Morgunblaðið - 10.10.1957, Blaðsíða 8

8
MORCVNBT AÐIÐ
Fimmtudagur 10. okt. 1957
Boranir þær, sem að undanförnu hafa verið gerðar í bæjarlandi
Reykjavíkur að undangengnum ýtarlegum rannsóknum, hafa
gefið góða raun. Fyrir nokkru voru framkvæmdir hafnar við
Höfðaveituna, er fær vatn úr holum við Fúlutjörn og Höfða
Raforkan og nýjar atvinnugreinar
Staðsetoing stórvirkjunar skiptir
alla Sunnlendinga mikln
Á FUNDI Yarðar í fyrra-
kvöld var rætt um þá skoðun
orkumálanefndar félagsins.
að næsti áfangi í rafmagns-
málunum væri bygging stór-
virkjunar, sem m.a. byggðist
á orkusölu til nýs iðnaðar.
1 ræðu sinni sagði Eiríkur
Briem verkfræðingur um þetta
mál m. a.:
Velmegun þjóðarinnar má
tryggja bæði með því að afla hér
innanlands meiri gæða til notkun
Borun í bæjarlandinu verði haldið áíram
Hitaveita frá fjarlægara jarðhita-
svæði er þó nauðsynleg
ÞEGAR Jóhannes Zoega
gerði í fyrrakvöld grein fyr-
ir niðurstöðum orkumála-
nefndar Varðar um einstakar
framkvæmdir Hitaveitu
Reykjavíkur, sagði hann m.a.:
Haustið 1954 var skipuð Hita-
veitunefnd til að gera tillögur
um leiðir til að allur bærinn
gæti orðið hitaveitu aðnjótandi.
Með nefndinni hafa unnið Gunnar
Böðvarsson verkfræðingur og
Trausti Einarsson prófessor, sem
m.a. hafa gert viðnáms- og þyngd
armælingar á jarðlögum á Sel-
tjarnarnesi. Er niðurstöður þeirra
mælinga urðu kunnar, var hætt
borunum á Reykjasvæðinu, en
tekið að bora í Reykjavík sjálfri.
Árangurinn hefur orðið sá, að úr
3 holum koma nú um 25 lítrar
á sekúndu af 88—98° heitu vatni.
Sennilega má auka vatnsmagnið
verulega, en þó ekki svo, að það
fullnægi hitaþörf bæjarins.
Reynt hefur verið að fá nýjan
bor til að bora 1200—1400 m
djúpar holur, en gjaldeyrisleyfi
hefur ekki fengizt. Er það mjög
bagalegt, en hinn nýi gufubor
ríkisins og Reykjavíkur verður
væntanlega fyrst notaður í bæjar
landinu.
Framtíðarhorfur
Um framtíðarhorfur í hita-
veitumálum sagði Jóhannes
Zoega m.a.:
Hugsanlegt er að nota vatn
hitað með olíu sem hitagjafa auk
jarðvatns. Málið hefur verið at-
hugað vandlega, og niðurstaðan
orðið, að höfuðáherzlu beri að
leggja á að afla nægilegs jarð-
hita sem grunnorku.
Hlíðaveitunni, verður lokið
áður en langt um líður, og er
frekari aukning bæjarkerfisins
þá vart hugsanleg nema með
því að fá aukið vatnsmagn. Sjálf-
sagt er að auka kerfið jafnóðum
og vatn fæst úr holum í Reykja-
vík — eins og nú er verið að
gera í Höfðahverfi.
í framtíðinni mun þurfa að
afla hita frá fjarlægari svæðum,
og virðist hentugast að fá hann
frá Krýsuvík. Til að fullnægja
hitaþörf Reykjavíkur og ná-
grannabæjanna mun þurfa ailt að
150 lestir af gufu á klukkustund,
og er líklegt að það inagn sé
fyrir hendi. En hafa þarf auga
með því, að jarðhitinn í Krýsu-
vík verði ekki tekinn til annarra
nota.
