Morgunblaðið - 12.04.1956, Blaðsíða 4

20
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 12. apríl Í056.
Kostað verði kapps um varanlegar endurbætur
EINS OG sjá má á þingsálykt-
unartillögu þessari er uppi-
«t.aðan í henni efni tveggja til-
lagna sem vísað var til fjárveit-
inganefndar og báðar fjalla um
|>að að kostað verði kapps um
eð gera varanlegar endurbætur
á aðalvegum landsins og einnig
athugun á því að tekinn yrði upp
vegaskattur á bíla x því sam-
bandi.
Fjárveitinganefnd, sem hefir
ríkan áhuga á endurbót.um þeim,
eem hér um ræðir, leit svo á að
|>að væru hagkvæmari vinnu-
fcrögð að fella saman x eina til-
iögu efni þeirra beggja, eins og
•xér er gert og var vegamála-
«tjóri nefndiimi sammála um
Jþetta.
í greinargerð þeirri sem tillögu
-|>essari fylgir, eru því gerð nokk-
-txr skil hver verið heíir þróunin
f vegamálum hér á landi á und-
anfömum áratugum. Þar er að
t>ví vikið hve mikil og brýn
|>örf íslendingum var á því að
ixafa sem mestan hraða á um
vegalagningar. Heynslan færði
okkur brátt heim sanninn um
það, að viðhald hinna dreifðu og
afskekktari byggða var meðal
annars alveg háð því að þær kæm
«ist x vegasamband bæði innbyrð-
is sín á milli og einnig við aðal
vegakerfi landsins.
Þetta hefir verið mikið átak
©g má raunar telja að hér hafi
verið unnið ærið þrekvirki á
eíðustu áratugum. Á síðastliðnu
Ari var þjóðvegakérfi landsins
orðið um 8215 km. Sýsluvegimir
1800 km., Hreppavegir 1300 km.
og fjallvegir 400 km. Langsam-
lega mestur hlutti þjóðavegakerf-
isins er bílfært eða um 7015 km.
tlitt hefir oss ávallt \ eriö ljóst
«ð af hraða þeim, sem hér hefir
orðið að hafa á um lagningu þjóð
veganna, og á það að sjálfsögðu
oigi síður við um sýslu- og
hi'eppavegi, befir leitt, að eigí
hefir reynzt kleift að gjöra veg-
ina í byrjun svo trausta, sem
þurft hefði að vera.
Hér kerpur það og til greina
að æðí mikið af vegum eru lagð-
ir áður en vitað var um hin
þungu ökutæki, sem með hverju
árínu, sem líður gætir æ meira
og meira á öllum vegum Iands-
ins. Er því sist að undra þó þess-
ir vegir, sem margir hverjír eru
í tölu þeirra fjölfömustu, léti á
«já svo sem komið er umfei-ð um
t>á. Enda er nú svo komið um
viðhald margra þessara vega að
vart verður rönd við reist til
langframa án þess að Leitað sé
oýrra xirræða.
VIÐHALDSKOSTNAÐURINN
í hinni greinagóðu skýrslu
vegamálastjóra um vegalagning-
ar og kostnað við þær, er meðal
annars skýrt frá því hvernig
framlag til þjóðveganna hefir
é árunum 1949—1954 skipzt milli
oýbygginga og vegaviðhalds og
hefir síðustu ár þessa tímabils
verið varið nær þrefalt meiru
fé til viðhalds þjóðveganna, en
til nýbyggingar.
Þannig hefir verið várið til
viðhalds á Keflavíkurvegi, sem
■er 40 km. langur, 1.2 miilj. kr.
hvert árið 1953 og ’54. Til. veg-
arins milli Akureyrar og Keykja-
víkur, en sá vegur er um 450
km, var varið til viðhalds 3.8
millj. 1953 en 4.5 miilj. 1954.
Til Austurvegar frá Rvík að
Ytri Rangá, sern er 95 km_, var
varið 1.5 millj. árið 1953 en
2,9 millj. 1954 eða nær hálfu
meira en árið áður.
Þetta gefur ljósa hugmynd um
hve vegaviðhaldið kostar nú orð-
tð mikið fé og skortir þó mikið
á, tímunum saman, að umferð
txm vegina geti. talist greið og góð
fyrir bíia.
Það er að því vikið í greinar-
gerð fyrir tillögu þessari, að oss
hljóti að vaxa í augum sá g'ífur-
legi kostnaður, sem vegamála-
stjóri upplýsir að lagning vega
ór varanlegu efni hafi í för með
fiér hér á landi og ennfremur að
hér sé fyrir faendj verkefni, sem
við verðum að líta á með raun-
fiæi og fullkomnum einliug um
þ ið að þessa-braut vexrðum við
finna ráð txl að ley.sa.
