Morgunblaðið - 09.12.1956, Page 6

I
MORGVTSBLÁÐÍÐ
Sunnudagitr 9. des. 1956.
Þórlr Þórbarson, dósenf:
. .. BREF D

ÞETM HEFIR farið óðura fækk-
andi síðustu áratugina kunningja
bréfunura, sera raenn rita hverir
öðrum á íslandi. Það er eftir-
sjón að þeim, því að þau blása
að glóðum vináttunnar og bregða
auk þess upp svipmyndum af
geðblæ samtiðarinnar, sem lifa
og varðveitast ókomnum óidum,
þótt orðin deyi á síraaþræðmum
jafnharðan og þau eru töiuð.
Vinabréfin eru flestu öðru betri
heimild um hjartslátt liðins
tíma, þau varðveita margt það,
sem aldrei er á bækur ritað.
Frá því fyrst, að menn náðu
leikni í ritlist, hafa bréf veriö
rituð. Sum eru stjórnarbréf og
fyrirskipanir eða kaupsamning-
ar, önnur persónulegri, eins og
þegar Shiptún, drottningin í Mari
við Efrat, lætur skrifara sinn rita
með stíl á leirtöflu til bónda
sins, Simrílím, konungs í Mari,
kringum 200 f.Kr. Shiptún drottn
ing biður herra sinn konunginn af
ástúð að láta sér ekki verða katt
á langri vetrarferð, svo að hann
fái ekki kvef. Auk þess sendlr
hún honum hlýjan fatnað, eins
og ástríkri eiginkonu ber. — Á
14. öldinni f.Kr. sendir Abdí-
Híba, fursti í Jerásalem, bréf til
herra síns og drottins, Akhnatons
konungs í Egyptalandi, og kvart-
ar sáran yfir því, að Habirú
muni taka borgir konungs, ef
bogmenn eru ekki sendir hið
skjótasta. „Við fætur konungs-
ins, drottins míns, varpa ég mér
niður sjö sinnum og aftur sjö
sinnum“.
Á annarri öldinni e.Kr. tekur
sér ungur egypskur maður, Ant-
onios Longos, penna í hönd og
ritar á papýrusblað bréf til móð-
ur sinnar skjálfandi hendi. „Á
hverjum degi gjöri ég bæn mína
fyrir þér til drottins Serapís . . .
Ég skrifa þér, að ég er nakinn.
Ég grátbæni þig, móðir, sætztu
við núg . . . Ég veit, að ég hefi
syndgað“. Glataði sonurinn vill
koma heim aftur til móður sinn-
ar, heimurinn hefir reynzt hon-
um blekking, þótt hann færi að
heiman í hamingjuleit.
Á öldinni næstu á undan hafði
Páll postuli farið um Litlu Asíu,
Grikkland, Ítalíu, Sýrland og
Júdeu. Hann verður fyrir of-
sóknum, er grýttur, honum er
varpað í fangelsi, hann verður
skipreka. Hann geysist fram og
aftur um löndin til þess að út-
breiða hið nýja ríki Krists. Þeg-
ar honum gefst stund, tekur hann
oft penna i hönd, er honum ber-
ast fregnir af því, að eitthvað
fari aflögu í einhverjum safnað-
anna, sem hann hafði stofnað.
Bréf hans eru öðru fremur per-
sónuleg, skrifuð í baráttu augna-
bliksins, og sýna okkur inn á
kviku þessa stórbrotna persónu-
leika. Þau veita okkur innsýn i
hugblæ og skapgerð hans sjálfs,
sýna okkur manninn í miðri bar-
áttunni, ótta hans, kvöl og örvænt
ingu, gleði hans og óbilandi
traust. Þau bregða upp svipmynd
af manninum, því þau eru töl-
uð beint út ur hjartanu. „Og
ég dvaldist á meðal yðar í veik-
leika, ótta og mikilli angist“,
skrifar hann til Korintumanna.
