Morgunblaðið - 01.02.1956, Blaðsíða 6

«
MORGVNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 1. febrúar ’5®
Stjóm, sem tekur vandamálin föstnm tökum, verðskuldar traust
Frh. af bls. 1
fasU-ar og hyggilegrar fjármála-
ítjórnar, lækkun á beinum
sköttum, verndun sparifjár, auk-
i« athafnafrelsi, sem allir þrá,
þótt við kannske ekki höfum far-
ið nægilega varlega með það
hnoss, allt eru þetta fyrirheit,
sem búið er að efna. Er það allt
mikils virði og góðra gjalda vert.
Mun þó margur fagna þvi meir,
að hið nýja veðlánakerfi er tekið
til starfa og hefur nú þegar greitt
götu margra til að eignast þak
yfir höfuðið. Er hér um að ræða
Stórmerka framtíðarstofnun,
sem að sönnu ekki enn er nægi-
lega öflug tii að geta í einni svip-
an bætt þá miklu þörf sem ára-
tuga vanræksla hafði safnað sam
an, en sem þó nú þegar hefur
leyst vandræði margra og er
setluð til að veita öllum sem til
hennar leita aðstoð þegar frá
líður og henni vex fiskur um
hrygg. Hygg ég að sú stjórn, sem
slíka löggjöf hefur sett, muni af
því einu fá nokkurn orðstý í
framtíðinni, verði vel og vitur-
lega byggt ofan á þann grunn,
sem nú er lagður.
Þá er og rafvæðing landsins
tnikið og merkt mál. Hefur stjórn
in heldur ekki í því látið standa
við orðin ein, heldur hafizt öflug-
lega handa með stórvirkjunum,
bæði á Vestur- og Austurlandi,
auk margs annars, og þegar
tryggt að mestu fé til allra þeirra
íramkvæmda er fyrirheitin voru
gefin um, jafnt með nær fjór-
földun á árlegu /rrmlagi ríkis-
sjóðs, sem erle; '!um cg innlend-
um lánum og lúnafyrirheitum.
Er það efni í mikiu lengri ræðu
en mér vinnst hér timi til að
flytja, ef skýra á þessar stórhuga
framkvæmdir, sem ætlaðar eru
til þess að efla hag dreifbýlisins
Og þar með þjóðarinnar allrar.
Er vissulega tímabært að við,
sem iengi höfum notið yls og
birtu með því að virkja aflið í
elfum landsins og iðrum jarðar,
sýnum í verki, að við viljuð að-
stoða bræður og systur, sem allt-
of lengi hafa farið á mis við þessi
lífsgæði, til þess eftir föngum
að brjóta á bak aftur ofurveldi
íslenzks vetrarmyikurs og frost-
hörku.
Til þess að menn átti sig á því
risaátaki, sem hér ræðir um;
skal ég tilfæra örfá orð úr langri
og mjög skilmerkilegri skýrslu
Eiríks Briem, rafmagnsveitu-
stjóra, er nýverið birtist í Morg-
unblaðinu.
Þar segir:
„f 10 ára áætlim ;stjórnar-
innar felst, að allir kaupstaðir,
öll kauptún og yfirleitt allt sem
þorp geta kallast, fá vatnsafls-
rafmagn frá san.veitum. Enn-
fremur verða lagðar héraðsveit-
ur til um það bil 2600 sveitabýla
til viðbótar þeini, sem tengd
voru í ársbyrjun 1954 og munu
þá alls um 3500 býli hafa fengið
rafmagn frá samveit.um“
Og ennfremur segir rafmagns-
veitustjóri:
„Auk þess má gera ráð fyrir,
að einkarafstöðv unum fjölgi,
þannig að fast að 100% lands-
manna muni hafa rafmagn til af-
nota í lok 10 ára áætlunarinnar“.
Hér þarf ég engu við að bæta. j
En ég get sagt svipað og um veð-
lánastofnunina, að ég hygg að sú
stjórn, sem stíkt fyrirheit gaf og
efndi það. muni h jóta af nægan
sóma til þess að kæfa hrópvrði
og kveinstafi vesællar stjórnar-
andstöðu, sem undan enpu þarf
að emja öðru en bvý að rikis-
Stjómin sé of frjálslynd, stórhuga
og úrræðagóð til þess að svo aum
stjórnarandstaða megni að rispa
hana, hvað þá blóðga.
