Morgunblaðið - 12.04.1956, Blaðsíða 12

28
MORGUNBLABIÐ
Fimmtudagur 12. apríl 1956.
Jón Guðlaugsson d Bræðrupurti
Minningarorð
Á laugardaainn fyrir páska fór
fram á Akranesi útför gagnmerks
dugnaðar- og manndómsmanns,
Jóns Gunnlaugssonar útvegs-
bónda á Bræðraparti.
Jón var fæddur 16. júlí 1868,
og var því tveggja ára vant, að
hann fyliti níunda áratuginn.
Jón Gunnlaugsson var maður
þeirrar kynslóðar á landi hér,
er lifað hefur tvenna tímana.
Hann var fæddur og lifir bernsku
ár sín á þvi tímabiii, sem ör-
birgðin og úrræðaleysið lá eins
og mará á þjóðinni og enn sá
ekki fyrir brún af nýjum degi,
er boðað gæti þá þjóðlífsvakn-
ingu, er leiða mætti til bættra
lífskjara Þroskaár sín lifði Jón
& þeim áratugum, sem þyngstur
var þjóð vorri í skauti í síðari
alda byggðasögú landsins með
langvarandi harðindum og afla-
bresti. Á þessn tirmbili komst
um það bil þriðjungur þjóðar- komin - ls lram krafta sína
ínnar a vonarvol flyði sultinn eftir ýtrustu Ketu til að létta
og harðrettið og fluttist af landi ndir með móður sinni En for.
burt ! aðra heimsalfu. En seigl-1 tuna tók elzti sonurinn, Jón
an, þrekið og sa arfgengi mann-J Gunnlaugsson) sem stóð þá á tví-
dómur, sein pjoomm var í bloð'
borinn, bognaði en brast ekki.
Enn lifði í glæðunum, eins og
maður á skipi móður sinnar og
tók að sér með henni forstöðu
gerst má sjá af þvi, sem á eftir' hing mannmarga heinulis. Reynd-
for hja þeim, sem stoðu af ser ist dugnaður hans og fyrirhyggja
harðindin hér heima og hinum
líka, sem blai'dað haxa blóði og
deilt kjörum við miHjónirnar í
Vesturheimi um nær þrjá aldar-
fjórðunga og er.n varðveita þar
eitt „heimalandsmót*.
Það má með sanni segja, að
það fólk, sem kornst ókalið á
hjarta úr úr þessum hörmungum
hafi verið kjarnkvistir á þjóð-
Ufsmeiði vorum, og sízt er
undra, þó að þeir, sem enzt
í hvívetna slík, að öllu var vel
borgið. Helgaði hann eftir lát föð-
ur síns móður sinni og systkinum
krafta sína, meðan þess þurfti
við eða rúman áratug. Var þá
því mikla verki að inestu lokið
fyrir Kristínu að koma upp hin-
um stóra og mannvænlega barna-
hópi.
Kristín, móðir Jóns var, sem
hasfir .ildur til að sja mismuninn, I fyrr segir, afburða þrekmikil
kunni betur að meta og viður-1 kona. Hún var Árnesingur að
kefcma þau höpp og gæði og ætt frá Skógarkoti í Þingvalla-
velfarnað, sem þjóð vorri hefurj sveit. Var hún dóttir Jóns bónda
fallið í skaut á í’/rra helmingi, þar Kristjánssonar. Hann var al-
þeBsarar aJdar, en j eir, sem alizt! þelílctur dugnaðar- og atorku-
haf« upp í skjóli þezs aldarfars.
★
Foreldrar Jóns Gunnlaugsson-
jur, Gunnlaugur Jón .son og Krist-
fia Jónsdóttir, voru aaðir frábær-
maðu. Meðal systkina Kristínar
var Pétur blikksmiður í Reykja-
vík, góðkunnur borgari þar. Son-
ur hans Bjarni tók við iðngrein
föður síns að honum látnum og
ir »ð dugnaði, fyrir íyggju, nýtni, færði mikið út kvíamar. Hann
®g hagsýni. Þetta voru þeir eig-| er nú nýlátinn.
iftleikai sem drógu menn lengst Börn þeirra Gunnlaugs og Krist
á götur um að sjá /ér og sínum
farborða á þeim árum.
