnd valið þá sem hæf-
astir væru hverju sinni, sem
skipa þyrfti í hin lausu embætti.
Eða þá að hlustendur sjálfir
greiddu atkvæði.
Það erum við hlustendur sem
borgum brúsann, og við eigum
ekki að vera þær rolur, þegar
við komum inn í verzlun, að láta
kasta í okkur hvaða rusli sem er,
allt annarri vöru en við biðjum
um. Það er ekki nóg íyrir út-
varpið að segja: „Kjörorðið er:
útvarp inn á hvert heimili", það
verður að bæta við: „Afbragðs
þuiir“. — Einn hinna óánægðu.
lel sérfræðingur í matvöruheild-
verzlun, Richard McComb sér-
fræðingur í matvörugeymslum,
Oscar A. Short sérfræðingur í
heildverzlun með vörur aðrar en
matvæli og Willard Larsh sér-
fræðingur í almennum vöru-
geymslum. Auk þess er með þeim
danskur maður Oiva Rydeng, sem
er deildarstjóri hjá Efnahagssam-
vinnustofnuninni.
NÁMSKEIÐ í TVEIMUR
HLUTUM
Hinir bandarísku sérfræðingar
munu dveljast hér í tvær vikur.
Munu þeir hver um sig flytja hér
þrjá fyrirlestra. Verður þessu
námskeiði skipt niður í tvennt.
Dagana 4.—6. okt. verður fjallað
um heildverzlun með matvörur,
en dagana 10.—12. okt. um heild-
verzlun með aðrar vörur.
Fyrirlestrarnir fjalla m. a. um
skipulag vörugeymslna innan-
húsflutninga í þeim og reksturs-
skipulag. Þá fjalla þeir um sölu-
áætlanir heildverzlana, þjálfun
og stjórn sölufólks og ýmislegt
fleira.
SAMSTARF HEILDSÖLU
OG SMÁSÖLU
í viðtali við fréttamenn lögðu
bandarísku sérfræðingarnir all-
mikla áherzlu á að samstarf heild
sala og smásala væri oft heilla-
drjúgt. Sögðu þeir að víðtækt
samstarf milli heildsölu og smá-
sölu hefði tíðkazt um langt skeið
í Bandaríkjunum og hefði það
leitt til bættrar þjónustu og
styrktrar samkeppnisaðstöðu.
Stundum kveðast sérfræðing-
arnir hafa heyrt þær raddir í
Evrópu, að slíkt samstarf hafi
gengið við amerískar aðstæður.
Allt annað gildi við smærri að-
stæður í Evrópu, En hvað hefur
komið í ljós. í einu Evrópuland-
anna hefur slíkt samstarf tekizt
hin síðustu ár. Það er í Hollandi.
Þar hefur slíkt viðskiptaform út-
breiðst mjög mikið. Er talið að
um 70% af allri verzlun í Hol-
landi gangi gegnum slík samtök
heildsala og smásala og er það
jafnvel miklu meiri hluti en tíðk-
ast í Bandaríkjunum.
VARAHLUTASKORTUR
MÁ EKKI LÍÐAST
í fyrirlestrum sínum munu sér-
fræðingarnir m. a. ræða um skipu
lag á vörugeymslum og einnig
mun mál þeirra snúast um þær
vörubirgðir, sem hverri heild-
verzlun er nauðsynlegt að ráða
yfir.
í sambandi við þetta vék við-
talið nokkuð að því mikla vanda-
máli, sem við íslendingar eigum
við að stríða, þar sem er hinn
mikli skortur á fjölmörgum svið-
um á varahlutum.
Um það komst einn sérfræð-
inganna svo að orði, að t. d. í
Bandaríkjunum myndi almenn-
ingur ekki líða það, að umboðs-
menn véla og tækja létu skora
þjónustu eða hluti til viðhalds.
Enda létu hin stóru verksmiðju-
fyrirtæki sér mjög annt um, að í
hverjum bæ væru til stórar
birgðir af varahlutum. Jú, ein-
stæð dæmi þess væru til, ef er-
lendar vélar væru fluttar inn, að
ekki væri hægt að fá varahluti
í þær, en slíkt gerði það fljótt að
verkum, að menn keyptu þær
ekki.
Framh. á bls, 9