Morgunblaðið - 25.10.1957, Blaðsíða 3

Föstudagur 25. október 1957
MOnCVTSBl AÐIÐ
3
DagurSameinuðu þjóðanna í gær
Forseti íslands og utanrikisráðherra
fluttu ávörp i útvarp i tilefni þess

FORSETI Islands flutti eftirfar-
andi ávarp í gær á degi Samein-
uðu þjóðanna:
Góðir íslendingar!
Þetta síðasta starfsár Hinna
Sameinuðu þjóða hefir leitt
tvennt skýrt í ljós. Fyrst það,
hve máttvana samtökin eru, þeg-
ar við þá er að eiga, sem engin
tillit taka, og hitt annað hve
mikils Hinar Sameinuðu þjóðir
geta mátt sín, þegar skilyrðin eru
hagstæð. Það eru góð skilyrði,
Ásgeir Ásgeirsson
forseti
þegar hinar einstöku þjóðir sýna
félagslyndi og ábyrgðartilfinn-
ingu gagnvart samtökunum og
tilgangi þeirra, en ill, þegar synj-
að er um allt samstarf. Þetta var
raunar alltaf vitað, og liggur í
augum uppi. En bæði Súez- og
Ungverjalandsmál hafa valdið
meiri umræðum en áður um tak-
mörkuð áhrif og völd Hinna
Sameinuðu þjóða, og ýmist vax-
andi vonleysi eða kröfum um
úrbætur.
Það tvennt hefir skeð, sem
vert er að rifja upp fyrir almenn-
ingi á þessum minnisdegi, það
fyrst, að neitunarvald Öryggis-
ráðsins hefir verið takmarkað,
og hitt annað að stofnað var
gæzlulið Hinna Sameinuðu þjóða.
I Öryggisráði getur einn aðili
stöðvað öll afskipti og íhlutun,
hvað sem við liggur. En nú geta
tveir þriðju hlutar atkvæða á
Allsherjarþinginu ráðið úrslitum
í hverju máli, án tillits til hins
gamla neitunarvalds.
I sambandi við Súezdeiluna var
og stofnað, í fyrsta sinn, gæzlu-
lið tíu þjóða til meðalgöngu á
ófriðarsvæðinu. Það lið var að
vísu fámennt, og hefði hver ó-
friðaraðili sem var, getað rutt
því úr vegi. En svo fór þó ekki,
því á bakvið var ósýnilegt afl
Hinna Sameinuðu þjóða, almenn-
ingsálitið í alþjóðamálum. Gæzlu sem bandalaginu hefði orðið mik-
Við sitt eigið afl hafa hinar
Sameinuðu þjóðir ekki öðru að
bæta, en því alþjóðaáliti, sem
þeim tekst að skapa í hverju
máli. Alþjóðaálit skapar alltaf
nokkurt aðhald. Og þegar litið
er á þessa hlið í starfsemi Hinna
Sameinuðu þjóða á síðasta starfs-
ári, þá er sízt um afturför að
ræða. Allur almenningur þráir
frið og farsæld og starfsemi
Hinna Sameinuðu þjóða er tákn
og traust þess hugarfars.
Eg mun ekki rekja starfsemi
Hinna Sameinuðu þjóða í þessu
stutta ávarpi. En barnahjálp,
flóttamannafyrirgreiðsla, tækni-
aðstoð, matvælastofnunin og
margt fleira, eru dæmi þeirrar
viðleitni, sem heimurinn má ekki
án vera, og nú fyrst er sýnd á
alheimsmælikvarða. Hver veit
hve langt verður komizt um
lausn hinna stærstu alþjóða-
vandamála á þessum vettvangi,
ef haldið er áfram í einbeittri
trú á mikla möguleika? Öryggi
óttans á þessari atómöld hrekk-
ur ekki til frambúðar. Gagn-
kvæmur skilningur og traust,
samhjálp og umhyggja þarf að
útrýma óttanum og styrjaldar-
hættunni. Með vaxandi samúð og
samstarfi á alþjóðavettvangi mun
heiti „Hinna Sameinuðu þjóða“
að lokum reynast sannriefni. —
En allt getur brugðizt til beggja
vona. Framtíðin veltur á hugar-
fari og stefnu þeirra, sem for- j
ustuna hafa.
