Morgunblaðið - 12.11.1958, Blaðsíða 10

10
MORGU1VB14Ð1Ð
Miðvik'udagur 12. nóv. 1958
JMtftgiititlrifafrlh
Utg.: H.f. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Visur
Einar Ásmundsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og aígreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480
Askriftargjald kr 35.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið.
LÁNTÖKUBEIDNIR OG HÓTANIR
SÚ var tíðin að margir ís-
lendingar voru hræddir
við erlendar lántökur og
að erlent fjármagn yrði bundið
í framkvæmdum í landinu, jafn-
vel þó það væri lagt fram á ann-
an hátt en með lántöku. Menn
muna eftir deilunum út af fyrstu
lántökunum eftir styrjöldina og
út af fossamálinu forðum daga.
Engum blandast hugur um, að
þessi hræðsla íslendinga við er-
lent fjármagn í landinu var mjög
um of. Til þess að geta numið
landið að nýju, eins og oft er
tekið til orða, til þess að geta
keypt nýtízku atvinnutæki,
þurfti mjög mikið af erlendu
fjármagni. Það má vafalaust um
það deila, hvort við höfum ekki
of oft farið þá leið að taka
opinber lán erlendis í stað þess
að veita erlendu fjármagni á
annan hátt inn í landið. Ýms-
um þeim framkvæmdum, sem
komið hefur verið upp með opin-
berum lántökum á hinum seinni
árum og áratugum, hefði ef til
vill verið hægt að koma upp á
þann hátt, að erlent fjármagn
hefði fengizt án opinberra lán-
taka. I þessu sambandi er þó vert
að hafa það í huga, að mjög fer
það eftir fjármálastjórninni
hverju sinni, hvert traust er-
lendir fjármálaaðilar hafa á því
að veita fé til tiltekins lands. Á
seinustu árum hefur fjármála-
stjórnin íslenzka ekkí verið með
þeim hætti að girnilegt gæti tal-
izt fyrir erlenda fjármálaaðila að
leggja hér fram fé, með frjálsu
móti, til ýmiss konar fram-
kvæmda.
fslendingar hafa verið tiltölu-
lega varfærnir um erlendar lán-
tökur, þar til nú á síðari árum.
Mönnum var farið að verða það
Ijóst, að þó nokkrar erlendar lán-
tökur væru óhjákvæmilegar,
varð þó að gæta hófs. Það er
vitaskuld augljós staðreynd, að
lán þarf að borga, jafnvel þó
það fáist með „góðum kjörum“.
Vextir og afborganir geta orðið
of þung byrði á ríkissjóði og öðr-
um aðilum. Um leið og skuldirn-
ar hækka, hækkar einnig vaxta-
byrðin og þær upphæðir, sem
greiða þarf árlega í afborganir.
í stjórnartíð fyrrverandi stjórnar
var að því stefnt, að íslendingar
gætu sem mest, af eigin fjár-
magni, byggt það upp, sem
byggja þyrfti.
Talið var og að ef erlendar lán
tökur væru of miklar, þá yrði
það enn til að ýta undir verð-
bólguþróunina og væri þá betra
að fara varlega í sakirnar, heldur
en að eiga það á hættu að verð-
bólguþróunin yrði enn taumlaus-
ari. En þegar núverandi ríkis-
stjórn tók við, sprungu allar stífl
ur í þessu efni. í tíð fyrrverandi
ríkisstjórnar jukust opinberar
skuldir erlendis einungis um 130
millj. króna og er það smáræði
í samanburði við það sem skuld-
irnar hafa aukizt nú. Þegar rætt
var um fjárlögin nú síðast, upp-
lýstist að þær skuldir sem nú-
verandi ríkisstjórn hefði stofnað
til erlendis samsvöruðu með því
gengi, sem var fyrir bjargráðin
618,5 millj. króna. Þetta er geysi-
mikil upphæð á svo stuttum
tíma. Hér er einungis um tvö ár
að ræða, en þó hafa ríkisskuld-
irnar tvöfaldazt á þessu stutta
tímabili.
