Morgunblaðið - 17.03.1959, Side 11

Þriðjudagur 17. marz 1959
MORGVISBLAÐIÐ
11
Þib skulub ekki vera hrædd
jboð er bara kviknab í húsinu
WOLFGANG LEONARD var
unglingur, er Hitler brauzt til
valda. Móðir hans var meðlinvur
þýzka kommúnistaflokksins og
sanntrúaður kommúnisti — og
þegar nazistar efldu völd sín í
Þýzkalandi ákvað móðir Wolf-
gangs að taka sig upp og fara til
Rússlands með son sinn til þess
að geta veitt honum hina einu
réttu fræðslu og uppeldi — í
landi kommúnismans.
Þau héldu frá heimalandinu,
Þýzkalandi, til Svíþjóðar. Þaðan
komst móðir með son sinn til
„draumalandsins“. Hún var von-
glöð og hrifin, þegar hún steig
yfir landamærin finnsku, hana
óraði ekki fyrir því, sem fram-
tíðin bar í skauti sér, hún hugs-
aði aðeins am eitt: Hún var slopp
in með son sinn inn í sæluríkið.
— S& —
Wolfgang Leonard hlaut mikla
menntun í Rússlandi, hann gekk
í málaskóla, síðan í þjálfunar-
skóla Komintern þar sem þylt-
ingar og undirróðursmönnum frá
öllum löndum voru kenndar hin-
ar kommúnisku aðferðir til valda
töku í lýðræðislöndum. Hann
hlaut gott viðurværi og góð laun,
en á fullorðinsárum öðlaðist
hann skilning og þroska til þess
að skoða kommúnismann í réttu
ljósi. Hann valdi þann kostinn
að flýja — og fyrir skemmstu
komu út í Þýzkalandi stuttar
æviminningar hans: Die Revolu-
tion entlásst ihre Kinder.
— 2á —
Hann segir svo frá ferð sinni
til Rússlands, að hann hafi fljótt
veitt því athygli hve Rússar
bjuggu við slæm kjör miðað við
Þjóðverja og Skandinava. Hann
spurði móður sína hverju þetta
sætti, spurði hana hvort hún
hefði ekki tekið eftir þessu — og
hverju hún sæktist svona eftir.
En móðir hans var trúaður komm
únisti — og hún ætlaði að ala
son sinn upp í sömu trú.
Mamma fékk góða vinnu í
Moskvu, segir Wolfgang, við
bjuggum í einu litlu herbergi
fyrst eftir að við komum þang-
að, það þótti munaðarlíf.
Skömmu síðar var ég sendur í
heimavistarskóla — og unglings-
árin var ég lengst af í slíkum
skólum.
— U —
Eitt sinn, er ég kom í heimsókn
til móður minnar fann ég hana
ekki. Ég spurði nágrannana eftir
henni, en allir færðust undan að
segja mér hvar hún væri niður
komin. Ég varð hræddur, mér
fannst þetta furðulegt, hún hafði
ekki látið mig vita hvert liún
ætlaði.
Ég skildi það ekki þá, þetta
var á sama tíma og Stalínshreins
anirnar miklu. Hann sá enga
rétta mynd af hreinsununum,
heyrffi affeins, aff þeir, sem hurfu
hefffu veriff í slagtogi meff naz-
istum. Honum fannst þaff ein-
kennilegt: Hvernig gat móffir
hans hafa veriff nazisti úr þvi
aff hún flúffi Þýzkaland Hitlers?
— 3á —
Hann segir eina dæmigerða
sögu um það hve almennur ótt-
inn við leynilögreglu Stalins hef-
ur verið: í húsi einu í Moskvu
bjuggu margar fjölskyldur sam-
an í einu stóru herbergi. Snemma
morguns, þegar allir voru í fasta
svefni, var barið harkalega á
dyrnar. Enginn sagði neitt, allir
risu úr fletum sínum og klædd-
ust í skyndi. Aftur var bankað,
enginn hreyfði sig til þess að
opna. Allir voru of hræddir til
þess. Og enn var bankað — mjög
harkalega. Þá vogaði einn karl-
mannanna sér að opna. Utan við
dyrnar stóð húsvörðurinn — og
var mikill asi á honum: — Þið
skuluð ekki vera hrædd, sagði
hann — það er bara kviknað í
húsinu.
