Morgunblaðið - 15.12.1957, Síða 11

Sunnudagur 15. des. 1957
MORCUNBLAÐIÐ
n
BÓKAÞÁTTUR:
ar
og dag
Francoise Sagan: Eftir ár og
dag. Skáldsaga. 155 bls.
Guðni Guðmundsson þýddi
með leyfi höfundar.
Bókarforlag Odds Björnsson-
ar, Akureyri 1957.
HÚN varð fræg í einu vetfangi
skáldmærin unga, Francoise Sag-
an, þegar hún sendi frá sér fyrstu
skáldsöguna, „Bonjour Tristesse",
fyrir þremur árum. (Bókin hiaut
hið fáránlega nafn „Sumarást“
Francoise Sagan
þegar hún kom út á íslenzku, en
það mun ekki hafa verið þýð-
anda að kenna). Menn hafa velt
vöngum yfir ástæðu þess, hve
frægðin var Sagan auðfengin.
Varla gat það verið æska hennar,
sem kom mönnum á óvart, því
hún á skáldsystur í Frakklandi,
sem hófu feril sinn miklu yngri
en hún, ein þeirra var aðeins átta
ára, þegar ljóð hennar voru á
vörum manna víða um heim.
Sennilega er helzta ástæðan
til frægðar Francoise Sagan sú,
að hún skrifar um efni, sem nú-
tíminn virðist vera sólginn í,
frjálsar ástir og hömlulaust kyn-
líf. Að vísu er hún ekki jafnýtar-
leg og Mykle í þessum sökum, en
hún kom Frökkum eigi að síður
á óvart, svo kynlega sem það
kann að hljóma.
Önnur ástæða og engu lítil-
vægari er sú, að Francoise Sagan
hefur með lífsháttum sínum og
ritstörfum orðið eins konar tákn
nútímaæskunnar, sem lifir fyrst
og fremst fyrir hraðann, hætturn
ar, ábyrgðarleysið og fífldirfsk-
una. Bandaríski kvikmynda-
leikarinn James Dean fórst í bíl-
slysi og varð harmdauði flestum
unglingum vestra. Hann var svip
að tákn æskunnar, haldinn ein-
hvers konar óþreyju eða æði, og
nú er hann tilbeðinn eins og hálf
guð — margir neita jafnvel að
viðurkenna, að hann sé dáinn.
Francoise Sagan hefur gert sér
far um að lifa svipuðu lífi með
þeim afleiðingum, að hún slapp
naumlega úr bílslysi á þessu ári,
og heimurinn stóð á öndinni, með
an hún var að jafna sig.
En frægð hinnar ungu skáld-
konu er ekki einvörðungu að
þakka glannalegum lifnaðarhátt-
um. Fyrsta bók hennar sannaði,
að hún kunni að skrifa. Hún
hafði næman skilning á sálarlífi
manna, knappan og lifandi stíl og
lipra frásagnargáfu. Helzti veik-
leiki hennar var sá, að söguþráð-
urinn vildi vefjast fyrir henni,
og hún gat ekki lýst sterkum til-
finningum eða sýnt skáldleg til—
þrif.
„Bonjour Tristesse" er dálítið
ósennileg saga á köflum, en margt
í henni er bráðvel gert. Skáld-
konunni lætur bezt að lýsa ytri
viðbrögðum manna, enda hættir
G. B. Silfurbúðin
Guðjón Bernharðsson h.f.
Laugaveg 55
Borðbúnaður
Minjagripio*
Tækif ærisg j af ir
hún sér sjaldan undir yfirborðið.
Hún á líka auðvelt með að skapa
spennu og halda athygli lesand-
ans.
