Morgunblaðið - 24.05.1959, Síða 6

f
MOROUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 24. maí 1959
Blik yfir Vestmannaeyjum
VESTMANNAEYJAR eru mikill
merkisstaður. Þar er fagurt um
að litast og með afbrigðum sér-
kennilegt. Er sannarlega ómaks-
ins vert að bregða sér til Eyja,
fara þar um með manni, sem er
vel kunnugur, og virða fyrir sér
landið, rifja upp sögu eyja-
skeggja og skoða fornar minjar,
kynnast fjölbreyttu fuglalifi og
fregna um atvinnuháttu fólksins
á liðnum tímum. Þá ,er og at-
vinnulíf eyjaskeggja eins og það
er nú þess vert að komast í kynni
við það. Það er mjög stórbrotið
og vitnar um allt í senn, hag
sýni, framtak og frábæran dugn-
að. Útgerðarmenn hafa þroska
til að taka höndum saman um
hagkvæma nýtingu aflans, og
þeir búa báta sína hinum beztu
og fullkomnustu tækjum til sjó-
sóknar og veiða, og skipstjórar
og skipverjar yfirleitt eru jafn-
slyngir sjómenn og þeir eru harð
sæknir og aflasælir, og sannar-
lega er einnig unnið af miklu
kappi í landi við að gera aflann
að gjaldgengri vöru Einar Sig-
urðsson, iðjuhöldur og útgerðar-
maður, ber nýlega saman í eínum
af þáttum sínum í Morgunblað-
inu aflamagn á vertíðinn í vetur
í Vestmannaeyjum og í Lófót í
Noregi. Eins og menn munu yfir-
leitt vita eru í Lófót mestu og
frægustu veiðistöðvar Norð-
manna. Þar búa 30 þúsund
manns, en á vertíðinni kemur
þangað fjöldi fólks víðs vegar af
landinu. Einar skýrir frá því, að
vertíðaraflinn í Lófót sé að þessu
sinni aðeins 5 þúsund smálestum
meiri m í Vestmannaeyjum —
45 þús. smál. á móti 40 þús. Á
Lófótflotanum starfi 10 þús. sjó-
menn, en eitt þúsund á flota Vest
mannaeyinga. Árið 1956 var afl-
inn við Lófót 66 þús. smálestir,
en þá voru líka 18 þús. manns á
þeim 4 þúsund skipum, sem þar
voru gerð út. Af þesstim saman-
burði mætti ‘slendir.gum verða
ljósara en ella, hve veigamikið
er framlag eyjaskeggja til þjóð-
arbúsins.
En Vestmannaeyingar eru ekki
I. O. G. T.
Víkingur.
Fundur annað kvöld, mánudag,
kx. 8,30 í GT-húsinu.
Fréttir af umdæmisþingi.
Erindi: Indriði Indriðason.
Félagsmál.
Fjölsækið stundvíslega. — Æt.
Barnastúkan Æskan nr. 1.
Fundur í dag kl. 2 e.h. Kosning
fulltrúa á Stórstúkuþing og Ungl-
ingaregluþing. Tekin ákvörðun
um skemmtiferð. Verðlaunaaf-
hending o. fl.
Fjölmennið á þennan síðasta
fund vorsins.
Gæzlumenn.
Stúkan Framtíðin nr. 173.
Fundur mánudag kl. 8,30. Kosn
ing á Stórstúkuþing. íslenzk
kvikmynd. — Æt.
Hliðarbúar
Ódýrt poplín í sumarkjóla,
rósótt, röndótt og doppótt. —
Ódýrar kvenbuxur, krepsokka
buxur, frá 2ja ára aldri. —
Ódýrir stóresar og bobinett og
afstrakt gardínuefni.
SKEIFAM

Blönduhilíð 35.
Stakkaihl íðarmegin
Simi 19177.
r
LOFTUR h.f.
LJÓSMYNDASTí't AN
Ingólfsstræti 6.
Pantið tíma í síma 1-47-72.
aðeins framtakssamir um útgerð
og sjósókn. Þeir rækja menning-
armálin af skilningi og myndar-
skap. Þeir hafa komið upp stór-
um og glæsilegum skólum og
hafa lagt meiri rækt en flestir
aðrir við sögu byggðar sinnar,
gefið út um hana mörg rit og
vönduð og safnað miklu af merk-
um minjum og heimxldum. Þá
hefur og meir og meir aukizt
skilningur þeirra á gildi þess, að
starfrækt sé í bænum stórt og
fjölbreytt almenningsbókasafn. í
fyrra gerðu þeir bókavarðarstöð-
una að lífvænlegu starfi, og bæj-
arstjórn hefur úthlutað safninu
stórri byggingarlóð á ágæturri
stað í bænum, og mun þar verða
hafizt handa um að reisa bók-
hlöðu, er veiti hin beztu starfs-
skilyrði. Þá hefur lifrarsamlag
útgerðarmanna samþykkt að gefa
safninu þrjátíu þúsund krónur
til kaupa á fræðiritum um hag-
nýt efni. Sýnir það, að mönnum
athafnalífsins í Eyjum er ljóst,
að bókvitið verður raunverulega
látið í askana.