Nú liggur fyrir að enn sé um
að ræða lántöku. Vilhjálmur Þór,
aðalbankastjóri Seðlabankans, er
í lánsbónarferð vestur í Ameríku.
Þar ræðir hann ekki við banka
eða aðrar svipaðar stofnanir,
heldur við bandarísku stjórnina
sjálfa og jafngilda slíkar beiðnir
því, að óskað sé eftir fjárhags-
aðstoð héðan. Ef þetta lán fæst,
sem talið er að eigi að verða 6
milljónir dollara, þá mun skulda-
aukningin í tíð núverandi ríkis-
stjórnar ná 775—780 millj. ís-
lenzkra króna. Sjá þá allir,
hversu skuldaaukningin er orð-
in gífurleg og hversu mikill mun
ur er á því, að á fyrra kjörtímá-
bili, eða árunum frá 1953—1956,
jukust opinberar skuldir aðeins
um einar 130 millj. króna.
★
f sambandi við þá nýju lán-
töku, sem nú er verið að leita
eftir, virðist allt vera á huldu
um það til hvers eigi að nota féð.
Fjármálaráðherrann, sem sér um
þessi mál, hefur ekkert orð um
það sagt. Lúðvík Jósefsson talaði
tum daginn í Alþingi á mjög loð-
inn hátt um þessi mál, en var
þó á honum að skilja, að per-
sónulega vildi hann helzt að fénu
yrði varið til togarakaupa, en
annars lá ekkert fyrir um það
raunverulega, til hvers nota ætti
féð. Á Lúðvík taka fæstir nokk-
urt mark í þessu efni. Sá mögu-
leiki er vitaskuld fyrir hendi, að
Eysteinn Jónsson hugsi sér að
nota lánið eins og hvert annað
eyðslulán til þess að bæta úr
hallarekstrinum í bili.
En um þetta er sem sagt allt
í óvissu og ríkisstjórnin hefur
ekki á neinn hátt gert almenn-
ingi grein fyrir því, til hvers
lánið eigi að renna. Lúðvík Jós-
efsson gaf einnig í skyn, að ef
þetta lán fengist ekki, yrði að
leita eftir fénu þar sem það væri
til staðar og skilja það allir á
þann hátt, að þá taki við lán-
beiðni í Rússlandi, en eins og
kunnugt er hafa kommúnistar
ætíð haldið því fram, að þar
stæði til boða lán með góðum
kjörum, eins og það er orðað.
í þessu sambandi er rétt að
minnast á, að aðferðin við lán-
tökur ríkisstjórnarinnar er með
allt öðrum hætti en gerzt hefur
áður hjá íslendingum og yfirleitt
gerist meðal þeirra þjóða sem
teljast vel siðaðar. Á sama tíma
sem beðið er um opinbera fjár-
hagslega aðstoð hjá utanríkis-
ráðuneyti Bandaríkjanna, eins og
nú sýnist vera gert, þá eru alls
konar skósveinar kommúnista
sendir upp á sviðið til þess að
hrópa um það að bandaríska varn
arliðið eigi nú þegar að fara úr
landi. Á sama tíma og beðið er
um aðstoð eru hafðar uppi hót-
anir. Eða þá að það er látið í
veðri vaka að ef íslendingar fái
ekki peninga, þá skuli verið geng
ið lengra í landhelgismálinu,
heldur en einhverjum gott þykir
o. s. frv. Þetta mun vera
Nassers-aðferðin, sem Alþýðu-
blaðið var að hrósa sér af einu
sinni, að ráðherra þess hefði
stöðvað, en það virðist síður en
svo að þannig sé komið. Aðferðir
eins og þessar eru til vansæmd-
ar íslendingum. Þessi er svipur-
inn yfir lántökubeiðnunum, eins
og þær hafa verið, og það þarf
mikið til að endurreisa það
traust, sem íslendingar áður
höfðu, eftir slíkar aðfarir.