á þjóðvegunum
Nngræða Péturs Offesens
Pétur Oítesen.
ÞKJÁK LEIÐIH
Vegamálastjóri bendir á þrjár
leiðir í þessu efni.
1) Að steypa járnbent Slitlag
á vegina.
2) Að vegirnir verði malbik-
aðir og
3) Að vegirnir verði mal-
bornir eins og nú er, en miklum
mun betur vandað til þeirra að
Öllum frágangi og þar viðhöfð
hagkvæm vinnubrögð og beitt
aukinni þekkingu. Er þetta eitt
af rannsóknarefnum þeim, sem
að er stefnt með þessari tillögu.
Steinsteypíu vegirnir verða
samkv. áætlun vegamálastjóra
dýrastir en um leið endingar-
beztir. En sú vegagerð ér það
kostnaðarsöm að hún kemur, að
dómi vegamálastjóra, tæpast til
greina nema 6 fáum fjölförnustu
leiðum hér. Telur vegamálastjóri
upp sex fjölförnustu vegakaflana,
sem í þessu falli koini sérstak-
lega til greina.
1. Mosfeilsvegur áð mótum
Þingvallavegar um 11 km.
2. Suðurlandsbraut frá Elliða-
ám að Lækjarbotnum 10.5 km.
3. Keflavíkurvegur frá Hafnar-
firði til Keflavíkur 50 km,
4. Flóavegur frá Ölfusárbrú að
Mjólkurbúi FJóamanna 1,5 km.
5. Ölfusvegur frá Ingólfsfjalli
að Ölfusárbrá 2.5 km.
6. Kræklingarhlíöarvegur og
Eyj afj arðarbraut næst Akureyri
7.5 km.
Lengd þessara vega er sam-
Vegamálastjóri bendir á áð í
Noregi til dæmis að taka, sé
vegaviðhaldsspursmálið síst auð-
veldara viðfangsefni en hér. —.
Þvert á móti Sé vegaviðhalds-
koetnaðurinn i byggðavégunum
þar tiltöluiega miklu hærri en
hér. En það sýnir bezt hve vega-
gerð xxr varanlegu efni er þung
í skauti. að þrátt fyrir þetta er
aðeins 5% af bvggðavegúm í
Noregi steyptir eða malbikaðir.
Þjóðvegurinn frá Keykjavík til
Akureyrar er 45t* kin. Þar mundi
kosta um 400 miilj. að steypa
harin ásamt .nauðsýnlegum lag-
færingum.
Niðurstöður þær, sem vega-
málastjóri kemst að í þessari
skýrslu sinní um varanlegar end-
urbætur á vegunum, er sú, að
þegár frá eru teknir fáéinir fjöl-
förnustu vegarkaflaxmir, þá
verðí meginið af aðalvegunum
hér með malarslitlagi í nálægri
framtíð og að leggja beri mesta
áherzlu á að bæta viðhaldið með
hagkvæmum vinnubrögðum, svo
vegirnir verði traustari og betri
en þeir eru nú. Mundi mega
vænta að rannsókn þessi gæti
leitt til aukinnar þekkingar og
hagkvæmari vinnubragða, er
mundi; þá aðstaða til að steypa eftir, sem svo sé ástatt um. Hafi
vegi verða hagstæðari. innheimta á skattinum þótt dýr.
Þótt ástand það sem við búum Frekar sé tilhögun þessi notuð í
við nú í vegamálum valdi okkr
ur mikium búsifjum að því leyti
hvað viðhald veganna kostar ár-
lega mikið fé, er fer vaxandi, þá
er sá skattur sem vér gjöldum
í sliti á bílum á vondum vegum
máske enn þyngri. Á árunum
>949—1954 óx tala bifreiða hér á
landi úr 10608 upp í 12193 og
við s. 1. áramót var þessi tala
bíla komin upp í 15611.
Það þarf ekki að fara i neinar
grafgötur um það að hið slæma
ástand veganna hefir ærin áhrif
á endingu og rekstrarkostnað bíl-
anna. Vegamálastjóri áætlar
að rekstrarkostnaður bíla hér á
landi hafi í árslok 1954 verið
kominn upp í 250 millj. kr. á ári,
eða sem svarar 17—18 þús. krón-
ur á hvern bíl. Þetta er æði há
upphæð, og það er ekki að efa
að umbætur á vegakerfi landsins
mundi mjög geta dregið úr þess-
um gífurlega kostnaði,
VEGIR BERI SIG
í þingsályktunartillögu þessari
er gert ráð fyrir því meðal ann-
ars, að athuga hvort tiltækilegt
eða æskilegt sé að hafa þann hátt
6 að kostnaður við einstaka vega-
kafla verði endurgreiddur að ein-
hverju eða öllu leyti með sér-
skatti af bílum, sem um þá vegi
fæni.