Á öhu varð að hafa gát. Afla-
fltogin, sem lögð vcru í bú, voru
ínar, sem náðu fullorðinsaldri,
voru öll hin gervilegustu. Jón
yngri nam skipasmíðaiðn og sett-
ist að á ísafirði. Ólafur fór ungur
WSngum smá, ekki sizt, er illa f vinnumennsku til Hallgríms
lét í ári, en undravert var það, j Jónssonar hreppstjóra og alþing-
hvaS tókst með ráodeild að halda ismanns í Guðrúnarkoti. Var
I horfinu, þótt af litlu væri að hann lengi formaður á skipi Hall-
t*ks. gríms. Dvaldist hann þar, meðan
Ekki er að undra, þótt lífs- j hann var að koma fótum fyrir
barétta þessara hjóna hafi verið sig með eigin útgerð. Hann dó
hörð á þessum árum. Að sjá fyrir í blóma lífsins ókvæntur og barn
uppeidi tólf barna, sem voru sitt laus. Ásgeir, yngsti sonur þeirra
á hveriu árinu. er vissulega mik-| hjóna, gekk menntaveginn. Hann
ið verk og þá ekki sizt þegar þess dó ungur að loknu námi. Tvö af
1 gætt hversu ástatt var um ár
ferði um þær mundir.
Fyrstu átta búskaparárin
systkinum .Tóns Gunnlaugssonar
eru enn á lifi, Ingveldur, sem var
yngst svstkinanna, gift Hafliða
hj»ggu þau Gunniaugur og Krist- Hróbiartssyni trésmíðameistara í
fia á tveimur framdalajörðum, Reykjavík, og Árni, skipstjóri í
►rerfelli og Tungufeili í Lund- Sandgerði.
arreykjadal. Næstu 12 árin þari
A «£tir bjuggu þau á Másstöðum j
( Akraneshreppi. Þaðan var út-' Er Jón hafði lokið því starfi
raeði á þeim árum, og stundaði að aðstoða móður sína við upp-
Gtsutnlaugur sjóinn af miklu eldi systkina sinna, reisti hann
kappi, jafnframt því, sem hann eigið bú, þá þrjátíu og fjögurra
■ÉMti - um grasnytina. Enn þá ára að aldri. Sama ár kvæntist
Ufa sagnir urn það í pessu byggð- hann eftirlifandi konu sinni, Gúð'
arfagi, að elztu synir Gunnlaugs laugu Gunnlaugsdóttur, ættaðri
hafi ekki verið háir i sessinu á úr Austur-Húnavatnssýslu. Guð-
Jsófturmi, þegar þeir fóru fyrst laug er hin mesta friðleiks- og
a@ róa með föður sínum út á gáfukona, dugmikil og gervileg.
Másstaðamið, og í Klembruál, Þau byrjuðu búskap í Sjóbúð,
en þetta eru gömul fiskimið í en árið eftir fluttust þau að
Hralfjarðarmynni fraum imdan Bræðraparti, sem Jón hafði þá
bænum á Másstöðúm. 1 keypt. Þar bjuggu þau hjónin
Árið 1887 íluttust foreldrar í fjörut'u ár. Er þau komu að
Jáns, þau Gunniaugur og Kristín, | Bræðraparti var þar steinbær
jneð b:irnahópinn frá Másstöðumj portbyggður einn af þrémur bæj
a@ Sjóbúð á Skipaskaga. En Gunn um á Skipaskaga, er þannig voru
laugs naut ekk’ lengi við eftir byggðir, að þykkir múraðir stein
J>etta. Árið eítir varð Kristínj veggir í íullri hæð voru á hliðum
hrrir þeirri þungu raun að missa : og á göíium upp að neðri glugg-
mwi smn. En þá kom í ljós, sem j um, en cimburgaflar að öðru
raunar var viíað áður, að þau levti. Þeonan stein.bæ reif Jón
hjámn íflöfðu 'fekki ei?íiðað til ónýt: nokkrn is/ðar og byggði í hans
fe við uppeiui hnrna sinni. ÖllÍBtað mvndarlegt timburhús. Þá
lögðu þau, sem þá voru nokkuð, byggði hann á Bræðrapr rti sjó-
hús fyrir útgerðina, gripahús og
heyhllöðu, því að alistórt tún
fylgdi Bræðraparti, og svo er
enn. Rak Jón um skeið, að hætti
Skagabúa, nokkurn landbúnað,
en aðalstarfið var á sjónum.
