Morgunblaðið - 25.10.1957, Blaðsíða 8

8
MORCVNfíT 4 Ð IÐ
Fostudagur 25. október 1957
WQpiiiiMafrifr
Cftg.: H.t Arvakur, Reykjavik.
Framkvsemdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðarritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
UTAN UR HEIMll
Austur-þýzku olíugeymarnir í Svíþjóð
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Ola, sími 33045
Auglýsmgar: Arni Garðar Kristinsson
Ritstjórn: Aðaistræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480
Askriftargjald kr 30.00 á mánuði mnaniands.
t lausasölu kr 1.50 eintakið.
KÁKIÐ VIÐ SKYLDUSPARNAÐINN
EGAR félagsmálaráðherra
vinstri stjórnarinnar lagði
fram frumvarp sitt um
breytingar á hinni nýju löggjöf,
sem Sjálfstæðismenn beittu sér
fyrir um veðlánakerfi og stuðn-
ing við íbúðabyggingar í landinu
stóð mikið til. Ráðherrann deildi
harkalega á dugleysi fyrrverandi
ríkisstjórnar í húsnæðismálunum
og kvaðst nú hafa á takteinum
margvíslegar nýungar, sem hafa
myndu í för með sér mjög aukna
veðlánastarfsemi og stuðning við
húsnæðisumbætur.
Aðal nýung og bjargráð vinstri
stjórnarinnar í þessum efnum var
samkvæmt frumvarpi félagsmála-
ráðherrans svokallaður skyldu-
sparnaður. Var hann í því fólg-
inn að ungt fólk á aldrinum 16—
25 ára skyldi skyldað til þess að
leggja til hliðar 6% af launum
sínum, sem greidd eru í pening-
um eða sambærilegum atvinnu-
tekjum. Með þessu átti að tryggja
byggingasjóði miklar tekjur, er
síðan skyldi varið til íbúðalána.
Þegar þessar tillögur ríkis-
stjórnarinnar voru lagðar fram
gat félagsmálaráðherrann engar
upplýsingar gefið um fyrirhug-
aða framkvæmd þessa nýmælis
síns. Um hana yrði ákveðið í
reglugerð samkvæmt fyrirmæl-
um laganna.
Eitt treysti ráðherrann sér
þó til þess að fullyrða, það að
tekjur byggingasjóðs af skyldu
sparnaðinum myndu nema
„15—16 millj. kr. á ári“.
Skyldusparnaðurinn átti að
koma strax til framkvæmda
og byggingasjóður átti að hafa
af honum miklar tekjur strax
á þessu ári.
Engar tekjur — engin
reglugerð
Lögin um skyldusparnað voru
samþykkt á Alþingi hinn 24. maí
s. 1. og staðfest af forseta lýð-
veldisins hinn 1. júní. Hefði þá
mátt aétla að félagsmálaráðherr-
ann hefði brugðið við hart og
títt og sett reglugerð um fram-
kvæmd skyldusparnaðarins til
þess að geta staðið við loforð sitt
um „15—16 millj. kr. tekjur" á
ári í byggingasjóð ríkisins af
skyldusparnaði unga fólksins.
En Hannibal Valdemarsson
hafði enn einu sinni gleymt stóru
orðunum. Hann hafði líka gleymt
hinum hreystilegu loforðum sín-
um og vinstri stjórnarinnar um
stóraukinn stuðning við íbúða-
byggingar. Allur júní-mánuður
leið og hann setti enga reglu-
gerð. Júlí-mánuður leið líka og
engin reglugerð fæddist hjá
Hannibal og engar tekjur komu
af skyldusparnaði í veslings bygg
ingasjóðinn, sem bráðlá á pen-
ingum.
í endaðan júní hafði húsnæðis-
nálastjórn samið uppkast að
reglugerð og sendi það félags-
málaráðherra til staðfestingar.
Hefði þá mátt ætla að skriður
hefði komizt á skyldusparnaðinn
og fé tekið að streyma í bygg-
ingasjóðinn.
Nei, ekkert slíkt gerðist.
Uppkastið að reglugerðinni um
skyldusparnaðinn lá á borði
hins röggsama félagsmálaráð-
herra á fjórða mánuð, áð-
ur en hann kæmi því í verk
að staðfesta hana.
Svona stórkostlegur afkasta
maður er féIagsr*’AI'"'ðherra
kommúnista!
Tvær reglugerðir settar!
Sjálfstæðismenn báru fram
fyrirspurn um það á Alþingi,
hvað valdið hafi hinum mikla
drætti á setningu reglugerðar um
skyldusparnaðinn. Upplýsti þá
félagsmálaráðherra, að hann
hefði sett reglugerðina 1. október.
