Morgunblaðið - 20.10.1955, Qupperneq 13

Fimmtudagur 20. okt. 1955
MORGVNBLAÐIÐ
29
Svembjöra P. Guðmimdsson - minning
ÉG horfi langan veg til baka og|
staðnæmist við árið 1908. Þá bar
að garði bernskuheimilis míns í
Breyðafjarðareyjum, frænda
minn úr fjarlægu byggðarlagi.
kominn alla leið frá Austf jörðum.
Hann var þá maður á bezta
aldri, nokkuð innan við þrítugt.
í fámenni og einangrun eyja-
lífsins flutti hann með sér hress-
andi blæ, framandi lífs, er við
unglingar þekktum ekki, en sem
okkur gazt einkar vel að. Það
var ekki einasta bjart yfirlit
hans, glaðlegt og frítt andlit, sem
við veittum eftirtekt, heldur var
fas hans allt og framkoma frjáls-
mannleg og hiklaus eða með öðr-
um hætti en við áttum að venj-
ast. Nærvist hans var okkur upp-
örvun. Öll hversdagstörf okkar
urðu að glöðum leik þegar hann
var nærstaddur Kýmni hans var
T'3*
örugga geymslu í minni hans, e»
var ekki skráð annars staðar,
Með honum er því að eilífu horf-
inn mikill alþýðufróðeikur, þó
að eitt og annað kunni að geym-
ast í handritum eftir hann.
Nú, begar Sveinbjörn er horf-
inn sjónum, finnst mér og vafa-
laust mörgum, að slitinn sé sterk-
ur þáttur, sem tengdi okkur Jor-
tíð. Hjá honum var tíðast a£S
finna týnda þráðinn, þegar rey^lt
var að rifja upp minningar ulfe
tiorfnar kynslóðir, atburði og at-
vik, til gamans og fróðleiks.
Auk fræðilegra rannsókna
sinna á ýmsum austfirzkum og
breiðfirzkum ættum, er Sveirw-
björn skráði, hefur hann reist sér
bautastein á æskustöðvunum, sem
lengi mun geyma nafn hans. Það
er Persónusaga Flateyjarhrepps,
er hann tók að sér að safna til
HINN 20. júlí s.l. átti frú Jóní-'
ana Jónsdóttir í Miklaholti i
Biskupstungum sjötugsafmæli. j
Hún fæddist í Geldingaholti í
Gnúpverjahreppi 20. júlí 1885.
Foreldrar hennar voru Jón bóndi
Ólafsson og kona hans Ingunn
Eiríksdótir. Bjuggu þau þar allan
búskap sinn við hina mestu rausn
og komu upp stórum og efnileg-
um barnahópi. Júlíana ólst upp
í föðurgarði þar til hún giftist
7. nóv. 1911 frænda sínum Sveini j
Eiríkssyni, sem þá var nýlega.
tekinn við búi í Miklholti af
stjúpu sinni, Guðrúnu Jónsdótt-
ur, ekkju Eiríks Eiríkssonar föð-
ur hans.
Ungu hjónin, Júlíana og
Sveinn, sem voru systkinabörn,
voru samhent um allt, er að bú-
skap og búsforráðum laut, enda
blómgaðist bú þeirra brátt, þótt
hún væri fram eftir árum heilsu-
tæp. og á þau hlæðist nokkur
ómegð.
Á þeim árum, fyrir og eftir
heimsstyrj öldina fyrri, vantaði
ýmislegt til vinnuléttis og þæg-
inda utanbæjar og innan, sem nú
á tírnum hvert heimili telur sig
ekki geta án verið. Einnig voru
þá húsakynni almennt mikið lak-
ari en nú gerist, moldarbæir, erf-
iðir.á notkun og kaldir. Margt
fleira mætti tilnefna, sem efna-
litlum frumbýlingum var á þeim
árum allþungt í skauti og eigi
sízt- þeim, er voru heilsutæpir,
En hjónum þessum blessaðist allt
í samstarfinu með ágætum. —
Þau eignuðust 5 böm, þrjá syni
og tvær dætur. Eru þau öll kom-
in upp og til fullorðinna ára, öll
efnileg og ágæt.
