Morgunblaðið - 13.11.1956, Qupperneq 11

Þriðjudagur 13. nóv. 1956
MORGVNBLAÐIÐ
11
//
Blóð bróður Jb/ns hrópar til mín af jörðunni"
SAMKVÆMT ósk biskupsins yfir
íslandi bá'öu prestar þjóðkirkj-
unnar fyrir ungversku þjóðinni
við guðsþjónustur í kirkjum
landsins sl. sunnudag. — Hér í
Reykjavík sótti mikill mannfjöldi
þessar guðsþjónustur. Var mess-
að í ölium kirkjum bæjarins og
á öðrum þeim stöðum, sem not-
aðir eru til guðsþjónustuhalds.
1 Dómkirkjunni messaði séra
Jón Auðuns dómprófastur. Fer
hér á eftir útdráttur úr ræðu
hans. Ennfremur verða hér rakin
nokkur ummæli úr ræðum og
bænum annarra presta höfuð-
borgarinnar.
Séra Jón Auðuns dómsprófast-
«r komst m.a. að orði á þessa
leið:
„Á ÉG AÐ GÆTA
BRÓÐEfR MÍNS?“
Á JÖRÐ, sem áður var óflekkúð
mannsblóði, hefir fyrsta blóðið
vegna bróðurmorðs fallið, og um
það er gömul saga geymd í helg-
um ritum.
„Hvað heíir þú gjört? Blóð
bróður þíns hrópar til mín af
jörðunni!“ kallar Guð til bróður-
morðingjans. En hinn rauði
straumur varð eigi stöðvaður. | sögðum kröfum hans til að lifa,
Úr ræðum og bœnum presta í
Reykjavík sl. sunnudag er beðið var
fyrir ungversku þjóðinni
Sr. Jón Auðuns.
Þær öldur blóðs, sem síðan hafa
runnið, fær enginn maður mælt,
né talið þau kvalaandvörp, sem
himinninn hefir bergmálað.
Nær, sem slíkar harmafregnir
berast, hlýtur hin gamla spurn-
ing Kains að vakna: „Á ég að
gæta bróður míns?“ Á það að
skipta mig nokkru máli, þótt í
fjarlægu landi eða álfu sé jörð-
unni brynnt á blóði?
Auðvitað á harmur annarra að
ganga hverjum góðum manni að
hjarta. En fjarlægðin afsakar oss
ekki lengur. Hún er raunveru-
lega ekki lengur til. Nútímatækn-
in hefir gert fjarlægðirnar að
engu og knúið þjóðirnar til nán-
ara sambýlis en menn grunaði
fyrir einni öld eða fáum áratug-
um.
Neyðaróp ungversku þjóðarinn
ar hefir borizt milli endimarka
heims. Það eitt, að verið er að
drýgja glæp á milljónum manna,
það eitt, að ægileg þjáning er að
ganga yfir bræður og systur,
væri nægilegt til að vekja oss
brennandi harm. Sú þjóð, sem
sjálf hefir búið við aldagamla
áþján erlendrar þjóðar, ætti að
skilja það. Blóðaldan hrynur hér
við vorar eigin dyr.
HIN GUÐLAUSA LÍFSSTEFNA
lotninguna fyrir Hfinu, sem
Albert Schweitzer gerir að þunga
miðju sinnar merkilegu heim-
speki.
Auðvitað hefir kristnum mönn-
um mistekizt hörmulega. Með
rangtúlkun má misþyrma krist-
indóminum og fá út úr honum
sitt hvað, sem höfundur hans
myndi ekki kannast við að hafa
kennt. En kenning hans um mann
réttindi, mannheigi, ómetanlegt
gildi einstaklingsins fyrir Guði,
— sú kenning er grundvöllur alls
hins bezta í lýðræðishugsjóninni.
Þar liggja rætur hennar, nei, þar
er rótin sjálf.
„Heyr, blóð bróður þíns hrópar
til mín af jörðunni". Vér getum
ekki lengur afsakað oss eins og
Kain: „Á ég að gæta bröður
míns?“ Vér vitum, að vér erum
allir ein fjölskylda. Með blygðun
og harmi finnum vér til þess, að
það eru ekki óviðkomandi menn,
sem nú gera sig að böðlum sak-
lausra manna, er þrá það eitt að
fá að lifa frjálsir í friði, þessir
ólánsmenn eru bræður vorir, sem
vér megum ekki hata. Einnig
þeim skuldum vér kærleika og
fyrirbæn. Og hinir, sem nú er
verið að svipta flestu því, sem
vér teljum oss brennandi nauð-
syn að njóta til að geta lifað eins
og menn, eru bræður í svo beiskri
þjáning, að vér getum naumast
hugsað oss þá eldrauu, sem yfir
þá gengur.