UTAN UR HEIMI
Fann upp gimsteinanálar fyrir hljóm
plöfur árið 1945
Verður nú rlkasta kona Bretlands
UM jólaleytið á kona nokkur í
Bretlandi, sem fyrir fjórum
mánuðum varð að veðsetja skart
gripi sína, von á fyrsta milljarð-
inum, í sterlingspundum að sjálf-
sögðu, og þar með verður hún
orðin ein af ríkustu konum Bret-
lands.
En það er aðeins byrjunin.
Fjármálaspekingarnir í City
gizka á að upphæðin verði um 10
milljarðar. Þessi kona er frú
María Killick, og hún er verk-
fræðingur að atvinnu.
Frú Killick á heiðurinn af því
að hafa skömmu eft-ir lok stríðs-
ins fundið aðferð til að slípa
gimsteinanálar, sem hafa það
fram yfir aðrar grammófónnálar,
að þær fara ekki illa með plöt-
urnar. Eftir að farið var að leika
löng verk inn á hæggengnar
plötur, var sánnarlega ekki van
þörf á því að endurbætur væru
gerðar á gömlu nálunum.
María Killick er mikill tónlist-
arunnandi, og dáir einkum
Mozart og Bach. Það tók hana
því sárt að sjá uppáhaldshljóm-
plöturnar sínar hálfeyðilagðar
eftir tiltölulega litla notkun. Og
þar sem hún vann sem verkfræð
ingur í hljóðritunarverksmiðju
hersins, hafði hún góða aðstöðu
til að vinna að þessari snjöllu
hugmynd sinni, sem átti eftir að
hafa geysimikil áhrif á alla hljóð
ritun.
Árið 1945 tryggði hún sér einka
rétt á uppfinningunni, skrásetn-
inganúmerið er 603.606, og ekki
leið á löngu áður en hún fékk
pantanir á 25 milljörðum nála-
odda frá Bandaríkjunum. En þar
sem hún er ekkja, hafði hún ekki
fjárhagslegt bolmagn til að setja
upp verksmiðju sjálf. Allir bank
ar Englands neituðu henni um
tveggja milljarða lán til að
kaupa nauðsynlegan vélakost.
Ekki er vitað hvernig flestar
stærstu hljóðritunarverksmiðjur
heimsins komust yfir uppfinn-
ingu frú Killicks, og fóru að
framleiða nálarnar. Þrátt fyrir
það var hún ákveðin í að verja
rétt sinn og hafnaði öllum til-
boðum. T.d. bauð enska hljóm-
plötufyrirtækið Decca henni 750
milljón pund fyrir einkaréttinn
að framleiðslunni fyrir nokkrum
árum.
Þeir sem vit hafa á álíta, að
málssóknin hafi kostað frú
Killick 30 milljónir punda. Til
að standa straum af því, seldi
hún smám saman allar þær eigur,
sem maðurinn hennar hafði lát-
ið fölskyldu sinni eftir, en hann
hafði verið vel efnaður. Fyrst
fór stórt hús, sem þau áttu í
Brigton, síðan tveir bílar og loks
hennar eigin skartgripir. Elzta
dóttir hennar hafði óbifandi trú
á móður sinni og hætti námi, en
fór í staðinn að vinna í kaffihúsi.
í júlí í sumar kvað hæstiréttur
í Bretlandi loks upp dóm í mál-
inu. Frú Killick var úrskurðuð
höfundur uppfinningarinnar og
skyldi því fá háar bættur frá
öllum þeim fyrirtækjum í ver-
öldinni, sem nota þessa fram-
leiðsluaðferð.
Þessar greiðslur koma til með
að nema að minnsta kosti tíu
milljörðum punda, og verða þær
Undanþegnar skatti. Hæstiréttur
felldi þann úrskurð, að þar sem
þetta væru skaðabætur, skyldi
upphæðin ekki skattlögð.
Frú Killick kveðst vera ákaf-
lega hamingjusöm, ekki vegna
þess að hún sé nú orðin ríkasta
kona Bretlands, heldur af því að
nú getur hún loks veitt dætrum
sínum það, sem hana hefur alltaf
dreymt um.
