Morgunblaðið - 23.05.1957, Blaðsíða 10

10
MORWlSBLATHn
Fimmtudagur 23. maí 1957
Wftinttlritafrife
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjami Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Ami Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 30.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 1.50 eintakið.
Tveir hópar o
ÞAÐ hefur orðið mikið fjaðra-
fok í herbúðum stjórnarliðsins
út af yfirlýsingu eins þingmanns
Alþýðuflokksins, Áka Jakobs-
sonar, um afleiðingar af stefn-
unni í þjóðmálum. Áki fór ekki
dult með að gengislækkun —
ógrímuklædd — hlyti að verða
afleiðingin af stefnunni í fjár-
málunum. Þingmaðurinn gerði
einnig upp reikningana við stjórn
arstefnuna á víðari grundvelli.
Þetta varð til þess að stjórnar-
liðiðliðið neyddist til að taka
nokkra afstöðu til þess, sem þíng-
maðurinn bar fram, sérstaklega
varðandi gengislækkunina og
kom þá í ljós að formaður Al-
þýðuflokksins, Emil Jónsson,
þorði síður en svo að þvertaka
fyrir, að gengislækkun gæti kom-
ið til greina. Hér komust stjórn-
arflokkarnir í mikla úlfakreppu.
Þeir hafa hátíðlega lýst því yfir,
að gengislækkun væri sízt af
öllu meðal þeirra úrræða, sem
þeir mundu beita. Kommúnistar
hafa sérstaklega stært sig af því
að þeir hafi forðað frá gengis-
fellingu en innan hinna stjórn-
arflokkanna hafi gengisfelling
átt ýmsa talsmenn. Á það er svo
auðvitað ekki minnzt í ræðum
og skrifum þeirra stjórnarmanna
að með stórálögunum um ára-
mótin var framkvæmd stórkost-
leg gengisfelling. Þær „ráð-
stafanir" hétu að vísu ekki þessu
nafni en eðlið og tilgangurinn er
hinn sami og ef um gengisfell-
ingu, undir réttu nafni, hefði
verið að ræða.
Ræða Áka Jakobssonar á Al-
þingi kom mjög við kauninn á
kommúnistum og hafa þeir síð-
an ekki sparað stóryrðin. f for-
ustugrein blaðsins í gær kemur
fram athyglisverð játriing af
hálfu kommúnista. Segir blaðið,
að Alþýðuflokkurinn sé raun-
Enn græðir
LÚÐVfK Jósefsson olíumálaráð-
herra kommúnista upplýsti á Al-
þingi í fyrradag að eigendur
„Hamrafellsins" hefðu. gefið eft-
ir 45 sh. af okurleigunni í síð-
ustu ferð skipsins. Sú „eftirgjöf“
nemur 1 millj. og 600 þús. krón-
um og segir Lúðvík að S. í. S.
hafi gert samkomulag um þetta
„góðfúslega".
Þetta á víst að vera til að friða
almenning, sem fordæmt hafði
hið skefjalausa okur S. f. S. og
samspil kommúnista og Fram-
sóknarbroddanna um þessa fé-
flettingu.
En Lúðvík hélt ekki sögunni
áfram. Hann hefði mátt geta þess,
að nú hefur verið samið við
„Hamrafellið“ um olíuflutninga
fyrir 65 sh. á smál., en það er
10—15 sh. hærra en markaðs-
verð er nú. Þessi samningur gild-
ir allt til áramóta og hirðir S.í S.
