Morgunblaðið - 17.11.1956, Qupperneq 2

2
M O K C V .V n l 4 f> 1Ð
Laugardagur 17. nóv. 1956
— Umræðnrnur um vornarmálin
Framh. af bls. 1.
J>að hefði aldrei verið áíormað að
leggja niður nauðsynlegar varnir
landsins.
Hins vegar hefði verið ágrein-
kigur um það hvað væru nauð-
synlegar varnir. Þá kvað hann
þá skoðun hafa verið ríkjandi að
á fslandi þyrfti ekki herlið á frið-
artímum. Sagði hann að á friðar-
tímum ættu íslendingar sjálfir að
annast herstöð þá er hér væri,
þannig að fyrirvaralaust væri
hægt að taka við herliði, ef þörf
krefði og talið væri að heims-
friðurinn væri í hættu. — Hann
kvað það og hafa verið stefnu
núverandi ríkisstjórnar, að hér
væri her ef nauðsyn krefði.
Þá vitnaði ráðherra til stefnu
rikisstjórnarinnar í utanríkismál-
um, þar sem stæði að „hér eftir
sem hingað til skuli við það mið-
að að hafa vinsamlega sambúð
við allar þjóðir og að um öryggis-
mál eigi íslendingar samstöðu við
nágrannaþjóðir sínar, m.a. með
samstarfi í Atlantshafsbandalag-
inu og þá einnig við þær þjóðir
er að því standa". Ennfremur
vitnaði ráðherra í stefnu ríkis-
stjómarinnar er fæli í sér að
endurskoðuð væri skipan varn-
armálanna, „þar sem höfuðtil-
gangur þeirrar endurskoðunar á
að vera sú, að íslendingar taki
í eigin hendur gæzlu og viðhald
varnarstöðvanna, þannig að þær
séu ætíð og án fyrirvara við því
búnar að gegna hlutverki sínu,
ef horfur I heiminum breytast til
hins verra, en að herinn hverfi
úr landi“.
Samkvæmt þessu kvað ræðu-
maður það vera vilja ríkisstjórn-
arinnar að hafa samstarf og sam-
stöðu við nágrannaþjóðir okkar,
en að á friðartímum væri hér
ekki þörf varnarliðs, og á slíkum
tímum ættu íslendingar að ann-
ast gæzlu varnarstöðvanna sjálf-
ir. —
Að lokum kvað utanríkisráð-
herra ekkert nýtt felast í þess-
ari þingsályktunartillögu, þar
sem þar væri aðeins gert ráð fyr-
ir að nauðsynlegar varnir lands-
ins væru tryggðar. — Gerði hann
það því að tillögu sinni að þings-
ályktunartillögu þessari væri vís-
að til ríkisstjórnarinnar.
HVER ER SKOÐUN ALLRAR
RÍKISSTJÓRNARINNAR?
Næstur kvaddi sér hljóðs
Bjarni Benediktsson. Kvað hann
erfitt að átta sig til hlítar á hvað
fælist í yfirlýsingu utanríkisráð-
herra við að heyra hana lesná án
þess að athuga hana gaumgæfi-
lega. Kvað hann að svo langt sem
hún næði virtist hún miða í rétta
átt og að hún væri ótvíræð yfir-
lýsing af hans hálfu um að ísland
mætti ekki vera varnarlaust. Hins
vegar kvaðst hann vilja spyrja
hvort þessi yfirlýsing væri gefin
af allri ríkisstjórninni eða ein-
göngu af utanríkisráðh. Alþýðu-
flokksins, eins og stuðningsblað
hæstvirtrar ríkisstjórnar hefði
komizt að orði í öðru sambandi.
Ræðumaður kvað það nauð-
synlegt ekki aðeins fyrir Alþingi
heldur fyrir íslendinga í heild,
að vita hver væri skoðun allrar
ríkisstjórnarinnar. Hann kvað
ástæðu til þess að bera traust
til utanríkisráðherra í þessu
efni, en enn ríkari ástæðu til
að efast um að einn stuðnings-
flokka ríkisstj órnarinnar, Alþýðu
bandalagið, væri sömu skoðunar
og hæstvirtur utanríkisráðherra.