Hinar Sameiriuðu þjóðir eru
hin víðtækustu alþjóðasamtök,
sem til hefir verið stofnað. Enn
eru þau ung að aldri. Vér meg-
um ekki vera mjög bráðlát. Allt
er lengi að vaxa, sem lengi á að
standa. Framtíðarmöguleikarnir
eru miklir, og gifta mannkyns-
ins í veði. Yfir þessum degi
blakta allir fánar hinna einstöku
sameinuðu þjóða — og bera við
himin líkt og friðarbogi.
Vér óskum Hinum Sameinuðu
þjóðum allra heilla, og gefi Guð
góðri viðleitni sigur!
galla og ófarir Þjóðabandalags-
ins í huga hófu bandamenn, þeg-
ar snemma í síðari heimsstyrjöld-
inni, undirbúmng að stofnun
nýrra alþjóðasamtaka, sem
skyldu vera þess megnug að
koma í veg fyrir nýjan ófrið og
efla friðsamlegt samstarf þjóð-
anna.
Starf hinna Sameinuðu þjóða
að- varðveizlu friðarins hefir
komið fram í ýmsum myndum.
Deilumál þjóða á milli eru tekin
til umræðu á fundum Sameinuðu
þjóðanna og reynt að leysa þau
með samkomulagi og ályktunum.

Ræða utanríkisráðherra
Utanríkisráðherra minntist m.
a. á sögu Þjóðabandalagsins
gamla og hversu þá hefði hörmu-
lega tekizt til. í því sambandi
sagði hann:
Við höfum oft heyrt um það
rætt, að ófullnægjandi þátttaka
ríkja í Þjóðabandalaginu og
skortur á valdi til að fullnægja
ályktunum stofnunarinnar hafi
verið grundvöllur þess hversu
fór. Sjálfsagt er mikið hæft í
þessu. Þátttökuríkin voru of fá,
og í hóp þeirra vantaði ýmis ríki,
liðið var stofnað vegna þessara
sérstöku átaka einna saman, en
vaxandi kröfur eru á dagskrá
um öflugra og varanlegt gæzlu-
lið, sem Hinar Sameinuðu þjóð-
ir stýri til tryggingar og öryggis
heimsfriði. Það er þó of snemmt
að gera sér vonir um öfluga al-
þjóðalögreglu, eins og fyrirhug-
að var við stofnun Hinna Sam-
einuðu þjóða, en öllum er það
Ijóst, að friður og réttvísi þarf
bakhjarl, ekki síður í milliríkja-
skiptum en innanlandsmálum.
Það er mála sannast, að Hinar
Sameinuðu þjóðir fullnægja ekki
hinum ítrustu óskum né framtíð-
arvonum um öryggi og frið. Það
er bezt að gera sér engar tál-
vonir. Friðsamlegri stjórnmála-
viðureign innanlands er stundum
lýst svo, að hún sé barátta fyrir
því, að ná svo góðum árangri sem
framast er mögulegt. Þessi skil-
greining á ekki síður við í al-
þjóðastjórnmálum. Mannkyninu
virðist það áskapað, að það sem
að fæst og er frekast kleift, nær
sjaldan eða aldrei hinni hæstu
hugsjón. Hinar Sameinuðu þjóð-
ir ná ekki lengra, en sem svarar
þeim samtakamætti, sem þær
stýra á hverjum tíma. Það stekk-
ur enginn langt yfir hæð sína.
ill stuðningur að. Valdleysið
leiddi og til þess, að bandalagið
varð að láta sér nægja að gera
ályktanir, en framkvæmdir voru
allar í molum. Mestu máli hygg
ég þó að hafi skipt, að friðsam-
ar lýðræðisþjóðir gerðu sér ekki
nægilega grein fyrir þvi, að í
viðskiptum við einræðis- og of-
beldisöfl geta ekki gilt sömu
leikreglur og þegar friðsamar
lýðræðisþjóðir eigast við. í við-
skiptum friðsamra lýðræðisþjóða
sín í milli eiga vináttusamningar
og hlutleysisyfirlýsingar að vera
helgir dómar, sem ekki verður
rift, og eru það jafnan. Þegar
þær hins vegar eiga samskipti
við einræðis- og ofbeldisþjóðxr
eru slíkir samningar og yfirlýs-
ingar ofbeldisöflunum aðeins
hvatning til yfirgangs og ágengni
í trausti þess, að lýðræðisþjóð-
irnar láti málin afskiptalaus.
Hlutleysis- og afskiptaleysis-
stefna áranna milli heimsstyrjald
anna leiddi þannig til þess of-
beldis og yfirgangs einræðisafl-
anna í heiminum, sem að lokum,
þegar lýðræðisþjóðirnar áttuðu
sig, kveikti það ófriðarbál, sem
ægilega heimsstyrjöld þurfti til
að eyða.
