Morgunblaðið - 08.12.1955, Qupperneq 9

Firnmtudagur 8. des. 1955
MGRGUNBLAÐIÐ
25
Virkjun kjarnorkunnar í þágu framfarm
og friðar veifir glœsileg fyrirheit
.Herra forseti.
ViRKJTJN kjamorkunnar í
þágu framfara og friðar er
Evo mikilvægt verkefni og veitir
svo glæsileg fyrirheit, að það er
sérhverri þ.jóð gleðiefni að mega
léggja hönd á plóginn til að gera
að veruieika þetta ævintýri nú-
lifandi og komandi kynslóða. ís-
lenzka sendinefndin 1 eyfir sér
því að víkja að þessu með nokkr-
tum orðum.
ísland getur ekki talið fram
nein afrek í þessum efnum. Það
liggur í hlutarins eðli, að stór-
veldin og þau lönd, sem eru
auðug frá hendi náttúrunnar,
hafa haft forustu á þessu sviði
jmannlegs framtaks, reynslu og
appgötvana, eins og svo mörg-
am öðrum. Þessar staðreyndir
þarfnast engra skýringa eða af-
sökunar af hálfu hinna smærri
þjóða.
Það hefur vissulega verið á-
Siægjuiegt og gefið tilefni til mik-
SUar eftirvæntingar, að hlýða
hér á háttvirta fulltrúa frá svo
anörgum löndum — einkum
jþó frá Bandaríkjunum, Bret-
jándi, Sovétríkjunum og Kan-
ada — sem allir höfðu að segja
Ærá stórfelldum framförum og
uindraverðum árangri í virkjun
ikjarnorkunnar til friðsamlegra
þarfa í löndum þeirra.
)
FORYSTA
BANDARÍKJANNA
Þannig hafði hinn háttvirti
fulltrúi Bandarikjanna, Pastore
öldungadeildarmaður, hinar
merkustu fréttir að flytja. Að
sjálfsögðu er okkm- öllum minn-
isstætt, að Bandaríkin áttu frum-
kvæðið að því, að hafizt var
handa um alþjóðlega samvinnu
um virkjun kjamorkunnar til
friðsamlegra þarfa. Ræða Eisen-
howers 8. desember 1953 mun
alltaf standa gullnum stöfum á
spjöldum sögunnar. Fyrsti árang-
ur hennar var alþjóðlega ráð-
stefnan um friðsamlega notkun
kjarnorkunnar, er haldin var í
Genf síðastl. sumar. Næsta spor-
ið verður stofnun hinnar alþjóð-
legu kjamorkustofnunar (Inter-
national Atomic Energy Agency)
til að tryggja samvinnu allra
þjóða í framtíðinni um þetta
mikilvæga málefni.
Pastore öldungadeildarmaður
skýrði okkur frá því, að Banda-
ríkin hefðu þegar gert samn-
inga við 24 ríki um kjamorku-
ofna, sem væm notaðir í til-
raunaskyni, og hefði boðið mörg-
um öðrum ríkjum slíka ofna,
ásamt nauðsynlegu kjarnorku-
efni, svo að þessi ríki gætu
sjálf aflað sér tæknilegrar þjálf-
unar. Auk þessa hefði mörgum
ríkjum verið gert auðvelt að fá
isotópa. Bandaríkin hefðu kom-
ið á tæknilegum námskeiðum á
þessu sviði og færi þeim erlend-
um námsmönnum stöðugt fjölg-
andi, er fengu að taka þátt í
þeim. Við ameríska spítala væm
nú læknar frá 12 löndum til
að fylgjast með tilraunum, er
gerðar væru til að lækna krabba-
mein og fleiri sjúkdóma með
isótópum eða öðrum aðferðum,
er byggðust á notkun kjarnork-
Unnar. Loks hefði 26 löndum
verið gefin fullkomin söfn bóka
um kjarnorkumál. Og þetta væri
aðeins byrjunin. Vissulega glæsi-
leg byrjun!
SKRFRÆBINGARÁBSTEFNA
Hinn háttvirti fulltrúi Sovét-
ríkjanna fór lofsamlegum orðum
um ráðstefnu sérfræðinganna í
Genf og þann árangur, sem þar
hefði náðst fyrir alla þá, er þar
voru. Hann sagði ennfremur
orðrétt: „Ráðstefnan var glögg
vísbending um það, hvernig andi
gagnkvæms skilnings og sam-
Starfs, andinn frá Genf, opnar
leiðina til að leysa veigamestu
viðfangsefni nútímans".