Eitthvert ljósasta vitnið um
menningu eyjaskeggja rak ég
mig á í Bliki, Ársriti Gagnfræða-
skólans í Vestmannaeyjum, en
það er nýlega komið út, stór bók
og vönduð að frágangi, fjölbreytt
að efni og myndskreytt.
Ritið hefst á Hugvekju, sem
skólastjórinn, Þorsteinn Víglnds-
son, flutti fyrir nemendur skól-
ans haustið 1958. Er sú hugvekja
vel samin, yfir henni karlmann-
legur manndómsandi og blær örv
unar til drengskapar og dáða. En
það, sem vakti sérstaka athygli
mína, er sá hluti þessarar hug-
vekju, sem hér fer á eftir:
„Og þið hafið með framkomu
ykkar sannað það, að bezta eign
hvers skóla eru þeir nemendur
sem gæta sóma síns og skólans
í hvívetna og um leið heiðurs og
sóma foreldra sinna og heimilis.
Ungir Akurnesingar hafa getið
sér mikinn orðstír fyrir sigur-
sæld í knattspyrnu. Fyrir þá
frækni hafa þeir hlotið verð-
skuldaða viðurkenningu í bæjar-
félagi sínu. Þið hafið einnig unn-
ið glæsilegan „knattspyrnusigur"
á vettvangi sjálfs mannlífsins. —
Á sl. vori fóruð þið hópferð til
Skotlands með v. s. Gullfossi.
Eftir heimkomu ykkar barst mér
bréf frá skipstjóranum, Kristjáni
Aðalsteinasyni. Bréf þetta er
sigurvottorð ykkar.
Þar segir um ykkur:
......Ég vil ennfremur taka
það fram af fyllstu hreinskilni,
að mér féll vel við þennan ung-
mennahóp. Háttprýði og hegðun
þeirra var í alla staði með mesta
sóma, það ég bezt veit. Sömuleið-
is er ánægjulegt að sjá svona
heilan hóp, sem hvorki reykir
eða neytir áfengis. Ég hef trú á,
að góð mannsefni hafi verið
þarna á ferð, sem eiga eftir að
verða þjóð okkar og landi til
sóma Svo vil ég ljúka þessum
línum með því að óska yður,
herra skólastjóri, og skóla yðar
alls hins bezta í framtíðinni, og
væntanlega eigið þér eftir að úi-
skrifa marga slíka ágætishópa
eins og þennan, sem ég hafði hin
góðu kynni af ....
Yðar einlægur
Kr. Aðalsteinsson
M. s. Gullfoss."
Þetta voru þá orð skipstjórans.
„Og þetta er að kunna vel til
verks og vera lands síns hnoss“,
nemendur mínir. Og víst er það
engin tilviljun, að Kristján Aðal-
steinsson hefur verið valinn til
þess að vera skipstjóri á fána-
skipi íslenzka millilandaflotans.
Það er auðheyrt á bréfinu, að
hann er meira en venjulegur skip
stjórnarmaður og sjómaður. Hon
um er það ljóst að hin fámenna
íslenzka þjóð þarf, ef svo mætti
segja, valinn einstakling í hvert
rúm á þjóðarskútunni ....“
Þeir mundu nú vera til, sem
segi við sjálfa sig og aðra, þá er
þeir lesa þetta: „Hvernig er það,
— hafa verið tóm dauðyfli í þess
um nemendahóp?" Sá, sem les
ferðasöguna í ársritinu, kemst að
raun um, að svo mundi ekki hafa
verið, Og þetta voru sömu nem-
endurnir og gengu af kappi að
aðgerð og annarri fiskvinnslu,
þegar mestur aflinn barst á land
í Eyjum unnu þá nótt með degi,
skólinn lokaður í bili. í Eyjum
virðist sannarlega fara saman
framtak, dugnaður og menning,
og að því er tekur til unga fólks-
ins mundu þar eiga sameiginlega
hlut að heimili og skólar.
