Morgunblaðið - 25.01.1959, Blaðsíða 8

I
MORCTr\nr 4 ntfí
Sunrnidaernr 25. ian. 1959
Þjdrsáí
klakaböndum
TVEIR af blaðamönnum Mbl.
brugðu sér í fyrradag austur fyrir
Fjall. Erindið var einkum það að
skoða íshrannir Þjórsár, en bænd-
ur eystra segja að ísalög á þess-
ari miklu jökulá séu nú sam-
bærileg við það sem var frosta-
veturinn mikla 1918. Á stórum
svæðum, er þetta straumharða og
mikla jökulfljót, sem miklar
virkjunaráætlanir hafa verið
gerðar um, undir fleiri metra
þykkri íshrönn, sem einna líkust
er skriðjökli.
Á sama tíma sem Norðlend-
ingar eru tímum saman að berj-
ast áfram á 10 hjóla trukkum í
kafófærð milli kaupstaðanna, er
nú hægt að þjóta á Volkswagen
eftir svo til marauðum þjóðveg-
inum austur að Selfossi, eins og
um hásumar. Á stöku stað er
krækt út á vetrarbrautarkafla,
svo sem við Skíðaskálann og eins
austur á Hellisheiði, þar sem
krækt er fyrir hina snjóþungu
Smiðjulaut, og farið eftir upp-
hækkuðum vegi á hraunkambin-
um suður af lautinni.
Þegar komið er austur á
Kambabrún má heita snjólaust
að horfa yfir Ölfusið, en snjó-
línan liggur skýrt afmörkuð við
Ölfusá, en austan hennar er dá-
lítil snjóföl á jörðu.
Kunningjar bentu okkur á það,
að við skyldum aka niður Vill-
ingaholtsveginn og síðan niður
með Þjórsá, að bænum Seiparti,
en þar er áin bílfær á ís. Á Sel-
parti búa bræðurnir Ásgeir og
Jóhann Sæmundssynir. Við létt-
um ekki fyrr en þangað var kom-
ið. Sex hestar í vetrarfeldi hlupu
yfir hlaðið, út í góða veðrið að
viðra sig. Hér eru hestamenn,
varð okkur að orði, er við horfð-
um með velþóknun á klárana
skokka út á snjófölvað túnið.
— Þeir munu vera úti í hest-
húsinu, sagði bústýran, er við
spurðum eftir húsbændum.
Nærri því formálalaust var
erindið borið upp.
— Okkur var sagt að leita til
ykkar um að leiðbeina okkur
austur yfir Þjórsá á bilnum.
— Það er hægt, sögðu bræð-
urnir og voru hinir hressilegustu.
Er ekki að orðlengja það að
þeir óku með okkur yfir túnið
og niður að ánni.
— Þetta er ofureinfalt sögðu
bræðurnir, þið sjáið hvar slóðinn
liggur eftir bílana austur yfir
ána. En áður en þið farið, komið
þið inn og fáið hjá okkur kaffi.
Meðan við sátum yfir rjúkandi
kaffibollum heyrðist stöðugur
sónn eða hvinur fyrir eyrum okk-
ar.
— Það er sónn í símaheim-
tauginm sem svona heyrist í. Það
er af því hve þurrkurinn er mik-
ill. Sónninn breytist nokkuð eftir
því hvernig veðrið er, sagði eldri
systir þeirra bræðra, en þó get-
um við varla stuðst við hann til
veðurspár.
í heimili þeirra systkina sáum
við rokk, sem við bæjarmennirn-
ir héldum að væri orðið heldur
sjaldséður gripur á heimilum nú
á tímum.
— Þeir eru enn víða rokkarn-
ir, sagði eldri systirin, og hún
bætti því við, að til sveita væri
rokkurinn bókstaflega ómissandi
yfir vetrarmánuðina.
Hin nýja „þjóffleið“ yfir Þjórsá, sem þarna er um 5 km á breidd. Á árbakkanum standa bræffurn-
ir í Selparti, sem vísuðu á slóðina yfir árna. Bæirnir á móti eru
um og „Partabæja-bænda
svo nefnast bæirnir þarna á
bökkum Þjórsár einu nafni, yfir
því, að ekki hafi raflínunetið
teygt sig til þeirra, þó aðeins séu
5 km í raflínuna.
— Já, grannar okkar hérna
hinum meginn árinnar í Háfs-
hverfinu hafa meir að segja raf-
magn.
en sér detta í hug að fara á bíl yfir
Þjórsá. A. m. k. þegar maður er
staddur uppi á sjálfri Þjórsár-
brúnni yfir gljúfrunum.
Þangað komum við síðar um
daginn. Sólin var þá að setjast.
Það var stórkostlegt um að litast
af Þjórsárbrú. Það var líkast
sem skriðjökull brytist þar fram.