! með rökum brugðið um úrræða-
leysi.
Að þjóðinni hafa steðjað
margvísleg vandræði síðustu
5—6 árin. Samstjórn Sjálf-
stæðis- og Framsóknarflokks-
ins hefur, — dyggilega studd
af þingliði sínu, — jafnan
brugðist fljótt og vel við þörf-
um manna, hvort sem glíman
var við aflabrest, verðfall,
mæðiveiki, harðindi eða ann-
að. Og jafnframt öllu þessu
hefur stjórnin og flokkar
henar beitt sér fyrir margvis-
legri merkri löggjöf, sem eng-
in fyrirheit höfðu verið gefin
um. Fjallar lagasetning þessi
um hin óskyldustu efni, jafnt
á sviði menningar og mennta-
mála, sem hinna ýmsu at-
vinnumála.
En ef til vill hefur þó
stjórnin aldrei sýnt betur en
einmitt nú, að hún er sterk
stjórn, sem þorir að horfast í
augu við örðugleikana, er hún
leggur nú fram frumvarp um
milli 150 og 200 millj. króna
nýja skatta vegna aukinna
þarfa ríkissjóðs og fram-
leiðsluatvinnuveganna út af
kauphækkunum þeim, sem
urðu á síðasta vori.
Slík stjórn verðskuldar
traust en ekki vantraust.
Vandamál
sjávarútvegsins
Ég skal þá víkja að dægur-
málunum.
Eins og menn muna var sjávar-
útvegurinn kominn í greiðslu-
þrot er stjórn undir forystu Al-
þýðuflokksins lét af völdum í
árslok 1949. Átti stjórnin á því
enga sök. Til úrbóta var talið að
þurfa myndi um 150 millj. kr.
nýja skatta. Var þá í marzmán-
uði 1950 gripið til gengislækkun-
Enginn, sem þá ráðstöfun
gagnrýndi, þorði að bera fram
tillögu um nýja skatta á þjóðina,
og varð því sú gagnrýni aðeins
máttvana nöldur. Af versnandi
verzlunarárferði á íslandi o. fl.,
I leiddi þörf fyrir ný bjargráð í
ársbyrjun 1951. Þá voru veitt
bátagjaldeyrisfríðindin svo-
nefndu. Án þeirra og án ggngis-
fellingar hefðu skattar, er námu
a. m. k. 250—300 millj króna
nægí ba. ';1 nú, að ný þörf kallar
I á ný úrræði vegna kauphækkan-
! anna mi..iu á síðasta ári. Hefði
þá vart nú verið verið um annað
að ræða en gengislækkun, jafn-
mikið vandaverk, sem það hefur
reynzt að benda á gjaldstofna
nú, og hafa þó skattar verið lækk
aðir en ekki hækkaðir um 250 —
300 millj. síðustu 5—6 árin.
Hin nýja tekjuþörf ríkisins
stafar að mestu levti beint og
óbeint af auknum útgjöldum
vegna kauphækkananna á síðast- j
liðnu vori. Mun hæstv. fjármála- '
ráðherra gera nánari grein fyrir ■
því. i
Likt er um þörf framleiðslu- !
atvinnuveganna fyrir framleiðslu
bætur Sú þörf stafar mest af
kauphækkunum.
Stjórnin vrðskuldar
Nei, núverantíi ríkisstjórn
verður aldrei sökuð um brigð-
mælgi. Henni verður heldur ekki
Kcin c? þá að tillögum ríkis
stjórnarinnar til að ráða fram
úr þeim vanda, sem kaup-
hækkanirnar í vor færðu yfir
framleiðsluna.
Umræddar kauphr úkanir
námu i öndverðu 13.0 ó fyrir
atvinnurekendur. Af þessu
leiddi svo sem fyrr var sagt,
hækkun á allri þjónustu og
síðar samkvæmt gildandi laga
fyrirmælum, hækkun á verð-
lagi Iandbúnaðarafurðanna.
Af því leiddi aftur hækkun
vísitölunnar. Er nú svo kom-
ið. að þessar kauphækkanir
nema tæpum 22%.