Búið óx og blómgaðist með
hverji ári, gamli bærinn og önn-
ur hús öll týndu smám saman
tölunni, en önnur vönduð og
prýðíleg komu í þeirra stað, og
tún- og jarðabætur á sama tíma
unnar svo miklar, að fyrir all-
löngu er eingöngu heyjað þar á
velræktuðum túnum og véltæk-
um. Með öðrum orðum er nú
rekinn þar einn hinn stærsti og
myndarlegasti ’o’’skapur, sem ger
ast mun þótt víða væri leitað til
samanburðar — Börn þeirra
hjóna hafa jafnharðan og þau
komust á Iegp n ðið þeim til hjálp
ar með sama ei~v>ug og dugnaði.
eem þau sjálf bofa sýnt alla tíð
í sambúð sinri ÞA+t tvö baranna
séu nú gift ce burtflutt, halda
þau samt tr,rcf«n sambandi og að
nokkru levtí s-”nstarfi við sitt
gamla og góð-> npimili. En hin
þrjú hafa að mestu óslitið stund-
að heimilið o" ^'’skapinn með
foreldrum sbin. Því miður er
slíkt nú á tÍTnum miög sjaldgæft
með svo mörp systkini. Hitt má
segja að sé p’oonyast, að börnin
fari alfarin r* l~oiman jafnharð-
an og þau sj* ■~!'r færi á og að
foreldramir s;‘n Mks ein eftir
aldurhnigir. ’i"-"prin og hjálp-
arvana. — F'V fol ég geta bor
ið þeim fTiv,bo1tshjónum og
heimili þeh' ’ tri mtnisburð en
þessi tryggð !'"stholdni barna
þeirra við föði t ‘' n sín. Og það
eru fleiri p” v i ein, "'m þar
hafa dvalU 1 leogri eða
skemmri tím er jaf ' .n síðan
, .... , ... . . . kitlandi og sagnafróðleikur hans ágætustu konu. Með henni bjó 0g skrá fyrir Framfarastofnun
bera hlyjan hug tu þessa heun- .. . . B a .. . .. i--- t-------1.. _ . . , ,
ilis, bæði eldri og yngri.
stóð okkur opinn og óþrjótandi. hann í farsælu hjónabandi um Flateyjar, í samráði við séra
, . , . , , . i Þessi voru hin fyrstu kynni -keið, þá andaðist hún frá sigurð Haukdal, þáverandi prest
Þau hjonm hata nu rynr ^ ^ Sveinbirni Guðmunds- 4 uníúim börnum þeirra og tveim í F]atey. Þetta mikla verk, sem
nokkrum arum brugðið but og gyni> sem nú er núlátinn> 75 ára ur fósturbörnum. Þrjú barna ber vott um elju og atorku og
fengið það i hendur sonum sin- ^ a]dri Hann andaðist i Landa- Þeima eru á lífi: Guðríður. búsett |hæfni Sveinbjamar til ritstarfa,
um Eiriki og Jom, en ent þo óað- kotsspitala sunnudaginn 2. okt. 1 Reykjavík með fjölskyldu,! er nú { geymslu bókasafnsins f
skihn heimilmu eftir sem aður. s j Fór útför hans fram frá Foss. Hrafn, bóndi á Hallormsstað og Flatey, í handriti en traustu
Þar vinnur fjolskyldan oll x sin- vogskirkju mánudaginn 10. oktÞórólfur Beck, húsgagnasmiður: skinnbandi, er Tryggvi, somur
um anda að hag þess og þroun ^ vistoddu fjölmennum hópi 1 Reykjavík, báðir kvæntir fjol- j Sveinbjarnar hefur gert. Er rit
þeirra mála, sem það varða, svo
að vart verður séð, hverjir’ séu.vina °* vandamanna.
húsráðendur og hverjir ekki. | Sveinbjörn Pétur Guðmunds-
Ég, sem þessar línur skrifa, r°n Margrétu Guðmundsdóttur, fóst-
fuði, 23. apnl 1880, sonur buenda 6 ’
skyldumenn. Birgir andaðist íiþetta, ásamt myndasafni, vafa-
æsku. | iaust sérstakt í sinni röð.