Vegamálastjóri skýrir frá því í
dregið gætu verulega úr kostnaði skýrslu sinni að í Bandaríkjunum
við þessar framkvæmdir. hafi nokkuð verið tíðkað, að
Kostnaður við steypta vegi er Íeggja vegi með þeirri tilhögun,
byggður á því sementsverði, sem að tekið var lán tíl þeirra en
hér er nú, 600 kr. smál. Vonir það svo greitt með skatti, sem
standa til að þegar farið verður lagður var á umferðina. En að
að fi'amleiða sement í landinu, horfið hafi verið frá þessu og
geti verðið lækkað nokkuð og séu nú þar aðeins örfáir vegir
sambandi við stórar brúarbygg-
ingar.
Hvergi í Evrópu hefir þessi til-
högun verið höfð á vegum, segir
vegamálastjóri, þegar frá eru
teknar einhverjar fyrstu bifreiða-
brautir, sem byggðar voru S
Ítalíu. Og sá eini staður, sem slíkt
gæti komið til mála með. hér á
landi er Keflavíkurvegurinn,
segir vegamálastjóri.
Kostnað við steyptan veg á
Keflavíkurleið áætlar hann 40
millj. kr. Vextir og afborganir
yrðu 10—12% á ári. Viðhald 1%,
innheimtulaun 2%, árleg gjöld
13—15% af stofnkostnaði eða 5
—6 millj. kr. Þessar tölur eru
til að gefa hugmynd um hvað
hér er um að ræða.
Umferð um veginn er nú ná-
lægt 1000 bílar á dag eða 350
þús. á ári. Með 15 kr. gjaldi að
meðaltali á hvern bíl mundu
væntanlega fást um 5 millj. kr„
á ári og er því sýnt, segir vega-
málastjóri, að þetta sé engin.
fjarstæða ef fé fengist til fram-
kvæmda.
Að lokum vil ég svo árétta það
sem að er vikið í greinargerð
fyrir tillögurmi, að fjárveitinga-
nefnd leggur á það áherzlu að
tillaga þessi verði samþykkt og
unnið verði að athugun máls
þessa og henni hraðað. Og frá
mínu sjónarmiði vil ég taka fram:
Mundi það að sjálfsögðu geta
átt sinn þátt í að greiða fyrir
frekari athugun, að þar komi
einnig til sú mikla þekking og
reynsla í vegamálum, sem fallið
hefir í skaut fyrv. vegamála-
stjóra, eirs Zoega, í hans langa
starfi.
Sameining Þýskalands
- mái máianna
ÁRIÐ 1945. að styrjöld lokinni,
héldu sigurvegaramir ráðstefnu
í Potsdam. Á þessari ráðstefnu
var þýzka ríkinu, eins og það var
í árslon 1937, skipt þannig: Þrír
fjórðu hlutar ríkisins féllu sig-
urvegurunum í skaut sem her-
námssvæði; löndin austan Oder-
Neisse voru lögð undir Pólland,
nema hluti af Austur-Prússlandi,
sem Rússar íengu, Saar var skilið
frá Þýzkalandi ög sett undir
stjóm Frakklands. Niðurlönd
fengu nokkra skika. Þessi skipt-
ing skyldi giida unz friður yrði
saminn.
Frá 1871 til 1945 höfðu völd
þýzu landanna æ mxnnkað, en
ríkisstjórnin þýzka eflst. Löndin
höfðu þó varðveitt nokkra sér-
stöðu Í atvinnuháttum og menn-
ingu. Árið 1945 Var svo Þýzka-
landi skipt í hernémssvæði, að
miklu ieyti eftir þessari fomu
tals 73 km. og mundi það kosta Iandaskiptingu. Prússland, sem
nálægt 62—66 millj. króna
steypa þá með lagfæringu í und-
irbyggingu eða 850—900 þús. kr,
hver kílómeter. Malbikað slitlag
mundi aftur á móti verða nokkru
ódýrara en steinsteypa, en þyrfti
meira viðhald.
Þriðja leiðin er svo eins og
fyrr greinir vandað malborið slit-
lag, þar sem unnið er að með
nýjustu tækni og vel til vandað
á alian hátt
j
ÞAR SE.H ITWIFERD
FK MIKII.