Fulltrúi Sovétríkjanna skýrði
ennfremur frá því, að stjóm hans
¥ið erum oð leggja grundvöll
Ræða Thor Thors á fundi pólitisku
nefndar allsherjarþings Sameinuðu
Þjóðanna
oð nýpm beimi
athugun álitum við, að vissu-
iega væri margt hægt að læra
á þessari ráðstefnu. íslenzka rík-
| isstjórnin ákvað því að senda fá-
þeirrar raforku, sem er að finna rnenna sendinefnd á ráðstefnuna
í fossum okkar og vatnsföllum. 0g j henni voru tveir ungii
Híngað til höfum við aðeins rnenn, sem eru okkar helztu sér-
beizlað um 60.000 hestöfl af þeim fræðingar á þessu sviði. Þeir hafa
5 millj. ha. sem náttúran gevm- báðir ágæta menntún eftii
ir í fórum sínum. Yfir 70 af margra ára nám við Princeton
hverjum hundraði íslendinga fá háskólann og háskóla í Cam-
notið ljóssins og hitans frá raf- bridge. Eg vil geta þess að ég
veitum okkar. Hjól iðnaðartækn- hefi haft tækifæri til þess að
innar er einnig að miklu levti ræða við þessa menn og lesa
knúið með rafmagni. Þetta á skýrslur þeirra að fundinum
einkum við hraðfrvstihúsin okk- loknum. Þeir voru mjög hrifnir
ar víðs vegar um iandið og enn- og dásömuðu þann ómetanlega
fremur er hin nýja Aburðar- og varanlega lærdóm, sem þeir
verksmíðja rekin með rafmagni. höfðu hlotið. Þetta varð næst-
Eg læt þessa getið til að sýna um því ótrúlegt ævintýri í menni:
það, að við höfum ekki beðið un og fróðleik.
iftir atómöldinni með framfarir ,
okkar og ennfremur til að vekja
athygli á því, í hve dásam- ENGIR FORBOÐNIR
legar þarfir rafmagnið kemur í AVEXTIR
okkar tiltölulega kalda og ófrjóa í Genf opnuðu uppfinningar-
tandi. Við höfum ennfremur lagt menn, vísindamenn og lærdóms
fram mikið fjármagn til að not- menn bækur þekkingarinnar og
færa okkur heita vatnið og gufu- hugi sína og lögðu fram ávexti
magnið frá heitu hverunum af sínu langa og óeigingjarna
okkar, Húsin í höfuðborg okkar erfiði og fórnum. — Það
eru að miklu leyti hituð upp sem áður hafði verið leyndar-
með heitu vatni, sem leitt er mál og vandlega gætt, var nú
frá hverum í námunda við sýnt öllum sem höfðu skilning
Reykjavík. Þessi virkjun sparar á að hagnýta sér það. — það
okkur stórkostlegar upphæðir voru engir forboðnir ávextii
erlends gjaldeyris, sem annars þekkingarinnar á þessari ráð-
yrðu að notast til að kaupa kol stefnu til friðar og framfara.
og olíu. Heita vatnið og ráf- Allt var frjálst og opið. Það
magnið eru meðal okkar dýr- má ef til vill segja, að vart hafi
mætustu verðmæta. í þúsund ár orðið hinnar heilbrigðu og heilla
var þessi auðlegð ónotuð. Vís- vænlegu samkeppni um það,
indin fundu þennan hulda fjár- hver ætti mest til að miðla öðr-
sjóð og gáfu okkur þekkingu til um. Þarna lá opið heilt haf ai
að taka hann í okkar þjónustu. mannlegri þekkingu fyrir hvern
þann er hafði dug til að kafa
þar niður. Heilt fjall vísinda
legrar reynslu, sfem var b3rg'gt
upp stein fyrir stein af afköstum
þrotlausra tilrauna mannlegrar
Thor Thors
færi ekki dult með þá árangra, framfárir væru undirbúnar og
er vísindamenn landsins næðu á ráðgerðar. Það er og kunnugt,
sviði friðsamlegra nota kjarn- að Bretland hefur samvinnu við
orkunnar, og að hún værí reiðu- fjölmörg ríki um gagnkvæm
búin til að skiptast á upplýs- skipti á þekkingu, þjálfun og
ingum við aðrar þjóðir á gagn- efni. Hinn háttvirti fulltrúi
kvæman hátt. Fulltrúi Sovétrikj- Bretlands hafði líka þann mik-
anna sagði okkur ennfremur að ilvæga boðskap að flytja okkur,
kjarnorkustöð, sem vísindastofn- að við værum að leggja grumi
un Sovétríkjanna hefði látið að alveg nýjum heimi.
reisa, hefði nú starfað á annað TT. , ... . .. . ... ,. „ ,
, ’ „ , ... . Hinn hattvirti fulltrui Kanada
ar og framleitt meira en 13 , „ , , „ .