Reynslunni ríkari og með á-
Guðmundur í. Guðmundsson
utanríkisráðherra
Slíkt hefir oft tekizt. Merkast
slíkra mála er sennilega Egypta-
landsmálið frá s.l. ári. Því miður
kemur hitt og fyrir, að árásar-
og ofbeldisaðilar neita að hlýða
fyrirmælum Sameinuðu þjóðanna
og halda ofbeldi sínu áfram. —
Dæmi þess er innrás Rússa og
ofbeldisaðgerðir í Kóreu á sínum
tíma, en nærtækasta dæmið af
öllu eru þó ofbeldisaðgerðirnar
í Ungverjalandi. Sameinuðu
þjóðirnar fordæmdu innrás
Rússa í Ungverjaland, kröfðust
þess að Ungverjar fengju aftur
frelsi sitt og sjálfstjórn og að
nefnd, sem Sameinuðu þjóðirnar
höfðu skipað, fengi að koma til
Ungverjalands til þess hlutlaust
að kynnast ástandinu þar. Rúss-
ar höfðu ályktanir Sameinuðu
þjóðanna að engu og nefndinni
var neitað um að fara inn í Ung-
verjaland. Slíkar aðfarir for-
dæmir allur heimurinn og það
er vegna svona framkomu, sem
menn örvænta stundum um á-
rangurinn af starfi Sameinuðu
þjóðanna.
Við Islendingar höfum meiri
ástæðu til þess en flestar aðrar
þjóðir að óska starfsemi Sam-
einuðu þjóðanna blessunar og
velgengni.
Frá Alþingi
FUNDIR voru á Alþingi í gær.
Sameinað þing leyfði nokkrar
fyrirspurnir, sem síðar verða
ræddar. Á fundi neðri deildar
var rætt um skattamál hjóna
eins og segir annars staðar í
blaðinu.
Á fundi í efri deild kom fyrst
fyrir frumvarp Páls Zóphónías-
sonar um að svipta þá skipstjóra
réttindum, sem sekir verða um
landhelgisbrot. Fylgdi flutnings-
maður því úr hlaði, en síðan
var frumv. vísað til 2. umr. og
sjávarútvegsnefndar. Frv. um
gjaldaviðauka fór til 3. umr. að
lokinni ræðu framsögum. fjár-
hagsnefndar, Björns Jónssonar.
Ný þingskjöl.
1 gær voru lögð fram 4 ný
þingskjöl.
Pétur Pétursson (A) flytur til-
lögu um að lög um hafnarbóta-
sjóð verði endurskoðuð.
Sami þingmaður flytur tillögu
um athugun á hugsanlegri hag-
nýtingu brotajárns í íslenzkri
j árnbræðslustöð.
Þá eru 2 tillögur um breytingu á
vegalögum frá Karli Kristjáns-
syni og þeim Jóni Sigurðssyni og
Steingrími Steinþórssyni.
Fræðslustofnun launþega
Eins og sagt var frá í Mbl. í
gær voru 8 þingskjöl lögð fram
í fyrradag. Nokkurra þeirra er
þegar getið. Meðal annarra skjala
var tillaga 3 Alþýðuflokksmanna
um fræðslustofnun launþega, er
veiti trúnaðarmönnum og félags-
fólki launþegasamtaka fræðslu
um hlutverk samtakanna, sögu
þeirra og starfsemi. Vilja flutn-
ingsmenn að ríkisstjórninni verði
falið að undirbúa lagafrumvarp
um málið.
Sveitarstjórnarlögin.
Ágúst Þorvaldsson og Svein-
björn Högnason flytja frumvarp
um að breyta sveitarstjórnarlög-
unum. — Þorpum, sem hafa a.m.
k. 300 íbúa, er nú leyft að segja
skilið við dreifbýlið í kring og
mynda sjálfstætt hreppsfélag. —
Vilja flutningsm. veita íbúum
dreifbýlisins sama rétt, ef þar
búa a. m. k. 100 manns — svo
og rétt til að sameinast nærliggj-
andi hreppum.
Þá voru lögð fram í fyrradag
3 nefndaálit.
---------------,-----------í.
STAKSTEINAR
„Vörðurinn um Efra-Sog“ gæti þessi mynd heitið. Hún er af
kletti, sem stendur rétt fyrir ofan -hið nýja þorp, sem risið
er á virkjunarstaðnum, þar sem hafnar eru framkvæmdir við
nýtt orkuver fyrir Reykjavík og Suðvesturland. — Manns-
andlitið í klettinum er mjög greinilegt eins og myndin ber með
sér. Var hún tekin sl. föstudag er nokkuð var tekið að bregða
birtu. (Ljósm. Mbl. Ól. K. M.)