Fáns og fyrr grexmr, kemur
þv. aðeins tii mála að steypa eða
malbika vegi kostnaðar vegna, að
þar sé um.að ræða mjög míkla
umferð. Segir vegamálastjóri, að
t. d. í Noregí og Svíþjóð sé al-
mennt talið að ekki þyki hag-
kværnt að leggja í þann kostnað
sem steypa eða malbikun á veg-
um hefir í för með sér, fyr en
250—-350 bílar fari daglega um
veginn. Sá vegur, sem fyrst kem-
ur til greina hér að verðí steypt-
ur eða malbikaður, er Keflavík-
urvegurinn en um hahn fara
ídaglega um og yfir 1000 -biiar.
verið hafði nærri helmingur alls
Þýzkalands, var þó skipt og nafn
þess atmáð af landabréfinu.
Annars staðar voru lönd sam-
einuð, eða skikar faírðir milli
landa. Flestar þessar breytingar
eftir Jón Á, Gissurarson, skólastjóra
eru taldar til bóta. Ekki er lík-1 veldanna þriggja. Ríkið er sam«
legt að þessu verði breytt til bandslýðveldi.
fyrra forms. | Rússar töldu þetta samnings-
Á fy>’stu hernámsárunum voru rof. í skjóli þeirra var svo Austur
landamæri hernámssvæðanna lok þýzka iýðveldið stofnað. Er það
uð, ekki síður en Járntjaldið nú. 117 þús. ferkm. að stærð, en íbúar
Hvert hernámssvæði var við-
skiptaheild. Innbyrðis höfðu þau
engin viðskipti og sáralitlar sam-
göngur
ÁRIÐ 1949 lauk hernámi Vestur-
veldanna í Þýzltalandi. Forsætis-
ráðherrar þýzku landanna á her-
námssvæði þeirra höfðu kvatt til
stjómlagaþings. auðvitað með
vitund og vilja Frakka, Englend-
inga og Bandaríkjamanna. -—
Stjórnarskrá var lögfest 24. maí
1949. Hún skyldi gilda fyrir
Þýzkaland eins og þaó var í árs-
lok 1937, en til bráðabirgða taka
gildi á hernámssvæðum Vestur-
Elokkaskipting á þingi þýzku sambandslandanna. Nöfn stjórnar-
flokkanna í hverju ríki eru á svörtum grunni. — Helztu skamm-
stafanir eru þessar: CDU (CSU) Kristilegir demókratar, SPD
Jafnadarmenn, FDl’ Frjálsir demókratar, DP Þýzki flokkurinn,
BIIE Flóttamannaflokkurinn og kommúnistar. — Sú breyting varð
við kosningamar í Kaden-Wúrtenberg 4. marz s.l., að kommúnistar
fengu ehgan þingmanu kjörinn.
um 17 milljónir. Það gerir líka
kröfu tii alls Þýzkalands, nema
landanna austan Oder-Neisse„
Þeirn hefur það afsaiað í hendur
Rússa og Pólverja. Þessi lands-
svæði eru 107 þús. ferkm. og íbúa
fjöldi þeirra var árið 1939, 10
milljómr.
*
SJÖ LÖND, borgimar Hamborg
og Bremen, svo og Vestur-Berlín
mynda Sambandslýðveldið Þýzka
land. Vestur-Berlín hefur nokkra
sérstöðu innan sambandsins. Höf
uðborgin er Bonn. Sambands-
þingið er kosið til fjögurra ára„
Stjórnarskráin kveður ekki á um
kosningafyrirkomulagið. Um það
verður að setja lög fyrir hverj-
ar kosningar. Á stjórnlagaþing-
inu hafði vefið mjög um það
deilt, hvort þingmenn skyldu
kjósa beint- eða á listum. Stóð
nærri í járnum með og mótL
Þótti því ekki fært, að hamra
þetta inn í stjórnarskrána með
svo litum meiri hluta. Veldur
þetta miklu málþófi á þingi, þeg-
ar dregur að kosningum. Skot-
grafahemaður er allur þessi mála
vafstur nefndur. Þingmenn geta
ekki fellt rikisstjóm með van-
trausti, nema samdægurs sé ný
stjórn mynduð.
Sambandsráð er nokkurs koiiar
efri detld. Hin einstöku sam-
bandslönd tiineína 3 til 5 menn
í ráoið. Skixlu þeir vera úr hópi
ráðheiTa tandanna. Formenn eru
forsætisráðherrar landanna ■ til
iSkiptáft. Formaður getur kvatt
Frh. á bls. 29