Morgunblaðið - 06.10.1955, Side 9

' Fimaitudagur 6. okt. 1955
MORGUNBLAÐIB
9
Nám í hússtjórn og baniauppeMi er
nauðsynlegur þáitur í menntun kvenna
E'
Fyrsta nýja viðfangsefni 7. leikárs Þjóðleikhússins er gamanleik-
urinn „Góði dátinn Svæk“, og verður hann frumsýndur næstkom-
andi laugardag. — „Góði dátinn Svæk“ er gerður eftir samnefndri
ekáldsögu eftir tékkneska höfundinn Jaroslav Hasek, sem komið
fr.efur út í íslenzkri þýðingu Karls ísfelds, en hann las jafnframt
söguna í útvarp fyrir nokkrum árum. Karl ísfeld hefur nú umritað
eöguna i leikrit og notað til hliðsjónar leikrit eftir enskan höfund,
Evan MacColI. — Leikurinn, eins og hann er sýndur hér, er i 2
{þáttum og 22 sýningum. Leikstjóri er Indriði Waage. — Hlutverk
í leiknum eru um 45 og fara 28 leikarar með þau. Aðalhlutverkið
Jósef Svæk leikur Róbert Arnfinnsson. Meðal annarra leikara eru
Arndís Björnsdóttir, Bessi Bjarnason, Baldvin Halldórsson, Jón
Aðils, Ævar Kvaran, Gestur Pálsson, Klemenz Jónsson, Helgi
Skúlason, Valur Gíslason, Anna Guðmundsdóttir, Benedikt Árna-
6on, Rúrik Haraldsson, Bryndís Pétursdóttir, Hildur Kalman, Inga
Þórðardóttir, Haraldur Björnsson, Valdemar Helgason o. fl. —
Ðr. Victor Urbancic sér um tónlist.
Með margar óskir í augunum
- og Sveik var dreginn á tálar
Sýningar að hefjast á góða dáfanum Sveik
TJALDIÐ. — Það er leikstjór-
inn, Indriði Waage, sem kall-
ar inná sviðið úr sæti sínu framí
eal. Ljósin eru slökkt og við horf-
um á æfingu á Góða dátanum
Sveik. Róbert Arnfinnsson stend-
ur á sviðinu — jú við könnumst
við hann; betta er góði dátinn.
Það er enginn vafi á því.
■— Stöðvið. Leikstjórinn kall-
ar aftur.
— Ljósin eru vitlaus. Þetta er
fyrri senan. Og svo er hurð opin
þarna uppi. Kiddi, farðu og lok-
aðu henni.
Leikstjóranum er hlýtt á auga-
foragði, enda stjórnar hann, eins-
©g sá sem valdið hefir, af festu
og lipurð.
— Þá byrjum við aftur, segir
tiann.
— Teppi? spyr Sveik.
•— Nei, þarf ekki. Við skulum
foara halda áfram.
Þegar góði dátinn Sveik ætlar
að fara að skríða inní gervið sitt
aftur, kallar leikstjórinn úr varð-
stöðu sinni:
— Aðalsteinn, mússíkin á ekki
við þessa senu. Endurtakið þetta.
MARGAR ÓSKIR
Og enn er byrjað og allt geng-
«r vel. Sveik er í essinu sínu og
Róbert hefir skipt um ham.
— Vel gert; ágætlega gert,
livislar einhver, og í því kemur
Bryndís Pétursdóttir inná sviðið
„með margar óskir í augunum",
Svo að aumingja Sveik á ekki von
á góðu.
— Dísa, mundu að loka á eftir
þér hurðinni, kallar leikstjórinn
alltieinu.
Sennilega sáu engir aðrir, að
ihurðin var opin. Hvað skyldi
þessi maður eiginlega hafa mörg
augu, dettur manni í hug. Og
sefingunni er haldið áfram, allt
gengur slysalaust — og aumingja
Sveik er dreginn á tálar. Hvernig
á annað að vera, þegar lagleg
ákveðin stúlka gefur út yfirlýs-
ingu um, að hún sé með óskir í
augunum. Sveik hverfur af svið-
inu: Lago, segir hann. Það eru
margar óskir í augunum á mér,
segir hún. Margar óskir.