, ,. . . . skyrði okkur fra morgum upp-
milli. kw.stundir af rafmagm. ... _. , ,
J orfandi hlutum. Eins og okkur
Hann skýrði einnig frá framför- öllum er kunnugt, hefur Kanada
um í smíði og starfrækslu kjarn- alltaf verið fúst til þátttöku í
orkuofna, notkun geislavirkunar alþjóðlegri samvinnu og í flest-
við lækningar. Ennfremur gat um tilfellum gegnt hlutverki
hann um notkun isotópa á sviði gefandans en ekki þiggjandans.
líffræði og landbúnaðar. Full- ! Fulltrúi Kanada upplýsti, að ár-
trúi Sovétríkjanna skýrði okk- j ið 1957 myndi framleiðsla uraní-
ur ennfremur fi'á því, að stjórn ums í Kanada verða 12 sinnum
hans óskaði eftir að gera þessar
VÍSINDIN — FJÁRSJÓDIR
ÞJÓÐANNA
Vísindin eru fjársjóður þjóð-
anna og vísindamennirnir fundu hugkvæmni, vitsmuna og þraut-
lyklana að fjárhirzlum hinna seigju. Það hlaut að vera nautn
óþekktu auðæfa heimsins. Þetta að fræðast um slík ríki þekking-
mun leiða til velmegunar, heil- arinnar.
brigði og hamingju. Vísindin j
eru óháð þjóðemi og landfræði- >hk!LL ÁRANGUR
legum takmörkunum, alveg eins Eg hefi lit.lu við að bæta það
og hinir fögru tónar hljómlist- ]0f, sem allir hafa haft fram
arinnar. Uppgötvanir yísindanna gð bera um undirbúning ráð
eru oft. gerðar af einum snillingi stefnunnar i Genf, starf hennai
eða fáum andlegum afburða- 0g árangur. Ég er því fyllilega
mönnum, sem stundum njóta samþykkur og ég álít, að enginn
efnalegrar aðstöðu til rannsókna hafi betur lýst árangrinum held-
sinna. en fyrr eða síðar falla ur en hinn virðulegi forseti ráð
hinir fullþroskuðu ávextir vís- stefnunnar, dr. Bhabha frá Ind-
indanna til jarðar og verða eign landi, með orðunum: ,.Það er al-
alls almennings. Það er ef til mennt viðurkennt, að ráðstefnan
vill engin uppgötvun, sem í ald- her meiri árangur en nokkuv
anna röð hefur skapað meiri hafði getað vænzt.“ Það er ekki
bjartsýni og vakið svo geysi- hægt að segja meira Jofsyrði.
legar vonir um hinar ótrúlegustu yið skulum heldur ekki gleyma
framfarir mannkyninu til handa því, að þetta var ráðstefna full-
eins og uppgötvunin í sambandi trúa frá 73 löndum, sem búa viö
við klofnun á atómkjarnanum og mismunandi þjóðskipulag og hún
framleiðslu atómorkunnar. Þjóð fjallaði um málefni, sem hingað
mín, og sérstaklega sérfræðingar fii hefur verið vafið þykkri
á sviði tækni og vísinda hafa hulu leýndar
miklu uppgötvanir að sameign
alls mannkyns. Stjórn Sovétríkj-
anna hefur gert samning við
margar vinsamlegar ríkisstjórn-
ir um gagnkvæm skipti á reynslu,
mönnum og efni til þess að greiða
fyrir framförum á þessu sviði.
Stjórn Sovétríkjanna hefur jafn-
’ framt látið í Ijós þær óskir, að
þeim ríkjum fjölgi, er Sovét-
ríkin gætu átt samstarf við um
gagnkvæm skipti á reynslu og
aðstoð.