þar 3 millj. og 250 þús. krónur
allt umfram það sem markaðs-
verðið er nú. Eftirgjöfin „góðfús-
lega“ kemur því væntanlega til
baka, með góðum vöxtum.
oðeins tveir
verulega klofinn í afstöðu sinni
til ríkisstjórnarinnar. Annars
vegar sé hópur manna sem vilji
samstarf lýðræðissinna og hafi
þessa sérstaklega gætt innan
verkalýðsfélaganna. Nefnir blað-
ið kosningar til einstakra verka-
lýðsfélaga og þá sérstaklega í
Iðju, sem dæmi um þetta. Hins
vegar kemur fram hjá Þjóðvilj-
anum, að þessi vilji til samstarfs
lýðræðissíftna hafi náð minni
hljómgrunni meðal pólitískra
ráðamanna Alþýðuflokksins. Það
merkir að það er hið óbreytta
fólk, sem vill lýðræðis-samstarf
en „kratabroddarnir" ekki. —
Þannig eru kenningar Þjóðvilj-
ans um afstöðu Alþýðuflokksins
til kommúnistastjórnar Her-
manns Jónassonar annars vegar
og samstarfs lýðræðissinna hins
vegar. Þetta er mjög athyglis-
verð játning af hálfu Þjóðviljans
en hvort skyldi nú reynast líf-
vænlegra, vilji hundraða eða
þúsunda af óbreyttum kjósend-
um eða pólitísk „stundarspekula-
sjón“ kratabroddanna?
En játning Þjóðviljans gefur
tilefni til þess að athuga þá
staðreynd, sem hér liggur að
baki og er að verða meira og
meira áþreifanleg eftir því sem
kommúnistastjórn Hermanns lif-
ir lengur. En þessi staðreynd er
sú, að í landinu safnast nú fólk-
ið í tvo hópa — annan sem er
fylgjandi lýðræðislegu samstarfi
og hinn, sem vill fylgilag komm-
únista og þeirra, sem þeim eru
tengdastir. Sá hópur innan verka-
lýðssamtakanna, sem felldi komm
únista í hverju félaginu á fætur-
öðru var lýðræðissinnaðir kjós-
endur, sem afneituðu kommún-
istum. Þannig er viðhorfið um
land allt. Menn skipa sér með
eða móti kommúnistúm og fylg-
ismönnum þeirra, með lýðræðis-
legu samstarfi eða gegn því.
’HomrafeiIið”
Lúðvík gat heldur ekki um að
Rússar buðust til að taka að sér
flutningana fyrir sama verð gegn
greiðslu í ísi. krónum. „Hamra-
fellið“ þarf hins vegar stórfé í
erl. gjaldeyri til síns rekstr-
ar. Hér hefði verið leið til gjald-
eýrissparnaðar en hún var ekki
farin. Á það má líka minna, að
þegar okursamningurinn var
gerður gengu S.Í.S.-menn fram
af sinni venjulegu skinhelgi, og
sögðu að „Hamrafellið“ mundi
græða miklu meira með því að
sigla á frjálsum markaði og væri
það einungis þegnskapur við
landið að sigla hingað. Það er
svo aftur augljóst að Hamrafell-
ið kærir sig nú ekki um að sigla
á frjálsum markaði en kýs held-
ur öryggið og hagnaðinn af samn-
íngunum við Lúðvík Jósefsson.
Hin „góðfúslega" eftirgjöf er
því ekki annað en áframhaldið
af því sama og áður.
Þó landið og fólkið tapi, þarf
S.Í.S og „Hamrafellið" að græða.
ÚR HEIMI
___ ^
Oedijer, hinn “opinberi ævisdguritari Titós“ segir
Rússa hafa sannað, að þjóð-
nýting bindur ekki endi á arðrún
Þegar þeir félagar Búlganin og Krúsjeff voru í London í fyrra,
heimsóttu þeir vaxmyndasafn Madame Tussauds og hlttu þar fyrir
sinn gamla húsbónda, félaga Stalín. Virðast þeir hafa haft nokkra
skemmtun af endurfundunum, enda höfðu þeir nú í fullu tré við
einvaldann. Krúsjeff hló upp í opið geðið á honum og Búlganin
sýndi V-merki Churchills, líklega til að sýna umheiminum, að
nú hefðu þeir félagar sigrazt á anda Stalíns. En upplýsingar
Dedijers, sem er nákunnugur rússneskum málefnum, gefa annað
til kynna.