Snemma á þessu hausti voru
þesar hækkanir ýmist komnar í
ljós eða fyrirsjáanlegar. Gaf þá
ríkisstjórnin bændum fyrirheit
um að beita sér fyrir uppbótum
á útfluttar framleiðsluvörur
þeirra til samræmis við svo-
nefndan bátagjaldeyri. Kaus rík-
isstjórnin þann kost fremur en
þá hækkun á verðlagi landbún-
aðarafurða, sem ella hefði riðið
yfir til fullnægingar gildandi
lagaákvæðum, enda hefði þá af
hlotizt mikil hækkun á vísitöl-
unnir öllum til tjóns. Er rétt að
þeir sem oft eru að telja eftir
þetta fyrirheit stjórnarinnar,
hafi það hugfast, að fleiri en
bændur njóta góðs af.
★
Eftir var nú hlutur útgerðar-
innar, og kom engum á óvart að
sá vandi yrði ekki auðleystur.
Undanfarin ár hefur L.Í.Ú. átt
viðræður í árslok við ríkisstjóm-
ina um svokallaðan starfsgrund-
völl fyrir útgerðina. Hefur þá
ekki alltaf gengið greiðlega að
sameina sjónarmiðin og fyrir
komið, að róðrar hafa ekki hafizt
rétttímis af þeim ástæðum.
Undir þann leka vildi ríkis-
stjórnin nú setja. Skipaði hún
því á öndverðu hausti 4 hagfræð-
inga til að athuga þetta mál svo
og ástandið í fjármála- og at-
vinnulífi þjóðarinnar. Jafnframt
störfuðU þeir hinir sömu emb-
ættismenn stjórnarinnar að mál-
inu, sem með það hafa farið und-
anfarin ár undir forystu Gunn-
laugs E. Briem, ráðuneytisstjóra.
Eru það allt hinir mætustu
menn, sem lagt hafa mjög mikla
vinnu í rannsókn og lausn þessa
máls og oft orðið að fella nótt
við dag til þess.
Skal ég ekki rekja þá sögu
lengra. Aðeins get ég þess, að
enda þótt að lokum tækist að ná
samkomulagi, bar í öndverðu og
raunar fram á síðustu stund,
mjög mikið á milli, svo milljóna
tugum skipti. Má raunar segja
að svo sé enn, þótt L. f. Ú. kysi
frekar þann kost að una þvi sem
ríkisstjórnin treysti sér lengst að
ganga, en að bera ábyrgð á róðr-
arbanni.
Stofnun
fiaínleiðslusjóðs
Menn hafa lesið í blöðum og
heyrt í útvarpi höfuðefni frum-
varps ríkisstjórnarinnar um fram
leiðslusjóð.
Útgjöld sjóðsins eru áætluð
152 millj. kr. Af þeirri upphæð
var til um áramót handbært fé í
togarasjóðnum 15 millj. kr. Þá
þarf að afla nýrra tekna að upp-
hæð 137 ir.illj. kr. Er lagt til
að það sé ger' með því, að leggja
svonefnt framleiðslugjald á inn-
fluttar vörur að upphæð 9%. •—
Legst gjaldið á c.i.f. verð vörunn-
ar að viðbættri áætlaðri álagn-
ingu 10%. Ýmsar vörur eru þó
undanþegnar þessu gjaldi, þótt
stjórnarandstæðingar hafi neitað
því hér í kvöld, svo sem salt, kol,
veiðarfæri, olía, benzín, fóður-
bætir, áburður o. fl. Nefni ég
þetta sem dæmi um óvandaðan
málflutning þeirra. Þá er ætlað
að leggja 3% framleiðslugjald á
sölu og veltu á iðnaðarvörum,
með undantekningum þó, allt
eftir því, sem nánar greinir í
13. gr. frv. stjórnarinnar um fram
leiðslusjóð. Tekjur af þessum
gjöldum eru áætlaðar 115 millj.
kr., en aðrar tekjur framleiðslu-
sjóði til handa, alls 22 mill i Ræð-
ir þar einkum um 30% in Tlutn-
ingsgjald af ávöxtum, búsáhöld-
um, smíðatólum o. fl., alls um 10
millj. kr. 40% gjald af innlend-
um tollvörutegundum, alls um
4 millj. kr. og 100% gjald af f.o.b.
verði vissra tegunda bifreiða, á-
ætlað um 8 millj. kr.
Rétt er að geta þess, að á síð-
astliðnu ári voru leyfagjöld af
innfluttum bifreiðum 38 millj. kr.
