Morgunblaðið - 10.09.1957, Blaðsíða 8

MoncrnsBi4 Ðie>
Þrlðjudagur 10. sept. 195T

Otg.: H.l. Arvakur. Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðamtstjórar: Vaityr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsscn.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Öla, simi 33045
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðaistræti 6.
Auglýsingar og aigreiðsia: Aðaistræti 6. Sími 22480
Askriftargjaia kr 30.00 á mánuði ínnaniands.
í lausasölu kr. 1.50 eintakið.
SOKN SJALFSTÆÐISMANNA
HELDUR ÁFRAM
UTAN UR HEIMI
Rússar höfðu öll völd í Ungverjalandi
r
Ur Ungverjalandsskýrslu S.Þ
SjAlfstæðisflokkur-
INN hefur á þessu sumri
efnt til fjölda funda og
áéraðsmóta um land allt. Þess -
ar samkomur hafa verið frábær-
lega vel sóttar og víðast hvar
betur en nokkru sinni fyrr. Tugir
þúsunda íslendinga hafa komið
þangað og hlýtt á málflutning
þingmanna og forystumanna
flokksins í hinum ýmsu héruð-
um.
Enda þótt flestar þessar sam-
komur hafi verið sóttar af fleir-
um en Sjálfstæðisfólki, hefur þó
málflutningi forystumanna
flokksins almennt verið mjög vel
tekið. Það hefur þannig komið
í Ijós að stefna flokksins á ríkan
hljómgrunn en oftast áður í hug-
um íslendinga. Þjóðinni er það
ljóst að stefna vinstri stjórnar-
innar hefur leitt yfir hana mikla
erfiðleika.
Fylgisaukning Sjálf"
stæðismanna í síðustu
kosningum
Sjálfstæðisflokkurinn fór ekki
úr ríkisstjórn við síðustu kosn-
ingar vegna þess að hann biði
þá ósigur. Þvert á móti jók hann
fylgi sitt meðal þjóðarinnar enn-
þá meira en hann hefur nokkru
sinni áður gert.
Hann bætti við sig á 7. þús-
und atkvæða og hækkaði
hlutfallstölu sína um rúmlega
5%. Flokkar Hræðslubanda-
lagsins töpuðu hins vegar um
það bil 4% af atkvæðum sín-
um, miðað við kosningarnar
1953.
Sú staðreynd að þessir flokkar
skyldu engu að síður bæta við
sig þingsætum á sama tíma sem
Sjálfstæðisflokkurinn tapaði 2
þingsætum, sýnir hversu gersam-
lega úrelt kjördæmaskipun okk-
ar er.
Sú sókn, sem Sjálfstæðis-
menn hófu í síðustu kosning-
um, og birtist í hinni stór-
felldu atkvæðaaukningu
þeirra, heldur nú áfram. Óvin
sældir vinstri stjórnarinnar
aukast með degi hverjum. —
Þjóðinni verður sífellt ljósara
að hún er ófær um að stjórna
landinu.
Af leiðin "ar ^skattr áns
og hafta
Sú frásögn Morgunblaðsins að
gjaldeyrisstaða þjóðarinnar sé nú
um 300 millj. kr. verri heldur en
hún var á sama tíma í fyrra, hef-
ur ekki verið hrakin. Blað við-
skiptamálaráðherrans viðurkenn-
ir sl. sunnudag að þetta spretti
ekki fyrst og fremst af aflabresti
við sjávarsíðuna. Blaðið segir að
„allar horfur séu á þvi að á þessu
ári verði gjaldeyrisframleiðsla at
vinnuveganna svipuð og hún hef-
ur orðið mest áður.“
Hvernig stendur þá á því að
gjaldeyrisafkoman er svo miklu
verri en á sl. ári, ef gjaldeyris-
tekjurnar eru nokkurn veginn
þær sömu nú og þá?
Á því eru til ýmsar skýringar,
m. a. þær að skattaránið og hafta
stefnan er þegar tekin að verka
lamandi á framleiðslu og athafna
líf í landinu. Ennfremur munu
vera nokkru minni gjaldeyris-
tekjur af varnarliðsframkvæmd-
um í ár en á sl. ári. Ríkisstjórn-
in hefur að vísu látið í>orga sér
ríflega í dollaralánum fyrir að
svíkja loforð sitt um brottrekst-
ur varnarliðsins. Mun flestum ís-
lendingum, að fráteknum stjórn-
arherrunum, þykja hin mesta
niðulæging og svívirða að slíkri
framkomu af hálfu íslenzkra
ráðamanna í öryggismálum þjóð-
ar sinnar.