Hefði Karl Marx verið
uppi nú á tímum, er lítill vafi
á því, að hann hefði skrifað
höfuðrit sitt „Das Kapital“ gegn
því arðráni og þrælkun, sem nú
á sér stað í Sovétríkjunum. Með
þessum orðum lýsti dr. Vladimir
Dedijer, kunnur júgóslavneskur
stjórnmálamaður, árangrinum af
40 ára stjórn kommúnista í Sovét-
ríkjunum.
Dedijer gekk í lið með
Tito árið 1939. Hann var í mið-
stjórn júgóslavneska kommún-
istaflokksins. Þegar helzti hugsuð
ur eða fráeðimaður flokksins,
Milovan Djilas, féll í „ónáð“ í
janúar 1954, vegna þess að hann
lét í Ijós samúð með stefnu
vestrænna jafnaðarmanna, var
Dedijer eini maðurinn, sem tók
upp varnir fyrir hann. Þegar
flokkurinn ákvað að hefja rann-
sókn á skoðunum Dedijers, var
honum bannað að verja sig opin-
berlega. Hann reit bréf til rit-
stjóra hins kunna bandaríska
blaðs The New York Times, og
fyrir það var hann dæmdur í 6
mánaða fangelsi fyrir að „breiða
út áróður óvinarins“. Á árun-
um 1954—56 helgaði Dedijer sig
einkum lestri og lögfræðinámi. í
maí 1956 varð hann doktor í lög-
um.
JL viðtali sem danski
blaðamaðurinn Hans Edvard
Teglers átti við Dedijer fyrir blað
sitt, Berlingske Tidende, ræddi
hann um þróunina í Sovétríkj-
unum: „Hið gamla ríkisskipulag
var eyðilagt árið 1917, fram-
leiðslutækin þjóðnýtt. En hið
nýja ríkisskipulag varð ekki
þjónn þjóðfélagsins, heldur hús-
bóndi þess. Starfsemi ríkisskipu-
lags, sem er í höndum svo íárra
manna, hlýtur fyrst og fremst að
velta á þeim kúgunartækjum,
sem fyrir hendi eru“.
Vladimir Dedijer sagði
ennfremur: „Til að halda slíku
skipulagi við lýði verða þeir, sem
hafa það með höndum, að fá
mjög há laun sem hvatningu. Á
þann hátt fá þeir virðingarsess
í þjóðfélaginu og verða arðræn-
ingjar þess. Hinir beinu fram-
leiðendur, t. d. verkamennirnir,
eiga engan þátt í þessari þróun.
Þeir hafa ekkert að segja. Mun-
urinn á hæstu og lægstu laun-
um í Sovétríkjunum er meiri en
í mörgum auðvaldsríkjum. Þeir
sem hafa kúgunartækin með
höndum fá sérstaklega há laun.
Þannig hefur því höfuðtakmarki
sósíalismans að örva framlag
einstaklingsins til framleiðslunn-
ar ekki verið náð. Lífið í Sovét-
ríkjunum sýnir það Ijóslega, að
þjóðnýting bindur ekki endi á
arðrán. Hinn raunverulegi sósíal-
ismi hefst aðeins eftir þjóðnýt-
ingu.
Dedijer vék síðan að
þróuninni í vestrænum lýðræðis-
ríkjum og sagði m. a.: „Miðstétt-
irnar hafa vaxið. Verkalýðurinn
í velferðarríkjunum hefur bætt
kjör sín að miklum mun á allan
hátt. í þessum ríkjum er munur-
inn á ríkum og fátækum ekki
mikill. Ríkið er þar ekki lengur
tæki einnar stéttar til að kúga
aðra“.
E igi að síður hélt
Dedijer því fram, að sósíalismi
væri nauðsynlegur til frelsis og
lýðræðis á sama hátt og frelsi
og lýðræði væru nauðsynleg frum
og lýðræi væru nauðsynleg frum-
skilyrði sósíalismans. Hann sagði
það þannig: „Sósíalismi er það
þjóðfélagsskipulag þar sem einij
maður er ekki arðrændur af öðr-
um, þar sem einstaklingurinn
losnar úr hlekkjum ríkisins, þar
sem hver maður nýtur fullkomins
frelsis efnahagslega, félagslega
og stjórnmálalega“.
