Morgunblaðið - 04.12.1955, Qupperneq 10

26
HORGllNBLAÐIÐ
Sunnudagur 4. des. 1955
SAMGÖNGUMÁL VESTMANNAEYJA
BÆJASST3ÓKINN í Vest-
mannaeyjum skrrfar í Morg-
unblaðiS S. þ. m. grein undir
fyrirsögninni „Þjónusta Skipa-
útgerðar ríkisins við Vestmanna-
eyinga“. Á grein þessi að fela í j
sér svar við grein undirritaðs,
sem birtist í Mbl. hinn 20. f. m.
til andsvara opinberum árásum
á Skipaútgerð ríkisins fyrir eftir-
greind atriði:
1. Að Herðubreið utan áætl-
wnur •frnni hjá Vestmanna-
eyjum á leið til Reykjavíkur
laust eftir hádegi laugardaginn
3. sept., en eina erindi skipsins
til viðkomu í Eyjum í þetta sinn
myndi hafa verið að losa 3 tonn
af garðávöxtum með ókjara-
kostnaði fyrir skip og móttak-
endur samanborið við að senda
vöruna á annan hátt, til neyzlu
aðeins tveim dögum síðar.
2. Að Esja og Herðubreið í
áætlunarferðum fóru fram hjá
Eyjum á leið til Reykjavíkur 19.
og 21. sept. af því að ófært var
fyrir skipin inn í höfnina. Var
þó Esja, áður en hún fór frá
ÍEyjum, búin að bíða þar heila
jnótt án nokkurrar afgreiðslu, af
jþví að mótspyrna hefur verið
gegn því á staðnum um nokk-
urra ára bil að afgreiða með bát-
um utan hafnar. En vera má, að
sá árekstur, sem þarna átti sér
stað, verði til þess að glæða
skilning Eyjabúa á starfsskilyrð-
,um strandferðaskipa í víðtækum
'áætlunarsiglingum, og verði því
auðveldara framvegis að fá af-
greiðslu þessara skipa, a. m. k.
afgreiðslu farþega og pósts, utan
hafnargarða i VeStmannaeyjum,
ef nauðsyn krefur.
í áður nefndri grein undirrit-
aðs í Mbl., var sýnt fram á það
•með fullum rökum, að alls engin
heilbrigð ástæða var fyrir ásök-
unum þeim, sem bornar höfðu
íverið fram af bæjarstjóranum í
'Vestmannaeyjum og fleiri aðilum
á sama stað, út af nefndum
skipaferðum í septembermánuði.
Mun það og mála sannast, að
þeim, sem stofnuðu til nefndrar
ádeilu, þyki nú verr farið en
heima setið, enda reynir ekki
bæjarstjórinn í svargrein sinni
að rökstyðja frekar ádeilu út af
þessum atriðum, en slær þar út
í aðra sálma.
LEIÐRÉTTING
Aðeins eitt þýðingarlítið atriði
í grein undirritaðs hinn 20. f. m.
hefur bæjarstjórinn í Vestmanna-
eyjum getað bent á að væri ekki
fullkomlega rétt, og er skylt að
viðurkenna það. Sagt var, að
Herðubreið hefði komið til
Reykjavíkur kl. 24.00 laugardags-
kvöldið 3. sept., og var þar byggt
á dagbók starfsmanns í skrifstofu
útgerðarinnar, sem hefur það
hlutverk að skrifa daglega niður
staðsetningar strandferðaskip-
anna, Við nánari athugun reynd-
ist samt þessi komutími byggður
á áætlun um hádegi umræddan
laugardag, en skipdð var við
Vestmannáeyjar rétt eftir há-
degið og átti með venjulegum
ganghraða í góðu veðri að koma
til Reykjavíkur á miðnætti. Eitt-
hvað hefur samt tafið skipið svo
að það kom ekki á ytri höfnina
í Reykjavík fyrr en fcl. 01.45 og
að bryggju kl. 02.00 aðfaranótt
sunnudags. En í daglegu tali er
það venjulegt, að menn telja, að
kvöldið nái nú nokkuð fram yfir
miðnætti, og í umræddu tilfelii
hefur það verið athugað, að þrátt
fyrir komutíma laust eftir mið-
nætti, tóku skipverjar á Herðu-
breið það gilt við launauppgjör,
að sunnudagurinn 4. sept. teldist
sem heill frídagur, einn af hin-
um 4 umsömdu frídögum skips-
manna á mánuði í heimahöfn.
Meðal annars var því réttilega
(.ekið tillit til þessa við ákvörð-
in um það, hvort Herðubreið
þkyldi hafa viðkomu í Eyjum
íinn 3. sept., og haggast því
bkki fyrri rök um þetta.