Önnur bók hennar, „Eins kon-
ar bros“, var að sumu leyti betur
gerð. Aðalpersónan, Dominique,
er miklu sennilegri en Cecile í
fyrri bókinni, en jafnframt hvers
dagslegri. Báðar eru stúlkurnar
á gelgjuskeiði, og báðar eru þær
ástfangnar af eldri mönnum. Það
virðist vera árátta hjá Sagan að
lýsa slíkum samböndum, því hið
sama gerist enn í þriðju bók henn
ar, auk þess sem skáldkonan er
sjálf sögð vera í þingum við mið
aldra bókaútgefanda, sem hún
hefur tileinkað bókina.
Samabandi Dominique og
Luc er lýst af mun meiri skarp-
skyggni en sambandi Cecile við
föður sinn. Dominique verður að
horfast í augu við það, að mað-
urinn, sem hún vill ná tök-
um á og hafa vald yfir, rennur
henni úr greipum, og hún verður
ástfanginn af honum. Hún lærir
að þjást, og það er mikil fram-
för frá „Bonjour Tristesse“. En
skáldkonan reynir ekki að kafa
dýpra, og það er kannski góðra
gjalda vert, meðan hana skortir
lífsreynslu.
★ ★ ★
í þriðju skáldsögu sinni, „Eftir
ár og dag“, færist Francoise Sag-
an meira í fang. Þar tekur hún
fyrir hóp af fólki, níu manns, og
reynir að draga upp mynd af sam
skiptum þess, ástarævintýrum,
svikum og framhjátökum, árekstr
um, heimilisáhyggjum, framtíðar
draumum og baráttu.
Hér sýnir hún sem fyrr ótví-
ræða hæfileika til að lýsa hinum
smáu atvikum lífsins og viðbrögð
um manna við þeim. En hún á
enn erfitt með að skapa sam-
fellda söguheild, og allt fer í
handaskolum hjá henni, þegar
hún reynir að lýsa sterkum til-
finningum, eins og t.d. í 9. kafla,
þegar Bernard kemur heim til
Nicole konu sinnar eftir tveggja
mánaða fjarveru og framhjátök-
ur og finnur hana nær dauða en
lífi eftir barnsburð, en fóstrið
hefur látizt. Hér rís skáldkonan
engan veginn undir þunga at-
burðarins.
Segja má, að það sé í mikið
ráðizt að lýsa lífi níu sundur-
leitra einstaklinga í heilt ár á tæp
um 150 blaðsiðum. Það verður
varla gert að nokkru gagni nema
af stórmeisturum. Enda virðist
skáldkonan hafa gert sér grein
fyrir þessu, því saga hennar er
í rauninni ekki annað en svip-
myndir úr lífi þessa fólks, oft
skýrar og bráðsnjallar, en skortir
dýpt. Margar athugasemdir henn
ar sýna skarpskyggni og íhygli,
og eínstaka setningar eru gull-
vægar.
Francoise Sagan er enn lítt
þroskaður höfundur, þrátt fyrir
frægðina og söluna á bókum
hennar. Hún er enn „efnileg",
en það getur hún tæplega haldið
áfram að vera öllu lengur. „Eftir
ár og dag“ er bezta bók hennar
til þessa; hún hefur þar skapað
nokkrar minnisstæðar persónur,
t.d. Nicole, Béatrice og Jacques.
En frægð hennar krefst beinlínis,
að hún taki betur á, og það gerir
hún vonandi í næstu bók, ef hjóna
bandið slekkur þá ekki neistann!
★ ★ ★
Um íslenzku þýðinguna er það
helzt að segja, að hún er fyrir
neðan allar hellur. Francoise Sag-
an kann að skrifa, hún er
skemmtilegur stílisti, og þess
vegna er það hörmulegt, að hún
skuli fá slika útreið hjá íslenzka
þýðandanum. Sumar setningar
bókarinnar eru ekki aðeins illa
þýddar, heldur beinlínis óskiljan
Jegar.