I sambandi við atburð-
ina í Ungverjalandi lagði Dedijer
áherzlu á það, að Sovétríkin
hefðu beitt valdi til að koma í
veg fyrir, að Ungverjar veldu
sína eigin leið til sósíalisma, en
þeim hefði ekki tekizt að brjóta
á bak aftur anda mótspyrnunnar.
Hann kvað Júgóslava nú eiga í
nýjum erfiðleikum við Rússa,
sem væru að reyna að þvinga
þá inn í hinar svonefndu „sósíal-
ista-búðir“.
„f þessum nýja árekstri nota
Rússar nákvæmlega sömu að-
ferðir og notaðar voru á tíma
Stalins", sagði Dedijer. „Við
finnum, að Molotov stendur á
bak við þetta, og hann hefur ekki
fundið upp neitt nýtt. Nú er
Júgóslavía beitt efnahagsþving-
unum. T. d. hafa Rússar „frest-
að“ byggingu stórrar alúmíníum-
verksmiðju í Montenegro, sem
þeir höfðu lofað. Á sama tíma eiu
Rússar að reyna að etja saman
ýmsum hópum áhrifamanna inn-
an júgóslavneska kommúnista-
flokksins".
Dr. Vladimir Dedijer
lét í ljós trú sína á „öfl sögunn-
ar“ með þessum orðum: „Allar
leiðir liggja til sósíalismans. Það
er ekki hægt að snúa hjóli sög-
unnar aftur. Þróun er ákjósan-
leg, en bylting kann i sumum til-
fellu mað reynast nauðsynleg.
Það var þetta sem gerðist í Júgó-
slavíu í styrjöldinni. Hins vegar
skiptir það öllu máli, að bylting-
in er aðeins leið, en aldrei mark-
mið út af fyrir sig. Hver sú bylt-
ing, sem brýtur þetta grundvall-
arlögmál, grefur sér gröfina. Til-
raunin í Sovétríkjunum hefur
kennt okkur öllum einn stór-
mikilvægan hlut: Hvernig fram-
kvæmdin á ekki að vera“.
egar Dedijer var
spurður, hvernig bæri að túlka
síðustu tilraun Krúsjeffs til að
gera rússneska ríkisbáknið starf-
hæfara, svaraði hann: „Þessi við-
leitni mun ekki færa Sovétríkj-
unum aukinn sósíalisma. Ekkert
bendir til þess, að þeir (leiðtog-
arnir) muni segja skilið við kenni
setningar flokksins og kverktak
hans á öllum sviðum mannlífs-
ins. Að því er ég fæ bezt séð,
er þessi dreifing aðeins tilslökun
við valdamenn í iðnaði á hverj-
um stað, því hún leiðir til þess
að í stað eins skrifstofubákns,
sem hefur öll völd, kemúr mikill
fjöldi af yfirlénsherrum, sem fá
meiri völd en þeir höfðu, þó þau
verði ekki miklu meiri. Þessi
„dreifing" hefur ekki í för með
sér aukin lýðræðisleg réttindi
fyrir hinn beina framleiðanda.
Hún stefnir í áttina að einhverju,
sem líkist „hlutafélags-ríki“, en
ekki sósíalista-ríki.
Hann hafnaði ekki
þeim möguleika, að Sovétskipu-
lagið kynni að breytast í ótt
sósíalismans, en ekkert í stefnu
Rússa inn á við eða út á við gæfi
slíkt til kynna. En hann bætti
við: „Hver einasti rússneskur
hermaður í Búdapest, sem neitaði
að skjóta á ungverska verka-
menn, er sönnun þeirrar stað-
reyndar, að grundvallaratriði
evrópskrar menningar hafa ekki
enn verið upprætt í Rússlandi —
og það þrátt fyrir þá staðreynd,
að þar hefur ekki aðeins ríkt
„tveggja mínútna hatrið“, sem
Orwell skrifaði um, heldur „25
ár af hatri og ógnum“ Stalin-
tírnans".