Morgunblaðið - 21.07.1957, Qupperneq 6

t
MORGUNBLAÐ1Ð
Sunntidagur 21. júlí 1957
/ fáum orðum sagt:
Pu sero suour aö Ijorn,
en ég sé suður fyrir Tjörn,
scgir sérfræðingur Þórbergs í prakt-
ískri lífsfílósófíu
TB) STRÁKARNIR kölluðum
bann Júlla skóara. I>að var fyrir
16 árurn. Þá hafði hann verk-
stæði í Aðalstrætinu, gegnt Bæj-
arfógetagarðinum, sem þá var af-
girtur hárri girðingu og engum
ætlaður nema hinum dauðu sem
lágu þar gleymdir og grafnir. Við
klifruðum aldrei yfir þessa dular-
fullu girðingu, höfðum engan
áhuga á því að hitta draugana
fyrir innan, vildum heldur ganga
á fund Júlíusar skóara en rekast
kannski á snaslið í garðinum.
Júlíus var talsmaður lífsins.
Vinnustofa hans var eins og
sevintýraheimur, fullur af ráð-
gátum sem hann einn kunni skil
á. Og svo talaði hann svo
skemmtilega við stúlkurnar sem
komu með ónýta hæla, reigðu
sig afgæðingslega og sögðu með
naátulegu brosi: „Þú verður að
hjálpa mér, Júlíus“. Þá brosti
hann undirfurðulega, kinkaði
kolli og sagði eins og sá sem hef-
ur vald yfir tungli og stjörnum:
„Við skulum sjá til, elskan.
Komdu á morgun". Þá kvaddi
hún blíðari á manninn, en Júlíus
deplaði öðru auganu og sagði
kankvíslega: „Þetta er leiðin,
drengir, þetta er leiðin. Þið skilj-
ið mig?“
Á þessum árum var verkstæði
Júlíusar Jónssonar eins konar
samkomustaður fyrir alla helztu
spekinga bæjarins. Þangað kom
Vilhjálmur frá Skáholti með
heimspeki Hafnarstrætis í aug-
unum, þangað kom séra Halldór
Bjarnason frá Presthólum með
allar áhyggjur heimsins í fram-
úrlegu andliti og síðustu dag-
skipun Hitlers í útréttri hendi og
þangað kom Þórbergur Þórðar-
son með stafinn á lofti og rauðar
skellur í andliti til merkis um
ódrepandi áhuga á því, að sá dag-
ur rynni upp „þegar herir Stalíns
hafa drekkt peningahórunni
miklu í blóðbaði henpar eigin
glæpa“. Á þessum árum var
Júlíus skóari miðdepill alheims-
ins, enda vissum við lítið um
Kópernikus og ennþá minna um
Stjörnu-Odda. En þó að hann
væri hátt skrifaður hjá okkur
fyrir sakir mælsku og fílósófiskr-
ar andagiftar, þá höfðum við ekki
enn gert okkur fullkomna grein
fyrir því, hver merkismaður var
hér á ferð, já hvílíkur áhrifa-
maður það var sem barði nagla
í skó án afláts. Hann var hvorki
meira né minna en einn helzti
hestamaður bæjarins og ekki nóg
með það, heldur var hann líka
sérfræðingur Þórbergs í prakt-
ískri lífsfílósófíu, eins og hún
birtist í Eddu. Þarna fór þá í
senn andlegur og veraldlegur
riddari, unz leiðir skildi. Annað
hvort vorum það við sem eltumst
og vildum heldur hlaupa á eftir
stelpum en sitja yfir Júlíusi skó-
ara, eða það var hann sem yngd-
ist og vildi heldur njóta lífsins
á annan hátt en prédika yfir okk-
ur. En hvað sem það er, þá skil-
ur leiðir, án þess að við gerum
okkur það ljóst, og einn góðan
veðurdag er æskuvinur okkar,
Júlíus skóari, horfinn. Áhrif hans
eru orðin lítil sem engin og Þór-
bergi fer aftur með hverju ári
sem líður....