Ég gét ekki stillt mig um að
koma með nokkur dæmi, gripin
af handahófi, því af nógu er að
taka. Á bls. 10 stendur þetta:
„Bernard stóð hreyfingarlaus,
þrumulostinn, óttaðist, að hún
gæti sér til um, að það væri
hann, óttaðist, að sér væri komið
óvörum við að koma henni á
óvart.“ Á bls. 16: „Maligrasse-
hjónin neyddust til afreka í fjár-
málum til þess að geta haldið
samkvæmi sín. Innreið whiskys-
ins í aldarháttinn hafði verið |
reiðarslag fyrir þau“. Bls. 19:
„Hann vildi tvennt: skrifa góða
skáldsögu og, upp á siðkastið,
Jósée.“ Bls. 27: „. . . ég veit ekki,
hvort það er þessi spegilmynd
af sjálfri mér, sem hann sendir
mér, sem dregur mig að sér, eða
fjarvera þessarar spegilmyndar
eða hann sjálfur". Bls. 29:
....og andlitið afmyndaðist af
eftirstöðvum gleði og vinsemdar,
sem afskræmdust við að hverfa
svo skyndilega." Bls. 50: „Þess
vegna var það, að hún dró Alain
Maligrasse, sem annars var reiðu-
búinn til nokkurrar vitleysu eft-
ir spekingslega útreikninga, inn
á knæpu, sem kölluð var vera
fyrir menntamenn". Bls. 57: „Allt
hafði þetta mátt sjá fyrir. Bern-
ard fannst, á meðan hann var að
pakka niður, að allt líf hans hefði
verið séð fyrir.“ Bls. 72: „Og svo
lét hann vel að þessum langa
líkama með sitt faiska örlæti,
með uppgjafar látbragði, ofan á
lakinu.“ Bls. 73: „Hún (frægðin)
kemur fram einhvern daginn í
verknaði, sem sá, er um ræðir,
lítur á sem fyrirboða og birtist
Béatrice sem tillaga André
Jolyet, er var leikhússtjóri, matar
smakkari og öðrum dygðum gædd
ur.“ Bls: 108: „— Ég hef ekki
flutt vegna margra stelpna." Bls.
112: „. . . það var endurkoma
hins fyrsta óps, grátsins, þegar
maður fæðist. Allt annað hafði
verið flótti, viðbrögð, leikara-
skapur.“ Bls. 120: „Hann gat ekki
vitað, að þvert á móti átti hann
hana of mikið skilið og það er
heldur ekki afsakanlegt.“ Bls.
136: „Þarna liggja leiðindin við
þessar miklu og bráðþroska ástríð
ur eins og bókmenntaástríðuna;
þær enda alltaf með því að fá
mann í hendur smærri ástríðum,
en fjörmeiri og hættulegri, af því
að þær eru seinþroska."
Ég hef þennan lista ekki lengri,
enda mun lesendum þykja nóg
komið. Svona vinnubrögð eru alls
ekki afsakanleg með því, að þýð
andinn hafi verið að reyna að ná
sérkennilegum stíl höfundar í
þýðingunni. Þetta er hreint ekki
stíll skáldkonunnar og á lítið
skylt við íslenzku.
Sigurður A. Magnússon.
Nýjasta skáldsagan eftir
Frangoise Sagan
Bók, sem sýnir alveg nýja hlið
á hinum óvenjulegu og marglofuðu
hæfileikum skáldkonunnar ungu,
sem skrifaði bækurnar
Sumarást (Bonjour Tristesse)
og
Eins konar bros.
Verð kr. 78.00 í bandi.
Bókaforlag Odds Björnssonar
Frá Kotá til Kanada
Jónas segir skilmerkilega frá lífi og atvinnuháttum norð-
anlands um síðustu aldamót. Vestan hafs dvaldist Jónas
í 25 ár og lýsir vel högum og störfum vesturfaranna.
-— Þetfa er frásögn Vestur-íslendingsins Jónasar Stefánssonar, sem nú er búsettur á Akureyri. _____