Kvaðst hann hafa vitnað í um-
mæli sem Alþýðubandalagið
hefði strax gefið eftir að þessir
atburðir voru hjá liðnir, ummæli,
sem hertu á því að ísland ætti
með öllu að vera varnarlaust og
meira en það. Því hefði verið
haldið fram að sjálfur Atlants-
hafssáttmálinn væri úr gildi fall-
inn. Spurði ræðumaður hvort það
væri nú ætlun þessa stuðnings-
flokks ríkisstjórnarinnar að
styðja yfirlýsingu þá, sem utan-
ríkisráðherra gaf, sem sér hefði
skilizt að væri að efni til sú, að
sjálfsagt væri að hafa nauðsyn-
legar varnir í landinu. Spurði
hann siðan hvort Alþýðubanda-
lagið væri horfið frá yfirlýsing-
unni frá 5. nóvember, eða hvort
yfirlýsing sú væri enn i gildi.
Væri sú yfirlýsing enn í gildi
gæti þjóðin ekki borið traust til
þeirrar ríkisstjórnar, sem Alþýðu
bandalagið hefði í hendi sér að
láta ekki lifa lengur en framfylgt
væri þeim skýlausa boðskap, sem
fluttur var í útvarpinu 5. nóv. og
síðan hefur verið ítrekaður.
Ræðumaður kvað hér um að
ræða svo mikilsvert mál að orða-
leikur og óljósar yfirlýsingar
stoðuðu ekki, heldur ætti þjóðin
heimtingu á því að vita hver
væri ætlun ríkisstjórnarinnar í
þessu máli, ekki aðeins hluta
hennar heldur ríkisstjómarinnar
í heild. Kvað hann rikisstjórnina
alla bera ábyrgð á þvi sem nú
gerðist og úrslitum réði um þá
samninga, sem nú færu í hönd,
þótt utanríkisráðherra hljóti að
hafa þá með höndum og bera
á þeim ábyrgð öðrum fremur.
SKÝLAUS YFIRLÝSING
NORSKA UTANRÍKIS-
RÁÐHERRANS
Ræðumaður kvað einnig þann
veikleika í þessari yfirlýsingu að
í henni hefði ekki komið fram
hverja ályktun flokkur hans og
Framsóknarflokkurinn hefði
dregið af þessum síðustu atburð-
um. Hann hefði aðeins sagt að
það hefði aldrei komið annað til
mála en að hafa nauðsynlegar
vamir. Kvað hann að utanríkis-
ráðherra færist hér öðruvísi en
flokksbróður hans utanríkisráð-
herra Noregs, Halvard Lange,
hann hefði gert þessi mál að
umtalsefni í norska Stórþinginu
og verið ófeiminn við að lýsa
yfir hver áhrif þessir atburðir
hefðu á utanríkisstefnu norsku
stjómarinnar, að þeir hefðu
sannað að sú stefna, að fylgja
Atlantshafsbandalaginu og halda
uppi vörnum í landinu, hefði nú
sannazt að vera réttari en
nokkru sinni fyrr.
Ræðumaður spurði:
Telur meirihluti hæstv. ríkis-
stjómar að nú sé rétti tíminn að
hefja samninga um brottför varn
arliðsins af fslandi?
Þetta á íslenzka þjóðin kröfu
til að vita. Hann kvaðst ekki
trúa því að óreyndu, að utan-
ríkisráðherra ætlaði nú að stefna
málum í það horf, að allt erlent
vamarlið væri kvatt burt frá
íslandi.
Ræðumaður gat þess, að hug-
mynd utanríkisráðherra um að
láta hér 'vera varnarstöðvar en
varnarliðslausar, væri sérstak-
lega varhugaverð, en vonaðist til
þess að utanríkisráðherra gerði
frekari umræður ónauðsynlegar
með því að gefa nú skýlausa yfir-
lýsingu um það, sem alþjóð ætl-
aðist til af honum, að eins og
horfði í dag, væri allsendis ó-
raunhæft og ótímabært að byrja
samninga um það að kveðja varn
arlið hinna frjálsu þjóða frá ís-
landi.
FYRST ÞARF AÐ RÆÐA VIÐ
BANDARÍKJAMENN
Hermann Jónasson forsætis-
ráðherra kvaddi sér nú hljóðs.
Hóf hann mál sitt með því að
geta þess að við yfirlýsingu utan-
ríkisráðherra væri engu að bæta.
Varðandi bjartsýni þá um frið-
arhorfur í heiminum, sem komið
hefði fram hjá ýmsum hér á
landi, kvað hann þá ekki hafa
verið í vondum félagsskap, því
Bandaríkjaforseti hefði í nýaf-
staðinni kosningabaráttu haldið
fram að aldrei hefði horft frið-
vænlegar í heiminum.
Varðandi stefnu stjómarinnar
í utanríkismúlum, sagði ræðu-
maður að hún væri sú sama og
hefði fram hjá ýmsum hér á
friðartímum og að stefna bæri
að því að losna við herinn og
að halda bæri áfram að stefna
að því. Kvað hann íslendinga
hafa gengið í Atlantshafsbanda-
lagið með því skilyrði að hafa
hér ekki her á friðartímum.