FAGURT LAND UNDIR
JÁKNHÆL ERLENDS HERS
Vér sjáum fyrir oss hið fagra
land undir járnhæl erlends hers,
sem innlendur ógæfumaður hefir
kallað á til að myrða og hneppa
í ánauð börn sinnar eigin þjóðar.
Vér sjáum fyrir oss fagra og
gamla menningarborg, þar sem
ýmist loga eldar eða svartar rúst-
ir segja ægilega sögu. Eldm- og
hungur eiga að beygja börn borg-
arinnar. Þó mun kvíði fjölmargra
Ungverja fyrir framtíðinni vera
enn þyngri en sorgin yfir þján-
ingunum, sem að baki eru.
Yfir höf og lönd reynum vér
að rétta þjáðum bræðrum hjálp,
og af hjarta, sem brennur af
samþjáning og samúð, skulum
vér öll biðja saman.
KENNING KRISTS
DÆMIR BLÓÐBABIÐ
Látið þessa kenningu Krists um
manninn dæma blóðbaðið í Ung-
verjalandi, og öllum verður ljóst,
að hér mætast tvær lífsstefnur,
sem geta ekki átt heima saman
í einu húsi. —
Mannréttindaskrá Sameinuðu
þjóðanna er enn ekki fullkomið
plagg, en allt, sem gefur henni
gildi, er tekið beint úr Fjallræð-
unni.
En af þessu flýtur annað, þetta:
Það er stórkostlega mikið alvöru-
mál, hve margir eru skeytingar-
Hvað veldur því böli? Hvernig lausir um kristindóminn og lifa
má böl það bæta?
Það, sem veldur, er sú guðlausa
lifsstefna, sem fæðir af sér full-
komið virðingarleysi fyrir lífi,
frelsi og sjálfsögðustu mannrétt-
indum annarra. Sá hóflausi imp-
erialismi, stórveldisdraumur, sem
einskis svífst til þess að sjá
sjálfan sig rætast.
Hversu má böl það bæta? Með
því að gera ókleift það skefja-
lausa ofbeldi, þá samvizkulausu
beitingu valdsins, sem virðir að
engu annarra manna rétt. Og
hver er leiðin?
Eftir þyrnivegi þjáninga og
blóðs hefir mannkynið verið að
smáþokast í áttina. Vér höfum
ekki komið auga á aðra betri leið
en leið lýðræðisins. Vitanlega er
því enn ábótavant, að ýmsu leyti
í hugsjón, að mörgu leyti í fram-
kvæmd. Svörtustu glæpir hafa
verið drýgðir, þegar meginreglur
þess voru brotnar mest. Bezt hef-
ir miðað áfram, þegar megin-
reglur þess voru virtar.
RÆTUR LÝÐRÆÐISINS
Hvar liggja rætur lýðræðisins?
Á margt má benda, sem í líka
átt fer, í austrænni speki, rétt-
arvitund göfugustu Rómverja og
heimspeki og stjórnspeki Grikkja.
En rætur lýðræðisins liggja fyrst
og fremst í kristindóminum.
Hvers vegna? Einfaldlega
vegna þess, að enginn kenndi eins
og Kristur og enginn fyrr en
hann, virðinguna fyrir einstakl-
ingnum, virðinguna fyrir sjálf-
og láta eins og unnt sé að komast
af án hans. Hve lengi ætlið þér
trénu að lifa, ef rætur þess eru
vanræktar og látnar deyja?
Hversu lengi ætlið þér fljótinu
að halda áfram að streyma, ef
uppsprettur þess eru látnar
þorna?
Atburðirnir í Ungverjalandi,
sem eru beint áframhald Stalín-
tímabilsins, leiða oss ægilegar
staðreyndir fyrir sjónir. En þeir
hryllilegu atburðir minna oss
einnig á annað: Þeir eiga að
minna oss á, að hin kristilega
lotning fyrir lífinu, virðingin fyr-
ir mannhelginni, kenning Jesú
úm ómetanlegt gildi einstakl-
ingsins er móðir þess lýðræðis,
sem vér verðum að varðveita, ef
vér viljum lifa.
Þ.Æ BEZTA I MENNINGU
VORRI ER KRISTINN ARFUR
Þessum verðmætum ógnar vald
beiting og grimmd, en ennþá
ískyggilegri getur sú hætta ver-
ið, sem stafar af afkristnun
fjölda manna í vestrænum heimi.
Ef þjóðir hverfa frá kristni og
kirkju glatast hollustan við þær
æðri hugsjónir, sem gefa lýðræð-
inu gildi. Guð hjálpi mannkyn-
inu, ef þeim hugsjónum er varp-
að fyrir borð. Eru neyðarópin frá
Ungverjalandi að minna oss á,
hvað vér getum þá átt í vænd-
um? Það bezta í menningu nú-
tímans er kristinn arfur. Eigum
vér að vanrækja þann arf og
taka síðan afleiðingunum?