Seinna kvæntist Sveinbjörn
hefi verið næsti nágranni Mikl-
urdóttur Tryggva pósts Hall-
grímssonar, sem þekktur var um
holtsheimilisins í hartnær 50 ár, Þar’ Steinunnar Sveinbjörnsdótt-
vitanlega hvergi komið oftar en nr ^ e'°f aðra ^kom Austfirði. Lifir hún mann smn.
þangað og meira að segja verið S’S VeftflíðaSÍTí Börn ***» e- 5 á lífi: Ás-
þar heimamaður með fjölskyldu , y:l ® 1 björn, sjómaður í Vestmanna-
mína og fólk mikinn hluta árs. æ. 1foreldrahúsum ólst Svein- ey;ium’ Tryggvi’ bókbindari,
Lætur því að líkum, að ég sé því * Styrkár, prentari, Eysteinn, bif-
allkunnugur. Þar er skemmst af ■* ... ,’ . reiðastjóri, allir kvæntir og bú-
að segja, að alltaf hefur það verið systkmahopi. '
mér velviljað, jafn gott við-
Snemma varð augljóst andlegt
settir í Reykjavík. Guðmund
misstu þau 6 ára gamlan. Stein-
^ptis, jafn greiðvikið og hjálp- ™ ■««« i *
.» , •• • > i / ur» di orlogín rufu ðllsr vomr _ , , . .
fust, hvermg sem a hefur staðið ’ Margret hefur reynst manni
t , o, um skolanam, pvi ao faoir nans , ...
og hversu oft sem til þess hefur Sveinbiörn var á ferm- sinum traustur forunautur og
verið leitað _ og munu fleiri |nJartldH þurfti hann bví Tð honum samhent dugandi 1
nágrannar þess og svedungar ^ starfsorku sinni til styrkt. erfiðum hfskjörum, meðan börn-
hafa somu sogu að segja, ef nug ar móður Qg systkinahópnum. En m voru ung. Með hknandi um-
grunar rett.
Góður drengur er genginn.
Hvar sem hann fór fylgdi honum
birta og hlýja og með hverju
æviári hans stækkaði vinahóp-
urinn. Hið hreina barnseðli hans
óx aldrei frá honum Eins og
augu bamsins leita birtunnar,
þannig beindi hann alla ævi sjón
sinni í leit að björtu hliðum lífs-
ins, og hann fann þær.
Jafnvel í skugga andstreymi*
og sorgar skein honum það ljós,
sem hann að leiðarlokum stefncö
öruggur að.
