Morgunblaðið - 22.01.1959, Qupperneq 11

FimmtudaKur 22. jan. 1959
MORGVTSBLAÐIÐ
11
Bandaríkjaför Mikoyans lokid
deilum
LOKIÐ er heimsókn Mikoyans til
Bandaríkjanna. Þessi næst-valda-
mesti maður Sovétríkjanna lét
sem hann væri aðeins á skemmti-
ferð, en í rauninni varð heim-
sókn hans stórpólitískur viðburð-
ur, þar sem Mikoyan gafst tæki-
færi til að ræða við helztu áhrifa-
menn í Bandaríkjunum.
Nær öllum ber saman um það,
að þetta hafi orðið sigurför fyrir
Mikoyan. Hann reyndist mjög
skemmtilegur maður, hugmynda-
ríkur og góðlegur. Hann tók
hjartanlega í hendur manna og
var óþreytandi að segja gaman-
sögur. Þannig varð ferðin vissu-
lega sigurför fyrir Mikoyan per-
sónulega. Menn heilluðust af
persónuleika hans og góðsemi.
Hitt er svo allt annað mál,
hvort för hans og viðræður hafa
þýðingu í alþjóðamálum. Það
er að vísu rétt að hvar sem Mikoy
an kom, var viðkvæði hans: „Við
skulum hætta kalda stríðinu“. —
„Við skulum verða vinir“. —
„Við skulum semja um deilumál-
in“. — „Við skulum hætta að
segja nei, nei, nei og segja heldur
já, já, já“.
★
En þegar betur er að gáð
kemur í ljós af ummælum
Mikoyans um alþjóðamálin, að
í allri ferðinni hefur hann ekki
bent á eitt einasta atriði, þar
sem Rússar vilja koma hið
minnsta til móts við Vestur-
veldin.
Þvert á móti er sýnt, að allt
situr við það sama t.d. í Berlín
armáiinu, Rússar halda áfram
útþenslustefnu sinni í nálæg-
um Austurlöndum og þeir við-
halda stríðsógnunum með æ
fullkomnari eldflaugavopnum.
Það var á einum fundi Mikoy-
ans með blaðamönnum sem hann
hafði lengi talað um friðarvilja
Rússa. Þá beindi blaðamaður
þeirri spurningu til hans, hvers
vegna Rússar væru mótfallnir
frjálsum lýðræðislegum kosning-
um í öllu Þýzkalandi. Þetta varð
ein af mörgum spurningum, sem
Mikoyan vék sér undan að svara
í för sinni.
★
Enn hélt þessi valdamikli Rússi
áfram að tala brosandi um frels-
isást og friðarvilja Sovétríkjanna.
Þá spurði einn blaðamaðurinn,
hvers vegna Rússar kúguðu Ung-
verja.
„Við kúgum ekki Ungverja“,
svaraði Mikoyan. „Ungverjar eru
fullkomlega færir um að stjórna
að á sama tíma sem Mikoyan
hafði svo fullkomna aðstöðu
til að koma skoðunum sínum
á framfæri, jafnvel til þess
að gagnrýna bandarísku ríkis-
stjórnina, þá hélt hann því
fram að í Rússlandi ríkti engu
minna frelsi en í Bandaríkj-
unum. Hlýtur það þó að hafa
verið Mikoyan sjálfum ljóst,
að engum erlendum manni
yrði nokkru sinni opnaður svo
greiður aðgangur til að koma
skoðunum sinum á framfæri
við rússnesku þjóðina.
Til samanburðar má geta þess
að blaðamaður einn lagði þá
spurningu fyrir Mikoyan, hvers
vegna Rússar trufluðu útvarps-
sendingar frá Bandaríkjunum. —
Taldi blaðamaðurinn að í slíku
væri ekki jafnræði því rússnesk-
ar útsendingar væru aldrei trufl-
aðar og Mikoyan fengi aðgang
eins og hann kærði sig um að
bandarískum blöðum og útvarpi.
Mikoyan kvaðst fyllilega við-
urkenna að Rússar iðkuðu út-
varpstruflanir. En hann baðst
engrar afsökunar á þeim, heldur
sagði: „Við trufluðum ekki út-
varp fyrir 1947. Þá hófu Vestur-
veldin kalda stríðið. Við hættum
að trufla útvarp, þegar Vestur-
veldin hætta kalda stríðinu.
★
Orðstir Mikoyans jóx talsvert
við það að hann gaf ýmsar yfir-
lýsingar sem brutu á bága við
kenningar kommúnismans. Banda
ríkjamönnum fannst þetta djarf-
lega gert, því að „endurskoðun"
á kenningum hefur verið talinn
höfuðglæpur í Sovétríkjum. Mik-
oyan sagði t.d. að ekki væri leng-
ur tekið mark í Rússlandi á jafn-
ræði allra til launa og aðsföðu.