Æfingunni er lokið. Allt gekk
þetta slysalaust. Já, ágætlega og
það verður vafalaust gaman að
sjá leikinn í heild. Sérstaklega
þegar maður hefir óljósan grun
um, að Karl Isfeld hafi skotið
þessum kafla inni þýðingu sína
— og óskirnar hafi orðið fleiri en
efni stóðu til.
★
ÞAÐ er kveikt í salnum. Við
förum uppá sviðið og spjöllum
við nokkra þeirra sem hér leggja
hönd að verki. — Lárus Ingólfs- . . ... .
son sýnir okkur leiktjöldin. Þau be. 1 einn æ mSJ
eru hans verk og ástæða til að mlnn’ Jon fjallda]’. sem bnse“
R ég hafði heimsótt fsland
varð mér fyrst ljóst, hverju
íslendingarnir, sem fluttu vestur
um haf, urðu að sjá á bak, og þeg-
ar ég er stödd hér, á ég oft á tíð-
um erfitt með að skilja, hvernig
þeir gátu yfirgefið þetta stór-
brotna land, segir frú Dóra S.
Lewis, prófessor í hússtjórnar-
og hagfræði við Hunter College
í New York.
Frú Dóra talar mjög sæmilega
íslenzku og skilur hana ágæt-
lega. En mér hpfir farið dálítið
aftur, segir hún. Móðir mín talaði
alltaf íslenzku við mig, en hún
dó fyrir nokkrum árum. — Frú
Dóra er fædd í Norður-Dakota.
Foreldrar hennar voru Sumar-
liði Sumarliðason, gullsmiður,
frá Kollabúðum við Þorskafjörð
í Reykhólasveit, og Helga Krist-
jánsdóttir frá Tungu í Dala-
mynni við ísafjarðardjúp.
★ ★ ★
Er frú. Dóra kom hingað í
fyrsta skipti árið 1933, heimsótti
hún æskustöðvar móður sinnar
við ísafjarðardjúp, en nú hélt
hún til æskustöðva föður síns að
Kollabúðum. Og margt hefir
breytzt hér síðan, einkum þótti
mér mikilfenglegt að sjá yfir
Reykjavík úr flugvélinni, þegar
við lentum hér í hvassviðrinu á
þriðjudagskvöldið. Borgin hefir
stækkað gífurlega.
Það var hreint ekki auðvelt að
ná tali af frú Dóru. Hún var önn-
um kafin við að hitta vini og
skyldmenni, „enda á ég hér fleiri
ættingja en heima í Bandaríkjun-
um“, segir hún. Ég hefi gert mér
far um að rækja vinskap við ís-
lendinga eftir föngum, bætir hún
við. Enda munu margir íslend-
ingar hafa notið gestrisni frú
Dóru á heimili hennar í New
York.
★ ★ ★
Þegar ég kom hingað árið 1933,
a
vera hreykinn af þeim. Átta sen-
ur eru til reiðu á sviðinu í einu,
þar sem skiptingin verður að
ganga svo fljótt fyrir sig. Einu
sinni er jafnvel skipt um svið,
á meðan á leiknum stendur. Á
miðju sviðinu er svo holrúm, þar
sem leikararnir verða að hírast
þau augnablik sem þeir fá frí frá
störfum, og við skulum vona, að
þeir rati í rétt „hólf“, þegar
byrjað verður að leika fyrir
ur var á Melgraseiði við Isafjarð-
ardjúp. Ég hafði skrifað honum
um fyrirhugaða íslandsreisu
mína, og sendi hann son sinn til
Reykjavíkur til að taka á móti
mér. Á Melgraseiði var yndislegt
að vera — þaðan var dagleið á
hestbaki til æskustöðva móður
minnar.
Frúin kom hingað fyrir 10 dög-
um og fer héðan á morgun, þar
sem hún hefir umfangsmiklum
alvöru. Það er þó ekki að Vita störfum að gegna heima fyrir
nema Sveik villist, eins og hann auk kennslustarfanna. Hun kom
er nú „innréttaður", blessaður,
En þá er bara að treysta á rottu-
hingað frá Evrópu. Hafði hún
ferðazt ásamt hóp þjóðfélags-
Spjallad v/ð frú Dóru S. iew/s,
prófessor 'i hússtjórnar- og hagfræbi
hundinn, að hann rati. Eins og fræðinga um löndin fyrir botni
þið munið selur Sveik karlinn Miðjarðarhafs ísrael, Tyrk-
rottuhunda, og Þjóðleikhúsið Mnd og Grikkland einnig um
hefir orðið sér úti um einn. Hvað- Júgóslavíu, Italíu og Frakkland.