Útsvar K. E. A.
Skömmu eftir álagningu út-
svara í sumar skýrði íslending-
ur á Akureyri frá því, að Kaup-
félag Eyfirðinga greiddi 350 þúa.
kr. útsvar. Jafnframt sýndi blað-
ið fram á það, að ef einstakling-
ar hefðu haft jafnmikla verzlun-
arveltu og KEA mundu þeir af
henni einni hafa orðið að greiða
1.320.000,00 kr. útsvar eða nær
milljón krónum meira en öllu
útsvari KEA nam.
Af þessu tilefni minnti ísland-
ingur á ályktun, sem var sam-
þykkt á kaupstaðaráðstefnunni á
ísafirði sl. haust svo hljóðandi:
„Bæjarfélögum og sveitar-
félögum, þar sem samvinnufélög
eru staðsett, heimilist að Ieggja
veltuútsvör á rekstur samvinnu-
félaga á sama hátt og rekstur
einstaklinga og hlutafélaga“.
Síðan segir blaðið:
„Ekkert hefur heyrzt um und-
irtektir ríkisstjórnarinnar við
þessa sanngjörnu og sjálfsögðu
tillögu“.
„Ríkið í ríkinu“
Hinn 18. okt. s. 1. birti íslend-
ingur grein með þessari fyrir-
sögn. Þar segir:
„Fyrir skömmu birtist hér í
blaðinu þýdd grein um skatt-
greiðslur finnskra samvinnu-
félaga, sem vakið hefur athygli
og umtal um land allt. í grein-
inni er skýrt frá því, að finnsku
samvinnufélögin hafi notið nokk-
urra skattfríðinda á tímabili, eða
á árunum 1916—1920 og síðar frá
árunum 1924 (eða 27) fram til
ársins 1943, en síðan hafi þau
greitt skatta og útsvör til sveit-
arfélaga eftir sömu reglum og
hlutafélög. Ekki hefur heyrzt, að
það hafi orðið finnskum sam-
vinnufélögum að aldurtila, þótt
þau hafi setið nær hálfan manns-
aldur við sama borð í skatt-
greiðslum og aðrir gjaldendur.
Nokkru áður en grein þessi
birtist í blaðinu, var tekin upp í
því önnur grein, — um saman-
burð á skatt- og útsvarsgreiðsl-
um íslenzkra samvinnufélaga og
annarra félagsforma (hlutafélaga
og sameignar f élaga). Þar er
myndin næsta ólík myndinni frá
Finnlandi. Þar var sýnt, að sam-
vinnufélag með 300 þús. kr. tekj-
ur gæti komizt hjá að greiða út-
svar, á sama tíma og hlutafélag
með sömu tekjur yrði að greiða
í tekjuskatt og útsvar,
nokkru hærri upphæð en öll-
um tekjunum næmi!
Samanlagðir skattar finnskra
samvinnufélaga nema nú ca.
50—60% af tekjunum. Á sama
tima greiða íslenzk samvinnu-
félög
ekki einu sinni veltuútsvar af
viðskiptum sínum við félags-
menn.
Öllum skynbærum mönnum er
orðið ljóst, að skattfríðindi sam-
vinnufélaganna eru núorðið
ranglát og með öllu ástæðulaus.
Samband þeirra hér er þegar orð-
ið ríki í ríkinu, sem heldur áfram
sjóðasöfnunum og gífurlegum
fjárfestingum í skjóli nær 35 ára
gamallar löggjafar, meðan svo
fast sverfur að öðrum félaga- og
einstaklingsrekstri í skattakúgun
ríkis og sveitarfélaga, að engin
vaxtarskilyrði eru fyrir hendi.
Orðrómur hefur verið á kreikl
um það, að sérfræðingar ríkis-
stjórnarinnar í efnahagsmálum,
sem pantaðir voru frá útlöndum
í fyrrahaust, hafi 'talið skattfríð-
indi SÍS og kaupfélaganna eina
af orsökunum til efnahagsvand-
ræðanna. Hvað satt er í þessu,
er ekkert unnt að fullyrða um,
þar sem ríkisstjórnin hefur þver-
kallast við að birta álit sérfræð-
inganna, þrátt fyrir margar brýn-
ingar, og hefur sá feluleikur henn
ar gefið orðrómnum byr undir
vængi að vonum“.