Morgunblaðið - 26.10.1955, Blaðsíða 8

8
MORGUTSBLAÐIÐ
Ivliðvikudagur 26. okt. 1955
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá VifUfi
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlanda.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Vernd uppeldisstöðvnnnn
NÚ eru liðin 3% ár síðan útvíkk
un landhelginnar gekk í gildi.
í tilkynningu ríkisstjórnar fs-
lands um þetta mál þá var lögð
áherzla á að hér væri fyrst og
fremst um friðunarráðstafanir að
ræða og nauðvörn íslenzku þjóð-
arinnar. Erlendir togarar sæktu
svo á fiskimiðin við fsland, að
horfði til gereyðingar fiskimið-
anna. íslenzka þjóðin yrði að rísa
upp gegn þessu þar sem hún ætti
alla sína vélferð undir fiskaflan-
um. Auk þess var útvíkk-
un landhelginnar algerlega í sam-
ræmi við lög og rétt, byggð að
mestu leyti á nýuppkveðnum úr-
skurði Haag-dómstólsins.
Nú eftir þetta langan tíma eru
smám saman farnar að berast
ýmsar upplýsingar um, hvaða ár-
angur þessar víðtæku friðunar-
ráðstafanir hafa á fiskstofninn
hér við land. Hníga öll rök að
því að þær séu þegar farnar að
bera góðan órangur.
Hefur þetta mál verið til um-
ræðu í Evrópuráðinu að undan-
förnu, en fulltrúar Belgíu, Frakk
Nú hafa uppeldisstöðvarnar
fengið 3'/2 árs friðun. Þá gerist
það allt í einu, að hinn fullþrosk-
aði stóri fiskur leitar af uppeldis-
stöðvunum á meira dýpi og brezk
ir togarar fá meiri kolaafla en
nokkru sinni fyrr, enda þótt mikl
um hluta hinna gömlu miða sé
lokað. Náttúrlega eru þeir ánægð
ir með aflann, en þó er greinilegt
að svört samvizka kvelur þá við
hvern sporð. Því að engir hafa
minna til þess unnið að hljóta
slíka aflaaukningu en einmitt
þessir gömlu rányrkjumenn.
Þetta sést af viðbrögðum Croft
Bakers þegar Fishing News
í beiddist skýringar á þessu fyrir-
bæri. Hann hafði enga frambæri-
lega skýringu, en sagði eins og í
fáti: „Það er ennþá of snemmt að
dæma um hvort útvíkkun ís-
lenzku landhelginnar hefur haft
nokkur veruleg áhrif á friðun-
ina“.
En hver var að tala um friðun-
arráðstafanir fslendinga í þessu
merkilega eintali Croft Bakers
við sjálfan sig. Það skyldi þó
ALMAR skrifar:
Barnatíminn.
FRAMHALDSSÖGURNAR í
barnatímunum eru báðar
skemmtilegar hvor á sína vísu og
i við hæfi barna á mismunandi
aldri. í barnatímanum er þær
Helga og Hulda Valtýsdætur sáu
um sunnudaginn 16. þ.m. var auk
sagnanna, flutt stutt leikrit,
„Prinsessan, sem ekki gat sofn-
að“. Flutti það hinum ungu hlust-
endum þann holla boðskap, að af
hóglífi og iðjuleysi leiðir aldrei
neitt gott, en sá sannleikur verð-
ur aldrei nógsamlega brýndur
fyrir æskunni í landi hér, þar sem
margir unglingar hafa lent á
glapstigum fyrir óhóf og iðju-
leysi. — Skáldskapur á borð við
þetta leikrít, hefur þótt ekki sé
hann rismikill, ærið uppeldisgildi
jafnframt því sem börnin hafa
gaman af honum og er því til-
valið efni í þessum þætti.
Tónskál dakvöld.