Um útgjöld sjóðsins verð ég að
láta nægja að taka þetta fram:
Varðandi togarana ,er byggt á
skýrslu og tillögum milliþinga
nefndar, sem Alþingi kaus
1954. Áttu sæti í henni fnlltrú-
ar alíra þingflokka nema Þjóð
varnarflokksins. Komst nefnd-
in að þeirri niðurstöðu, að
taprekstur meðaltogara væri
þá 950 þús. kr. á ári. Aíhug-
anir byggðar á sama grund-
velli sýna, að nú er taprekst-
urinn orðinn 1.980 þús. kr. á
ári, eða tæpar tvær milljónir.
Ekki sá ríkisstjórnin sér þó
fært að miða tillögur sína við
þá upphæð, heldur við 5.000
kr. á úthaldsdag, eða rúmlega
% hluta þess sem talið var
þurfa.
Er áætlaður kostnaður af
þessu framlagi uin 66 millj.
króna
Er þá ekkert gert ráð fyrir
væntanlegri kauphækkun sjó-
manna, sem þó er fyrirsjáanleg
og sanngjörn, miðað við það, sem
á undan er gengið.
Þá er ætlað til vinnslubóta á
fiski, jafnt togara- sem báta-
fisk, 5 aurar á kílóið af slægð-
um fisk með haus, eða alls um
18 millj. kr. Er tilskilið, að
vinnslustöðvarnar greiði þá sama
verð og greitt var í desember
síðasl. fyrir fiskinn. Var lægsta
krafa frystihúsanna miklu hærri
og mörg rök færð fyrir, sem hér
vinnst ekki tími til að skýra. En
játað er af umboðsmönnum rík-
isstjórnarinnar, að kauphækkan-
irnar, sem urðu síðastl. vor, kosti
frystihúsin ekki aðeins þessa 5
aura á kíló, heldur 12 aura, en
upp í mismuninn hafa frystihús-
in 6 aura vegna hækkaðs álags
á bátagjaldeyririnn. Sjálf nefndu
frystihúsin 14—16 aura, en vildu
auk þess m. a. fá 'greiddan kostn-
að við svonefnda neytendapakkn-
ingu, bæði til Bandaríkjanna og
Rússlands. Er með því ætlað að
vinna og festa markaði. Skal
vissulega játað, að slíkt er æski-
legt, þótt nú skorti fjárhagslegt
bolmagn til þess, enda hefði til
þess þurft tugi milljóna króna,
sem ríkisstjórnin treysti sér ekki
til að bæta ofan á nauðsynlegustu
skattana.
Til framdráttar bátaflotanum
er auk óbeinnar aðstoðar, er í
vinnugjaldinu felst og núgild-
andi bátagjaldeyrisfríðinda, ætlað
að greiða niður hálft vátrygging-
ariðgjaldið. Hefir þá báturinn
heldur skárri fjárhagsgrundvöll
en í fyrra, sé miðað við sama
aflamagn og verðlag og tillit tek-
ið til hækkaðs álags á bátagjald-
eyrir annars vegar og hins vegar
auksins kostnaðar vegna kaup-
gjaldshækkananna frá í vor. Er
það ætlað til að mæta hækkuðu
kaupi sjómanna.
Kostnaður af þessu nemur um
8 millj. króna.
Þá er lagt til að greiða sér-
stakar vinnslubætur á smáfisk,
sem byggt er á því, að mörg and-
anfarin ár hefur verið greitt
sama verð fyrir r iáan fisk og
stóran. Vegna rjomanna og út-
gerðarmanna bybi • ekki kleift
að breyta því. En játað er, að smá
fiskurinn er verðminni vara.
Gætir þess þó mest til frystingar,
því að bæði eru vinnlaun lilut-
fallslega því meiri sem fiskur-
ínn er 0g einnig fást mun
minri fiök úr smáfiski en stór-
fiski miðað við hráefnisþunga.
Kostnaður af þessu er áætlaður
um 6—7 millj. kr.
Ennfremur á úr sjóðnum að
verja 26 millj. til þess að
kaupa upp svonefnd B-skír-
teini. Er hé~ -'m skynsamlega
ráðstöfun - 1 r? 5. s»m mér
vinnst ek' j ti> i til 6 „I.ýra,
enda flókið ruá',
Hafa ræðumenn hér I kvrld
talið þessa ráðstöfun alveg
óþarfa. Stjórnin vilji aðeins
kvelja fólkið sem mest.