Svar til bœjarstjóra Vestmannaeyja
frá forstjóra Skipaútgerðar ríkisins
ÍÆKTUN LANDS
ÖG SAMGÖNGUR
t Bæjarstjórinn í Vestmannaeyj-
um kann því illa, að undirritaður
skyldi í sambandi við flutninga-
málin minna á skilyrði til auk-
innar ræktunar í Eyjum. En það
er nú svo, að ræktun landsins er
nátengd flutningamálunum.
Á síðastliðnu ári sótti bæjar-
stjórn Vestmannaeyja til Alþing-
is um 360 þús. kr. styrk úr ríkis-
sjóði á árinu 1955 til útgerðar j
báts til mjólkurflutninga frá Þor- ,
lákshöfn til Vestmannaeyja. Fell
það í hlut undirritaðs að láta j
Alþingi í té umsögn um mál j
þetta, og er umsögnin prentuð
sem fylgiskjal með nefndaráliti j
samvinnunefndar samgöngumála
dags. 13. des. 1954. Var þar á
það bent, að mjólkurflutningar.
á nefndri leið hlytu að verða!
mjög kostnaðarsamir, raunveru- j
legt flutningsgjald varla undir j
750 kr. á smál., og þó ekkcrt
öryggi fyrir reglubundmim flutn- j
ingum, enda er mjög viðsjárvert1
að láta lítinn bát kappsigla milli
Þorlákshafnar og Vestmannaeyja
á hverjum degi, í hvaða veðri
sem er, allan vetUrinn.
í nefndri álitsgerð til Alþingis
leyfði því undirritaður sér að
benda á, að mjólkurmál Vest- J
mannaeyinga yrði vart leyst a'
viðunandi hátt til frambúðar.
með útgerð smábáts, er hafður J
væri í flutningum milli Þorláks- I
hafnar og Eyja, og mvndu önnur
úrræði heppilegri. í framhaldi
af þessu segir svo í álitsgerð-
inni: -|
„Samkvæmt skýrslum Pálma
Einarssonar landnámsstjóra um
ræktun og fullnýtingu jarða á
Vestmannaeyjum voru þar á ár-
inu 1940 320 kýr, en hafði fækk- !
að niður í 242 1951. Telur samt
P. E. að hækka megi töluna aft-
ur með aukinni ræktun, sem að-
gengilegt er að framkvæma, upp
í 370 án þess að kaupa hey ann-
ars staðar frá. Sé hins vegar j
keypt hey annars staðar frá og j
allt eða mestallt ræktað land á
Eyjum gert að beitilandi, er að,
dómi P. E. iíklegt að hafa megi
næga mjólk heima fyrir i Vest- j
mannaevjum. Er líktegt, að þetta,
verði réttari og heppilegri lausn j
en að byggia á stopulum en mjög
dýrum aðflutningi mjólkur með
báti frá Þoriákshöfn árið um
kring.
Þá ska] þess að lokuraa getið,!
að það er sfcoðun undirritaðs, að j
Vestma nnaeyjar þurfí að eignast
sitt eigið strandferðaskiQ, ca. 400
smál. að stærð, með notategu far-
þegarúmi, og yrði skipið í för- j
um a. m. k. tvisvar í viku milli,
Vestmannaevja og Reykiavíkur,'
en þess á milli gæti það farið
til Þorlákshafnar, þegar veður
levfði. Skioið yrði að hafa næga I
kæligeymslu fyrir mjólk, og
mætti væntanlega með þessu
móti komast, nokkuð áleiðis varð-
andi það að sjá Vestmannaey-
ingum fyrir næpri. póðri nevzlu-
miólk, meðan hún fellur ekki til
frá kúabúum í Evjum.“
Eftir þetta er í nefndri álits-
gerð bent á, að starfsgnmdvöllur
hins nýja strandferðaskips Vest-
mannaevja vrði að vera sá að
levsa af hólmi þá 3 báta (fiski-
báta), sem nú annast að mestu
flutninga á milli Vestmannaeyja
annars vegar og Reykjavíkur og
Þorlákshafnar hins vegar.
Þess skal getið, að í áður-
nefndri áætlun landnámsstjóra
ríkisins frá 1952 um aukna rækt-
un á Evium og fiölgun kúa í því
sambandi, er ekki reiknað með
ræktun hinna víðlendu, gróður-
lausu mela á leiðinni úr kaup-
staðnum út á Stórhöfða. En þó
hefur landnámsstjóri áður (1925)
einnig gert áætlun um ræktun
þessara mela, og var í þeirri
áætlun gert ráð fyrir, að ræktan-
legt land á Eyjum með tílliti til
mjólkurframleiðslu myndi vera
520 hektarar eða til heyöflunar
og beitar f.yrir 520 kýr.