Ávallt var hann formaður á skipi
sínu og hafði jafnan uppsátur í
Skarfavör, en það var fremsta
lendingm á árabátatímanum, af
fjórum Krossvíkurmegin á Skag'-
anum.
Hélt Jón Gur.nlaugsson lengst
allra manna í byggðarlagi sínu
velli vxð sjósókn á árabátum. —
Eftir að árabátaútgerðin hafði að
heita mátti sungið sitt síðasta
vers, minnkaði Jón við sig far-
kostinn og reri siðustu árin á
litlu fjögurra manna fari. Síð-
ustu hásetamir, sem honum voru,
\/oru nágrannar hans, góðkunnir
borgarar á Akranesi, þeir Bjarni
Jóhannesson á Sýruparti og Gísli
Daníelsson í Kárabæ.
Bát þann, er Jón reri á síðast,
hafði Gunnlaugur faðir hans lát-
ið smíða, er hann bjó á Másstöð-
um. Þótti Jóni mjög vænt um
bátinn. Var honum það jafnan
minnisstætt, að margur málsverð
urinn var fluttur í land á honum
áður fyrr, þegar þröngt var í búi
hjá fjölskyldunni. Hafði Jón lagt
hina mestu rækt við það, að
i halda bátnum í sjófæru standi
i og að lokum látið að mestu
smíða hann upp af nýju, en gætti
þess vandlega, að hann byggi að
fyrstu gerð um byggingarlag, en
sjóhæfni skipa og báta fer, eins
og kunnugt er. mikið eftir því,
hvemig þar tekst til. Hafði bátur
þessi jafnan reynzt hin mesta
happafleyta.
Hafði Jón tekið þá ákvörðun,
að bátur þessi skyldi varðveittur
til minningar um hið svo nefnda
Engeyjarlag á róðrarbátum, en
það var allsráðandi í árabáta-
flotanum við Faxaflóa í marga
áratugi. Var það fastmælum
bundið, að Ólafur framkvæmda-
stjóri í Sandgerði, sonur Jóns,
styddi þessa ræktarsemi föður
síns með því að byggja varan-
legt hróf fyrir bátinn við Skarfa-
vör í landi Bræðraparts, en nú
hefur þess verið æskt af forráða-
mönnum Akranesskaupstaðar, að
báturinn verði geymdur í fyr-
irhugðu byggðasafni staðarins, en
hús yfir safnið er fyrir hendi.
Hefir því sú raunin á orðið, að
báturinn verði varðveittur þar.
★
1 Jón Gunnlaugsson var mjög
heppinn aflamaður. Sótti hann
fast sjóinn, og fór mikið orð af
þvi, hver afburða stjómandi hann
var, þegar mikið reyndi á. Hann
sameinaði í sjósókn sinni kapp
og djarffærni, lagni og gæzlu,
enda tókst honum jafnan að forða
skipi sínu frá áföllum, svo að
aldrei hentí neitt slys á vegum
hans á löngum formannsferli. Jón
var sérlega veðurglöggur mað-
ur. Var hann í ríkum mæli gædd-
ur sérstakri athyglisgáfu. Einkum
kom betta í ljós við athuganir
hans á veðurfari. Gerði hann
sér hugmyndir um ýmis fyrir-
bæri, er rekja mætti til orsakir
að veðurfarsbreytingum. Hafði
hann um allt þetta sínar sjálf-
stæðu skoðanir, reistar á langri
reynslu Nú hefir það komið á
daginn síðan veðurfræðingarnir
komu til sögunnar, að þeir kom-
ust oft að sömu niðurstöðu sem
sjómennirnir okkar og ýmsir aðr-
ir komust að áður um veðurfars-
horfur, þótt sjóndeildarhringur
þeirra sé að sjálfsögðu miklu
stærri, enda um víða vegu cótt
til fanga um. veðurspár og allt
miklu ríkari rökum stutt.
★
Jón Gunnlaugsson var mikill
ráðdeildarrnaður. Hafði hann á
uppvaxtaiá'um sinum numið
þann lærdóm, að það var óhagg-
anlegt grunclval Iaratriði, ef mönn
um áttj að farnast vel í lj|inu,
að þeir, lv!;4u.yel á..sínu. Og
siðar.á ævin.p hpí.ðu hormin fyrir
augu bcrið mörg áþreifanleg
dæmi þess, að það er eigi minni
Gnðrún Hogvang — minning
NÝLEGA var til moldar þorin
Guðrún Hagvaag, Barmahlið 84,
sem lézt á Landsspítalanum 18.