Virkjun gufu þar suður frá er
kostnaðarsamari en virkjun
heitra vatnslinda og tekur lengri
tíma. Er því æskilegt. að reynt
verði að fá niðurstöðu I þeim
samningaumleitunum, sem nú
fara fram um málið. Þessi stækk-
un mun verða svo fjárfrek, að
lántaka mun þurfa til að koma,
ef hún á að framkvæmast með
þeim hraða, sem æskilegur. er.
Ýmsar tæknilegar umbætur
má gera til að auka nýtingu heita
vatnsins, t.d. er Ijóst orðið. að það
nýtist betur, ef húsin eru hítuð
jafnt á nótt sem degi. Ýmis fleiri
atriði koma hér til greina. Notkun
tvöfaldra glugga er eitt af þeim,
og er talið nauðsynlget að setja
um þá ákvæði í byggingarsam-
þykkt Reykjavíkur.
í sambandi við hitaveituna
kemur einig til athugur.ar, hvort
bæta megi fjárhagsafkomu henn-
ar með því að nota vatnið meira
um sumartímann en hingað til
hefur verið gert. Gæti það orðið
í iðnaði.
Kæmi hér t.d. til greina iðn-
aður, er unglingar sem eru í
skólum á veturna, geta unnið
við.
★
Síðar á fundinum ræddi Þór-
oddur Sigurðsson verkfræðingur
um hitaveituna. Taldi hann nauð-
synlegt að boraðar yrðu í landi
Reykjavíkur víðari holur en hing
að til, notaðar í þeim djúpVatns-
dælur og gerðar ýmsar aðrar ráð-
stafanir til að auka vatnsrennslið.
Þóroddur lýsti einnig þeirri skoð-
un sinni, að hinn nýja bor ríkis
og bæjar ætti eingöngu að nota
í Reykjavíkurlandi, og ioks ræddi
hann um þann möguleika, að
leggja hitaveitu í sem flest hverfi
Reykjavíkur, en reka hana fvrst
um sinn með olíukyndingu.
Fara verður sparlega
með gufuna íKrýsuvík
í HINNI ýtarlegu ræðu sinni
á Varðarfundinum í fyrra-
kvöld vék Eiríkur Briem
verkfræðingur að jarðhitan-
um og nýtingu hans. Hann
sagði, að nýtingin gæti orðið
með þrennum hætti: til hita-
veitu, iðnaðar. eða raforku-
framleiðslu.
Bæði ríki og Reykjavíkurbær
hafa unnið að þessum málum. —
Bærinn hefur jafnan haft forystu
í hitaveitumálunum og unnið að
rannsóknum á því sviði. Á veg-
um ríkisins hafa einnig farið
fram j arðhitarannsóknir víða um
landið, og í því sambandi hefur
vaknað mikill áhugi á notkun
hitaorkunnar til iðnaðar. Báðir
aðilar hafa haft rafmagnsfram-
leiðslu í huga jafnfrarht, og þeir
hafa nú keypt fullkominn gufu-
bor sameiginlega.
Á gufusvæðunum er talið, að
bæði sé um að ræða sístreymi og
forðabúr Um þetta er lítið vit-
að, en af ófullkomnum forsend-
um má áætla, að í Krýsuvík sé
sístreymið 150 tonn af gufu á
klukkustund og í forðabúrinu á-
líka magn í 50 ár. í Hveragerði
er sennilega svipað magn, í Hengl
inum hins vegar meira, en þar
er jarðhitinn dreifður og erfitt
að vinna hann.
Fyrir hitaveitu í Reykjavik,
Hafnarfjörð og Kópavog þarf allt
það magn, sem fæst úr sístreym-
inu í Krýsuvík. Saltvinnsiustöð.
sem fullnægir þörfum íslendinga
(vinnur 60.000 tonn é ári) þarf
jafnmikið magn. Verður því að
fara sparlega með .jarðhitann
a.m.k meðan meira magn finnst
ekki. Hér hefur Reykjavík hags-
muni, því að slæmt væri, ef jarð-
hitinn næst borginni væri notað-
ur til annars en hitaveitu.
Jarðhiti er mjög ódrjúgur ef
hann er notaður til raforkufram-
kvæmda eingöngu. Nýtast þá að-
eins um 10% varmans og fengjust
því úr Krýsuvík um 160 millj.
kílóvattstunda á ári. Ef þar væru
hins vegar unnar í raforkuveri
um 80 millj. kvst. á ári mætti
nota sömu gufuna fyrir hita-
veitu, og yrði þá heildarnýtingin
meira en 6 sinnum meiri.