Séra Jón Thorarensen
í Háskólakapellunni
Séra Jón Thorarensen er mess-
aði í kapellu Háskólans, komst
m.a. að orði á þessa leið:
Góði himneski faðir, vér biðj-
um þig í Jesú nafni, fyrir ung-
versku þjóðinni, og öllum þjóð-
um og þjóðflokkum, sem líða fyr-
ir ofbeldi og grimmd. Gef öllum
þjáningabörnum í Ungverjalandi
þína hjálp og líkn, gef þeim þinn
frið og frelsun frá sérhverju böli
og bjarta uppbyggjandi tíma. —
Gef oss, himneski faðir, frið á
jörðu meðal allra þjóða og
manna.
Séra Gunriar Árnason í
Háagerðisskóla í
Bústaðasókn:
Himneski faðir, þú sem ert
sannur og réttlátur, alskyggn og
algóður, lít þú- í miskunn þinni til
hinnar ungversku þjóðar, sem nú
líður ólýsanlegar hörmungar. Þrá
frelsisins hefur þú lagt í brjóst
vor allra, enda ákvarðað að það
skuli verða oss nauðsynlegt til
hamingjuríks lífs og mikils
þroska. Vér vitum og, að hvorki
er einstaklingum ætlað að
drottna yfir öðrum þeim til ó-
frelsis og óhamingju né neinni
þjóð að leggja þrældóm á aðrar
þjóðir heldur ber oss að elska
náungann eins og sjálfa oss og
allt, sem vér viljum að aðrir
menn gjöri oss skulum vér og
þeim gjöra. Þess vegna biðjum
vér þess, að hin ungverska
bræðraþjóð vor, sem svo oft hef-
ur þolað ofbeldi og kúgun um
aldirnar, megi ná rétti sínum og
öðlast sjálfstæði og frelsi, megi
iifa í vináttu og sátt við allar
aðrar þjóðir, eins og vér íslend-
ingar þráum sjálfir. Gefðu rétt-
inum og frelsinu sigur í Ung-
verjalandi, því að það er öllum
til hamingju og blessunar.
Séra Sigurjón Árnason
í Hallgrímskirkju:
„En inn í sárar tilfinningar
frjálsra þjóða Evrópu vegna að-
faranna gagnvart Ungverjum
blandast geigur um eigin fram-
tíð, framtíð eigin barna, framtíð
eigin þjóðar. Sama miskunnar-
lausa harðstjóraaflið, sem nú
myrðir þúsundir Ungverja til að
geta haldið þeirri þjóð áfram í
fjötrum, hefur lagt fleiri þjóðir
Evrópu í fjötra, og hver er ör-
uggur um, að hið miskunnar-
lausa kúgunarafl ásælist ekki
hans þjóð?
Það er þetta, sem gerir það að
verkum, að atburðirnir í Ung-
verjalandi snerta ekki aðeins ó-
beint aðrar þjóðir heldur bein-
línis hverja einustu þjóð Evrópu“.
Séra Jón Þorvarðsson
í Sjómannaskólanum:
„Vér biðjum í dag sérstaklega
fyrir hinn ungversku þjóð á tím-
um blóðs og tára, þjáninga og
böls. Kom í þinni líkn algóði
faðir til þeirra sem þjáningar
líða. Hugga þá sem gráta, vernda
þú munaðarlausu börnin og ekkj
urnar mörgu. Gef þolgæði í þraut
og huggun í harmi. Lát aftur
birta eftir myrlcur ógnanna. Lát
réttlæti ríkja og samúð og skiln-
ing eflast. Lát hið góða sigra og
hinar æðstu hugsjónir rætast. —
Gef kirkju Ungverjalands náð til
að boða þitt orð og flytja þína
blessun þjakaðri þjóð. Vér biðj-
um þig alvaldi eilífi faðir að frið
ur megi ríkja í heiminum og þitt
ríki eflast í þessu landi og um
heim allan“.
Séra Garðar Svavarsson
í Laugarnesskirkju:
Séra Garðar Svavarsson talaði
um lofsönginn til guðs í sam-
bandi við vígslu nýs pípuorgels í
kirkjunni þennan dag. — Sagði
hann: „Og þótt skugga hafi borið
á gleði vora hér í dag, vegna
ógnaskýja úti í heimi, þá er
gleðiefnið hér, samt eilíft, því af *
lofsöngnum til guðs einum í
hjörtum mannanna, hlýðninni við
vilja hans, getur sprottið upp
sannur friður í heimi“.