Hann viðurkenndi og að kenning-
ar kommúnismans um hrun auð-
valdsskipulagsins hefðu ekki
rætzt, heldur hefði „auðvaldsríki"
eins og Bandaríkin eflzt stórkost-
lega. Einnig gerði hann lítið úr
hinni kínversku tilraun með
stofnun samfélaga. Slíkt væri
gamaldags og gæti ekki farið
vel. En sjálfstæði Mikoyans verð-
ur nokkru tilþrifaminna, þegar
þær fregnir berast austan frá
Moskvu, að rússnesku blöðin
hafi í löngum frásögnum sínum
þagað um slíkar yfirlýsingar. Yf-
irlýsingarnar eru þá aðeins gerð-
ar fyrir bandaríska iðjuhölda, en
Rússar mega ekki heyra þær.
★
sér sjálfir. Ástandið í landinu erl
nú eðlilegt. Það væri skemmti-
legt, ef ástandið væri eins eðli-
legt í mörgum öðrum löndum
eins og það er í Ungverjalandi'.
★
Heimsókn Mikoyans til Banda-
ríkjanna er mjög athyglisverð
fyrir það, að hún sannar, hve
skoðanamyndun í þessu lýðræð-
islandi Vesturheims er ákaflega
frjáls. Þá 17 daga sem Mikoyan
dvaldist Vestanhafs hafði hann
beinan aðgang að öllum sjónvarps
stöðvum og dagblöðum Banda-
ríkjanna. Á hverjum degi voru
ræður hans og ummæli prentuð
Framrétt hönd, en engar
nýjar tillögur.
orðrétt og óbrengluð af banda-
rísku pressunni. Mikoyan hefur
sjálfur lýst þessu einkar skýrt,
er hann sagði við einn fulltrúa
Bandaríkjastjórnar: „Það er eins
og ég sé að bjóða mig fram til
þings í Bandaríkjunum!"
Það er því kaldhæðnislegt
Maðurinn sem í áratugi hefur lagt á rússnesku þjóðina skort á
neyzluvörum skoðar hér risakjörbúð í Washington. Sagt er að
neyzluvörugnægðin í Bandaríkjunum hafi mest snert Mikoyan.
Vórurnar ekki aðeins fyrir yfirstéttina, heldur allan almenning.
Mikoyan gerði mjög víðreist
um Bandaríkin í þessari ferð
sinni. Hann ferðaðist jafnan með
flugvél og dvaldist aðeins
skamma stund á flestum stöð-
um. SAS flugvélin sem flutti
hann yfir Atlantshafið lenti á
Idlewild flugvellinum í New
York. Þar hafði Mikoyan þó enga
viðstöðu, heldur flaug til höf-
uðborgarinnar Washington. Hann
ótti fundi með Dulles utanríkis-
ráðherra, Nixon varaforseta,
nokkrum foringjum bandarísku
verkalýðshreyfingarinnar o. fl.
Vakti mikla athygli að hann fór
í gönguferðir um borgina, leit inn
í búðir og fékk að skoða íbúða-
hverfi. Hann varð einna hrifn-
astur af risakjörbúð sem honum
Bros og blíðuhót, en engar
fillögur til lausnar alþjóða-
Mikoyan tekur þéttingsfast í hönd Nixons og brosir. Tillögur
okkar Rússa í Berlínarmálinu eru beztu tillögurnar, sagði hann
— og þeim verður ekki breytt.
Nixon svaraði: — Ég vil aðeins benda yður á það að banda-
ríska þjóðin mun ekki þola að Vestur-Berlín verði ofurseld
kommúnismanum.
var sýnd í einu úthverfi Wash-
ington.
Bandarískum ráðamönnum varð
það ljóst af þessum fyrstu kynn-
um sínum af Mikoyan að hann
var bráðskarpur og skemmtileg-
ur maður.
Nixon lagði áherzlu á það við
Mikoyan, að Rússar skyldu fara
sér hægt í Berlínarmálinu. Þeir
mættu vita, að öll Bandaríkja-
þjóð stæði sameinuð gegn því að
Vestur-Berlín yrði ofurseld
kommúnistum. Á eftir lýsti Nixon
því yfir að hann teldi Mikoyan
hæfasta stjórnmálamann komm-
únistaríkjanna, sem hann hefði
mætt. Nixon kvaðst þó hafa orð-
ið fyrir vonbrigðum af Mikoyan,
hann hefði ekkert nýtt haft fram
að færa til lausnar í alþjóða-
deilum.
★
Mikoyan ók beint úr samtalinu
við Nixon út á flugvöllinn og
flaug nú 500 kr* i norður til stál-
borgarinnar Cleveland. Er það
ákaflega fögur borg á strönd
Erie-vatnsins. Þar heimsótti Mik-
j oyan sérvitra milljónamæringinn
Cyrus Eaton, sem á heilar járn-
brautir og stálverksmiðjur, en
! ferðaðist um Rússland í fyrra,
gisti hjá Krúsjeff í Kreml. Hann
er þeirrar skoðunar, að Banda-
ríkjamenn þurfi ekkert að óttast
Rússa, því að Rússar séu ekkert
minni kapitalistar en Bandaríkja-
menn.