Ferlegar íshrannir hálffylla
Séð af Þjórsárbrú ofan í gljúfrið. Marka má hinar hrikalegu ísskarir af því meðal annars, að sjá
hve lítill maðurinn «r, sem stendur á ísskörinni til hægri.
Systkinin voru hin skemmtileg-
ustu í viðræðum. Margt bar á
góma, m. a. rafmagnsmál, en á
Selparti er dieselstöð, því þang-
að er raflína ekki komin enn.
Lýstu bræðurnir vonbrigðum sín-
Talið barst að hestum. — Það
eru systurnar sem vilja hafa hest-
ana, sagði Jóhann. Og þær tóku
hlæjandi undir orð hans og
kváðu hestana með öllu ómiss-
andi. Þannig var setið og masað
góða stund í góðu yfirlæti hjá
þessu ágætisfólki.
Síðan var ekið niður að ár-
bakkanum og staldrað við. Bræð-
urnir sögðu okkur, að Þjórsá
gamla væri miskunnarlaus. Með
aðstoð klakans hefur hún lagt
undir sig árlega um 1 meter af
fastalandinu á vesturbakkanum.
Nú ætlum við að stöðva þessa
framrás, með því að hlaða undir-
bakka á alllöngum kafla hér með
fram heimatúninu, og stækka
flóðvarnargarðana.
gljúfrið. Við brúna, hefur Þjórsá
gamla rutt sér braut gegnum
miðjar hrannirnar og þar beljar
hin gráleita jökulsá fram með
tugmetra háum ísbökkum. Var
Háfshverfi, austan Þjórsár.
Ljósmyndirnar tók vig.
þetta hin stórkostlegasta sjón a8
sjá. Bersýnilega hefur íshrönnin
verið aðeins hærri í gilinu, ea
síðan fallið niður eins og þekja.
Þá hafði íshrönnin að sögn þeirra
á Þjótanda, verið nær upp undir
brúargólfið á gömlu Þjórsár-
brúnni.
Nokkru fyrir ofan gljúfrið,
fer Þjórsá aftur undir hina miklu
íshellu, og er sú hella samfelld
allt undir Búðafoss, sem er una
40 km fyrir ofan Þjórsárbrú.
Nokkru fyrir neðan brúna, þegar
nær dregur Urriðafossi, hverfur
Þjórsá einnig undir ísinn.
Við brugðum okkur heim að
Urriðafossi. Þar á túninu heima
við bæinn, hefur Þjórsá skilið
eftir stóra ísjaka, einn t. d. um
3 metra hátt bákn. Við héldum
niður að Urriðafossi. En þegar
þangað kom, fyrirfannst enginn
fossinn. Við heyrðum einhvert
smávegis seytl upp um dálítið
gat, sem var á íshrönninai og var
það allt og sumt. Þegar horft var
inn eftir farveginum var hann
að sjá sem skriðjökull Sólheima-
jökuls þar sem hann teygir sig
út úr Mýrdalsjökli.
Er við stóðum uppi á hæðinni
fyrir ofan ,þar sem Urriðafoss
hefði átt að vera, kom mér í hug
að á árinu 1957, hefði Sigurjón
Rist, vatnamælingamaður, sýnt
fram á að allar áætlanir um bygg
ingu orkuvers við Urriðafoss,
væru tómt mál að tala um, vegná
þess hve miklar íshrannir mynd-
ast þar í hörðum frostavetrum
og myndu mola öll mannvirki. í
fyrradag var íshönnin yfir Þjórsá
við Urriðafoss allt að 20 metra
há. Þetta staðfesti Sigurjón Rist
við okkur, er við komum aftur
hingað í bæinn um kvöldið. Hann
hafði sjálfur verið þar eystra við
Framh. á bls. 9
Á túninu fyrir neðan bæinn á Urriðafossi hefur Þjórsá gamla
skilið eftir heljarmikið isbákn.
— Ykkur er ekki meiri vandi
á höndum að aka hér yfir
Þjórsá en ungu frúnni frá Reykja
vík, sem býr nú hér í hreppn-
um. Hún kom um daginn á trakt-
ornum hingað og við leiðbeind-
um henni áleiðis yfir ána. Hún
var að heimsækja vinkonu sína
hinum megin árinnar. Þær eru
duglegar þessar Reykjavíkur-
stúlkur, sem gifzt hafa hingað
austur, sagði Ásgeir.
Við kvöddum þá bræður og
renndum út á sjálfa Þjórsá. Við
ræddum um það okkar í milli
meðan billinn rann yfir renn-
sléttan ísinn, en þarna eru um
5 km á milli árbakkanna, að það
væri í rauninni fráleitt að láta
Um það bil á þeim stað, sem maðurinn stendur, er Urriðafoss
falinn undir 20 metra þykkri ishellunni. fsinn minnir ei„»...
helzt á skriðjökul.