Reykjavík hefur enn ekki feng
ið umráð jarðhita á gufusvæðun-
um. Ástæða er hins vegar ekki
til að óttast, að það leiði til örðug
leika síðar — bæði vegna þátt-
töku Reykjavíkur í rannsókn
svæðanna og forystu í þessum
málum yfirleitt og svo vegna
hins, að jarðhitinn nýtist bezt, ef
hann er notaður til hitaveitu, og
á því sviði hlýtur Reykjavík að
vera aðalaðilinn. En vinna verð-
ur að því, að hitanum á Krýsu-
víkursvæðinu verði ekki ráðstaf-
að til annarra nota að svo stöddu
og hraða þarf áætlunum um hita-
veitu frá Krýsuvik til frekari rök
stuðnings fyrir því, að hún skuli
sitja í fyrirrúmi.
Eiríkur Briem benti síðan á
í ræðu sinni að notkun jarðgufu
til iðnaðar er bundin við gufu-
svæðin, og áætlanir um hana
snerta Reykjavík því minna.
Heitt vatn getur hins vegar kom-
ið iðnaði í Reykjavík að miklu
liði, og þau mál þyrfti að rann-
saka frekar hið fyrsta.
Eiríkur skýrði loks frá því
áliti orkumálanefndar Varðar, að
rétt væri, að hinn nýi gufubor
yrði látinn bora eina holu á Sel-
tjarnarnesi, áður en hann yrði
fluttur til Krýsuvíkur. Jafnframt
verði unnið að því að fá nýjan
bor, sem sérstaklega yrði notaður
til að bora á mikið dýpi eftir
heitu vatni.
ar í landinu sjálfu og með því að
efla útflutninginn og auka þar
með gjaldeyristekjurnar. Báðar
leiðirnar verður að sjálfsögðu að
fara í framtíðinni.
Sjávarafurðir eru nú aðalút-
flutningsvörurnar. Útvegurinn
einn getur tryggt vaxandi fram-
farir í nánustu framtíð, og verð-
ur því að efla hann. Sé hins veg-
ar hugsað lengra fram í tímann,
koma fleiri leiðir til greina, t. d.
aukið flug og siglingar, en þó
fyrst og fremst nýr iðnaður.
Hugsa má sér þrjár leiðir í
sambandi við uppbyggingu nýs
iðnaðar í því skyni að auka út-
f lutningsf ramleiðsluna:
Reyna mætti að byggja upp
iðnað, sem krefst lítils stofn-
kostnaðar. Hann gefur yfirleitt
mikil afköst miðað við stofnfé,
en krefst hins vegar langrar þró-
unar og mikillar kunnáttu.
1 öðru lagi kemur til greina
iðnaður, sem þarfnast mikils
stofnfjár og mikillar orku, svo
sem aluminíumvinnsla. Þessi iðn-
aður skapar mikla atvinnu, með-
an á byggingarframkvæmdum
stendur, en afköstin eru lítil
miðað við stofnfé, og framleiðsla
verður að vera í stórum stíl, ef
hún á að vera samkeppnisfær.
í þriðja lagi má hugsa sér að
fara bil beggja. Mætti þá styðja
skynsamlegan smáiðnað og orku-
frekan iðnað í smærri stíl, sem
gæti byggt að nokkru á innan-
landsmarkaði.
Hér verður ekki gert upp á
milli þessara leiða, sagði Eirík-
ur Briem, heldur er á þetta bent
til að minna á þá þýðingu, sem
orkuvinnsla í stórum stíl getur
haft í sambandi við framtíðar-
fyrirætlanir í atvinnumálum
þjóðarinnar.
Eirikur Briem
Á það má þó benda, að orku-
og fjárfrekur iðnaður er mjög
háður opinberum afskiptum, en
borgararnir sjálfir hafa hins veg-
ar betri aðstöðu til að láta að sér
kveða á öðrum sviðum.