Áriff 1941 var Wolfgang send-
ur frá Moskvui, til Ural — 1200
km frá Moskvu. Hann hafffi
ekkert heyrt frá móffur sinni,
en veriff sagt, aff hún hafi veriff
send til starfa langt frá Moskvu.
— 3á —
í bænum Ufa í Ural voru mikl-
ar bækistöðvar Komintern. Þar
var sægur útlendinga, manna frá
ýmsum löndum — störfuðu þeir
í hinni alþjóðlegu kommúnista-
miðstöð. Enda þótt almúginn liði
mikinn skort í Ufa sem annars
Ernö Gerö
staðar í Rússlandi, lifðu komin-
ternstarfsmennirnir í alsnægtum
og bárust mikið á. Höfðu bíla
og önnur þægindi — og gott fæði.
í Baschkiri-hótelinu þar bjuggu
þeir allir — Og þar heyrði Wolf-
gang í fyrsta sinn í Rússlandi
þjón bjóða meiri mat, þegar lokið
var af diskum. Og það, sem und-
arlegra var. Það var í rauninni
hægt að fá meira, segir hann.
—u —
í 60 km fjarlægff frá Ufa var
þjálfunarskóli komintern, þang-
aff var Wolfgang nú sendur. Þar
voru nemendur frá mörgum lönd
um, allir gengu þar <undir dul-
nefnum — og nemendur máttu
ekki segja hver öðrum sín
réttu nöfn. Sumir brutu þó þess-
ar reglur, segir Wolfgang
— 3á —
Einn kennaranna, sem hét
Bernard 'Koenen, var eineygur.
Sagt var, að NKVD, rússneska
leynilögreglan, hefði stungið úr
honum annað augað í einu hreins
unaræðinu. Samt var Koenen ó-
bifandi kommúnisti. Og hann
komst jafnvel svo langt að verða
sendiherra A-Þýzkalands í Prag.
Kommúnistar geta því komizt í
miklar valdastöður þó að leyni-
lögregla þeirra stingi úr þeim
annað augað eða svo.
— 2á —
Wolfgang var í þessum skóla,
þegar fregnin barst um það að
Komintern hefði verið leyst upp.
Nemendurnir spurðu kennara
hvort Stalín hefði ákveðið þetta
fyrir beiðni Vesturveldanna.
Svariff var NEI. Skipulagning
Komintern var úrelt orffin, þaff
var hvort sem er búiff aff ákveffa
aff leggja þaff niffur aff nafninu
til í fyrri mynd. En öll starfsem-
in átti aff halda áfram — og
rúsaneak blöff sögffu ekki frá
því, aff Komintern hefði veriff
leyst upp.
— 2á —
Þegar Wolfgang brautskráðist
úr skólanum var honum fengið
starf í Komintern miðstöðinni við
Leningötu í Ufa við skjalasafnið
þar. Yfirmaður hans þar nefnd-
ist Wilkow. Skömmu síðar var
Wolfgang kvaddur til Moskvu.
Þá höfðu Rússar styrkt aðstöðu
sína á austurvígstöðvunum og
höfuðborginni var ekki lengur
hætta búin. Komintern miðstöð-
in var þá flutt til Moskvu — og
hinir erlendu starfsmenn fluttu
með — og settust að í Lux-hótel-
inu.
Wilhelm Pieck
Nú var Wolfgang falin kennsla
— og meðal nemenda hans voru
Ernö Gerö, Wilhelm Piek og
Walter Ulbricht.