Séra Garðar talaði uno það
þrennt, sem felst í einlægri lof-
gjörð til guðs, og allt væri sam-
einað í Jesú Kristi: „Eilífðarút-
sýn, fyrirgefning synda og frið-
ur“. Sagði hann að aðeins í því
andrúmslofti, sem fæli þetta
þrennt í sér væri grundvöllur
fyrir farsælt og friðsælt mannlíf
á jörðu. Er hann hafði beðið fyrir
ungversku þjóðinni og um líkn
til handa öllum þeim, sem eiga
um sárt að binda nú í heiminum,
vegna ófriðar eða ofbeldis, lauk
hann bæn sinni með þessum orð-
um:
„Lát faðir gervallan heiminn
skilja að krossinn Krists, kær-
leikstáknið þitt, er heimsins ein-
asta von. Gef frið í hjörtum
mannanna, gef frið í heimi".
Séra Óskar J. Þorláksson
í Dómkirkjunni:
Við biðjum þig, Drottinn, fyrir
þeim, sem þjást og líða. Sérstak-
lega biðjum við fyrir ungversku
þjóðinni sem orðið hefur að
ganga í gegnum svo miklar hörm-
ungar. Lít þú í náð til heimilanna
mörgu í þessu landi, sem eiga um
sárt að binda og flýt fyrir þeim
degi þegar frelsi og friður fær að
ríkja meðal þessarar þjóðar og
meðal allra þjóða sem þrá frelsi
og frið. Opna þú augu þeirra
valdhafa sem beita kúgun og of-
beldi og gef þeim skilning á því
að trú og kærleikur eru þau öfl,
sem ein geta skapað öryggi og
frið í þessum heimi, og sameinað
allar þjóðir á grundvelli kær-
leika og bróðurelsku.
ÞjóðSeikhúsið frumsýnir
Tondeleyo á fimmtudag
25 ára lcikafmæli Jóns ASils
i FIMMTUDAGSKVÖLD kl. 8 vcrður leikritiS
Tondeleyo“ frumsýnt í Þjóðleikhúsinu og
verður það um leið sérstök afmæiissýning Jóns
Aðils, sem fer með eitt aðalhlutverkið. Hann á
25 ára leikafmæli um þessar munðir. Toudeieyo
var sýnt í Fðnó fyrir lð árum og er gott leikrit
og eftirminnilegt öiium, sem þá sáu það.
Jón Aðiis
INDRIBI WAAGE
LEIKSTJÓRI
Fjallar leikritið um líf Eng-
lendinga, sem á Gullströnd Af-
ríku búa, vandamál þeirra, við-
horf og sífellda heimþrá. Höf-
undur þess er Leon Gordon,
fæddur 1884 sem aðallega er
kunnur af skáldsögum sínum, en
hefur lengi búið í Hollywood og
samið mörg kvikmyndahandrit.
Leikstjóri er Indriði Waage, en
leiktjöld málaði Lárus Ingólfsson.
Búningar eru nokkrir fengnir frá
því leikhúsi í Lundúnum, sem
nýlega sýndi Tondeleyo, en aðrir
saumaðir hér.
HLUTVERK
Meðal aðalhlutverkin fara Jón
Aðils, Inga Þórðaraóttir sem leik-
ur Tondeieyo og mörgum er
mimiisstæð í því hlutverki fyrir
10 árum, og Valur Gíslason. Önn-
ur hlutverk eru í höndum Bene-
dikts Árnasonar, Klemenz Jóns-
sonar, Baldvins Halldórssonar,
Gests Pálssonar, Valdimars Helga
sonar, Þorgríms Einarssonar og
Bessa Bjarnasonar. Sverrir Thor-
oddsen hefur þýtt leikr-itið.
25 ÁRA LEIKAFMÆLI
Jón Aðils er einn af kunnustu
og snjöllustu leikurum landsins.
Fyrst kom hann fram á sviði
fyrir aldarfjórðungi og fór þá
með hlutverk Hlyna kóngssonar
í samnefndu leikriti eftir Óskar
Kjartansson, sem Litla leikfélag-
ið sýndi. Síðar lék Jón hjá Leik-
félaginu og nú loks hjá Þjóðleik-
húsinu eftir stofnun þess. Hefur
hann alls farið með 39 hlutverk
frá 'stofnun þess og eru mörg
þeirra leikhúsgestum minnisstæð
fyrir ágætan leik og næma túlk-
un Jóns á viðfangsefnum sínum.
Skulu hér nokkur tilfærð: Krist-
ján skrifari í Jóni Arasyni,
Skuggasveinn, sr. Sigurður í ís-
landsklukkunni og Páll postuli í
Gullna hliðinu.