„Þess vegna uni ég mér vel í
veikleika, í misþyrmingum, í
nauðurn, í ofsóknum, í þrenging-
um vegna Krists, því að þegar
ég er veikur, þá er ég máttug-
Bréf Páls veita okkur einnig
mikilsverðar upplýsingar um „á-
stand og horfur í kristindómsmál-
ura“ eins og menn royndu vilja
orða það nú. í bréfinu til Galata
fer hann geyst og er roikið niðri
fyrir. Hann gleymir alveg að
þakka Guði fyrir móttakendur
bréfsins, eins og sjálfsögð kurt-
eisi var á þeim tíma í upphafi
bréfs, og byrjar strax á megin-
efninu: „Mig furðar, að þér svo
fljótt hafið látið snúast frá hon-
um, sem kallaði yður . . .“ Og
sáðar í bréfi sínu byrjar hann
málsgrein á þennan veg: „Þér
óskynsömu Galatar, hver hefir
töfrað yður?“
Páll er í meira lagi áhyggju-
fullur um heill safnaðanna í
Galatalandi, því að þar er tekið
að bera á kenningum, sem fara
þvert ofan í það, sem hann hafði
boðað þeim. Sumir eru íarnir
að kenna það, að vegur trúarinn-
ar og andans, sem Páll gerði að
meginefni alls síns starfs, væri
ekki fullnægjandi. Menn yrðu
auk þess að fara að lögmáísá-
kvæðum Gyðinganna og láta um-
skerast.
Þc-tta tilefni verður Páli nauð-
syn þess að skírgreina enn einu
sinni í hverju trúin er fólgin og
setja enn einu sinni fram and-
stæðuna trú eða lögmál. Það er
öðru nær en hann segi, að menn
eigi að vanrækja siðferði. Hitt
er honum þungamiðjan, að eng-
um tekst að uppfylla allt lög-
málíð og lifa að viija Guðs með
lögmálsveíkum. Lögmálsleiðin
er leið þvingunar, fjötra og ó-
frjálsræðis. Hann skrifar brenn-
Bókfellsútgáfan sendir frá
sér fimm vandaðar bækur
Þjóðsogur Jóns Þorkelssonar, safn blaðavitala eft-
ir Valtý Stefánsson, veiðisögur frá Aíríku og bláu
og rauðu bókina.
BÓKFELLSÚTGÁFAN sendir fimm bækur frá sér fyrir þessi
jól. Þótt þessi bókaútgáfa hafi verið þekkt fyrir sérlega
vandaðan frágang á bókum sínum, á það þó sérstaklega við fyrir
þessi jól. Gaf Birgir Kja^an fréttamönnum nokkra skýringu á því,
er hann talaði lítillega við þá um útgáfu forlagsins í ár. Hann
sagði: Bókaútgáfa hefur dregizt nokkuð saman frá því fyrir fimm
árum eða svo. Fjöldi bóka sem gefinn er út hefur mkrakað. En
eftir því sem þær verða færri er meiri vandi að velja þær og
hægt að gera þær betur úr garði.
ÞJÓÐLEGAR BÆKUR
Bókfellsútgáfan hefur frá því
hún tók til starfa gefið út nokkur
skáldrit, sagði Birgir. En frá
fyrstu tíð hefur hún þó einkum
gefið út mannfræðilegar og þjóðl.
bækur, æviminningar og ferða-
sögur. Er það nú enn svo og skal
nú sagt í stuttu roáli frá því sem
hún hefur lesendum fram að
færa.
Þjóðsagnir Jóns
Þorkelssonar
Þá er fyrst að nefna Þjóðsagna-
safn Jóns Þorkelssonar þjóð-
skjalavarðar. Safn þetta kom
fyrst út 1899 og varð mjög vin-
sælt lestrarefni. Frumkvæði að
heit hvattningarorð um það, að
menn haldi leið andans, að þeir
efli afl Guðs með sjálfum sér
og í lífi sínu. Það eitt reynist
næg uppspretta dygðarinnar. Á
sínu sérstæða máli kemst Páll
þannig að orði, að hann lifi ekki
sjálfur í dygðinni, „heldur lifir
Kristur í mér“.
útgáfu þess átti Einar Benedíkts-
son, sem hvatti Jón mjög til að
safna og setja í bókaform, urmul
af sögnum sem hann kunni og
einnig nokkuð af sögnum úr ó-
prentuðum söfnum t. d. Jóns
Árnasonar á Landsbókasafninu.
Eru í safni þessu um 250 þættir
og sögur með sama svipmóti og
aðrar þjóðsögur svo sem drauga-

Magruis sálarháski
shrifar úp
daglega lífinu
MIKIÐ hefir verið rætt og ritað
um blessað útvarpið okkar.
Vafalaust mun um ekkert fyrir-
brigði menningarirmar meir
skeggrætt meðal almennings í
landinu en einmitt það. Orsökin
er einföld og augljós. Það er á
borð við góðan kunningja, já
heimili?mann á öllum heirailum
landsins, í stoíuhorninu á hverj-
um íslenzkum bæ og byggðu bóli.