★
En jörðin hafði ekki gleypt
Júlíus skósmið. Og nú fyrir
skemmstu bar fundum okkar aft-
ur saman. Við vorum báðir
fimmtán árum eldri, en ekki var
það að sjá á Júlíusi, þar sem hann
sat í vinnustofu sinni og sólaði
skó með sama áhuga og áður, en
gaf mér nokkrar fílósífískar stað-
reyndir þess í milli. Ég bað hann
um stuttan „klerádíens" í tilefni
af 65 ára afmæli hans í þessum
mánuði og sá þá brátt, að þessi
síungi eldhugi var ekki enn út-
kulnaður, síður en svo. Hann
sat á vinnustóli sínum allan tím-
ann sem við röbbuðum saman,
þ.e.a.s. allan tímann sem hann
jós yfir mig heimspekinni, með
gleraugun ýmist uppi á enni eða
á nefinu — uppi á enni þegar
mikla hluti bar á góma — og
eins og vera bar, voru þau frá-
brugðin öðrum gleraugum að því
leyti, að þau voru fest með brún-
um skóreimum sem voru bundn-
ar saman aftur á hnakka.
— Ég hélt þú værir dauður.
— Nei, elskan mín. Ég er að
byrja að lifa.
Og rak nagla i leðrið til
áherzlu.
— Heyrðu Júlli, getum við
rabbað saman hér, er ekki alltaf
fullt af ungum stúlkum hjá þér,
eins og í gamla daga?
— Jú, en það er bara betra,
svaraði Júlíus og ýtti gleraugun-
um upp á enni, bætti síðan við:
— Þær halda manni við efnið, þú
skilur. Sjáðu bara muninn á fola
og geltum hesti, ja það er nú eitt-
hvað annað....
— Svo þú ert enn við sama
heygarðshornið. Hestar og kven-
fólk....
— Ja, hestar aðallega. Þú
manst, hvað Einar Benediktsson
segir um þá. Þegar maður er
kominn á bak klárnum sínum og
er í góðum félagsskap, þá gleym-
ist allt veraldarvafstrið og erfið-
leikarnir hverfa eins og dögg
fyrir sólu. Og nýr heimur blasir
við. Ég tala nú ekki um, ef mað-
ur fær sér lögg og verður mátu-
legur, þú skilur, glaður og reifur,
eins og vera ber á hestbaki. Það
er nauðsynlegt fyrir okkur gömlu
mennina að smyrja okkur dálítið,
við erum farnir að missa kjark-
inn og linast upp. Þá er gott að
hýrga sig svolítið. Þetta er eins
og með gömlu vélarnar, það þarf
að smyrja þær, svo að þær gangi.
Ekki satt? Þegar ég er kominn
á hestbak, finnst mér ég vera orð-
inn strákur aftur. Ungur í annað
sinn, fullur af fjöri og gáska. En
ég er á móti öllu filliríi. Ég vil
hafa þetta í hófi, bara í 'nófi. Lífs-
reynslan hefur kennt mér, að það
borgar sig ekki að eltast. við
andartaksánægju sem veldur
meiri sársauka og óánægju en
ánægjan var. Slík ánægja er allt-
af of dýru verði keypt. Eins og
ég sagði áðan, eigum við gömlu
mennirnir að smyrja okkur mátu
lega, en ungu mennirnir þurfa
ekkert brennivín. Heilbrigður
æskumaður hefur nóga orku sjálf-
ur. Brennivínsþamb unglinga er
ekkert nema ónáttúra....
— Þú varst að tala um að verða
ungur í annað sinn. Er það eftir-
sóknarvert?
— Já, auðvitað. Æskan er dá-
semd lífsins. Hún lítur björtum
augum á lífið, og yfirleitt bjart-
ari augum en ástæða er til. Eins
er um okkur, gömlu mennina,
þegar við erum komnir á hestbak.