ÞETTA sama kvöld minntist út-
varpið Árna Thorsteinssonar tón-
skálds, en hann varð þennan dag
85 ára. Hófst þátturinn með því
að Baldur Andrésson cand. theol.
flutti snjallt og vel samið erindi
um tónskáldið. Rakti hann fyrst
æviatriði Árna í stórum dráttum,
en vék svo að þeim merka þætti
er Árni hefur átt að því að efla
tónlistarlíf bæjarins og landsins
í heild, og gerði grein fyrir tón-
Hollands og Bretlands aldrei hafa verið samvizkan, Mr. smíðum hans og einkennum hans
lands,
sýndu íslendingum það vinar-
bragð eða hitt þó heldur, að kæra
þá fyrir Evrópuráðinu vegna frið
unarráðstafanna.
Sérfræðingar íslenzku ríkis-
stjórnarinnar hafa nú útbýtt hjá
Evrópuráðínu all ýtarlegum upp-
lýsingum um áhrif friðunarinnar.
í stuttu máli er þar skýrt írá því
að fiskafli við ísland hafi farið
minnkandi eftir að rányrkja hófst
aftur í lok heimsstyrjaldarinnar,
en nú eftir friðunina sé farið að
bera á því að fiskstofninn aukist
aftur verulega.
Er þetta aðallega því að þakka
að uppeldisstöðvar fisksins eru
friðaðar. Þannig virðist augljóst,
að þorskaflinn hefur aukizt
vegna friðunar uppeldisstöðva
hans fyrir Norðurlandi árið 1950.
Ýsuaflinn hefur einnig aukizt
verulega, vegna þess að nú er
hætt að moka upp ungfiski á
grunninu í Faxaflóa. Þess í stað
fær ýsan að vaxa upp og þrosk-
ast og eftir 2—3 ár þá er hún
veidd sem stórbættur og aukinn
afli fyrir utan hina nýju land-
helgislínu.
Alveg sama gerist með kolann,
eða rauðspretfuna, eins og hann
er stundum nefndur.
Croft Baker? Og hver var það
sem sagði fyrir þremur árum: —
Brezkum togurum er sparkað af
íslandsmiðum.
íslendingar hljóta enn að taka
til máls um þetta og það í fullri
alvöru. Það er nú að koma æ bet-
ur fram, að friðunarráðstafan-
irnar voru nauðsynlegar og að
þær eru einnig brezkum útgerð-
armönnum til hagsbóta.
Þessvegna verða hefndar-
ráðstafanir Breta þeim mun
svivirðilegri. Þar með er allur
minnsti ástæðugrundvöllur
brezkra togaraeiganda fallinn
undan löndunarbanninu. Þeir
geta nú enga ástæðu fundið
fyrir því, að þeir hafi
nokkurs að hefna. — Þvert
á móti standa þeir í þakk-
arskuld við íslendinga fyrir
að þeir hafa haft vit fyrir
sem tónskálds. Fórust honum svo
orð að lokum: „Árni er fæddur
söngvaskáld .... Náttúran hefur
gefið honum í vöggugjöf næma
ljóðkennd og hæfileika til að
skynja skáldsins sýnir .... Hann
er frumlegur og stendur á eigin
fótum og sami persónuleikinn
birtist i öllum sönglögum hans.. “
1 Er Baldur hafði lokið máli sínu
f söng Kristinn Hallsson hið fagra
lag „Nótt“ eftir tónskáldið, María
Markan söng „Nafnið" og Guð-
mundur Jónsson „Við Valagilsá“.
Var söngur þeirra afbragðsgóður.
Jrá útuarpmui
/
L
ÓL
^aóta vlLvl
— Síðasta lagið hefur orðið frek-
ar útundan hjá söngvurum okk-
ar, sennilega vegna þess, hversu
miklar kröfur það gerir til söngv-
arans.