Vandséð er nú hvernig ríkis-
stjórnin ætlar sér að fleyta þjóð-
inni yfir þá efnahagserfiðleika,
sem við blasa, að óbreyttri stefnu
hennar. Vaxandi höft og enn
auknir skattar, sem virðist vera
eina úrræði ríkisstjórnarinnar,
hljóta að halda áfram að lama
framleiðsluna. Af því leiðir
minnkandi gjaldeyristekjur. Enn
sem komið er virðist ríkisstjórn-
in helzt hafa í huga þá bráða-
birgðalausn á þessum vandræð-
um að taka stöðugt ný lán í er-
lendum gjaldeyri til kaupa á
brýnustu nauðsynjum.
En slík stefna leiðir fyrr en
síðar til hreins þjóðargjald-
þrots. Blað forsætisráðherr-
ans hefur þegar lýst því yfir
að greiðsluhalli sé óumflýjan-
legur hjá ríkissjóði og útflutn-
ingssjóði, eins og nú horfir. En
það hefur ekki bent á neina
nýja leið út úr ógögnunum,
aðeins talað um að „róttækar
ráðstafanir" séu óumflýjan-
legar, ef ekki eigi að koma til
nýrrar stöðvunar framleiðslu-
tækjanna.
Eina leiðin
Öllum hugsandi mönnum á ís-
landi er nú að verða það ljóst
að eina leiðin til þess að koma í
veg fyrir efnahagslegt hrun í
landinu á næstunm er að núver-
andi ríkisstjórn viðurkenni upp-
gjöf sína og gefi þjóðinni kost
á að velja sér nýja forystu. All-
ar stéttir vantreysta vinstri
stjórninni. Allir telja auðsýnt að
hafta- og skriífinnskustefna
henna hljóti að leiða af sér minnk
andi framleiðslu og þverrandi
framkvæmdamöguleika. — Slík
stjórn getur ekki sameinað þjóð--
ina um nauðsynlega viðreisn.
Hana brestur líka alla möguleika
til þess að koma sér saman um
nokkrar raunhæfar ráðstafanir í
hinum þýðingarmestu málum
Hún hefur þegar leitt yfir þjóð-
ina mikla vansæmd og álits-
hnekki út á við, með samvinnu
Framsóknarflokksins og Alþýðu-
flokksins við kommúnista um
öryggismálin. Inn á við hefur
hún grafið undan heilbrigðum
efnahagsgrundvelli þjóðfélagsins.
Samheldni
Sjálfstæðismanna
Sjálfstæðisflokkurinn stend-
ur í dag samhuga og sterkur.
— Hin raunhæfa og á-
byrga uppbyggingarstefna
hans nýtur vaxandi traust
fólksins í öllum lands-
hlutum. Eftir hina algeru upp-
gjöf vinstri stjórnarinnar verð
ur hin þjóðholla barátta hans
á undanförnum árum ennþá
auðsærri en áður.
í DAG hefjast umræður Alls-
herjarþingsins um Ungverja-
landsskýrslu Sameinuðu þjóð-
anna. í tilefni af því Þykir rétt að
birta hér kafla úr skýrslunni,
sem varpa nokkru ljósi yfir eðli
og víðtæki hinnar rússnesku í-
hlutunar:
„Bardagarnir, sem áttu sér
stað í Ungverjalandi, áttu ekki
skylt við borgarastyrjöld, þar
sem einn hluti íbúanna tekur
upp vopn gegn öðrum hluta
þeirra. Hernaðaraðgerðirnar
voru í meginatriðum þessar: vel
vopnaður útlendur her barði nið
ur með ofurefli liðs þjóðlega
hreyfingu og rak frá völdum
stjórn, sem studdi markmið hreyf
ingarinnar.
Stjórnin, sem Rússar höfðu
sett á laggirnar, var nafnið eitt
og gat engan veginn komið í stað
raunhæfrar stjórnar. Afleiðingin
varð sú, að rússneski herinn varð
að taka að sér ýmiss konar stjórn
arstörf, sem vörðuðu borgaralegt
líf, auk þess sem hann varð að ná
hernaðarmarkmiðum sínum með
vopnavaldi.
Mikilvægustu sannanir þess,
að hm eiginlega stjórn landsins
var í höndum Rússa, koma fram
í viðskiptum russneskra herfor-
ingja og verkaiýðsraðanna.-Hvað
eftir annað vorn :e:ðtogar verka
lýðsráðanna kallaðir til her-
stöðva Rússa til að svara til saka
fyrir það, að verkamenn höfðu
ekki komið til vinnu sinnar aft-
ur.