an haldið þið, að hann sé ættað- ★ ★ ★
ur? Úr Kópavogi! Svo að það Var tilgangur þessa ferðalags
má búast við því, að það sé kynnast ýmsu, er lýtur að
heldur rautt í honum blóðið. En Þjóðfélagslegri þróun, f jölskyldu-
hann stendur sig samt eins og úfi, barnauppeldi og sókn
Rútur. Það er víst enginn vafi kvenna til metorða og mannvirð-
á því. inga í þjóðfélaginu. Segir frú
Dóra, að þessum málum hafi
FRÁ KLAKKSVÍK fleygt fram; í Tyrklandi og Júgó-
Við förum að tjaldabaki. Hér slavíu, og konur iáti áberandi
er séð fyrir öllu. Þeir smíða mikið til sín taka í ísrael.
jafnvel járnbrautarvagna, hvað Helztu áhugamál frú Dóru eru
þá annað. Við skreppum inní bæ« fjölskyldulíf og barnaupp-
ljósaherbergi Hallgríms Bach- eMi og auknir möguleikar
manns. En það er einsog kjarn- kvenna á að vinna sig upp í
orkustöð Við botnum hvorki upp þjóðfélaginu. Sjálf veit frú Dóra
né niður í neinu. ' af eigin reynslu, hversu mikils
— Hvaðan fáið þið búningana, virði það er fyrir konur að geta
spyrjum við á leiðinni út. rutt sér braut af eigin rammleik.
— Lárus Ingólfsson hefir gert Hún giftist ung að aldri, en
búningateikningarnar, en flestir missti mann sinn eftir mjög
einkennisbúningarnir eru fengn- stutta sambúð. Hann féll í fyrri
Frú Dóra Lewis — hefur gert
víðreist í sumar.
sér kveða. En hún er sennilega
ein af þeim fáu vestur-íslenzku
konum, sem eiga nafn sitt skjal-
fest í „Hver er maðurinn?“ í
Bandaríkjunum.
Hver kona ætti að reyna að
verða sér úti um almenna mennt-
un og sérmenntun, ef mögulegt
er, segir frú Dóra Hinsvegar
ætti nokkur hluti af menntun
konunnar að vera undirbúning-
ur undir hverskonar heimilisstörf
og barnauppeldi. Þær eyða flest-
ar svo miklum tíma við þessi
störf. Slíkt nám ætti að vera
hluti af menntun þeirra í fram-
haldsskólum.
★ ★ ★
Vann frú Dóra að því um
nokkurt skeið að skipuleggja
slíkt nám — bæði í menntamála-
ráðuneyti Washington-fylkis og
síðar við bandaríska mennta-
málaráðuneytið. Árið 1939 var
hún skipuð prófessor við upp-
eldismáladeild New York-háskól-
ans, og gegndi í fimm ár stöðu
við þessa mikilvirku mennta-
stofnun. Hún hefir nú verið
prófessor í hússtjórnar- og hag-
fræði við Hunter Coílege í 14 ár.
Fór hún til Japan árið 1948 og
vann þar að skipulagningu hús-
stjórnarkennslu í framhaldsskól-
um og kennaraskólum. Frú Dóra
stundaði nám við háskólann í
Seattle en tók meistarapróf frá
Columbia-háskólanum í New
York. Síðar fékk hún Rockefell-
erístyrk og nam þá við Minne-
sota-háskólann og háskólann í
Cinncinnati. N
Hunter College er mikil
menntastofnun og stunda um 10
þús. nemendur þar nám á dag-
og kvöldnámskeiðum. — Til
skamms tima stærðum við okkur
af því, að þetta væri stærsti
kvennaskóli.heimsins, en nú get-
um við það ekki lengur, þar sem
bæði piltar og stúlkur sækja
skólann. Skólinn hefir aðsetur
sitt á tveim stöðum í borginni.
Skólagjöld eru mjög lág, þar sem
skólinn er rekinn á vegum New
York-fylkis.
★ ★ ★
Auk kennslu í hússtjórn og
öllu, er lýtur að heimilishaldi og
barnauppeldi, geta nemendurnir
búið sig undir kennslustörf, num-
ið viðskiptafræði, blaðamennsku
o. fl. Ég álít, að hægt sé að búa
konur undir hússtjórn án þess, að
það verði á kostnað frekari sér-
menntunar, segir frú Dóra.