Ingólfur Kristjánsson, blaða-
maður, las þá kafla úr „Hörpu
minninganna“, bók, sem er að
koma út um þessar mundir. Eru
þetta endurminningar tónskálds-
ins og um leið þáttur úr söng-
sögu okkar frá því fyrir aldamót-
in siðustu. Kaflarnir, sem Ingólf-
ur las, voru skemmtilegar endur-
minningar frá stúdentsárum tón-
skáldsins.
Loks söng karlakórinn Fóst-
bræður undir stjórn Jóns Þór-
arinssonar syrpu af sönglögum
tónskáldsins og var söngurinn
með ágætum.
Þung ádeila.
HELGI HJÖRVAR, rithöfundur
tók til máls í þættinum um dag-
inn og veginn mánudaginn 17.
þ.m. Var hann að vanda ekki
myrkur í máli og deildi þung-
lega á margt sem miður fer með
þjóð vorri. Meðal annars vék
Helgi að blaðamennskunni hér á
landi og þeim smánarlega hlut,
sem blöðin skammta skáldum og
rithöfundum og öðrum andans
mönnum hér, af öllum þeim
milljónum króna sem þau velta
árlega. Eru það orð að sönnu, og
eiga þar blöðin öll óskipt mál.
Mat þeirra á verkum skálda og
rithöfunda virðist harla auð-
virðilegt, en því hærra metið og
í hávegum haft hverskonar
pólitískt argaþras og nudd, sem
fyrir löngu er orðið „daglegt
brauð“ þjóðarinnar, svo upp-
byggilegt sem það er og næring-
arríkt.
VeU andi shripar:
Þá brá Helgi upp mj 'ig athyglis
verðri og lærdómsríkri svipmynd
úr íslenzkri sveitamenningu nú-
tímans, þar sem hann byggði ein-
göngu á skýrslu lögreglunnar og
sjónarvotta. Vettvangurinn var
einn af heimavistarskólum eins
sveitarfélags austan fjalls. Þar
voru samankomnir á skemmtun-
inni um sjö til átta hundruð
manns í sal, sem er tæpir 70
fermetrar að gólffleti! Áflog og
ryskingar voru þarna að sjálf-
sögðu, enda er það orðinn fastur
liður á slíkum „skemmtunum“ og
er samkomunni lauk lágu í valn-
um „53 heilflöskur utan af
sterkum vínum auk allra gler-
brota“ og þó segir lögreglan I
skýrslu sinni, að drykkjuskapur
hafi ekki verið „meiri en gerist
á slíkum samkomum. .“ „Ljót en
þó sönn er sagan“. Slíkri menn-
ingarstarfsemi er í dag haldið
uppi út um byggðir landsins. Og
því ekki það. Forráðamenn sveit-
arinnar töldu gróðann eftir sam-
komuna og sjá, þar lágu rúmar
þrjátíu þúsundir króna í fjár-
hirzlunni! En menn athugi það,
að þetta gerist ekki í Reykjavík,
sem Framsóknarmenn hafa um
áratugi borið hverskonar rógi
út um hinar dreifðu byggðir
landsins.
Ræða Helga um þessi mál var
skelegg og skörulega flutt, enda
hefur hún vakið geysiathygli
manna um land allt.
' Upplestur.
SÉRA Sigurður Einarsson í Holti
las s.l. miðvikudag tvær þýðing-
ar eftir sig á kvæðum eftir Robert
Burns og þrjú kvæði frumsamin.
Þýðingarnar voru liprar og áferð-
argóðar, en virtust bera meiri
svip þýðandans en höfundarins.
Frumsömdu kvæðin höfðu ýmis-
legt sér til ágætis, sérstaklega
fyrsta kvæðið „Skólasystir", sem
þó minnti fullmikið á annað eldra
kvæði eftir Sigurð um svipað
efni. Sigurður er vissulega at-
hyglisvert ljóðskáld og hefur ort
I mörg ágæt kvæði, en stundum er
sem hinnar alkunnu mælsku hans
gæti um of í kvæðum hans og þá
á kostnað listarinnar.