Það land, sem reiknað var með ,
í þessari gömlu áætlun, befur)
samt frá því hún var gerð verið
skert með flugvallargerð, hafn-1
armannvirkjum og húsabygging-
um. Þó er enn, eins og hin síðari
ræktunaráætlun sýnir, mikið
óræktað land á Eyjum og vænt- J
anlega skilyrði til að.fjölga kúm
þar um allt að 200, en hvort það
borgar sig með tilliti til kostn-,
aðar og annarrar framleiðslu (
verður matsatriði, Hins vegar er j
óþarft af bæjarstjóranum að láta'
eins og allt ræktanlegt land sé
farið í hafnargerðina.
HAFNARGJÖLDIN
í fyrrnefndri grein undirritaðs
í Mbl. var á það bent, að í ná-
grannalöndunum tíðkaðist, að
skip starfrækt á likum grund-
velli og strandferðaskíp Skipa-
útgerðarinnar, væru ýmist und-
anþegin hafnargjöldum eða nytu
mikilla vilkjara á því sviði. En
frá því sjónarmiði var, sýnt fram
á, að haínargjöld til Vestmanna-
eyjahafnar fyrir strandferðaskip
Skipaútgerðarinnar, væru mjög
óeðlilega há.
Skal það rifjað upp hér, að
hversu oft sem nefnd skip koma
til Eyja á ári, eru þau í hvert
sinn krafin um hafnargjöld sem
hér greinir: Hekla kr. 1651.00,
Esja kr. 1577.50 og Herðubreið
kr. 601.00. Svo dæmi sé nefnt,
þarf hið fyrst nefnda skip sam-
kvæmt þessu fargjöld fyrir 26
íarþega á 2. farrými milli Reykja-
víkur og Eyja, aðeins til þess að
greiða hafnargjöldin í Eyjum. En
auðvitað eiga þessi fargjöld einn-
ig að greiða sína hlutdeild í hafn-
argjöldum í Reykjavík og í út-
gerðarkostnaði skipsins sjálfs.
Á Akureyri er hafnarreglu-
gerðin þannig, að strandferða-
skip greiða ekki lestargjald oftar
en 10 sinnum á ári. Komi þau
oftar til hafnarinnar, eru þau
undanþegin lestargjaldi. En í
Vestmannaeyjum þarf Herðu-
breið t. d. að greiða áður greind
hafnargjöld í meira en 50 skipti
og Esja og Hekla samtals í ca.
60 skipti á ári miðað við ferða-
áætlun yfirstandandi árs.
Ekki skal dregið í efa, að Vest-
mannaeyjahöfn þurfi á öllum
þeim tekjum að halda, sem fá-
amlegar eru samkvæmt hafnar-
reglugerðinni, meðaí annars frá
strandlerðaskipum ríkisins. En
hitt er annað mál, að ekki getur
talizt réttlátt, að útgerð strand-
ferðaskipanna fái óorð af rekst-
urshalla fyrir það að greiða Vest-
mannaeyjahöín tiltölulega miklu
meiri haínargjöld en greidd eru
fyrir nokkur önnur aðkomuskip.
AthygJisvert er það, að bæjar-
stjórinn í Vestmannaeyjum legg-
m áberzlu á, að 100% hækkun
haínsögugjaldanna í apríl 1953,
sem staðiö höfðu aðeins frá apríl
1950. hafi eángöngu verið ákveð-
in vegna hækkunar á rekstrar-
kostnaði. Hafa þó hafnsögumenn-
irnir haft sama lélega bátinn all-
an timann.
í þessu sambandi skal bent á,
að heíðu flutningsgjöld strand-
ferðaskipanna fyrir farþega og
stykkjavarning verið hækkuð um
100% frá því á árinu 1950, með
sömu aðstöðu eins og Vestmanna-
eyjahöín hafði til þess að halda
viðskiptum, þrátt fyrir hækkun
tekjuöflunargjalds, þá hefði
orðið hagnaður en ekki tap á
starfrækslu strandferðaskipanna
bæði árin 1953 og 1954.
Hið opinbera hefur hins vegar
aldrei ætlað sér að starfrækja
strandferðirnar með hagnaði
fremur en vegagerð og vegavið-
hald, en til þeirra framkvæmda
greiddi ríkið nærri 51 millj. kr.