Hún hefir skrifað fjórar bækur
um heimilislíf, máltíðir á heim-
ilum, klæðnað og fjölskyldulíf og
barnauppeldi. Eru bækurnar
kenndar í framhaldsskólum víða
í Bandaríkjunum. Voru þær
gefnar út fyrir nokkrum árum,
„en það er svo sem ekki hægt að
hlaupa í að ljúka slíku af milli
mála“, segir frú Dóra brosandi.
„Ég hefi únnið að útgáfu þess-
ara bóka síðan árið 1940“.
★ ★ ★
Konur hafa ekki enn náð því
marki að fá sömu laun og karl-
menn fyrir sömu vinnu — en því
verður áreiðanlega kippt í lag
með tímanum, bætir hún við. í
Evrópu hitti ég fjölmargar kon-
ur, sem tilheyra kvennasamtök-
unum, „Soroptimist Internation-
al“, en þessi samtök eiga deildir
í 27 löndum. Eru þetta samtök
kvenna, er skipa mikilvægar
stöður í hinum ýmsu löndum.
Er frú Dóra formaður í þeirri
deild er nær yfir norð-austur
fylki Bandaríkjanna.
Að lokinni ferð sinni til land-
anna fyrir botni Miðjarðarhafs,
fór frú Dóra í skemmtiferð um
fjölmörg lönd Evrópu, England,
Skotland, Noreg, Svíþjóð, Dan-
mörku, Þýzkaland, Austurríki,
Sviss, Ítalíu, Frakkland, Spán,
Holland — og loks hingað. Fór
hún í þessa ferð með starfsystur
sinni, sem var prófessor við
Cornell-háskólann í íþöku í New
York-fvlki. Kom hún einnig hing-
að til íslands með frú Dóru.
G. St.
ir að láni frá Kaupmannahöfn.
Við urðum líka fyrir sérstöku
happi nýlega. Fengum 20—30
pör af dönskum hermannastígvél
um fyrir krónu stykkið.
— Frá Klakksvík?
— Nei. Ne-i.
heimsstyrjöldinni í Frakklandi
skömmu áður en vopnahlé var
samið árið 1918.
★ ★ ★
Henni hefir hel'dur ekki orðið
skotaskuld úr því að ryðja sér
braut í þjóðfélaginu. Vart mun
Þau eru öll reimalaus, og við nokkur vestur-íslenzk kona skipa
erum hræddust um, að reimarn- hærri virðingarsess en frú Dóra,
Frh. á bls. 12. og hafa þær þó margar látið að
Þorskastofninn við Vesfur
Grœnland ekki í hœttu
Hann Jbo//r meiri veiði en Jbor er nú
IOKTÓBERHEFTI tímaritsins „Ægis“ er skýrt frá því, að norsk-
ur fiskimálaráðunautur, Birger Rasmussen, sem stjórnað hefur
fiskirannsóknum við Vestur-Grænland síðan 1948, hafi látið svo
um mælt, að þorskstofninn við Vestur-Grænland sé ekki í neinni
hættu.
Segir Rasmussen að sterkur
árgangur leysi hvern annan af
hólmi, þannig að veiðin sé í raun
og veru ekki eins mikil og stofn-
inn þolir. Árgangurinn 1942, sem
var sterkur, er nú tekinn að
víkja fyrir árgangi 1947, sem er
enn sterkari, og er talið að hann
muni í ár nema um helming af
afla Norðmanna. í vændum er
svo enn sterkari árgangur frá
1950.
Það er hin mikla loftslags-
breyting eftir 1920, sem er orsök
þorskveiðanna við Vestur-Græn-
land. Ekki telur Rasmussen
| neina hættu á, að stcfninn verði
j nokkurn tíma upp urinn. Hið
eina, sem getur stöðvað veiðar
á þessum slóðum er, að sjórinn
kólni og fiskurinn hverfi af þeim
sökum.
I Lúðuveiðar við Vestur-Græn-
! land hafa einnig mikið aukizt að
, undanförnu, eftir að sú fiskiteg-
und hefur raunverulega verið
' friðuð í nærri 20 ár, en árið 1936
hafði offiski að heita mátti út-
rýmt stofninum. Nú á að rann-
saka lúðustofninn með merking-
um o. fl. til að ganga úr skugga
1 ujn, hve stór hann er.