Ekki hefur hún þó verið birt
ennþá og hafa hvorki ungir né
gamlir því séð hana.
Samkvæmt þessari reglugerð á
að innheimta skyldusparnaðinn
eins og venjulegan skatt, þ. e. a. s.
skyldusparnað af tekjum ársins
1957. í athugun er hins vegar,
sagði félagsmálaráðherrann, að
setja aðra reglugerð um skyldu-
sparnað næsta árs og byggja
hana á sparimerkjakerfi.
Hér er um svo einstætt fálm
og ráðleysi að ræða, að auðsætt
er að hvorki félagsmálaráðherr-
ann né ríkisstjórnin í heild hafa
gert sér minnstu hugmynd um
framkvæmd skyldusparnaðarins
áður en frumvarpi um hann var
kastað inn í Alþingi og því lýst
yfir, að hann ætti að gefa 15—16
millj. kr. árlegar tekjur í bygg-
ingasjóð. Nú ætlar hinn flaumósa
félagsmálaráðherra að setja tvær
reglugerðir um framkvæmd
þessara yfirborðslaga sinna, sem
þjóðinni var sagt að ættu að
tryggja stórfé til íbúðalána!!
Enn eitt dæmi um yfir-
borðsháttinn
Þessi vinnubrögð eru enn eitt
dæmið um yfirborðsháttinn og
úrræðaleysið, sem mótar allt
starf og stefnu vinstri stjórnar-
innar. Þjóðinni er talin trú um
að breytingar Hannibals á veð-
lánakerfislögunum feli í sér stór-
felldar og merkilegar nýungar,
sem tryggji aukið fjármagn til
íbúðalána. Þegar til framkvæmd-
arinnar kemur lendir svo allt í
káki og svikum.
Hvermg halda menn svo að
útkoman verði af þeim „skyldu-
sparnaði'-, sem innheimtur verð-
ur mörgum misserum eftir að þær
tekjur falla til, sem unga fólkið
á að spara af?
Jafnvel félagsmálaráðherrann,
sem þó botnar hvorki upp né nið-
ur i káki sínu lýsir því yfir á
Alþingi að „hins vegar séu þeir
ókostir á þessu fyrirkomulagi, að
spariféð innheimtist ekki fyrr en
á manntalsþingum næsta árs og
innheimtuvanhöld geta að sjálf-
sögðu orðið veruleg".
Hinn kokhrausti félags-
málaráðherra er þannig kom-
inn með framkvæmd „ný-
mæla“ sinna í byggingamál-
unum út í algert öngþveiti.
Ilann stendur uppi ráðþrota
með fullyrðingar sínar og
sleggjudóma.
EFTIR vörusýningu sem haldi-n
var 1955 í Leipzig í Austur-
Þýzkalandi sömdu nokkur olíu-
félög i Svíþjóð við austur-þýzk
yfirvöld um smíði á 40 stórum
olíugeymum. Það mun hafa ráðið
þessari ákvörðun, að kostnaðar-
verð það sem Austur-Þjóðverjar
gáfu upp var allmiklu lægra en
hægt var að fá með öðru móti
Skyldu þoir skv. samningum sjá
u malla upcsetningu geymanna.
Nú er sv’o komið að samningum
þessum nefur verið riftað. Eins og
áður segir var upphaflega samið
um smíði á 40 olíu|eymum. Af
þeim reistu Austur-Þjóðverjar 12
en 8 þeirra varð að rifa niður og
skila aftur þar sem þeir voru ónot
hæfir. 4 eru taldir nothæfir.
Sænsk félög tóku að sér að setja
upp 17 en 2 voru Þjóðverjar enn
að byggja, þegar samningunum
var riftað. Vinna við 9 geyma var
ekki hafin.
Málið var þaggað niður
Mál þetta hefur verið þaggað
niður í-Svíþjóð, eins og fjölda-
mörg mál um alvarlega galla á
iðnaðarvörum frá Austur-Þýzka-
landi, enda hefur austur-þýzka
stjórnin greitt hinum sænsku fyr-
irtækjum skaðabætur, til þess að
málið kæmist ekki í hámæli.
En sérkennilegur atburður hef-
ur orðið til þess að upp komst
um þessi furðulegu viðskipti.