G. Jóh.
ÞEGAR ég hugsa til Sveinbjam-
til þess að seðja sárasta náms-
hyggjusemi vakti hún yfir hög- ar P. Guðmundssonar frá Skál-
seinustu áranna. tum víðátta Breiðafjarðar,
Frá fyrra hjónabandi átti grænka eyjanna og blámi fjall-
Margrét 3 börn, er öll ólust upp anna. Hann var í meiri tengslum
á heimili hennar og Sveinbjarn-, við átthaga sina og æskustöðvar
ar. ) en nokkur annar maður, sem ég
Árið 1936 fluttist Sveinbjörn hef þekkt. Og þótt hann dveld-
Þótt þau Miklholtshjón eigi hungrið fór hann í Óiafsdalsskóla um . hans J__vanheilsu margra eyjum, sy£ur fyrir^sjónum mín-
óskilið mál um eitt og annað, er 0g útskrifaðist þaðan innan
varðar heimilið, svo sem flest tvítugs. I
önnur hjón, þá tel ég samt, að í Tor{. • ólafsdal mun hafa séð
langflestum tilfellum, eigi konan hvað • sveininum bjó> því að í
húsmóðirin, moðir barnanna, gtað þess að skipa honum til
sú, sem hlúir og hlynmr ao ollu * x«rllTn námgwpinnm , „ - - -
innanbæjar, seður og svalar - t búknámstíma’ með ÍJÓlskyldu sma aftur td ist langdvölum í öðrum lands-
svöngum og þyrstum, talar hóg- lét hann Svembiörn kenna böTn æskustöðvanna 1 Breiðafjarðar- fjórðungi hygg ég að einkenni
látt og hlýtt til alls, sem er minni • S y L. f ti d eyjum og atti þar heimkynm í þessi hafi ávallt fylgt honum. —
máttar eða miður sín og síðast vollurinn að kennslUstörfuÍi hans 14 ár’ íylSt hja dottur , smnl Það var unaðslegt að vera með
en eigi sízt vaggar í værð litlum h igkaði sí8an öðru hveriu Guðríði og tengdasyni Óskan honum og uppbyggjandi; hugur
kroppi uppgefnum eftir dagsins ævina ’ h 1 ’ Nielssyni, hreppstjora í Svefn- hans var víðfeðma, gróska huga-
önn — þá eigi hún drýgstan þátt- Ag , k ‘ búfræðinámi hvarf eyjum og síðan 1 Fl£dey’ . unarinnar mikil og síung og
inn í að leggja undirstöðuna að Sveinbiörn ur átthöeunum os Fl0gUr semustu ar ^vinnar hreinieiki og góðmennska skern
heimilislífinu, gefa því form og fluttistJ austur á land til séra var hann húsettur hér í Reykja- úr glettnum og skærum augum
svip, þótt hún hvorki beri á völl- TAv,„rmo t úther« móaurhróftiir vih' i hans.
inn né byggi húsin. síns * £ að Hélmum í Reyð- 1 6yjUm VCStra stundaði hann Hann var svo lifandi- að ég á
TJ' r •, „ar S ý’L 6StS 3ð mum 1 K yð keiinslustörf að vetrum meðan erfitt að hugsa mér hann dáinn.
Husfreyjurnar eru jofnum arfirði. . _ . • , .
, .. , . , „, ■ „ -' „„ TT \ .. , heilsa hans leyfði og gat ser þar Hann var svo ungur, að a efr»
hondum nefndar husmæour og er Hvort dulm von um moguleika , - , _ , , , ~
1 * , .., t tt™ , 6,. , orðstir fyrir Ijufmennsku og árum sínum vann hann aS
það vel til fundið. Um þær — ttl framhaldsnams hefur falizt • w?11. 1o4+„*; , ,
mæðurnar _ segir spakmæhð^ bak við þessa brottfor hans frá hann sé). hvíldar og hressingar j Sveinbiörn ílutti tU Flatevjar
„Far smn faðir, engmn sina æskustoðvunum, veit eg ekki með fræðum sinum) einkum ætttræð- eftir langa útivist frá æskustöðv-
moðlr ' V1SSU’ en mlg grunar >að- inni, sem var honum hugðnæm- unum árið 1936, og hann kom
Að lokum skal þess getið, að * ' '
Austaniands, eða í Reyðarfirði Ust og auðsveipust allra fræði- eins og kaHaður. Hann var alls
Júlíana í Miklholti heíur einnig Míöi hann og starfaði öll beztu greina. staðar auðfúsugestur, og hann
starfað út á við, engan veginn ár ævi sinnar, að undanskilinni Enda þótt Sveinbjörn hafi var skemmtilegur kennari. En