Hún er þegar búin að kaupa
tvo Rolls Royce bíla og einn bíl
af gerðinni Aston-Martin. Auk
þess er hún búin að festa kaup
á gamalli höll í Tudorstíl, sem
kostar 40 milljónir punda. Þar
ætlar hún að láta gera sundlaug,
og kaupa. „hnausþykkt teppi“ á
öll gólf, eins og hún orðar það.
Handa sjálfri sér ætlar hún að-
eins að kaupa píanó frá 15. öld,
sem hún hefur alltaf haft ágirnd
á. En fyrst og fremst ætlar hún
að r«isa verksmiðju, sem á að
bera nafnið Killick & Co. og
senda 2 dætur sínar, þær Dawn
og Cynthiu, sem eru 17 og 16 ára,
í góða menntaskóla, en þær urðu
að hætta námi fyrir nokkrum
árum. Og yngri dæturnar, þær
Tina og Nigel, sem eru 8 og 5 ára
gamlar, eiga fyrir höndum unaðs
leg æskuár, að sögn móður
þeirra.
Frú Killick og dætur hennar tvær.
Tvítari Montgomerys
„I was Monty’s Double", |
heitir ný kvikmynd frá British
Pathe., sem byggð er á sönn-
um atburði úr stríðinu. —
Montgomery hersöfðingi var kall
aður „Monty“. Hann er einhver
sigursælasti hershöfðingi, sem
Þetta er Clifton James í hlutverki
Montgomery hershöfðingja
í kvikmyndinni
brezka þjóðin hefur átt. Þráður
myndarinnar fjallar um leikara,
Clifton James, sem er í hernum
og er tekinn þaðan til þess að
leika hershöfðingjann í raunveru
legu lífi og á þann hátt tekst að af
vegaleiða Þjóðverja. í útliti er
hann nákvæmlega eins og ,Monty‘
og tókst með ágætum að herma
eftir töktum hans í handaburði
og málfari. Hann fór til Norður-
Afríku til þess að láta Þjóðverja
halda að bandam. myndu gera
árás á Þýzkal. þaðan, en ekki frá
Normandí eins og Þjóðverjar
héldu. Það tókst að villa þeim
sýn að nokkru leyti, því helm-
ingur herdeildanna fór til Norð-
ur-Afríku, en hinn helmingurinn
til Normandí. Þjóðverjar rændu
„Monty“, og héldu að hann væri
sá rétti, en löndum hans tókst
að bjarga honum úr höndum
þeirra. Clifton James hefur ekki
leikið neitt hlutverk eftir þetta
og er ætlað að honum hafi verið
borgað svo ríflega fyrir þetta
hættusama hlutverk, að það muni
endast honum ævilangt. Myndin
er spennandi en dálítið slitrótt.
Mér þótti gaman að sjá hana, því
Clifton er lifandi eftirmynd hers
höfðingjans.
Mannfagnaður á
sextugsafmæli
sr. Sigurðar i Holti
Á SEXTUGSAFMÆLI sr. Sig-
urðar Einarssonar í Holti 29. okt.
sl. heimsóttu hann nær 300
manns úr sóknum hans og annars
staðar að. Gestir hans dvöldu í
Holti langt á kvöld fram við
rausnarlegar veitingar og í góð-
um fagnaði. Afmælisbarninu
voru fluttar margar ræður og
gefnar góðar gjafir. Söfnuður
Eyvindarhólasóknar gaf forkunn
arfagurt málverk af Holtsnúpi
eftir Ólaf Túbals, söfnuður Ás-
ólfsskálasóknar gaf Guðbrands-
biblíu o. fl. bækur og söfnuður
Stóra-Dalssóknar vasaúr úr gulli
með fagurri áletrun, kjörgrip
mikinn. Prestar í Rangárþingi
færðu sr. Sigurði skjalatösku
með áletruðum silfurskildi og
auk þess barst honum margt
annarra fagurra og virðulegra
gjafa og mikill fjöldi heillaskeyta
víðs vegar að.
Vinir sr. Sigurðar og hans
ágætu konu, frú Hönnu Karls-
dóttur, eiga að minnast margra
góðra stunda frá Holti, en lengst
mun þessi þó í minnum höfð.
í*. T.