— iá —
Jafnskjótt og Rauði herinn
var kominn inn í Þýzkaland var
Wolfgang sendur þangað ásamt
10 öðrum mönnum, hinum svo-
nefndu Ulbricht hópi. Þetta voru
allt Moskvumenntaðir Þjóðverj-
ar, sem áttu að undirbúa valda-
töku kommúnista í Þýzkalandi
að styrjöldinni lokinni — og fyrst
og fremst að skipuleggja komm-
úniska leynilögreglu í landinu.
Þetta tókst, að vísu ekki nema
í eystri helming Þýzkalands. í
fyrstu voru gamlir sósialdemo-
kratar teknir að nafninu til í
stjórnina, látnir hafa óvinsæl og
valdalítil embætti. Kommúnistar
sáu þó fljótt, að Þjóðverjar gerðu
sig síður en svo ánægða með
hina kommúnisku stjórn. Rúss-
nesku hermennirnir gengu rupl-
andi og rænandi — og nauðguðu
konum. Kommúnistarnir komust
fljótt að niðurstöðu um það, að
með réttum aðferðum gætu þeir
náð tangarhaldi á gömlu þýzku
nazistunum — enda urðu þeir
margir hinir tryggustu skósvein-
ar kommúnistastjórnarinnar.
Aldrei bar mikið á Wolfgang
í Þýzkalandi, hann vann vel á
bak við töldin — og þegar hann
hafði lokið undirbúningsstarfi
sínu gerðist hann blaðamaður í
A-Þýzkalandi — og síðar starfs-
liðsstjóri í Karl-Marx skólanum.
— aá —
En Wolfgang Leonard var nú
orffinn blendinn í kommúnista-
ÞAÐ verður ekki annað sagt en
mjög vel hafi tekizt með val á
þeim útlendu hljómsveitarstjór-
um, sem fengnir hafa verið hing-
að til að stjórna tónleikum Sin-
fóníuhljómsveitarinnar á undan-
förnum árum. Hér hefir komið
margt ágætra stjórnenda, sem
hefir tekizt að laða fram það
bezta, sem hljómsveitin býr yfir.
En engum þessara manna er gert
rangt til, þótt sagt sé, að einn
hinn allra snjallasti þeirra er
ameríski hljómsveitarstjórinn dr.
Thor Johnson, sem nú er gestur
hljómsveitarinnar í annað sinn,
enda er hann mjög dáður stjórn-
andi í heimalandi sínu og víðar
um lönd. Hann sýndi á tónleik-
unum s.l. þriðjudagskvöld, að
hann hefir fullt vald jafnt á
hljómsveitinni sem viðfangsefn-
um sínum; augljóst er að hljóm-
sveitarmenn meta hann mjög
mikils og vilja allt á sig leggja
til að láta að vilja hans í smáu
og stóru, enda mun samleikur
í hljómsveitinni og heildarsvipur
flutningsins vart hafa verið betri
í annan tíma en á þessum tón-
leikum.
Dr. Thor Johnson hefir áður
sýnt í verki vinarhug sinn til
íslands svo ekki verður um villzt.
Og að þessu sinni kom hann
hingað færandi hendi: Hann
trúnni. Hann var búinn að sjá
of mikið og reyna of margt.
Hann hafði m.a. komizt að því,
aff móðir hans hafði veriff send
til Vorkuta-fangabúffanna miklu
í Siberíu — og þegar hann loks
náffi fundum hennar — og hún
var látin laus, ofbauð honunt
meðferðin, sem móð: ' hans hafffi
hlotið í þessu kommuniska sælu-
ríki. Hún var orðin gönwil kona,
þreytt á lifinu — sneydd allri
lífslöngun.
— 1á —
Þegar skarst í odda með Titð
og Kreml ákvað Wolfgang að
láta til skarar skríða. Hann var
ákveðinn í að slíta sig frá þvi
þjóðskipulagi, sem gert hafði
móðir hans örkumla — og ’nann
sjálfan að þræli. Um Tékkcslóva
kíu koms hann til Belgrad þar
sem hann starfaði um stund við.
hina þýzku deild útvarpsstöðvar-
innar þar.