látið félagsmál í sveitinni af- ársdvöl i Breyðafjarðareyjum, nokkuð verið við opinber störf það, sem ég vil fvrst og fremst
skiptalaus. I kvenfélagi Biskups- sem á ,>r minnst í upphafi þess- riðinn um ævina, munu þau ekki þakka honum með þessum fáu
tungnashepps hefur hún allt frá ara orða. hafa verið honum næst skapi. kveðiuorðum, er starf hans fvrir
stofnun þess verið staríandi fe- Langrar dvalar sinnar eystra Sv0 yfirlætislaus sem hann var, Flatevjar framfarastintun, hina
lagskona. En það félag, eins og minntist Sveinbjörn með nokkr- seildist hann aldrei til metorða. merku og gömlu stofnun. sem
kvenfélög yfirleitt gera, hefur um göknuði, svo samofinn var Að stjórnmálum gaf hann sig gerði eitt sinn garðinn fræyan í
aðaHega unmð að uppeldis- og hann orðinn menningu og lifn- h'tið, en hafði ákveðnar skoðanir Evjahreopi. Sveinbiörn tók að
bknarmálum og einmg að knst- aðarháttum þeirra byggðarlaga og stefnUmið í þeim málum sem sér fyrir stiptunina að semja per-
índoms- og kirkjumalum. Meðal og svo minningarík voru æviár öðrum. Boðaföll stjórnmála- sónusögu Flatevinea og ýmsra
annars gekkst hún fyrir því um- hans þar, að áhöld eru um, hvort þvargs lét hann ekki raska geðró manna er koma við sögu Flat-
fram allar aðrar, að nokkrar hærri sess skipaði í huga hans, sinni. Hugðarmál hans stefndu evjarhrenps. Hann var eins og
konur kevniu og gafu Torfastaða æskustöðvarnar við Breiðafjörð til annarra átta og á þeim vett- s?álfkjörinn til þessa vorks. —
kirkm forkunnar fagran og dyr- eða austfirzku byggðirnar. vangi vann hann sér traust, vin- Hann starfaði að bví með lifandi
an hökul nu fyrir skemmstu. Meðan Sveinbjörn bjó eystra áttu og virðingu allra er honum áhuga og dugnaði og lauk bvf
Eins og að framan getur, er gegndi hann ýmsum trúnaðar- kynntust. Stálminni og frásagn- með mikilli sæmd. Þetta verk
kvnning m;n og konu minnar við störfum fyrir sveitarfélag sitt. arsnilld voru þeir eðlisþættir mun halda minnineu Sveinbjarn-
bið áereta Miklholtsheimili orðin Átti hann sæti í sýslunefnd og hans> er mesta eftirtekt vöktu, ar á lofti um ókomin ár op bera
rerið löny og allan t:mann skugea hreppsnefnd og var oddviti enda var hann í glöðum vina- fagurt vitni beirri menningar-
laus frá bess hálfu. Það fvlgja því hreppsnefndar um skeið. Rækti hópi ávallt brennidepillinn. öldu, sem hófst með Stofnun
b'num þessum til húsméðurinnar, hann störf sín af kostgæfni. Um Hann var ’ tgvrðint " gcður, Flateviar framfarastiotunar 1833
nv>nns bennar og barna. ynnHee- hríð var hann simstjóri á Reyð- en ekki flikað- b.ann t cið peim og náði hámarki sínu um miðja
ustu þakkir okkar fvrir allt hið arfirði. hæfileikum sínum. Hann var síðustu öld.
liðna og ir^framt óskir um far- En barnalcennslan var aðal unnandi ljóðagerðar og stór var Við, s°m vorum svo hamingju-
sæla framtið. i lí.fsstarf hans þar, eins og síðar sá sióður sagna og lausavísoa er samir að vera samfylgdarmenn
Guð og gæfan verði ykkur á ævinni. har.n átti í mrurn sínum. En því hans meðan á verl þe<’-t rféff,
gjöful enn um áraiugi .svo sem Sveinbjörn var tvíkvsentur, •. < "\r v • b-mn ssr þíss oí með mest -ei.i &h( ir, t ðír af
hingað til.
Eiiikiir ?*. 3tefá;.oson
fyrst, Gi’ðnýju . irönrm B' f í ■
Sómastöð'in : Re ir'irð, ’iinni o.
di, -ð allt sem harm henði 'hm h ns,
"sm á " kctsstui h’ ;ut Frn. á bls. 1
alc
full-