Það skiptir miklu máli fyr-
ir Reykjavík, hvar meiri hátt-
ar iðnaður er staðsettur, hvað
framleitt er, hvaða hafnir eru
notaðar o. s. frv. T. d. myndi
staðsetning orkuvers fyrir
norðan eða austan geta svipt
Reykjavík og reyndar Suður-
landsundirlendið allt mögu-
leikum á að fá ódýra raforku
til annarra nota um langa
framtíð.
Staðsetningu iðnaðar verður
fyrst og fremst að miða við orku-
kostnaðinn, en hinu má ekki
gleyma, að e. t. v. mætti fá ódýr-
ari raforku frá virkjun í þéttbýli
Suðvesturlands, sem seldi bæði
til iðnaðar og annarra nota, en
frá virkjun annars staðar, þó að
virkjun, sem eingöngu miðast við
iðnað kynni að verða ódýrari ut-
an þéttbýlisins.
Af öllu þessu er Ijóst, að
Reykjavík þarf að fylgjast vel
með í þessum málum og eiga
hlut að þeim ákvörðunum, sem
teknar eru. Reykjavík er lang-
stærsti rafmagnsnotandinn hér á
landi nú og hefur bæði haft for-
göngu í orkumálunum og mesta
reynslu varðandi þau. Er því
eðlilegt, að þegar verði notuð
ákvæði sameignarsamnings ríkis
og bæjar um Sogið og óskað eftir
viðræðum við ríkið um undir-
búning nýrrar vatnsaflsstöðvar á
Suðurlandi. Raforka hennar yrði
langódýrust, ef hún yrði það stór,
að hún seldi nokkuð af rafmagns-
framleiðslu sinni til iðnaðar, og
er því nauðsynlegt, ef kostur er
á, að koma upp slíkum iðnaði
jafnhliða. Rannsóknir, áætlanir,
fjáröflun og byggingarfram-
kvæmdir varðandi nýja virkjun
taka sennilega 10—12 ár og
verður því að hraða aðgerðum.
Jóhannes Zoéga

Enn má fá meira vatn
úr Gvendarbrunnum
Sérveifa með árvafni e. t. v. gerð í framtíðinni
Á VARÐARFUNDINUM i fyrra-
kvöld hafði Jóhannes Zoéga
verkfræðingur framsögu um ein-
stakar framkvæmdir vatnsveitu
og hitaveitu. Um vatnsveitumál-
in sagði hann m. a.:
Athuganir voru hafnar á bæj-
arkerfi og aðfærsluæðum vatns-
veitunnar á árinu 1954. Síðan
hefur verið unnið mikið starf
við endurbætur á þessu sviði og
auk þess lagðar æðar í ný hverfi.
Á þessu ári hafa t. d. verið lagðir
3,5 km af nýjum vatnsæðum í
bænum.
Gerð hefur verið áætlun um
framkvæmdir á næstunni, m. a.
um að setja upp dælur við
Gvendarbrunna og á nokkrum
stöðum í bænum. Dælurnar við
brunnana auka vatnsrennslið um
20%.
Vatnsmagnið í Gvendarbrunn-
um mun vera 800—900 lítrar á
! sekúndu. og er það þegar nýtt
að rúmlega % hlutum. Aukið
magn má fá úr nálægum upp-
sprettum og er því nóg af hreinu
lindavatni enn um nokkurt ára-
bil. Þó mun koma að því síðar,
að árvatn á þessu svæði verði
að taka til notkunar. Mun það
kosta sérstakan hreinsiútbúnað,
en einnig er hugsanlegt að skipta
vatnsveitunni. Fengi þá ýmiss
konar vatnsfrekur iðnaður, sem
notar vatn til þvotta og kæling-
ar, sérstaka veitu með árvatni.
Skortur á þjálfuðu starfsliði,
gjaldeyrisörðugleikar og fjár-
magnsleysi stendur í vegi fyrir
hröðum endurbótum á vatnsveit-
unni, en á þær er nauðsynlegt
að leggja áherzlu. Rannsókn á
vatnssóun hefur farið fram og
komið að gagni, en því starfi
verður að halda áfram, því að
vatnsnotkun í Reykjavík miðað
við íbúafjölda er óeðlilega mik-
il í samanburði við borgir er-
lendis.