Bjartsýnin lengir lífið. Það er
kannski þess vegna sem hesta-
menn eru langlífari en aðrir.
Og hlær.
Heldur svo áfram:
— Á ég að gefa þér lykilinn að
minni lífsspeki? Við eigum ekki
að vera kvíðin, heldur bjartsýn.
Ef við lifum svo vel í dag, að við
getum verið ánægð í kvöld, þá
er engin ástæða til að kvíða fyrir
morgundeginum. Menn eiga ekki
að kvíða því sem þeir vita, að
þeir eiga fyrir höndum. Skiptir
engu máli, þótt þeir haldi, að það
verði erfitt. Reynsla mín er sú, að
manni getur liðið ver af að hugsa
um erfiðleikana en að ganga í
gegnum þá. Það er því nauðsyn-
legt að reyna að losna við kvíð-
ann, hann eyðir orku sem við
þurfum á að halda síðar, þegar
erfiðleikarnir berja á dyr. Þetta
á ekkert skylt við fyrirhyggju-
leysi, siður en svo.
— Þú varst að tala um hesta
áðan, en hvað um kvenfólkið?
— Blessað kvenfólkið, það er
algjört aukaatriði. Sönn hesta-
mennska er fólgin í því, að það
sé gott samband milli hests og
manns, en ekki manns og konu.
Þar með var það mál útkljáð,
enda ekki hægt að fara lengra út
í þá sálma, því að í þessum svif-
um kom inn roskinn maður með
hnýttar hendur og barðastóran
hatt. Hann var þunnur á vang-
ann, en skarpleitur, og svipurinn
bar vott um einbeitni. Hann bað
Júlíus að setja nýja gúmmíhæla
á skóna sína á meðan hann beið;
og varð það úr. Júlíus sneri nú
máli sínu að komumanni og ég
dró mig í hlé.
— Hvaðan ert þú maður minn?
— Ja, ég er nýfluttur á Hrafn-
istu.
— Á Hrafnistu já. Mér líkar
illa það nafn. Það er ekki ís-
lenzkt, eins og þú veizt, það er
norskt.
— Ja, þeir hafa látið sér það
lynda sem skýrðu heimilið. Sama
er mér.
— Ja, það er kannski ekki Ijótt,
getur ugglaust gengið. En það er
norskt. Annars er hún heldur
undarleg tilveran með öllum sfn-
um breytingum. Áður reistu þeir
barnaheimili, en nú reisa þeir
aðallega elliheimili. Bú var líka
tíðin, að börnin ólust upp hjá for-
eldrum sínum og gamalmennin
dóu heima hjá sér. En þetta breyt
ist, þetta breytist.
Og áður en við vissum af, hafðl
Júlíus sett nýja hæla á skó manna
ins.
— Það er svo sem sama, hvað
þeir gera við peningana, ef eitt-
hvað sést eftir þá, tautaði hann
framan í varnarlausan viðskipta-
vin sinn sem flýtti sér að spyrja:
— Hvað á ég að borga?
— Ætli það séu ekki tuttugu,
það er gamla verðið, ég er orðinn
svo gamall, annars er mér alveg
sama, þótt þú borgir mér tvö
þúsund krónur....
Gamli sjómaðurinn borgaði og
kvaddi, tuldrandi í barm sér:
Kátur karl þetta, kátur karl....
wTmWfyffllwAISPPl . sbrifar Xír )
aáÉ - daglega lífinu ,
ÆRI Velvakandi
Þann 18. júlí birtir þú bréf
frá konu í Vestmannaeyjum.
Þar er tekið fram, að um svik-
semi Moteforlaget Ella, í Oslo,
hafa ekki fengizt viðunandi úr-
slit frá minni hálfu.
Ég vil í því sambandi benda
á blaðaviðtal við mig í marz s.l.
og þar að auki á bréf í Morgun-
blaðinu þ. 7. júlí s.l. þar sem ég
svara Sigríði Arnlaugsdóttur, þar
stendur m.a.