Síðan hvarf hann til Englands
— og ver nú öllum sinum kröft-
um til þess aff leiffa fólk í sann-
leikann um sviksemi kommún-
ismans við mannkyniff, sannleik-
ann um hina mestu hræsni, lyg-
ar, ofbeldi og ófrelsi, sem heim-
'iirinn hefur nokkru sinni þekkt,
eins og hann orffar það.
— E. H.
hafði meðferðis nýja sínfóníu,
sem hann hafði látið semja sér-
staklega fyrir Sinfóníuhljómsveit
íslands, og fengið til þess mann,
sem að hans dómi er meðal hinna
ágætustu ungra tónskálda í
Bandaríkjunum, Cecil Effinger,
prófessor við Colorado-háskól-
ann. Þetta verk var frumflutt á
tónleikunum á þriðjudagskvöld
og vakti óskipta athygli áheyr-
enda, enda er hér um ræða svip-
ríkt og rismikið tónverk, mjög
kunnáttusamlega samið og fork-
unnarvel ritað fyrir hljómsveit-
ina. Sú hugsun sækir á, að í
fyrsta þættinum, sem er hægur,
speglist hugmyndir tónskáldsins
um hið fjarlæga land með kulda-
lega nafninu, þar sem hugur
hans mun oft hafa dvalið, meðan
á samningu verksins stóð. Yfir
þessum þætti er svalur, heiður
blær. Annar þátturinn er lausari
í böndum, en í tveimur síðari þátt
unum tekur tónskáldið efnið aft-
ur föstum tökum, og niðurlag
verksins er mjög áhrifamikið. —
Það er vafalítið, að svo ágætt
tónverk eftir jafnþekkt tónskáld
og Cecil Effinger verður flutt
oft og víða, og er það mikill
! sómi, að það skuli hafa verið
frumflutt hér og jafnan verða
tengt nafni íslands. Hafi þeir
báðir þökk, hljómsveitarstjórinn
og tónskáldið, fyrir þetta glæsi-
lega verk og fyrir þann hug, sem
á bak við er.
Önnur viðfangsefni voru „Flug
elda-svíta“ Handels í fagurri út-
setningu stjórnandans og sinfónía
nr. 8 í G-dúr eftir Dvorák, ef
til vill hin bezta og sannasta af
öllum sinfóníum hans. Bæði
þessi verk voru stórglæsilega
flutt, svo lengi mun verða minnis
stætt.
Það er mikið fagnaðarefni að
mega á næstunni enn eiga von á
tvennum sinfóníutónleikum und-
ir st'jór dr. Thor Johnson, enda
eru á efnisskrám þeirra ýmis
forvitnileg verk, sem nýjung er
að heyra hér.
Vikar.
Ræðir
stjóriiarmyndun
HAAG, 14. marz.’— Júlíana Hol-
landsdrottning heldur áfram við-
ræðum sínum við stjórnmála-
foringja um myndun nýrra ríkis-
stjórnar eftir þingkosningarnar
í vikunni. Kaþólski flokkurinn
kom sterkastur út úr þessum
kosningum, hlaut 49 þingsæti, en
j afnaðarmen/n, sem áður voru
flestir á þingi, eru nú 47. Frjáls-
lyndir unnu mest á, þeir hlutu
19 þingsæti.
Sumum, sem gengu fram hjá Gildaskálanum í Affalstræti í sólskininu um daginn, datt í hug, hvort
einhver glúrinn kaupmaffurinn ætlaffi aff grípa góffviffrisstundina og hafa þarna götusölu á barna-
vögnum. — En þeir, sem forvitnastir voru og gægðust inn í vagnana, komust strax á affra skoffun,
því aff farkostirnir voru allir vel setnir litlum farþegum. Mæðurnar hafa sennilega orffið þreyttar
á göngunni og skroppið inn á „Skála“ til aff fá sér hressingu.
Íslands-sinfónían
frumflutt
44