Margar kvartanir
. . ^ .... '17'ELVAKANDI getur ekki orðið
þeim. Og íslenzka þjoðin hlyt- V . ..... . . .
v , ... T um frialst hofuð strokið vegna
11 w nnn o i\ mnttnoalQ hnirvi •'
mjólkurskömmtunarinnar. Allir
hafa þar ótal ráð á hverjum
fingri og það er einsog ekki dugi
að segja fólkinu, að mjólkin sé
ekki til. Það virðist ekki vilja
skilja það. Velvakandi hefir því
verið beðinn fyrir fjölmargar
kvartanir vegna mjólkurskömmt-
Staðreynd er sem brezkum tog-' EFTIR að Alþingi kom saman unarinnar, en hann fær ekki séð
araeigendum þýðir ekki að neita, hafa almennt farið fram miklar annað ^n nauðsynlegt sé að *aka
að þegar botnvörpuveiðar voru umræður um efnahagsmál þjóð- hlutunum, einsog þeir eru: Það
að hefjast við ísland var kola- arinnar. Virðist orðið almennt er ekki t:il næS mjólk-
veiðin svo stórfelld, að nútíma- manna að framkoma komm-
fiskimenn hafa alls ekki þekkt únista hafi verið mjög vítaverð.
Með því hafi þeir velt af stað
ægilegri verðbólguöldu, sem þeg-
ar hefur valdið almenningi stór-
ur enn að mótmæla þeirri
svívirðingu, sem Bretar sýna
henni með hinu ástæðulausa
löndunarbanni.
Skora sjáHsmark
E1
annað eins. Enn andvarpa gamlir
brezkir togaramenn þungan þeg
ar þeir minnast hinna gömlu góðu
daga, þegar vörpurnar fylltust af kostlegu tjóni.
þessum ljúffenga fiski. | Þessi harða gagnrýni var m. a.
En svo var rányrkja á þessum sterklega rökstudd í ræðu sem
fiski mikil, að litlu mun hafa Bjarm Benediktsson dómsmála-
munað, að honum væri gereytt. ráðherra flutti nýlega í lands-
Tvær heimsstyrjaldir björguðu j ma]afélaginu Verði. Sýndi hann
honum e.t.v. en nú eftir stríðið , þar fram a hættuna af skemmd-
hófst sami leikurinn með ennþá | arstarfseminni sem unnin hefur
stórvirkari eyðingartækjum, en ! ver]g
nokkru sinni áður.
Kolinn hrygnir aðallega hér
í Faxaflóanum og við suður-
ströndina og á sömu slóðum J
eru uppeldisstöðvar hans. Um
nærri allt þetta svæði fóru
brezku togararnir ránshendi
og mokuðu smáum ungkolum
upp, fleygðu því dauðu, sem
of smátt var, en hirtu hitt. Svo
ekki var furða þótt illa liti út.
Fiskurinn fékk engan frið til
að vaxa upp. I
En þá bregður svo undarlega
við í Tímanum í gær, að birt er
furðuleg skætingsgrein. Er eins
og einhver öfl þar hafi fundið til
er málstað kommúnista var svo
illa komið. Tíminn varar sig ekki
á því að með þessu er hann þá
um leið að ráðast að Eysteini
Jónssyni, sem hefur einnig lýst
fullkominni ábyrgð á hendur
kommúnistum. Slær hann sig því
varla til riddara með slíkum út-
úrsnúningum.
„Brúsamjólkin“
EN það er annað sem mig lang-
ar að minnast hér á og gagn-
rýna. Hvernig stendur á þessari
„brúsamjólk“ sem svo hefir verið
nefnd? Það fer ekki hjá því, að
hér sé um hálfgert sullum-bull
að ræða, eða hví er ekki öll mjólk
sett á flöskur, einsog tíðkast hjá
j venjulegu fólki. Þessi „brúsa-
mjólk“ er óttalega ógeðfelldur
drykkur, ég tala nú ekki um þeg-
ar farsóttir ganga. Að vísu er
„brúsamjólkin" ódýrari, og má
vera, að einhverjir vilji kaupa
hana heldur af þeim sökum, en
þá ætti a.m.k. að tryggja hinum
flöskumjólk. Á sunnudag hugðist
Velvakandi fá flöskumjólk, en
fékk ekki, og er það með öllu
óþolandi. Væri óskandi, að þessu
yrði kippt í lag hið fyrsta, ef
hægt væri.