Mikoyan afhenti þessum
milljónamæringi að gjöf hest-
vagn og þríæki, það voru þrír
bráðviljugir graðfolar. Eaton
þakkaði gjöfina og kvaðst vona að
þessir rússnesku graðfolar og
bandarískar merar hans stofnuðu
til menningar og vináttutengsla.
★
Eftir að hafa setið dýrðlega
veizlu hjá milljónamæringnum
flaug Mikoyan skamma leið yfir
Erie-vatn til Detroit, bílaborgar-
innar miklu. Þar dvaldist hann
um hríð í góðum fagnaði meðal
milljónamæringanna i bílaiðnað-
inum. Hann hafði langmestan
áhuga fyrir Ford-verksmiðjun-
um. Fékk han* að skoða þær og
varð ekki annað séð en að hann
hrifist mjög af framleiðsluhátt-
um. Einnig fékk hann að ganga í
gegnum Ford-rannsóknarstofuna
og hreyfst hann þar mest af til-
raunum með að smíða gervi-
hjarta fyrir menn.
Blaðamenn í Detroit spurðu
Mikoyan, hvenær allir rússneskir
verkamenn ættu sinn bíl. Hann
varð hugsi við en svaraði loks:
— Það verður óralangt þangað
til. Mikoyan sat mikinn veizlu-
fagnað hjá Henry Ford yngra.
Minnti Mikoyan þá á það að fyrir
tuttugu árum hafði hann heim-
sótt Henry Ford eldri, afa þess
Henrys sem nú stjórnar verk-
smiðjunum. Mikoyan hélt ræðu
yfir bílaframleiðendum. Hann.
sagði þeim, að ef styrjöld brytist
út væri það víst að Detroit yrði
lögð í rústir, en hversvegna þá að
vera að fara í stríð?, spurði hann.
Það er hörð samkeppni milli Ford
og General Motors, en þeir berj-
ast þó ekki. Lönd okkar ættu að
geta keppt saman með líkum
hætti.
Milljónamæringarnir í Detrolt
hrifust mjög af einlægni Miko-
yans.
★
Næsti viðkomustaður var
Chicago. Þar rabbaði Mikoyan
við Stevenson og skjallaði hann
svo mjög í opinberri áheyrn, að
Stvenson fór hjá sér. Því næst
flutti Mikoyan ræðu í lögfræð-
ingafélagi Chicago-borgar. Hafa
margir litið á hana sem merkustu
ræðu hans í Ameríkuförinni.
Mikoyan kvaðst vilja viður-
kenna fúslega, að ógnarstjórn
hefði verið í Rússlandi til
skamms tíma. En með brott-
rekstri Beria og lífláti hans var
bundinn endir á lögregluógnirn-
ar. Mikoyan dró enga dul á við-
bjóð þann er hann hafði á Beria,
sem hann kvaðst hafa þekkt mjög
vel. Síðan 1953 hefur enginn ver-
ið tekinn af lífi í Sovétríkjunun?
og dómstólarnir hafa nú eftirlit
með starfsemi lögreglunnar,
sagði Mikoyan. Stjórnendur
fangabúða geta heldur ekki lengt
íangavist að eigin vild.
Þá ræddi Mikoyan um Molo-
tov. Hann kvaðst bera mikla virð
ingu fyrir honum. Hins vegar
hefði ekki verið hægt að láta
Molotov fara með utanríkismál-
in lengur, því að hann væri
íhaldsmaður.
★
Þann 11. janúar flaug Mikoyan
til San Francisco á Kyrrahafs-
ströndinni. Þar urðu mótmæla-
aðgerðir gegn komu hans einna
mestar. Hvarvetna þar sem Miko
yan kom söfnuðust ungverskir
flóttamenn saman. Þeir báru
spjöld þar sem þeir minntu á það
að Mikoyan átti sinn samvizku-
svarta þátt í því að láta kæfa
ungversku byltinguna í blóði.
Þeir gerðu og hróp og köll að
honum. Náði þetta hámarki í San
Francisco og varð Mikoyan að
stíga út úr flugvél sinni á braut-
arenda, en lögreglumenn komu
honum í öruggt fylgsni.
í ræðu sem hann flutti í San
Francisco yfir 650 heildsölum og
fjármálamönnum lýsti Mikoyan
því yfir að slík skrílslæti væru
ólögleg í Sovétríkjunum. Þótti sú
yfirlýsing hans e.t.v. óheppileg-
ust af þeim orðum sem hann
mælti í för sinni, því að allir
Framh. á bls. 19