á árinu 1953 og nærri 54 millj.
ki'. á árinu 1954.
VILL FÁ AB HALDA UPPI
ÓRÖKSTUDDUM ÁSOKUNUM
í fyrrnefndri grein undirritaðs
í MJol. var af ríku tilefni á það
bent, að órökstuddar ásakanir
gegn Skipaútgerð ríkisins gætu
ekki orðið því málefni til fram-
dráttar, að Vestmannaeyingar
fengju sérstakt, herrtugt strand-
ferðaskip til sinna þarfa. Þetta
kallar. bæjarstjórinn í Vest-
mannaeyjum „lágkúrulega hót-
un“. Með öðrum orðum, bæjar-
stjórinn vOl óátalið fá að halda
uppi órökstuddum ásökunum
gegn Skipaútgerðinni í þeim
ímyndaða tilgangi að þjóna
nefndu málefni. Og þegar undir-
ritaður hefur hrakið svo fyrir
bæjarstjóranum hina fyrstu
ádeilu, að þar stendur ekkert.
eftir, þá fitjar hann upp á nýjan
leik á sama hátt og áður.
Er þá komið að því eina atriði
í grein bæjarstjórans í Mbl. 3.
þ. m., sem eftir er að svara:
AFGREBOSLA Á BÁTI
HELGA BENEDIKTSSONAR
Bæjarstjórinn ásakar Skipa-
útgerðina fyrir það að hafa veitt
afgreiðsluskjól fjorir bát í einka-
eign, sem verið hefur í nokkurn
veginn reglubundnum áætlunar-
siglingum tvisvar í viku milli
Reykjavíkur og Vestmannaeyja
um nokkurra ára skeið. Eigandi
bát3 þessa er Helgi Benediktsson
útgerðarmaður í Vestmannaeyj-
um, og mun lengi hafa verið
erfitt sambýli hans og bæjar-
stjórans, en engan hlut á Skipa-
útgerðin í því né er henni það
viðkomandi.
Með afgreiðslu nefnds báts
lætur bæjarstjórinn í ljós, að
Skipaútgerðin svipti Vestmanna-
eyinga hagræði af því að njóta
flutningsrúms í strandferðaskip-
um rtkisins, og með þessu auki
útgerðin líka reksturshalla
nefndra skipa, sem Vestmanna-
eyingar verði að greiða sem aðr-
ir landsmenn. Eru þetta vissu-
lega atriði, sem vert er að svara,
og verður það varla betur gert
en með því að birta eftirfarandi
útdrátt úr skýrslu til fjárveit-
inganefndar Alþingis dags. 26.
íebr. 1955, bls. 20—22:
„Vér gerum því ekki j'áð fyrir,
að háttvirtu Alþingi þyki rétt að
draga úr kostnaði við umræddar
strandferðir á þann hátt að fækka
skipum eða rýra þjónustuna.
Þvert á móti" teljum vér, að
stefnt verði að því að fjölga
strandferðaskipum ríkisins og
tryggja þar með betur og bæta
þjónustuna. Þá teljum vér, að
keppt verði að því að aðskilja
farþega- og vöruflutninga frekar
en nú til samræmis við kröfur
tímans um aukinn hraða í flutn-
ingi farþega. Veldur það vaxandi
óánægju, að farþegaskipin téfjist
verulega við vöruafgreiðslu á
höfnum, en til þess þó að tefja
skipin sem allra minnst, er yfir-
leitt knúin fram afgreiðsla skip-
anna á nótt sem degi, á helgum
dögum sem virkum, eftir að ferð
er hafin. Er þetta ekki nauðsyn-
legt eingöngu vegna farþega-
flutningsins helaur einnig til
þess að gera strandsiglingar yfir-
leitt mögulegar, þar eð afköst
strandferðaskipa yrðu lítil, ef
einungis ætti að afgreiða þau í
8 stunda dagvinnu á virkum dog-
um.
Er ekki því að leyna, að síðast
nefnt er mjög mikið vandamál í
sambandi við strandferðirnar og
eykur gífurlega vinnukostnaðinn
við þær.
Næturafgreiðsla strandferða-
skipanna kemur af ýmsum ástæð-
um dálítið misjafnt niður, en
vegna aukakostnaðar við slíka
afgreiðslu, fer ekki hjá því, að
strandferðaskipin fari á mis við
viðskipti, einkum við hinar stærri
hafnir, ef vörueigendur hafa önn-
ur úrræði til sendingar. En eng-
inn gæti starfrækt strandferóa-
skipin án þess að eiga jafnt við
þetta vandamál að glíma.