Ég vil svo að lokum minnast
frekar á Blik, ársrit Gagnfræða-
skólans í Vestmannaeyjum. Það
hefur nú verið gefið út í tvo ára-
tugi og orðið stærra og myndar-
legra með hverju árinu. í því er
skýrsla. skólastjórans, ýmsar frá-
sagnir ,sem nemendur hafa skrif-
að, sumar mjög skemmtilegar og
allar þannig, að þær eru verðar
athygli. En einnig flytur ritið
þætti úr sögu eyjaskeggja, ævi-
ágrip og frásagnir um atvinnu-
hætti, fjölda mynda af mönnum,
húsum og mannvirkjum. í þessu
hefti eru myndir af öllum þeim,
sem setið hafa í bæjarstjórn þau
fjörutíu ár sem Vestmannaeyjar
hafa haft bæjarréttindi, og fá-
orðar upplýsingar um þá alla. í
heftinu er ýtarleg og fróðleg saga
barnafræðslunnar í Eyjum, en
þar var starfræktur fyrsti barna-
skóli á íslandi. Það var frá 1745—
1766. Hefur Þorsteinn Víglunds-
son skólastjóri skrifað þá sögu.
Einnig er saga blaðaútgáfu í Eyj-
um, framhald frá árbókinni 1958.
Þá segir Þorsteinn Einarsson frá
seinustu för Vestmannaeyinga í
Eldey til súlnatekju, Ingibjörg
Ólafsdóttir frá bifreiðarferð til
Reykjavíkur frá Stórólfshvoli
1913, — og margt er þarna af öðr-
um fróðleik og skemmtiefni. Úr
fyrri árgöngum, sem ég hef séð,
er mér ýmislegt minnisstætt, og
þá ekki sízt sitthvað sem fjallar
um hið liðna. Má þar nefna hinn
mjög vel skrifaða, langa og fróð-
lega þátt Þorsteins Víglundsson-
ar um Tótu í Uppsölum, þátt um
Jón í Gvendarhúsi, Á ísskörinni,
eftir Ingibjörgu Ólafsdóttur, Oft
eru kröggur í vetrarferðum, eftir
Einar Sigurfinnsson, og Landa-
kirkja, eftir Jóhann Gunnar Ól-
afsson, bæjarfógeta á ísafirði.
Blik er svo myndarlegt rit, fjöl
breytt, fróðlegt og skemmtilegt,
að það er í fyllsta samræmi við
þann myndar- og manndómsbrag,
sem er á athafna- og menningar-
lífi eyjarskeggja, og vil ég ein-
dregið hvetja menn utan Eyja til
að kaupa það og lesa, hinum á-
hugasömu útgefendum til styrkt-
ar og sjálfum sér til ánægju.
Guðm. Gíslason Hagalín.
SKAK
i I i
ÞAÐ er vart hægt að hugsa sér
heppilegra umhverfi fyrir skák-
mót en einmitt í þessari vina-
legu borg þar sem svo mörg stór-
mót hafa verið haldin um dag-
ana. Friðrik Ólaísson stórmeist-,
ari hélt utan fyrir um það bil
viku síðan og hyggst taka þátt íi
skákmóti sem skákfélag Ziirich j
gengst fyrir. Meðal þátttakenda
eru P. Keres, M. Tal, B. Fischer,
S,. Gligoric. Allir þessir menn
eru kandidatar fyrir úrslitamótið
í Júgóslavíu í september nk. Alls
eru keppendur sextán, og spái
ég Friðriki einu af 4 efstu sætun-
um með tilliti til þess að hánn-
teflir betur en hann hefur gert
áður, þótt árangur hans hafi ekki
orðið nema í meðallagi í Moskva.
Keres er sá keppandinn sem hef-
ur mesta reynslu úr skákmótum,
en hann hefur verið í fremstu
röð síðan 1935 eða tæp 25 ár!
Hér kemur svo stutt og snaggara
leg skák frá skákþinginu í Búda-
pest 1952.
Hvítt: P. Keres.
Svart: Platz.
Catalana byrjun.
1. d4, Rf6; 2. c4, e6; 3. g3, d5;
4. Bg2, dxc4; 5. Da4, Rbd7; Hér
kemur einnig til greina að leika
i 5. — Bd7; t. d. 6. Dxc4, Bc6;
7.Rf3, Bd5!; 8. Dd3, Be4; 9. Db5f!
Bc6; 10. Db3, Bd5; 11 Ddl-, c5
með um það bil jöfnu tafli.