Betra umræðuefni
en veSrið.
ÞVÍ er von, að menn skeggræði
fyrirbrigði, sem er slíkur
þáttur í lífi þeirra og skemmtan
og verði stundum nokkuð dóm-
harðir undir slíkum samræðum,
því okkur er það mjög tamt sem
öðrum þjóðum að aga þá sem við
elskum og ekki kemur það hvað
sízt niður á útvarpinu.
Stundum er ég að velta því fyr-
ir mér hvað menn hafi nú eigin-
Iega talað um hér fyrir 26 árum,
áður en útvarpið kom til sög-
unnar. Vafalaust hefir það verið
eitthvað arraað efni, en erfitt á
ég með að gera mér i hugarlund
hvert það hefir verið og örugg-
lega ekkert sem hefir tekið hug
manna jafn fanginn sem útvarpið
gerir þessi árin.
En satt er það bezt að öll elsk-
um við útvarpið, og viljum ó-
raögulega án þess vera, skömm-
um það stundum þegar við erum
í vondu skapi og höfum engan
annan til að skamma, því oft ligg
ur það vel við höggi. Og þó er
það líklega fólkið í strjálbýlinu
sem bez-t kann að meta útvarpið,
þar sem unga fólkið gleypir í sig
hvert og eitt einasta orð, sem þar
er mælt út á öldur ljósvakans
(reyndar las ég það einhvers
staðar, að vísindamenn væru
búnir að sanna að ljósvakinn
væri ekki til, en enginn hefir enn
bent á annað orð í staðinn fyrir
hann). Það er fólkið á afskekkt-
um sveitabýlum upp til fjalla og
inn til dala sem á útvarpið að
nær sinni einu skemmtan og
miklum uppfræðara, og fyrir því
er það mesta hnoss nxenningar-
innar, og eru þó þau mörg góð.
Ótímabærar sinfóníur
EN svo við víkjum nú nokkru
nánar að útvarpinu þá er eitt
atriði í daglegu fari þess sem ég
kann heldur illa við, þótt mér sé
það jafnframt fullljóst að fjöl-
margir hlustendur eru örugglega
á öndverðri skoðun. Það eru tón-
leikar útvarpsins. Ekki þarf
lengur að kvarta undan því að
léttu tónlistinni sé ekki lengur
gesrt nógu hátt undir höfði.
Hinn nýi útvarpsstjóri hefir
lengi ævi haft náin kyirai af
ungu fólki og loks hefir yfirvöld-
um útvarpsins orðið Ijóst, að ein-
staka sinnum er líka á það hlust-
að af fólki innan við fertugt. En
ég á við blessaðar sinfóníurnar.
Þær eru góðar en þær eru of
margar, í fáum orðum sagt.
Það tekur út yfir allan þjófa-
bálk að demba yfir heiðraða
hlustendur sinfónískum tónleik-
um í hádegisútvarpi, sinfóníu í
miðdegisútvarpi og svo auðvitað
einni til að kvöldi. Slikur tón-
listarflutningur er vægast sagt
fáránlegur en hann átti sér stað
tvo daga nú fyrr í vikunni. Svo
virðist sem útvarpið hafi enn
varla fundið neitt millistig milli
djass og klassiskrar tónlistar.
Nema ef vera skyldi þá mektar-
mennina Comedienne Hannónís,
sem nú eru allir löngu komnir
undir græna torfu. Það sem ís-
lenzka utvarpið vaníar tilfinnan-
lega er fjölbreytt safn léttrar tón
listar, hljómsveitarverk, sérsíak-
lega. Þar gæti tónlistardeildin
mikið laert af danska ríkisútvarp
inu sem jafnan útvarpar prýði-
legri léttri tónlist og svo t. d.
BBC, sem sama má segja um.
Palm Court tónleikar brezka
útvarpsins Light Programme
milli 5—7 á sunnudögum eru gott
dæmi usn létta skemmtitónlist
sem þó er ekki danstónlist. Það
ar ófært að bjóða hlustendum
upp á sinfónísk verk um hádegið
og í roiðdegisútvarpi, þar á hu
létta skerorotitónlist heima. Menn
eru þá jafnan enn við vimau eða
á hlaupuin og hafa ekkert næði
til þess að hlýða á þung tónverk,
enda er það hrein móðgún við
göfuga tónlist að ætla henni ann-
að rúm en í sérstökum dagskrár-
liðum að kvöldi, vel auglýstum,
svo þeim secn vilja gefist fseri á
að hJ-usta.
