Morgunblaðið - 04.12.1955, Qupperneq 14

30
MORGUNBLAÐIB
Sunnudagur 4. des. 1955
1
GÖNGUMÁL VESTMANNAEYJA
Frh .af bls. 26.
keppni við. fiskibáta frá Eyjum
með fjögurra manna áhöfn.
í áætlunarferðurh strandferða-
skipa ríkisins frá Norður- og
Austurlandi um Vestmannaeyjar
til Reykjavíkur er aldrei híkað
við að taka vörur í skipin til
Eyja, en allt annað viðhorf er um
vörusendingar með nefndum
skipum á leið til Austur- og
Norðurlands. Mismunurinn er
fólginn í þvi, að henti ekki að
losa Eyjavörur, þegar skip koma
að austan, koma vörurnar til
Reykjavikur, en héðan eru hinar
tíðustu ferðir til Eyja, og það
Með skipum, sem geta beðið
hentugs tækifæris til losunar.
Öðru máli gegnir um vöru-
sendingar frá Reykjavík til Eyja
í skipum á austurleið, en Hekla
og Esja fara venjulega hring-
ferðix' kringum land. Sé þá ekki
hægt að losa Eyjavörur, geta þær
ient í þvælingi til mikils kostnað-
ai' og óþæginda fyrir farmflytj-
anda og stórbaga fyrir vörueig-
endur.
HAFIN AFGREIDSLA BÁTS
Þegar það kom til í upphafi, að
Skipaútgerðin tæki að sér af-
greiðslu á báti í einkaeign til
fastra áætlunarferða á milli
Reykjavíkur og Vestmannaeyja,
var þannig ástatt, eins og enn
er, að oft barst meira að af vör-
um en eigin skip útgerðarinnar,
í áætlunarsiglingum til Austur-
og Norðurlands, gátu tekið, og
voru þá auðvitað þær vörur, sem
skemmst átti að senda og síðast
átti að hlaða, vörur til Vest-
mannaeyja, fremur skildar eftir
en vörur til fjarliggjandi staða,
því að allir geta skilið, að auð-
veldara og ódýrara var, ef nauð-
syn krafði, að leigja aukaskip
með vörur til Vestmannaeyja en
Austurlandshafna.
Frá sjónarmiði almennings
mun Skipaútgerðin þykja hafa
haldið rétt á í þessu efni, en
hitt er ljóst, að Vestmannaey-
ingar gátu illa unað því, að
þeirra vörur væru oft látnar
sitja á hakanum og yrðu stund-
um fyrir verulegum töfum af
nefndri ástæðu. En þegar við
þetta bættist, að oft þurfti að
afgreiða farþegaskip Skipaút-
gerðarinnar utan hafnar í Eyj-
um með miklum tilkostnaði fyrir
vörueigendur, ef skipin áttu ekki
að fara óafgreidd fram hjá, þá
var augljóst, að Skipaútgerðin
yrði brátt að mestu dæmd úr
leik um vöruflutning frá Reykja-
vik til Eyja nema hún ætti sjálf
eða hefði tök á ákveðnu flutn-
ingaskipi, er gæti tryggt reglu-
bundnar vörusendingar til Eyja
ásamt afgreiðslu þar á hentugan
og ódýran hátt.
Samkvæmt framangreindu virt-
ist því um það að velja, að Skipa-
útgerðin sleppti að mestu úr sín-
um höndum flutningi vara frá
Reykjavík til Vestmannaeyja, og
slíkt myndi hafa sætt gagnrýni,
eða tæki að sér afgreiðslu á báti
í einkaeign, sem bauðst til flutn-
inga á nefndri leið. En með hinu
síðar greinda mátti telja, að
Skipaútgerðin styrkti heldur
starfrækslu vöruafgreiðslu sinn-
ar hér jafnhliða því að vera að-
ili að því að veita Vestmanna-
eyingum reglubundna og tíða
vöruflutningaþjónustu, sem eftir
atvikum mátti teljast þeim mjög
hagstæð. Var því þessi síðar
nefnda leið valin, og það gert
fyrst og fremst miðað við hags-
muni og þarfir Vestmannaeyinga
sjálfra, en ekki hið gagnstæða.
Ef hægt er að halda því fram,
að Skipaútgerðin hafi fórnað ein-
hverjum hagsmunum i þessu
sambandi, þá var það gert fyrst
og fremst til þess að auka hlut-
deild Vestmannaeyinga í strand-
ferðaþjónustu Skipaútgerðarinn-
ar, og ættu því allir aðrir frem-
ur en Vestmannaeyingar að geta
deilt á útgerðina fyrir þetta.
VAR ÓÞARFLEGA MIKLU
FÓRNAÐ?