Vér viljum í þessu sambandi
geta þess, að vegna fjölbýlis og
nálægðar við Reykjavík, er vart
um það að ræða, að Vestmanna-
eyingar sætti sig við það að taka
verulegt magn varnings með
strandíerðaskipum til Eyja upp
á annað en afgreiða skipin við
bryggju í dagvinnu. En þetta
samfara því, að oft er óvissa um
að komast inn á innri höfn í Vest-
mannaeyjum, og fá þar bryggju-
rúm á vertíð áð vetrinum, orsak-
ar það, að óheppilegt er að skuld-
binda farþegaskipin Esju og
Heklu til vöruafgreiðslu í Vest-
mannaeyjum á leið til og frá
Austurlandi, e. t. V. með fjölda
farþega. Herðubreið annar hins
vegar varla hlutverki sínu að
flytja vörur til smáhafnanna a
Austurlandi, og getur hún ekki
að jafnaði bætt við sig vöru-
flutningum til Eyja. Niðurstaðan
er því sú, að tveir mótorbátar í
einkaeign flytja svo að segja all-
ar vörur milli Reykjavíkur og
Vestmannaeyja, en taka sama
flutningsgjald og gildir fyrir
flutning með strandferðaskipum
ríkisins allt í kringum land. Skil-
yrði til farþegaflutnings eru ekki
í nefndum bátum, og nothæfni og
öryggi til vöruflutnings ekki
sambærilegt við strandferðaskip
ríkisins. Er því spurningin, hvort
ekki væri rétt, að ríkið léti
byggja sérstakt strandferðaskip
fyrir Vestmannaeyjar, sem heppi-
legt væri að hafa jafnhliða til
uppbótar flutningaþjónustu á
öðrum leiðum og til vara.“
Hér er enn á ný af hálfu Skipa-
útgerðarinnar í skýrslu til Al-
þingis minnt á nýtt strandferða-
skip sérstaklega miðað við þarf-
ir Vestmannaeyinga og þjónustu
við þá, og skal nú spurt: Getur
nokkur álitið, að forstjóri Skipa-
útgerðarinnar hafi ótilkvaddur
farið að reifa þetta mál í skýrsl-
um til Alþingis af áhuga fyrir
útgerð á flutningabáti Helga
Benediktssonar? Varla mun
nokkur geta litið svo á.
En þá vaknar önnur spurning:
Er það trúlegt, að forstjóri Skipa-
útgerðarinnar geri sig sekan um
svo vanhugsað atferli að biðja
um sérstakt strandferðaskip fyrir
Vestmannaeyjar, gert út af
Skipaútgerðinni eða öðrum, tit
þess að taka frá núverandi
strandferðaskipum verkefni, sem
aðgengilegt væri fyrir þau að fá
til þess að auka tekjur skipanna,
án þess að strandferðaþjónusta
við Vestmannaeyinga eða aðra
landsmenn biði tilfinnanlegan
hnekki? Skal þetta atriði nánar
rætt hér á eftir.
SÉRSTAKAR EYJAFERDIR
NÚVERANDI RÍKISSKIPA
I Kunnugt er, að Strandferða-
skipin Herðubreið og Skjaldbreið
eru svo upptekin í Uutningum
til og frá smáhöfnum á Austur-,
Vestur- og Norðurtandi, að ófor-
svaranlegt mætti telja að rýra
verulega þjónustu þessara skipa
við fólk í nefndum landshlutum
með því að láta skipin taka upp
sérstakar Vestmannaeyjaferðir.
Er þetta sagt með tilliti til þess,
að Vestmannaeyingar hafa nú að
öllu saman lögðu mun tíðari sam-
göngur á sjó, til hvers konar
flutninga, en það fólk, sem aðal-
lega býr að þjónustu Herðubreið-
( ar og Skjaldbreiðar.
• Sérstakar, tíðar Vestmanna-
eyjaferðir Heklu og Esju gætu
! heldur ekki komið til greina með
tiiliti til kostnaðar, enda myndi
það koma á daginn, að Vest-
mannaeyingar sjálfir myndu
telja sér hentugra að fá mest af
sínum vörum með ódýrari skip-
um, sem aldrei væru afgreidd
nema við bryggju og í dagvinnu
' eftir hentugleikum, miðað við
aðrar þýðingarmiklar athafnir í
höfninni.
j Myndi og verða skrítin útkoma
á því að láta Heklu og Esju, með
36—40 manna áhöfn hvort skip,
sigla án sérleyfis, í reyndinni að-
allega til vönuflutninga, milli
Reykjavíkur og Eyja í sam-
! Frh. á bls. 30.