þ.m. eftir langa og erfiða baráttu.
Hún var dóttir hjónanna Maríu
Hálfdánardóttur og Guðmundar
Péturssonar trésmíðameistara.
Guðrún, sem í daglegu tali var
kölluð Dúna, var fædd é ísafirði
12. des. 1911, en fluttist til Flat-
eyrar með foreldrum sínum,
nokkra mánaða gömul, og ólst
þar upp í föðurhúsum. Snemma
fór hún að hjálpa móður sinni
við heimilisstörf, því að hún sá
það fljótt að þar var starf fyrir
hendi, og hugsun hennar var
þannig að liggja hvergi á liði
sínu þar sem hjálpar þurfti með.
Enda kom það sér vel, þar sem
hún átti sex bræður yngri sér,
því hún var elzt systkina sinna.
Og voru margir snúningar í sam-
bandi við svo stóran drengjahóp.
Og munu foreldrar þakka henni í
ríkum mæli, hvað hún var dug-
leg og elskuleg dóttir í alla staði.
Strax og hún sá að hún mætti
fara að hugsa um annað en að
starfa við heimilið. þá fór hún að
hugsa sér fyrir öðrum starfa. en
þó þannig að hún gæti rétt heim-
ihnu h.iálparhönd í frístundum
sínum. Fyrsta starf h»nnar u*~n
bnimiús var símeæzla, sem hún
stundaði á veturna. og var bún
við þann starfa 1 nokkra vetur.
En svo fór hún að huesa lengra
fram í lífið og sá þá, að það var
hafa ekki nema þá
uppfræðslu, sem hún hiaut (
v>'>-npqVúia. svo hún fór þess á
leit við foreldra s(na hvn*-t hún
mætti e'rirj fara é framhaldsskðia
Op var bað siálfsagt. oe var hún
þá elöð í lund. he»ar hún fð- a«
volia súr skóla til framhaldsnáms
Og valdi hún pár Kir-'tírViaT-Va.
,,r.Ti- c -Drrgarfirði. Dúna lauk
námi þaðan vorið 1980 TfkVi
k——i Vnmið samt. því þá var
eftir að húa sig undir að stofna
r^rr fAv l>»ir| £ V> m
mæðráskólann á fsafirði. o<r lauk
ná"-i haðan. Síðan kom hún heim
-:L-T:r,''+0'"rar ng ðvaldi bar við
‘JTWi nrtríí
te-ns* heima. enda sá
tón bá eVki oirtc tvtii-i*
f* Vtonrjpr* pft V>p
Viríaa^ijr* }-jpr>r)rjT» rnpe+i)
vt^r>V/>rv»r»ir. Rvo þá brá s£r
P#WrVi»t«»ílr|J|* f>Cf 1*3QT»^Pi
srrnna. Fúótleea sást að saum®r
vp! í vpnHí h^nn^^*
V>/v»i ‘-r -rilSC Cnn»r)!|clr'irt VtiA P O^í _
un 0? i orr
Vm b^r við sauma op sam-
vandi að gæta fengins fjár, en
afla þess.
Jón var jafnan vel stæður
fjárhagslega. Á yngri árum kom
hann nokkuð við sögu í félags-
málum byggðarlagsins. Var hann
í hreppsnefnd um skeið og tók
virkan þátt í framfaramálum
staðarins.Hcnn gegndi vitavarðar
störfum á Akranesi frá því, er
fyrst var reistur viti a Syðríflös,
þangaö til hann varð að láta af
starfinu vegna heilsubrests. Vissi
hann gerst af eigin reynslu, hvera
virði sæfaranum það er, að strönd
in sé vel lýst.
Jón var góður og umhyggju-
samur heimilisfaðir, prúður i
framgöngu og hjálpsamur. Síð-
ustu ái-in bjuggu þau hjónin í
sambýli við Gunnlaug son sinn.
Varð þeim hjónum 5 barna auðið,
sem öll eru á lífi. Þau eru:
Gunnlaugur, fulltrúi hjá Har-
aldi Böðvarssyni á Akranesi, Ol-
afur, framkvæmdastjóri í Sand-
gerði, Elísabet ekkja, búsett í
Reykjavík. Jón Kristján, verk-
stjóri í Sandgei’ði, og Ingunn
Margrét, gift kona í Los Angeles
í Bandaríkjunum.