í framhaldi af þessu kemur þó
til álita, hvort Skipaútgerðin hafi
eftirlátið Vestmannaeyjabátnum
óþarflega miklar flutningatekjur
til þess. að geta þó haldið honum
í þjónustunni, og skal nú þetta
nánar athugað.
Samkv. farmskrám og reikn-
ingum fyrir flutningabát Helga
Benediktssonar, sem Skipaút-
gerðin hefur afgreitt í Vest-
mannaéyjasiglingum, skal með
leyfi bátseiganda upplýst, að
heildartekjur bátsins í nefndum
siglingum á árinu 1954 virðast
hata numið 493 þús. kr., þegar
dregin hafa verið frá afföll af
íarmgjöldum.
Af þessari upphæð hefur báts-
eigandi þurft að greiða 65 þús.
kr. fyrir lestarvinnu og ca. 33
þús. í afgreiðsluþóknun og hafn-
argjöld hér í Reykjavík. Verða
þá eftir 395 þús. kr. til greiðslu
lestarvinnu í Vestmannaeyjum
og hafnargjalda þar og vegna alls
annars útgerðarkostnaðar báts-
ins.
Þessar tekjur eiga að skiptast
nokkurn veginn á 10 mánaða
útgerð m/b Skaftfellings (60 br.
tonn, 225 ha. vél), 1 mánaðar
útgerð m/s Helga Helgasonar
(188 tonn, 500 ha. vél) og 1 mán-
aðar útgerð m/s Odds (245 tonn,
520 ha. vél). Bátarnir fóru í ein-
um mánuði aðeins 4 ferðir, en
annars aldrei minna en 6 ferðir
á mánuði, og meðaltalið var 7
ferðir á mánuði eða 84 ferðir
alls á árinu.
| Ekki er undirrituðum kunnugt,
hvort nefndir bátar höfðu aðrar
tekjur en að ofan eru greindar,
á meðan þeir skiptust á um um-
rædda flutningaþjónustu á árinu
| 1954, en ólíklegt er, að þær
'aukatekjur hafi verið miklar.
Virðist því augljóst, að bát-
' arnir hafi verið starfræktir við
mjög þröngan kost, og ætti bæj-
arstjórinn í Vestmannaeyjum að
geta fallizt á það, þar sem hann
á siðastliðnu ári fyrir hönd Vest-
mannaeyjakaupstaðar sótti um
360 þús. kr. ríkissjóðsstyrk fyrir
miklu minni bát (m/b Baldur,
45 tonn, 132 ha. vél) til mjólkur-
flutninga og annarra flutninga á
yfirstandandi ári milli Þorláks-
hafnar og Vestmannaeyja. Var þó
gert ráð fyrir, að mjólkurflutn-
ingabáturinn fengi auk ríkis-
sjóðsstyrksins 200 kr. flutnings-
gjald fyrir hvert tonn fluttrar
mjólkur og mjólkurafurða, svo
og flutningsgjald fyrir allar aðr-
ar vörur og farþega.
Samkvæmt þessu er það ljóst,
að Skipaútgerðin mátti ekki
kreppa mikíð að útgerð nefnds
báts til þess að hann hrykki úr
þjónustunni, a. m. k. undir um-
sjón Skipaútgerðarinnar, en efa-
laust hefði útgerðarmaðurinn
getað fengið hátinn afgreiddan
hjá öðrum.
Á það skal bent, að útilokað
er, að Skipaútgerðin hefði getað
fengið og flutt með eigin skipum
nema nokkurn hluta af þeim
vörum til og frá Vestmannaeyj-
um, sem fluttar voru með um-
ræddum báti. Er varla hægt að
búast við, að útgerðin hefði getað
fengið nema svo sem þriðjung af
flutningsmagninu og tilheyrandi
tekjum fyrir sin eigin skip, en
vafalaust er, að þessi tekjuöflun
hefði kostað háværar kvartanir
af hálfu Vestmannaeyinga út af
töfum sendinga o. s. frv., og í
öðru lagi kynnu tafir strand-
ferðaskipd Skipaútgerðarinnar í
Eyjum, vegna bindingar við
vöruflutning þangað, t. d. með
tilliti til farþegaflutnings frá
Reykjavík til Austfjarða, að hafa
etið upp hinar auknu tekjur.
| í tölu farþega samkvæmt
| skýrslunni eru ekki taldir far-
þegar í fjölmennri skemmtiferð
á vegum félags ,sem tók skip-
ið á leigu.