Hershöfðinginn ógnar
8. nóvember átti yfirhershöfð-
ingi rússnesku herjanna fund við
leiðtoga verkalýðsráðanna í 11.
umdæmi Búdapest. og mörg vitn
anna sögðu frá því við yfir-
heyrslu (Ungverjalandsnefndar
S. Þ.), að mikil geðshræring
hefði verið á fundinum. Fulltrú-
ar verkamanna lýstu því yfir, að
þeir hefðu ákveðnar kröfur fram
að færa, áður en vinna yrði haf-
in á ný. Þessar kröfur, sem voru
í rauninni hinar sömu og komið
höfðu fram í 16-liða yfirlýsing-
unni 23. október, voru lesnar upp
á fundinum.
Eitt vitnanna sagði, að svar
hershöfðingjans hefði verið gefið
í hörkulegum tóni:
Úr því að verkamenn hefðu
ekki viljað hlusta og hefðu ekki
horfið til vinnu sinnar í verk-
smiðjunum, yrðu meðlimir verka
lyðsráðanna og aðrir fasistískir
uppreisnarmenn að taka afleið-
ingunum; verkamenn, sem ekki
kæmu til vinnu, yrðu reknir úr
verksmiðjunum, og sendir til
staðar, „þar sem þeir fá feiki-.
nógan tíma til að nugsa um það,
hvort þeir eigi að snúa til vinnu
sinnar aftur“. Nagy og Maleter
hershöfðingi fengju ekki sæti í
stjórmnnj aftur, þar sem þeir
væru erindrekar heimsvalda-
sinna. Þeir gætu farið hvert sem
þeir vildu, en ekki inn í stjórn-
ina. Leynilegar kosningar yrðu
ekki haldnar, og Ungverjar
skyldu aldrei fá tækifæri til að
koma byltingarseggjum í stjórn
landsins aftur. Það mundi allt
fara fram með öðrum hætti,
nefnilega eins og í Sovétríkjun-
um.
Rússneski yfirhershöfðinginn
lýsti þvi svo yfir, að hann vænti
þess, að verkalýðsráðin beittu á-
hrifum sínum til að vinna yrði
hafin aftur innan tveggja eða
þriggja daga. Ella yrðu meðlim-
ir verkalýðsráðanna og byltingar
ráðanna settir í vinnu.
Á skrifstofu Nagys
i Mörgum árekstrum verksmiðju
fólks og rússneskra herja var
lýst fyrir nefndinni. Eftir að
verkalýðsráð allrar Búdapest-
borgar var leyst upp 9. desember,
virðast rússnesku yfirvöldin enn
um nokkurt skeið lagt hart að
Imre Horvath, utanríkisráð-
herra leppstjónarinnar, sem
Kadar sendi til New York tii
•að verja árás Rússa á Ung-
verja í fyrra.
einstökum verkalýðsráðum. í
Csepel og víðar komu rússnesku
yíirvöldin jafnvel fram með bein
ar hótanir og heimtuðu nöfn og
heímilisföng allra ráðsmeðlima.
Þegar rússneskar hersveitir
komu að þinghúsinu að morgni
dags 4. nóvember, setti yfirhers-
hófðingi Rússa og herráð hans
upp bækistöð í skrifstofunum,
sem Nagy hafði yfirgefið fyrr um
rnorguninn.
Mörg vitnanna, sem heimsóttu
Kadar við ýmis tækifæri eftir 11.
nóvember, skýrðu frá því, að
þinghúsið hefði líkzt rússnesku
virki jafnt ytra sem innra. Rússn
eskir skriðdrekar vörðu hlið
byggingarinnar. Við höfuðinn-
ganginn urðu allir, sem inn vildu
komast, að sýna skilríki, sem
voru rannsökuð af hermönnum
og NKVD-mönnum, en í göngum
og sölum byggingarinnar voru
hópar rússneskra herforingja.
Vitnin sögðu frá því, að á fund
unum, sem þau áttu við Kadar,
hafi venjulega verið einn eða
tveir menn viðstaddir; þeir áttu
sýnilega að fylgjast með öllu er
fram fór, því þeir sögðu aldrei
orð.
Þá skýrðu vitnin nefndinni
einnig frá því, að í kringum 17.
nóvember, þegar verkalýðsráð
allrar Búdapest-borgar lagði að
Kadar að fá rússnesku herina
kallaða heim (sem skilyrði þess
að vinna yrði hafin á ný), þá hafi
Grebennik hershöfðingi (yfir-
| maður Rússa í Ungverjalandi)
skýrt fyrir þeim ástandið á eftir-
farandi hátt:
— Þið verðið að gera ykkur
ljóst, að það er ekki Kadar-
stjórnin sem fer með völdin hér,
heldur rússneska herstjórnin, og
hún ræður yíh’ tækjum til að
þvinga verkamennina til að hefja
vinnu á ný.