Hósta útí loftið
N snúum okkur að öðru, ekki
óskildu máli. Nýlega kom
læknir nokkur að máli við Vel-
vakanda, og bar heilbrigðismál á
‘góma. Læknir þessi hafði orð á
því, hve lítt almenningur virtist
skeyta um heilsuvernd. Hann
benti á, að fólk hóstaði og hnerr-
aði útí loftið, þar sem væri múg-
ur og margmenni, alveg án þess
að hugsa um, hvort það hóstaði
sóttkveikjum ofaní næsta mann
eða ekki. T.d. væri þetta algengt
í strætisvögnunum og væri áreið-
anlegt, að ýmsir sæktu pestirnar
þangað. Biður læknirinn mig um
að skjóta því að réttum aðilum,
hvort ekki væri rétt að setja upp
skilti um þetta í strætisvagnana,
þarsem brýnt væri fyrir fólki að
hósta eða hnerra í vasaklúta,
einsog siðuðum mönnum sæmir.
Þeir sem enga vasaklúta eiga,
verða að kaupa þá, hjá því verð-
ur ekki komizt úr þessu.
„Faxi“
LOKS er hér tillaga frá Akur-
nesingi. Hann segir: Nú er
væntanlegt nýtt skip sem halda
á uppi ferðum milli Reykjavíkur,
Akraness og Borgarness. En hvað
á nýja skipið að heita? E.t.v. er
stjórn félagsins búin að ákveða
það, en samt langar mig að benda
á stutt og gott nafn. Það er Faxi.
Mér fyndist það ágætt nafn á
nýja skipinu, enda var það nafn
á fyrsta flóabátnum á þessari
leið (1891). — Er þessu hér með
komið á framfæri.
Kvöldvakan.
fT
KVÖLDVAKAN s.l. laugardag
hófst með hugleiðingu séra
Bjarna Sigurðssonar að Mosfelli,
við misseraskiptin. Var ræða
hans prýðisgóð að efni, vel byggð
og ágætlega flutt.
Siðari þáttur kvöldvökunnar
var helgaður Páli Ólafssyni,
skáldi. Páll Hermannsson fyrrv.
alþingismaður flutti stutt erindi
um Pál og gerði nokkra grein
fyrir söfnun sinni á óprentuðum
kvæðum og kviðlingum eftir
skáldið, en Páll Hermannsson
hefur um langt skeið unnið að
þeirri sofnun með þeim árangri
að ný bók með ljóðum Páls er
nú komin út í viðbót við útgáfu
Helgafells af ljóðum hans 1944. —
Þá lásu þau Hildur Kalman, son-
ardóttir Páls Ólafssonar, Þor-
steinn Ö. Stephensen og Brynjólf
ur Jóhannesson upp úr bréfum
og ljóðum Páls og loks voru sung-
in tvö ný lög eftir Þórarinn Jóns-
son tónskáld við kvæði eftir
skáldið.
Var þessi dagskrárliður hinn
skemmtilegasti og fróðlegasti
eins og sæmdi minningu þessa
gagnmerka skálds og Ijóðsnill-
ings.
Önnur dagskráratriði.
AF ÓÐRUM merkum dagskrá-
atriðum má nefna einsöng Guð-
rúnar Þcrsteinsdóttur, erindi frú
Steinunr.ar H. Bjarnason um
Steinvöru Sighvatsdóttur á Keld-
um, og erindi Esra Péturssonar
um barnavernd. 1