Um það hver væri stefna ríkis-
stjórnarinnar í þessum málum,
sagði ráðherrann, að það lægi
alveg ljóst fyrir í mörgum ræð-
um og mörgum blaðagreinum.
Um það væri óþarfi að fjölyrða
frekar.
Hann kvað útlitið í heiminum
uggvænlegt vegna atburðanna
fyrir botni Miðjarðarhafsins og
óvíst væri hvernig þeim lyktaði
og að enginn vissi það fyrir.
Um yfirlýsingu um stefnu
ríkisstjórnarinnar sagði Her-
mann, að það væru að koma
hingað samningamenn frá Banda
ríkjunum. Teldi hann því ekki
rétt að gefa yfirlýsingar um
stefnu ríkisstjómarinnar í ein-
stökum atriðurn áður en rætt
hefði verið við samningamennina
og vitað hvaða upplýsingar þeir
hefðu að færa.
Varðandi ósamkomulag ríkis-
stjórnarinnar innbyi'ðis, benti
ræðumaður á að það væri ekkert
við það að athuga þótt ríkis-
stjórnin væri ósammála um ein-
stök mál, og gæti svo farið að
hún kæmi sér saman um þetta
mál, þótt hann vissi ekki hvort
svo yrði.
Ræðumaður kvaðst að lokum
geta fullvissað þingheim um að
hinni marglýstu stefnu stjórnar-
innar í utanríkismálum yrði
framfylgt. Kvaðst hann geta tek-
ið undir ummæli utanríkisráð-
herra að þessi tillaga fæli ekki
í sér neitt nýtt og bæri því að
afgreiða hana eins og utanríkis-
ráðherra hefði lagt tiL
Á MÓTI ÞVÍ AB VARNAR-
LIÐIÐ FARI NÚ
Guðmundur t Guðumndsson
tók á ný til máls og kvaðst
mundi svara því er fram hefði
komið að yfirlýsing hans hefði
ekki verið nógu skýr. Við nánari
athugun myndu menn þó kom-
ast að því að svo væri.
Hann endurtók þau ummæli
sín að á þessari stundu væri ekki
ástæða til að gefa upp í einstök-
um atriðum, hvað ríkisstjórnin
ætlaðist fyrir um varnarliðið.
Hann endurtók einnig þau
ummæli sín, að þeir er bæru
ábyrgð á þessum mólum myndu
gera það sem þeir vissu að rétt-
ast væri.
Ræðumaður lýsti því sem per-
sónulegri skoðun sinni að ef það
lægi nú fyrir að vamarliðið ætti
að fara í dag eða ó morgun, þá
mundi hann vera á móti því,
vegna þess hve alvarlegt ástand
væri í heiminum nú.
Bjarni Benediktsson tók nú
enn til máls og sagði að augljóst
væri af ræðum ráðherranna
tveggja að þeir viðurkenndu að
gerbreyting hefði átt sér stað á
heimsástandinu á þremur mán-
uðum frá 28. marz s.l. Þar með
væri líka viðurkennt að meiri
varúð hefði verið nauðsynleg
heldur en gert hefði verið ráð
fyrir í þeim tillögum í varnar-
málunum, sem komu fram á Al-
þingi í vor af hálfu núverandi
stj ómarflokka.
VARNARHLEKKURINN
MÁ EKKI BRESTA
Bjami Benediktsson svaraði
þeirri staðhæfingu Hermanns
Jónassonar að Eisenhower Banda
ríkjaforseti hefði verið mjög
bjartsýnn á heimsfriðinn í kosn-
ingabaráttunni. Forsetinn hafði
alltaf einn fyrirvara í öllum sín-
um yfirlýsingum. Hann sagði að
heimsástandið væri betra vegna
þess að vamir hins vestræna
heims væru í lagi, en það má
nærrí geta hvemig farið hefði
ef vörnum Atlantshafsbandalags-
ins hefði ekki verið haldið við.
Það sem við íslendingar verð-
um að átta okkur á í eitt skipti
fyrir öll er, að við með okkar
framlagi verðum að taka þátt í
þeirri varðstöðu, sem tryggir
friðinn í heiminum. Það em að
vísu margs konar óþægindi því
samfara að hafa hér erlent varn-
arlið, sagði Bjami Benediktsson,
en meðan ekki verður gerbreyt-
ing til hins betra frá því sem
verið hefir síðustu ár, þá er það
siðferðileg skylda íslendinga
gagnvart sinni eigin þjóð, gagn-
vart eftirkomendum okkar
og umheiminum að lóta ekki
varnarhlekkinn bresta á íslandi,
en það var einmitt sú hætta, sem
Sjálfstæðismenn töldu að væri að
skapast með samþykkt ályktun-
arinnar frá 28. marz s.l.