Jón lézt hjá Elísabetu dóttur
sirxni í Reykjavík.
Að lokum vil ég færa þcssum
tryggðavjini, mínum, minar beztu
iþaiviúr fyrir langa og góða kynn-
ingxj og. mörg hollráð, sem mér
jhefup oroið til góðs að hafa að
leiðarsteini í lífinu.
Pétur Qttesen.
hliða því hélt hún hús með bra ðr
um sínum tveimur, sem hún
úuddi til náms og á hún stórar
þakkir frá þeim fyrir ríka fó n-
fýsi sem hún sýndi í þeirri aðsíoð.
Og munu þeir lengi minnast
þeirrar fórn fýsi og biðja þeir Guð
að blessa hana fyrir það starf.
Eftir að þeir höfðu lokio námi íór
hún fyrst að hugsa um að stofna
sitt eigið heimili. Árið 1945 gift-
ist hún eftirlifandi manni sínum
Analíusi Hagvaag og eignuðust
þau fjögur börn, fyrst tvíbura,
sem létust í fæðingu og svo
seinna telpu sem nú er 7 ára og
síðan dreng s°m er fjögra ára
gamall og er sár harmur kveðinn
að eftirlifandi börnum hennar og
manni, sem telur sig engin orð
eiga svo fallég sem hún helzt
ætti skilið til þakklæt.is fvrir þau
störf á þeirra heimili. sem hún
helgaði sig allar s+undir. Og bíð-
ur hann Guð að hlessa minnini.u
hennar. Og er bn* hans bojtasta
ósk að hans björtu og skvlausu
minningar um bnna oa =orn eru
eins og sterkur sólargeis'i í hjarta
hans, megi verða tiTað ivsa henni
veginn yfir óþekktu landamærin.
Það mun vera biargföst trú
allra eftirlifandi ættinrin bennar
að heimkoman ht>ti verið eóð þar
«em hún hafði sáð sv« vei í garð
Drottins hér á jarðrfiíi. má
+il marfes seéia um á«'“tí b°ssarar
konu, að aldrei sb-viri; heyrast
æðruorð S sambnndi við hennar
'’eikindi, og stóð hún sípr eins og
hetja í þessi nnkii-im ár. sem hún
var að heyja bará+tunp xúð daúð-
•>nn. Oa munu aiHr cenp fvlgdust
með veikíndum hennar dá hana
Arrir dugrrað í s’nví b'fsv,práttu.
‘Sár harmur er ki’eðinn að for.
eldrum hennnr sem oiá nú á bak
einu dótturinni. s"m ■>mr þeim
n>n hugljúf o<* »kV,iiocr f alla
staðl. og irii)r»> b-i> bi*i„ Tirott-
inn ;>ð v'irðveb'i i*iínr>m«u henn-
ar i hiöl-tum R(niim r.v —>.i->u einn-
in híðja góffnn —íh hentii
biarta og hlýín VoimV/—,,, í prra-
't!s. Finnie mnT'>> bennar
r'<i mágkonor* tormnr, og
blðja þau 81» n* b oíln»n T*i|p að
'•'enni verffi hr',(r'« <-z i-o-ií ctaður
'”rir handan lr>ndam«>-i lffs <ig
dnuða. sem hægt er að búa góðri
sál.
Guð blessi minnineu bi-,a
H. V. G.
Hinzía kveðja frá vini.
KÆRA -VINKONA! Nú ert jiú
komin heim, og dagsverki þínu
lokið hér á meðal vor. En við, acnj
höfðum því láni að fagna að kynn
ast þér, geymum í huganum ótaJ
minningar um kærleiksþel þitt og
fórnarlund.
Öllum þeim, er að garði þínum
bar, veittir þú af nægtabrunni
manndóms, mannúðar og kær-
leika. Þér var ávallt Ijúfara að
veita en þiggja. Lífsferill þlnn á
þessari jörð var samfelld fórn til
hinztu stundar.
Ég veit, að síðustu sporin að
landamærunum hafa verið þér
þjáningarrik Qg erfið.
Og fyrir hapdan landamærin
sé ég fyrir mér yipabópinn, sem
alfaðir. heftfr.Jeyít, aþ kæmi tjl.
þess að taka á móti þér, bjóða þig
Frh. á bls. 31