Bæjarstjórinn segir, að sam-
kvæmt farmskrám Vestmanna-
eyjahafnar hafi flutt vörumagn
á vegum Skipaútgerðarinnar fca
Reykjavík til Eyja á árinu 1954
verið alls 1822 tonn, en af bví
magni hafi aðeins 167 tonn verið
flutt með eigin skipum útgerð-
arinnar fyrir 44 þús. kr. farm-
gjald. Hitt (1655 tonn) hafi út-
gerðin sent með bátum, er fengið
hafi 430 þús. kr. farmgjald. Tölur I
þessar virðast nærri réttu lagi, ■
en þar sem heildarmagn stykkja- .
vöru fluttrar á vegum Skipaút-1
gerðarinnar til Eyja virðist sam-!
kvæmt ofangreindri ársskýrslu
hafa verið 2512 tonn, þá ætti það
að sýna, að eigin skip Skipaút-
gerðarinnar hafi flutt til Eyja
167 -f- 690 = 875 tonn af vörum
á árinu 1954 auk pósts, farþega
og farþegaflutnings. Svo var auð- |
vitað sams konar flutningur með
skipum útgerðarinnar frá Eyjum.
Auðséð er, að bæjarstjórinn í
Vestmannaeyjum ætlar mönnum
að skilja það svo, að öll þjónusta
Skipaútgerðarinnar við Vest-
mannaeyinga á árinu 1954 hafi
verið í því fólgin að flytja 167
tonn af vörum frá Reykjavík, og
svo segir hann orðrétt:
,,Og það kaldhæðnislega er, að
134 lestir af þessum vörum
neyddist Skipaútgerðin beinlínis
til að flytja með eigin skipum í
4 ferðum, þar sem báturinn var
forfallaður og gat ekki að staðið,
en vörurnar hlóðust upp í
geymslum útgerðarinnar í
Reykjavík.“
Óskiljanlegur skáldskapur er
þetta hjá bæjarstjóranum, því að
þær ferðir á árinu 1954, þegar
strandferðaskip ríkisins fluttu
mestar vörur frá Reykjavík til
Eyja stóðu í eftirgreindu sam-
bandi við ferðir báta H. B.: j
Flutt tonn
Bátur Ríkis-
6/3 Bátur H.B. 51 skip
18/3 Herðubreið .. 19
27/3 Bátur 47
21/4 38
22/4 og 29/4 Hekla 46
4/5 Bátur 20
7/5 2/7 og 10/5 Herðu- breið og Hekla Bátur 14 26
6/7 Herðubreið .. 21
7/7 Bátur 15
27/11 21
29/11 Herðubreið .. 11
SKÁLDSKAPUR
BÆJARSTJÓRANS
Samkvæmt skýrslu með aðal-
reikningum Skipaútgerðarinnar
fyrir árið 1954, er taiið, að
strandferðaskip á vegum útgerð-
arinnar hafi á því ári haft 217
viðkomur í Vestmannaeyjum og
flutt farþega og stykkjavöru sem
hér greinir:
Tala Vörur
farþega ísmál.
Til Vestmannaeyja .. 1640 2512
Frá Vestmannaeyjum 1204 485
123
Lengsta bil á milli vörusend-
inga á vegum Skipaútgerðarinn-
] ar frá Reykjavík til Eyja á árinu
( 1954 var 12 dagar, frá 6/3 tíl 18/3,
| og á þeim tíma höfðu safnazt að-
eins 19 tonn af vörum, sem sam-
svarar meðalfarmi í bátum H. B. í
84 ferðum á sama ári. Að meiri
vörur voru í bátnum, sem fór
næst á undan og næst á eftir
Herðubreið hinn 18/3, stafar trú-
lega af því, að eigandi bátsins,
sem er, eins og menn vita, einn
helzti atvinnurekandi í Eyjum,
hafi sjálfur hyllst til að senda
sínar eigin vörur með eigin báti,
en ekki verður Skipaútgerðin
sakfelld í því sambandi.
Skal nú spurt: Hvenær voru
farnar þær 4 ferðir, sem safnað
var til 134 tonnum vara með
þeim hætti sem bæjarstjórinn
talar um?
; MIDLUN ÞJÓNUSTU
Á voru strjálbýla og fjöllótta
eylandi norður við heimskaut er
það eitt hið erfiðasta viðfangs-
efni að skapa skilyrði til sam-
gangna og halda uppi samgöng-
um, svo að fólk hvarvetna á
landinu geti lifað menningarlífi
og unað hag sínum.
Skipaútgerðin hefur erfiðu
hlutverki að gegna á þessu sviði,
þar sem óskir manna og þarfir
eru víðast meiri en hægt er að
uppfylla. Verður því að hafa þá'
aðferð, sem venjuleg er, að
skammta eftir því sem efni
standa til og með tilliti til þjóð-
arheildar og hagsmuna. En þó er
torvelt að halda svo á málum,
að menn verði ekki misjafnlega
settir á þessu sviði sem öðrum.
Þörf til samgangna hér á landi
er af eðlilegum ástæðum mest
bundin við Reykjavík, og er því
líklegt, að það verði lengst af j
þannig, að- þeir, sem skemmst!
eiga að sækja til þess staðar,1
verði betur settir um samgöngur
en hinir, sem fjær búa.