Ræðumaður benti á yfirlýs-
ingu, sem birt var í blöðunum
í gær og var gerð á ráðherra-
fundi Evrópuráðsins í Strass-
borg, en í tilkynningunni segir
að fulltrúi íslands hjá Evrópu-
ráðinu hafi fengið fyrirmæli um
að greiða atkvæði með ályktun-
inni. Þessi ályktun gengur öll
út á að harma árás Rússa á
Ungverjaland en hvergi minnzt
á atburðina í Egyptalandi í sam-
bandi við yfirvofandi stríðshættu
Það hefði þó verið ólíkt karl-
mannlegra af ríkisstjórninni
eftir samþykkt hennar frá 5.
nóvember og úr því forsætis-
ráðherrann ætlaði að halda þá
ræðu er hann flutti í dag, að
láta fulltrúa sinn í Evrópuráð-
inu gera breytingartill. við álykt-
un Evrópuráðsins, að Bretum og
Frökkum ásjáandi, að islenzka
stjórnin fordæmdi ofbeldi alveg
án tillits til þess hver það
fremdi. Á íslandi er það gott
að láta eins og þjóðarmorðið á
Ungverjum og atburðirnir í
Egyptalandi sé alveg sambæri-
legt, en lcjarkurinn er dálítið
minni, þegar ríkisstjómin á að
horfa framan í þá háu herra
sjálfa, sagði ræðumaður.
Þá benti ræðumaður á að ráð-
herrann hefði sagt, að nú væri
ekki hægt að segja frá því hvað
gera ætti í varnarmálunum af
því að það yrði áður að fá upp-
lýsingar frá þeim samningamönn
um, sem hingað eru að koma.
Endirinn á allri „sjálfstæðisbar-
áttunni“ er þá sá, að nú má
ríkisstjóm íslands ekki lýsa yfir
hverju hún ætli að halda fram
í varnarmálunum fyrr heldur en
Bandaríkjamenn eru búnir að
segja henni hverju hún eigi að
halda fram.
H. J. STAÐFESTI EKKI
YFIRLÝSINGU G. í. G.
Hermann Jónasson talaði aft-
ur. Kvaðst ekki hafa meint það,
sem hann áður sagði og taldi
Bjarna Benediktsson hafa snúið
út úr fyrir sér. Ekki vildi Her-
mann Jónasson með nokkru
móti svara því um hvað ætti að
semja við Bandaríkjamenn nú.
H. J. fékkst ekki til þess að
staðfesta yfirlýsingu Guðm. í.
Guðmundssonar um að varnar-
liðið ætti að vera kyrrt í landinu,
eins og nú stæði á.
Bjarni Benediktsson kvaddi sér
enn hljóðs, en forseti neitaði hon-
um að tala, þar sem hann hafði
þegar talað þrisvar.
KRAFÐIST SKÝLAUSS SVARS
Ólafur Thors kvaddi sér þá
hljóðs og spurði hvenær þing-
heimur fengi að vita hvað ríkis-
stjórnin ætlaði sér að gera í þessu
máli í meginatriðum, eða hvort
það væri ætlun ríkisstjórnarinn-
ar að ganga til samninga án þess
að gefa um það nokkra yfirlýs-
ingu hvað hún ætlaðist fyrir. —
Hann benti á að 1951 hefði verið
beðið um hervernd vegna styrj-
aldarinnar í Kóreu, og spurði
hvort það væri nú ætlun hinna
sömu lýðræðisflokka, sem staðið
hefðu að þeirri beiðni, að ganga
nú fram og æskja þess að landið
yrði látið varnarlaust vegna þess
að þeir teldu að heimsástandið
væri nú betra en 1951. Hann
kvaðst krefjast skýlauss svars
um það, hvort ætlunin væri að
ganga þannig frá málunum, að
varnarliðið færi burt, eins og nú
stæði á.
ÞRIÐJA SJÓNARMIÐH)
Hannibal Valdimarsson, félags-
málaráðherra, stóð þá upp og
hélt stutta ræðu en lítt skilján-
lega.