Góð rödd.
SÉRSTAKLBGA vi! ég að lokum
minnast þess ágæta manns
Guðmundar Jónssonar söngvara
og tónlistarkynninga hans. Guð-
mundur er með beztu möiraum í
útvarpi og kynningar hans eru í
senn smekklegar og skemmtileg-
ar. Þegar harra spjallaði og lék
ungversku tónlistina nú fyrir
skönMnu var unun á að hlýða og
von til að arraar tónlistarfhitn-
ingur útvarpsins mótist af sömu
smekkvisi og hæfni.
Hunter veiðimaaur
sögur, útilegumannasögur og frá-
sagnir af afreksmönnum.
Þegar bók þessi kom fyrst ót
voru í henni tvær myndir
teiknaðar af Jóni Þorkelssyni
og eru þær enn í þessari út-
gáfu. En það sem gefur þessarl
útgáfu sérstakt gildi eru teikn-
ingar eftir Halldór Péturssoa
af ýmsum afreksmönnum. Er
ekki ólíklegt að teikning sú
sem Halldór hefur gert t. d.
af Magnúsi sálarháska munl
lifa sem myndgerð hans, ea
þáttur Jóns af honum er merkl
legur fyrir það, að þar hefur
hann safnað á einn stað ölluia
sögnum um Magnús, sem ella
birtast á víð og dreif. Er svo
um fleiri þætti þjóðsagna-
safns hans.
Um útgáfu bókarinnar að þessu
sinni hefur séð Freysteinn Gumv-
arsson skólastjóri og ritar hana
m. a. formála um ævi Jóns Þor-
kelssonar og störL
Blaðaviðtöl V. St.
Önnur bók Bókfellsútgúf-
unnar er „Þau gerðu garðina
írægan“, sem er safn nokkurra
blaðaviðtala eftir Valtý
Stefánsson ritstjóra. En Vaítýr
hefur gert blaðaviðtöl næsíum
því að sérsíæðri listgrein og
verið með því einu brautryðj-
andi í íslenzkri blaðamennsku.
í bók þessari eru 34 viðtölu við
þjóðkunna íslendinga og má
nefna t. d. Indriða Einarsson,
Boga Ólafsson, Ásgrím Jónsson.
Gunnar B. Björnsson, Gunnþór-
unni Halldórsdóttur, Ágúst í Birt-
ingaholti, Jón Helgason biskup,
Halldór Kiljan Laxness, sr. Frið-
rik Friðriksson, Kristmann Guð-
mundsson, sr. Bjarna Jónsson,
Sveinbjörn Egilsson, Tómas Guð-
mundsson og í öðrum viðtölum
eru m. a. endurminningar um Jón
Sigurðsson, Grím Thomsen, Þor-
stein Erlingsson, Bólu Hjálmar og
Einar Benediktsson.
Bók þessi kemur út eftir helg-
ina og verður þá væntanlega sagt
nánar frá henni.
Veiðimannalíf
Fyrir síðustu jól sendi Bók-
fellsútgáfan út ferðabókina „Sjö
ár í Tíbet“ eftir Harrer. Varð
þetta ein allra vinsælasta bókin
s. 1. ár. Nú heldur útgáfufyTÍr-
tækið áfram á sömu braut með
vandaðri og skemmtilegri bók um
veiðar í Afríku. Nefnist húa
„Veiðimannalíf" og er eftir Joha
A. Hunter, sem í áratugi hefur
verið ókrýndur konungur veiði-
mannanna í Afríku.
Veiðimannalíf hefur verið
gefin út víða um lönd og hvar-
vetna orðið nieðaí nietsölu-
hóka. Hún segir frá veiðam á
niörgum villidýrnm, Ijónum,
fíltun, nashyrningum o. s. frv,
En hún lýsir einnig á rojóg
innitegan hátt lifnaðarháttum
dýranna og sál þeirra. Mún er
vel myndskreytt.
BARNABÆKUR
í mörg ár hefur Bókfellsútgáf-
an gefið út fyrir hver jól bækur
fyrir unglinga, eina fyrir stúlkur,
sem er nefnd rauða bókin og eiua
fyrir drengi, sem nefnd er bláa
bókin. Og svo gerir hún einnig
að þessu sinni.
Birgir Kjaran sagði vi*
fréttamennina, að þótt ólíklegt
mætti virfast, væru þessar
Framh. á bls. 23