„Þér hljótið að vita að ég var
aðeins starfsmaður hjá því fyrir
tæki og þér hljótið að vita út frá
samböndum sem þér hafið við
ýmsar stofnanir að afgreiðsiu
vörunnar er þannig háttað að ég
gat hvorki gert til eða frá um
það. Þér hljótið líka að vita að ég
kærði Moteforlaget Ella fyrir
hönd hinna sviknu viðskiptavina,
að yður meðtalinni, í marz s.l.
hjá sakadómara. 'Sakadómari fékk
málið til meðferðar þann 18.
marz s.l. kæran hljóðaði upp á
fjársvik". Þvi skal bætt við að
ég hefi tvisvar beðið norska dóms
málaráðuneytið um upplýsingar
varðandi málið en ekkert svar
fengið. Um leið og svar kemur
verður það birt í dagblöðunum.
Varðandi Tízkuútgáfuna Char-
lott bendi ég á ofangreint bréf
í Mbl. 7. júlí sl. þar koma
fram allar upplýsingar um það
fyrirtæki og samband mitt Við
það. — Arne.
Mikil hátíð
Ú fer brátt mikil helgi í hönd,
verzlunarmannahelgin. Þann-
ig hittist á, að Þjóðhátíðin í Vest
mannaeyjum verður haldin um
þessa helgi, en það er jafnan
mikil hátíð og þangað koma marg
ir menn héðan úr Reykjavík.
Flugfélagið gefur þær upplýsing-
ar, að nú séu menn farnir að
panta sér far út á land um verzl-
unarmannahelgina, ýmist til Vest
mannaeyja á Þjóðhátíð, austur
til Egilsstaða þar sem Sjálfstæð-
ismenn hafa á hverju ári haldið
geysifjölmenna hátíð um þessa
helgi, eða þá eitthvað annað út
í buskann í sumarleyfi dagana
þrjá.
Menn tala um það hér í Reykja-
vík að önnur eins veðurblíða hafi
ekki gengið yfir borgina síðan
1939, og flestir, sem vettlingi geta
valdið, reyna að koma sér og sín-
um á gras þessar góðviðrisvíkur
minnugir liðinna rigningarsumra.
Staðsetning barna-
heimila
LYS varð nýlega á barnaheim-
ili hér nokkuð frá Reykjavík.
Það var mjög sviplegt, og óvænt
þar sem foreldrar gátu ekki að
gert, en höfðu komið barni sínu
í gæzlu hjá öðrum aðilum. En það
vekur til umhugsunar um það,
hvort ekki sé varasamt að reka
stofnanir eins og barnaheimili í
nánd við stórfljót, þar sem unnt
er fyrir óvita að fara sér að voða.
Það hlýtur að vera hægt að velja
barnaheimilum í sveit staði, þar
sem engar slíkar hættur af nátt
úrunnar völdum eru fyrir hendi,
fljót, klettabjörg, hamragil eða
aðrir þeir staðir, þar sem börn
geta farið sér að voða. Það er
næstum því sama hve góð og sam-
vizkusamleg gæzla er á börnum
höfð, að aldrei er unnt að gæta
þeirra svo að þau komist ekkl
einhverju sinni úr augsýn barn-
fóstranna. Og þá er voðinn vís,
ef hætturnar leynast á næsta
leyti.
Fjölbreytt sýning
IGÆR var opnuð sýning á mynd
list margra gamalla nemenda
Handíðaskólans í virðingar- og
heiðursskyni við skólastjórann
Lúðvík Guðmundsson, en hann á
sextugsafmæli um þéssar mundir.
Þetta er góð hugmynd að heiðra
skólastjóra sinn á þennan hátt, og
þegar maður les nöfn þeirra, sem
sýna þá er það ljóst að fjölmarg-
ir hinna kunnustu yngri málara
hafa setið á bekk hjá Lúðvílc í
Handíðaskólanum. Á sýningunni
gefst gott tækifæri til þess að fá
yfirlit yfir verk yngri málaranna
okkar.