Helzt var þó á honum að skilja,
að enginn efi gæti verið á, hvað
ríkisstjórnin ætlaðist fyrir því
svo margar yfirlýsingar lægju
fyrir frá henni sem birzt hefðu
í blöðum, eða komið fram á
mannfundum, og fullyrti hann,
að stjórnin væri sammála inn-
byrðis.
Varð þá ekki annað séð af ura-
mælum hans en að engin breyt-
ing hefði orðið á stefnunni frá
28. marz. — Voru þá í umræðun-
um komin fram þrjú sjónarmið
hjá þeim þrem ráðherrum, sem
talað höfðu.
Þegar hér var komið var geng-
ið til atkvæða um tillöguna og
var henni vísað til ríkisstjórnar-
innar með 30 atkv. stjórnar-
manna, en nei sögðu Sjálfstæðis-
menn 19 að tölu, en 3 þingmenn
voru fjarverandi.
Þá kom til umræðu tillaga
Sjálfstæðismanna um að Alþingi
kysi 5 manna nefnd með hlutfalls
kosningu til þess að semja um
endurskoðun varnarsamningsins.
SJÁLFSTÆÐISFLOKKURINN
VILL EINLÆGA SAMVINNU
Bjarni Benediktsson tók til
máls og gerði hann nokkrar at-
hugasemdir út af því, sem komið
hefði fram við umræðurnar um
fyrri tillöguna með því að málin
væru svo samtengd.
Bjarni Benediktsson vék síðan
að loðnum svörum ríkisstjórnar-
innar og hinni óákveðnu ræðu
Hannibals Valdimarssonar. Sagði
hann, að það væri ískyggilegt að
ríkisstjórnin fengist ekki til að
svara því skýrt og skorinort
hver afstaða hennar eigi að verða
í fyrirhuguðum samningum. —
Ástandið væri svo alvarlegt i
heiminum, að þjóðin ætti heimt-
ingu á að fá að vita hvað verða
ætti í þessu mikla velferðarmálL
Bjarni Benediktsson sagði enn-
fremur að Hannibal og flokks-
bræður hans kæmust ekki hjá að
gera grein fyrir því hvort þeir
stæðu enn við yfirlýsinguna frá
5. nóv., um það að atburðirnir
undanfarið hefðu leitt til þess að
Atlantshafsbandalagið væri orð-
ið að engu og tafarlaust yrði að
láta allt varnarlið hverfa á burt
úr landinu. Það væri ljóst að ut-
anríkisráðherrann væri ekki á
þessari skoðun og varla forsætis-
ráðherrann heldur. Alþýðubanda
lagsmenn gætu ekki lengi lifað
á því, að þykjast ætla að koma
einu og öðru áleiðis, en kyngja
svo síðar öllum fyrri stóryrðura
og þykjast hvergi koma nærri,
eins og verið hefði um lausn lönd
unarbannsins og ekki væri sagan
um afstöðu þeirra til kaupbind-
inganna betri.
Ræðumaður kvað það felast í
tillögunni um kosningu samn-
inganefndar að Sjálfstæðisflokk-
urinn byði fram samvinnu sína
við hina lýðræðisflokkana um
endurskoðun varnarsáttmálans.
Sjálfstæðisflokkurinn vildi af
heilum hug og einlægni vinna að
lausn þessa máls með hinum lýð-
ræðisflokkunum. Yrði þessu hafn
að liti svo út sem Framsókn og
Alþýðuflokkurinn, sem eru full-
trúar aðeins þriðjungs þjóðar-
innar, ætli einir að taka að sér
að semja, eða þá að þeir ætli að
hafa Alþýðubandalagsmennina
með í þeim samningum og værí
því þó tæplega trúandi að utan-
ríkisráðherrann léti beygja si*
til slíks.
Loks skoraði Bjarni Benedikts-
son eindregið á ríkisstjórnina að
skýra frá því, hvort hún ætlaði
að krefjast þess í samningunum,
að varnarliðið færi á brauL
LAGÐI TIL AÐ MÁLINU
VÆRI VÍSAÐ FRÁ
Utanríkisráðherra tók til máls
og taldi óhyggilegt að skýra frá
þeirri stefnu sem hafa ætti í
samningunum. Hann kvað það
ekki venju að slík samninga-
nefnd væri kosin af Alþingi,
enda mundi hann ekki taka þátt
í samningum með slíkri nefnd,
sem kosin væri á þann veg að
hlutkesti réði, hvort þar sæti Al-
þýðubandalagsmaður eða full-
trúi hans eigin flokks.
Lagði hann því til að tillagan
væri afgreidd með rökstuddri dag
skrá þess efnis að þar sem það
væri ekki venja Alþingis a«
Framh. á bls. 3.