GRUNNUR AÐ NÝJUM
HEIMI
Hinn háttvirti fulltrúi Bret-
lands skýrði frá því, að þjóð
hans væri stærsti útflytjandi á
isotópum og Calder Hall kjarn-
orkúofninn — er mun verða
fyrsti fullnýtti ofninn, sem verð-
ur starfræktur í heiminum —
muni í ársiokin 1956 framleiða
mikia orku í þágu brezka raf-
orkukerfisins. Brezki íulltrúinn
skýrði ennfremur frá því, að
_____ og tortryggni. Nú
þess vegna fylgzt með þróúninni hefur þessi leynd verið rofin,
. . -trxAc t u- á þessu sviði af miklum ahuga alveg eins og atómið hefur verið
mein en hun var 1945. I hmm__________ ... ,. _ ... , , b i111111111 hc-lui vchu
■•■ii « i, og eftiivæntingu eltir levndar- klofið oa kiarnorkan verður nú
snjollu ræðu smm, skyrði full-, ,. ... , r , " . Klullo RjdinuiKdii veiuiu uu
trúi Kanada frá fvrirætlunum domsfullum dasemdum. — Hm væntanlega eign allra þjoða ver-
sogulega ræða Eisenhower for- aldarinnar. Hin alþjóðlega ráð-
seta, sem hann flutti hér á alls- stefna í Genf um friðsamlega
herjarþingi S. Þ. 6. desember notkun kjarnorkunnar var tii
1953, var því tekið með hrifn- rnikilla heilla og varð því merki-
ingu og þakklæti af þjóð minni., ]egUr áfangi á vegi mannkynsins
þjóðar sinnar í þessum málum
og verðskulda þær vissulega at-
hvgJi okkar allra. Eg skal hins-
vegar ekki tefja tíma nefndar-
innar með því að endurtaka það,
sem áður hefur verið sagt. Það
er augljóst, að mikið má læra
af framtaki, reynslu og tilraun-
um Kanadamanna, og að mik-
inn fróðleik er að fá með því
að kvnna sér starf vísindamanna
þeirra.
AFSTAÐA ÍSLENDINGA
Þess er vart að vænta, að vér
íslendingar getum talið fram
nein slík afrek og stórþjóðirn-
ar á þessu sviði. þar sem kraf-
izt er bæði mannlegrar snilldar
og auðlegðar. Þjóð mína skortir
enn vísindamennina og fjármagn-
ið; og niáimarnir eru enn ófundn-
AÐGERÐIR I KJÖLFAR ORÐA
Það er ánægjulegt, að aðgerðir
til framfara. Þaðan skal nú haldið
ófram.
Aílir virðast nú sammála um
við hingað til átt fullt í fangi
með það að afla fjár til að not-
stórfelldar framkvæmdir og • færa okkur aðeins lítinn hluta
hafa komið í kjölfar orðanna. það í þessari nefnd, að það bert
Hin merkasta alþjóðlega afleið- að halda starfi ráðstefnunnar á-
ing þessarar ræðu var fundur- fram og síðar skuli önnur ráð
inn í Genf s. 1. sumar um notk- stefna haldin. Það skiptir að
un atómorkunnar í þágu friðar mínu áliti litlu máli, hvort sú
og framfara. Þegar boðið var ráðstefna verður háð eftir tvö
fyrst til þessarar ráðstefnu þá eða þrjú ár. Vísindamennirnir
vorum við dálítið hikandi , um þurfa einhvern tíma til að kynna
það, hvort við skyldum taka þátt sér þáu 2200 skjöl, sem lögð
í ráðstefnunni. Okkur var það voru fyrir íáðstefnuna og til að
ljóst, að við höfðum lítið að rannsaka gaumgæfilega allan
leggja af mörkum á svo hóvís- þennan fróðleik og yfirvega þær
indalegri og tækr.ilegrí ráðstefnu, tillögur, sem frám komu. Ég álít.
á þessu allt að leyniiega ;>g levnd að það fari betur á því að setja
ardómsfulla sviði, sem fram t.il ekkert tímatakmark f.yrir næstu
ir á íslandi. Auk þess höfum I þessa hafði nærri eingöngu ver- ráðstefnu. Tímarnir og verkefn-
ið opið stórveldunu>n einum, in breytast og minnumst þesg,.
sem eiga gnægð vísindamanna og að framfarirnar verða örar eff
auðlegð til athafna. Við nánari Frh. á bls. 28.