Þetta hirði ég ekki að rök-
ræða, þó ekki væri af öðrr en
því, að þjóðin veit að ec -a
stjórn langar að gera ra’'i
sig óvinsæla með óþöi.um
sköttum.
Varðandi bætur á útfluttum
landbúnaðarafurðum að upphæð
um 15 millj. kr., vísa ég til fram-
angreinds og þess, sem hæstv.
landbúnaðarráðherra mun um
það segja.
Nokkur fleiri ákvæði eru f
frumvarpinu. sem mér þykir ekki
sérstök ástæða að víkja að.
1 ll próscnt hækkun
i kaupgjalds
Ef til vill spyr nú einhver,
hvort þörf sé þessara framleiðslu-
bóta. Um það vísa ég til greinar-
gerðar um framleiðslusjóð. Sjálf-
ur bæti ég því við, að sérfræð-
ingar ríkísstjórnarinnar, sem
! mjög vandlega hafa rannsakað
öll gögn málsins, telja að hvergi
megi af klípa, en útvegsmenn og
vinnslustöðvar telja þörf miklu
hærra framlags. En þeir sem
þessum málum eru ekki nægilega
kunnugir aðgæti, að kaupgjaldið
er langstærsti liður framleiðslu-
og vinnslukostnaðar. Hækkun um
22% á þeim kostnaði eins og nú
er orðið, hlýtur því að kippa fót-
unum undan framleiðslunni, en
stöðvun hennar er banabiti þjóð-
félagsins. Mín skoðun er sú, að
ríkisstjórnin hafi ekki gengið feti
lengra en nauðsynlegt var. Hitt
er tvísýnna, hvort það nægir sem
nú hefur verið lagt til og vænt-
anlega verður samþykkt á morg-
un á Alþingi.
Ég viðurkenni að skattarnir
bæði til ríkis og framleiðslusjóðs
eru háir og þungbærir, en þó vart
meiri en 5—6% af þjóðartekjun-
um. Ættu þeir ekki að vera
drápsklyfjar þegar kaupgjaldið
er hækkað um 22%. Miðað við
útsvarshækkanir, sem víða eru
um og yfir 30% af heildarupp-
hæðinni, eru þessir skattar ekki
einstakir.
Mér er vel ljóst, að frum-
| varp stjórnarinnar um fram-
leiðslusjóð verður ekki skýrt
viðhlýtandi í svo stuttu máli.
En skýringar og einkum þó
frumvörpin sjáif eru lifanði
sönnun þess, að aðvaranir mín
ar og annarra um hættulega
afleiðingu kaupgjaldshækkan-
anna þegar framleiðslan er
rekin með halla, voru sannar.
Þessar aðvaranir voru að engu
hafðar. Sú synd fær nú sína
refsingu sem með engu mótl
verður umflúin. Enda skilst
væntanlcga öllum, að engin
ríkisstjórn gerir það að gamni
sínu að leggja þungar álögur
á þjóðina, þótt hins vegar
stjóm, sem á sér manndóm og
þingfylgi kjósi þann kost
fremur en að horfa aðgerðar-
laus á stöðvun framleiðslunn-
ar.
Og hvernig er svo þessum.
bjargráðum tekið? Umboðsmaður
Alþýðuflokksins, prófessor Gylfi
Þ. Gíslason, sagði í umræðum um.
málið á laugardag: „Þetta er
gjaldþrot stjórnarstefnunnar" og
rökstyður þann sleggjudóm með
því, að fyrir 6 árum hafi tveir
merkír hagfræðingar heldur kos-
ið gengisfall en háa skatta og
l tolla. Mér varð allt að því orð-
fall, og á ég þó ekki vanda til
þess. Átti ég að trúa því, að hag-
fræðiprófessor viti ekki, að enda
þótt gengisfall sé betra en skattar
og tollar við vissar aðstæður,
getur það við breyttar aðstæður
verið glapræði, og orðið beilræði
á ný, við enn breytta- aðsLæður.
Nei, það er ekki .efna ríkis-
stjóri.arinna’-, .e.i nú er gjald-
þrota, heldur he : fróðleiks-
eoa vitsmunaii.J prófessorsins
þornað upp í bili.
í d;-g læzt svo þessi sami háttv.
þingmaður vera að benda á úr-
ræði og flytur um þau tillögur
j Alþýðuflokksins. Sjálfum dettur
þeim ekki í hug, að þær séu
Framh. á bls. 7