Bæjarstjórinn í Vestmannaeyj-
um telur til skuldar hjá Skipa-
útgerðinni vegna skorts á þjón-
ustu við Vestmannaeyinga. En
mat bæjarstjórans er rangt í
þessu tilliti, því að Skipaútgerð-
in hefur í raun og veru á undan-
fömum árum veitt Vestmanna-
eyingum meiri og þeim hagstæð-
ari þjónustu en nokkrum öðrum
landsbúum utan Reykjavíkur.
Skal í þessu sambandi á það
bent, að samkvæmt ferðaskýrsl
um fyrir árið 1954 eru taldar 217
skipakomur til Vestmannaeyja á
vegum Skipaútgerðarinnar, en
ekki nema 107 til ísafjarðar, 113
til Siglufjarðar, 85 til Akureyrar
og 87 til Norðfjarðar.
Til Hornafjarðar eru taldar 73
skipakomur á vegum Skipa-
útgerðarinnar á sama ári, og eru
talin flutt til hafnarinnar með
þessum skipum, nær eingöngu
með Herðubreið, 2372 tonn af
vörum og frá höfninni 986 tonn
eða samtals 3378 tonn, sem er
360 tonnum meira magn en talið
er flutt á sama tíma með öllum
áður greindum skipaferðum til
og frá Vestmannaeyjum.
Ættu þessar upplýsingar að
kenna bæjarstjóranum í Vest-
mannaeyjum að gæta hófs og til-
lits til annarra í köfum til þeirr-
ar þjónustu, sem Skipaútgerðin
innir af hendi.
Nú hafa Vestmannaeyingar á
undanförnum árum haft mun
meiri samgöngur á sjó en hér
hafa sérstaklega verið gerðar að
umræddu efni. Þannig hefur ann-
ar flutningabátur en bátur H. B.
árum saman haldið uppi sigling-
um til vöruflutninga, oftast tvisv-
ar í viku, milli Vestmannaeyja
og Reykjavíkur, auk þess sem
millilandaskipin koma þar oft.
Enn fremur er mjólkurflutninga-
bátnum, sem áður er minnzt á og
hefur 250 þús. kr. ríkisstyrk á
yfirstandandi ári, ætlað að fara
daglega á virkum dögum til Þor-
lákshafnar, og loks eru tíðar
flugsamgöngur milli lands og
Eyja.
GRUNDVÖLLUR
SKIPSBYGGINGARMÁLSINS
Eftir atvikum er því alls ekki
hægt að segja, að Vestmannaey-
ingar búi nú við slæmar sam-
göngur samanborið við mikinn
fjölda annarra landsmanna, enda
er það ekki af þeirri ástæðu, sem
undirritaður hefur stungíð upp
á því, að byggt verði sérstakt
strandferðaskip fy.rir Vestmanna-
eyjar. Ástæðan er sú, að þótt
áður nefndir 3 bátar, sem nú
annast flutninga vara til Eyja,
veiti Eyjabúum að mörgu leyti
hagstæða þjónustu, þá virðist
engin trygging fyrir áframhald-
andi starfrækslu þessara báta á
núverandi grundvelli, og auk
þess er meiri menningarbragur
á því, að hin mikla fiskveiði-
stöð, Vestmannaeyjar, hafi í
þjónustu sinni traust og vel búið
strandferðaskip til flutninga á
umræddri leið. Má og gera ráð
fyrir, að Vestmannaeyingar vilji
gjarna greiða meira fyrir þjón-
ustu slíks skips, enda yrði það
væntanlega nauðsynlegt.
Er talið nauðsynlegt að láta
framanritað koma fram, þar sem
bæjarstjóranum í Vestmannaeyj-
um hefur orðið á sú reginskyssa
að byggja alla sókn í umræddu
skipsmáli Eyjamanna á órök-
studdri og mjög ómaklegri ádeilu
á Skipaútgerð ríkisins. En sann-
leikurinn er sá, að væri nefnd
ádeila á rökum reist, þá væri
lítill grundvöllur fyrir því að
útvega nýtt strandferðaskip fyrir
Vestmannaeyjar. Vandinn værí
þá leystur með því að sannfæra
ríkisstjörn og Alþingi um það,
hvað gera þyrfti, og myndu þá
þessir aðilar væntanlega leggja
fyrir Skipaútgerðina að breyta
um stefnu.
Guðjón F. Teitsson.
Leciton er dásami. sap-
an, sem til er. Froðan
fíngerð, mjúk og ilmar
yndislega. — Hreinsar
prýðilega, er óvenju
drjúg. Eg nota aðeins
Leciton sápuna, sem
heldur hörundinu ungu,
mjúku og hraustlegu.
LECITON
HEILDSÖLUBIRGÐIR:
I. Brynjólfsscin & Kvaran