Þegar sendinefnd heimsótti
Kadar til að biðja hann að sker-
ast í leikim við rússnesku her-
stjórnina og fá hana til að stöðva
nauðijngarflutringa verkamanna
þá sagði Kadar einslega við með
iimi nefnuarinnar:
— Getið þið ekki séð, að þáð
e: u vélbyssm við bakið á mér?
Augljóst merki um vanmátr
leppstjórnarinnar gagnvart rússn
esku herstjórninni var brottflutn
ingur Nagys. Þegar Nagy for-
sætisráðherra fór úr þinghúsinu
að morgni 4. nóv., sagði hann við
aðra stjórnarmeðlimi, að hann
rnundi fara til rússneska sendi-
ráðsms til að bera fram persónu
leg mótmæli gegn hernaðarárás
Rússa. í stað þess leitaði hann
hælis í júgóslavneska sendiráð-
inu ásamt tengdasyni sínum, dr.
Ferenc Janosi, og fór hinn með-
limur kommúnistaflokksins í
stjórn hans, Gexa Losonczy, með
þeim.
Innan tveggja tíma höfðu
Freenc Donat, Gabor Tancos,
Sandor Haraszti, Gyorgy Faze-
kas, Janos Szilagyi, Szilard Ujhe
lyi, Miklos Vasarhelyi, frú Julia
Rajk og aðrar konur og 17 börn
leitað hælis í júgóslavneska sendi
ráðinu.
Loforð Kadars
Milli 11. og 22. nóvember fóru
fram samningaumleitanir, þar
sem júgóslavneska stjórnin og
Kadar reyndu að leysa vandamál
ið, er skapazt hafði, þegar Nagy
cg félagar hans leituðu hæiis í
sendiráðinu. í bréfi júgóslav-
nesku stjórnarinnar til Kadars
18. nóvember var lögð sérstök á-
herzla á það, að júgóslavneska
sendiráðið gæti því aðeins fallizt
á það, að flóttamennirnir yfir-
gæfu hæli sitt, að fram kæmi
skrifleg trygging frá Kadar sem
forsætisráðherra ungverska al-
þýðulýðveldisins þess efnis að
Nagy og félagar hans fengju full
grið og frelsi til að fara heim
til sín.
Kadar lýsti því yfir í svari
sínu 21. nóvember, að ungverska
stjórnin „staðfestir hérmeð skrif-
lega þá munnlegu yfirlýsingu
sína, að hún ætlar ekki að refsa
Imre Nagy og föruneyti hans fyr
ir fyrri gerðir þeirra. Við stað-
festum, að hælið, sem hópnum
hefur verið veitt, er hérmeð úr
sögunni, og að allir meðlimir
hópsins munu fara frá júgóslav-
| neska sendiráðinu og fara heim
til sín frjálsir".
Daginn eftir, hinn 22. nóvem-
ber, kom stór farþegabíll til
júgóslavneska sendiráðsins. Bíll-
inn hafði verið sendur flóttafólk
inu af (Ferenc) Munnich, ráð-
herra hermála og öryggismála.
Brottnumdir
Þegar hópurinn var að stíga
inn í bílinn, komu rússneskir her
menn á vettvang og kröfðust þess
að fá að fara inn í bílinn. Þá bað
júgóslavneski sendiherrann tvo
starfsmenn sendiráðsins um að
fara líka með hópnum. Þeir áttu
að ganga ur skugga um bað, að
Nagy forsæ+isráðherra og föru-
neyti hans kæmust heim til sín,
eins og um var talað.
Bílnum var ekið til aðalstöðva
rússnesku herstjórnarinnar í
borginni, og gaf rússneski höfuðs
maðurinn Júgóslövunum skipun
um að fara út. í fylgd rússneskra
brynvagna ók bíllinn síðan burt
til ókunnugs ákvörðunarstaðar.
Nauðungarflutningar
Samkvæmt framburði vitn-
anna hófust nauðungarflutning-
ar ungverskra borgara til Sovét-
ríkjanna á tímabilinu strax eftir
aðra árás Rússa. Þessir nauðung.
arflutningar voru langumfangs-
mestir fyrstu þrjár vikurnar eft-
ir 4. nóvember. Vitnin skýrðu
frá því, að um miðjan nóvember
hefðu margar járnbrautarlestir
fullar af föngum farið frá Búda-
pest á ákveðnum dögum.
Slíkar lestir komu til Sovétríkj
anna fram í miðjan desember, og
því var haldið fram, að allmarg-
ir Ungverjar hefðu verið fluttir
úr landi í janúar 1957. Flestir
fanganna virðast hafa komið frá
sveitunum, einkanlega frá aust-
anverðu Ungverjalandi.
í Búdapest voru flestar fyrstu
Framh. á bls. 11