Starfsmaður úr austur-þýzka við
skiptamálaráðuneytinu flúði ný-
lega land og hafði hanr. með sér
ýmis plögg úr ráðuneytinu. Meðal
þeirra var ýtarlega skýrsla um
rannsókn, sem ráðuncytið hafði
látið framkvæma í þessu máli. f
skýrslunni er jafnframt áminning
til austur-þýzkra verkfræðinga,
sem starfa að brúaryggingum í
Svíþjóð, að láta ekki sömu mis-
tökin henda sig. Hefur skýrsia
þessi vakið athygli, þar sem hún
gefur nokkra innsýn í viðskipta-
hætti austui-þýzku kommúnista-
stjórnarinnar.
Upphaf mikilla viðskipta
Það verður þegar í upphafi
ljóst, að samningarnir um smíði
austur-þýzkra olíugeyina áttu að
verða upphafið að auknum við-
skiptum við Sviþjóð.
Á undanförnum árum hafa
Svíar selt Austur-Þjóðverjum að-
alleg-i þrjár vörutegundir, fisk,
vefnaðarvörur og skó. Einkum
hafa sænskir skóframleiðendur
haft áhuga á auknum við-
skiptum. Stærsti skóútflytjandi
til Austur-Þýzkalands er fyrir-
tækið Pehrson & Co í Örebro.
Þegar framkvæmdastjóri þess að
nafni Evert Borgensten var á ferð
i Austur-Þýzalandi var honum
sagt, að lítið gæti orðið úr skó-
kaupum, nema hann beitti sér
fyrir því að Svíar keyptu ýmiss
konar járniðnað frá Austur-
Þýzkalandi. Jafnframt þessu var
honum heitið óvenjulega naiklum
ágóðahlut af allri sölu á þýzkum
iðnaði, sem hann beitti sér fyrir
í Svíþjóð.
Mikil niðurgreiðsla
Það var Borgensten sem kom
á samningunum um smíði 40 olíu-
geyma og kemur það í ljós af
skýrslunni hve geysimikla
áherzlu austur-þýzka stjórnin
lagði á þessa samninga.að af kostn
aðarverði greiddi hún verðið nið-
j ur um 498 mörk af hverjum 1000
i mörkum. Virtist alveg sama, þótt
Austur-Þjóðverjar töpuðu á söl-
unni, bara ef markaður ynnist við
• þetta. Samningar um smiði olíu-
jgeymanna voru undirritaðir haust
ið 1955 og skyldi verkið hefjast
vorið 1956.
Skipulagsleysið
En af hinni aústur-þýzku
skýrslu verður það ljóst, að svo
mikið skipulagsleysi ríkti í verk-
smiðjum og iðnaði landsins, að
verkið tók að dragast á langinn.
Ulbricht einræðisherra Austur-
Þýzkalands á í vandræðum
með skipulagið. Ríkisrekstur-
inn hefur lamað iðnað lands-
ins svo framleiðsla hans á flest-
um sviðum er stór-gölluð.
Útflutningsdeild austur-þýzka
v iðskiptamálaráðuneytisins hafði
ákveðið að þetta verkefni ætti
að ganga fyrir öllum öðrum. En
þegar til kom skorti verksmiðjurn
ar hráefni til framleiðslunnar,
sem flytja þurfti inji frá öðrum
iöndum. Var nú farið til innflutn-
ingsdeildar sama ráðuneytis og
þess óskað að það flýtti eins og
hægt væri innflutningi á þeim
hráefnum sem skorti. En sú um-
sókn lá óafgreidd á skrifstofu-
borðunum í sex mánuði. Loks
kom málið fyrir hið austur-þýzka
ráðuneyti þungaiðnaðarins og var
þar tilkynnt að það yrði að ganga
fyrir öllu öðru.
Tafir eða skemmdarverk
Loks var það seint um haustið
1956, sem smíði fyrstu.geymanna
hófst í Svíþjóð. En verkið gekk
allt á afturfótunum. Fyrst kom
það > ijós, að efnið í geymanna
var 30% þyngra en samsvarandi
efni frá sænskum máimverksmiðj
um. Þá kom það í Ijós, að máim-
plöturnar voru skakkt skornar,
að sums staðar kom 1,5 senti-
metra bil á milli þeirra og var
þá bara brætt í bilið með log-
suðuvír, sem veikti geynrana
mjög mikið.
Þegar sænsk fyrirtækj reisa
olíugeyma vinna að jafnaði við
hvern geymi 6 menn. En Austur-
Þjóðverjar létu 20 menn vinna við
smíði hvers geymis. Samkvæmt
því sem tíðkast í Ausfur-Þýzka-
landi var efnt til vinnusamkeppni
milli þeirra og er kvartað yfir
því í skýrslunni, að það hafi leitt
til vinnusvika, Þá er og rætt um
það að skemmdarverk kunni að
hafa verið framin, þvi að af 160
verkamönnum og iðnaðarmönn-
um sem sendir voru til Svíþjóðar
voru aðeins 2 meðlimir í giustur-
þýzka kommúnistaflokknum.
Logsuðumenn gleymdust
Enn er á það bent, eð teikning-
um af geymunum og öðrum verk-
fræðilegum atriðum við bygging-
una hafi verið mjög ábótavant.
Þegar unnið var að geymunum
var alltaf að koma í ljós, að mikil
væg stykki og verkfæri vantaði.
T.d. gleymdist í byrjun alveg að
taka með í reikninginn að log-
suðumenn og logsuðutæki þyrfti.
Var það alvarlegasti ágallinn og
tafði verkið stórlega.
Málið var síðan tekið til alvar-
legrar íhugunar, þegar sá atburð-
ur gerðist í borginni Sundsvall að
einn olíugeymirinn féll niður í
stormi og olía að verðmæti 60
þúsund sænskar krónur eyðilagð-
ist.
Mikið tjón
Það er fordæmt í hinni austur-
þýzku skýrslu, hve öllu skipulagi
og framkvæmdum í sambandi við
þetta mál hafi verið ábótavant.
Er þess getið að Auscur-Þýzka-
land hafi beðið stórkostlegt fjár-
hagslegt tjón af þessu máii, bæði
í gölluðu efni og gallaðri vinnu
og í skaðabótum sem greiða verð-
ur hinum sænsku viðsemjendum.
Er þetta tjón metið á næstum
því 20 milljónir íslenzkra króna.
Breitt bil
Þrátt fyrir þetta virðist sem
það sé ekkert óvenjulegt að slík
mistök verði í austur-þýzkum iðn
aði. Er nú orðið breitt bil milli
hins austur-þýzka iðnaðar, sem
reynist stórgallaður á öllum
sviðum og þess vestur-þýzka, sem
nú fær á sig orð um víða veröld,
I fyrir að framleiða beztu og vönd-
uðustu vörur, sem hægt er að fá.
Miklu víðar en í Svíþjóð hefur
orðið vart galla á austur-þýzkri
framleiðslu. Svo virðist sem hún
stafi bæði af svifaseinni yfirstjórn
ríkisvaldsins og af þvi að flestir
hinir færustu verkfræðingar
landsins eru fyrir löngu flúnir
ógnarstjórn kommúnista og farn-
ir til Vestur-Þýzkalands.
Erlent ijdrmagn til stdrvirkjnna
HÉR FER Á EFTIR ályktun
Fjórðungsþings Austfirðinga í
atvinnumálum:
1. Fundurinn felur stjórn
fjórðungþingsins, að fylgjast
gaumgæfilega með tillögum
þeim, er atvinnutækjanefnd rík-
isins kann að gera um öflun
nýrra atvinnutækja til Austur-
lands, og þeim tillögum öðrum,
er nefndin kann að gera og snerta
fjórðui.ginn.
2. Fjórðungsþing Austfirð-
inga 1957 telur, að ekki megi
dragast lengur að hafizt verði
handa um, að auka fjölbreytni
á útflutningsvörum landsmanna.
Telur þingið óráðlegt, að byggja
gjaldeyrisöflun lengur nær ein-
göngu á sjávarútvegi. Aflabrestir
og markaðssveiflur geta valdið
þjóðinni þungbærum erfiðleikum
og yfirvofandi hætta er á, að
ofveiði dragi svo úr aflamagni á
fiskimiðum, sem íslendingar
sækja, að sjávarútveginum verði
um megn, að afla þess gjald-
eyris, sem þjóðin þarfnast.
Ljóst er, að þjóðin hefir ekki
til umráða nægilega mikið eigið
fjármagn til þess, að koma upp
nýjum atvinnugreinum til gjald-
eyrisöflunar.
Fjórðungsþingið skorar því á
Alþingi, að skipa nú þegar nefnd
manna til að athuga, hvar og á
hvern hátt megi afla fjármagns
erlendis, til að gera stórvirkjanir
á fallvötnum til raforkufram-
leiðslu og til að koma upp stór-
iðnaði við þau orkuver.
Leggur þingið áherzlu á, að
þessum nýju atvinnutækjum
verði þannig fyrir komið, að þétt-
býli í sambandi við þau auki
jafnvægi í byggð landsins og geti
jafnframt orðið markaðssvæði
fyrir landbúnaðarhéruð, sem nú
skortir nærtækan markað fyrir
búsafurðir.