6. Dxc4, a6; 7. Dc2, c5; 8. Rf3, b5;
9. a4! Betra en 9. Re5 sem svarað
yrði með 9. — Rd5. 9. — Bb7;
10. 0-0, Hc8?; Eftir þennan sak-
leysislega leik á svartur tæpast
viðreisnarvon. Bezt var 10. —
Db6 ásamt cxd4 og Bc5.
skrifar úr.
daqleqa lifmu
Éc
Kastað höndunum
til síðasta frágangs
G hef það fyrir satt að við
séum mikil bókaþjóð. Hér
kemur a. m. k. út mikið af bók-
um — Margt af bví eru góðar
bækur og allvandaðar, en það er
eins og oft sé kastað höndunum
til síðasta frágangs, og eitthvað
sem máli skiptir gleymist.
Um daginn var ég t. d. að
blaða í bókinni um Bandaríkin
úr bókafloknum ,Lónd og lýðir“,
sem Bókaútgáfa menningarsjóðs
gefur út. Þar er mikill íróðleikur
um Bandaríki Norður-Ameríku,
og margar myndir, en afstöðu-
kort hinna 50 ríkja innbyrðis
vantar alveg Þetta verður til
þess að mikill hlutinn af útskýr-
ingunum fer fyrir ofan garð og
neðan hjá þeim lesendum, sem
ekki vita hvar hvert ríki er stað-
sett og hafa ekkr kort hjá sér.
Dugað hefði lítil teikning af
landinu, skiptu niður í ríki og þá
hefðu lesendur áttað sig betur á
fróðleiknum um þetta marg-
breytilega land.
Það virðist líka algengt að
efnisyfirlit vanti í bækur. Eink-
um er þetta slæmt þegar um
smásagnasöfn er að ræða, því þá
verður lesandinn að fletta allri
bókinni til að finna ákveðna
sögu. Þannig er t. d. háttað um
smásagnasafn Halldórs Kiljans
Laxness, sem nefnist „Þættir“
og Helgafell gaf út. Og fyrir
nokkrum dögum komu út smá-
sögur Gunnars Gunnarssonar hjá
Almenna bókafélaginu, en í þá
bók vantar einnig efnisyfirlit.
Þetta eru aðeins tvö dæmi af
fjölmörgum. En þetta er galli á
bókunum
Mýsla skoðar lífið
í höfuðborginn.
VELVAKANDI hefur lengi lítið
spurt til litlu hagamúsarinn-
ar, vinkonu sinnar, sem lesendur
þessara dálka eru farnir að kann
ast við, enda ku hún vera orðin
ástfangin. Þið vitið hvernig fer
þegar komið er vor í lofti. Eitt
kvöldið mætti hún á rúntinum
reglulegum músargægja heima-
manni í höfuðborginni. Hann var
með framfæturna á kafi í feld-
inuin í buxnavasastað og sletti
aftur fótunum þegar hann gekk,
og mýsla laumaðist til að gjóta
á hann augunum og depla þeim
ofurlítið. Einhvern veginn atvik-
aðist það svo að þau tóku tal
saman og hann bauð mýslu litlu
á Borgina, til að sýna henni lífið
í höfuðborginni.
Hann bauð ekki aðeins upp á
kók, því þetta er fínn kavaler,
heldur í miðdag — í öskutunn-
unni, þar sem fínu leifarnar af
„kalda borðinu". lenda. Þegar
kom að hressingunni eftir mat-
inn fór að vandast málið, því á
Borginni skilur enginn eftir
dropa í glasinu sínu, og því um
engar leyfar að ræða, og Teddi
á barnum stingur alltaf tappan-
um í flöskurnar sínar. Þar rættist
þó furðanlega úr þessu, því öðru
hverju hallar einhver bargestur-
inn glasinu sínu heldur mikið ög
þá þurfa þeir sem fyrir neðan eru
aðeins að opna munninn.
Þetta er sýnilega engin mein-
leysis mysa, sem þeir drekka
hérna, hugsaði mýsla, því fyrr en
varði var herrann hennar farinn
að tísta „Nú er ég kátur nafni
minn“. En þegar hann hrópaði:
„Komið nú með helvítis kött-
inn“, þá stakk mýsla í flýti upp
á því að þau færu fram að dansa.
En á dansgólfinu var ekki einu
sinni rúm fyrir svo litla dans-
endur, mannsfætur stóðu á næst-
um hverjum kubb í parketgólf-
inu og tvístigu á sama stað í takt
við hljómsveitina.
Svo var klukkan orðin hálf-
tólf og þar sem þau hjónaleysin
höfðu ekki athugað nógu snemma
að komast á ball í Vetrargarð-
inn, þá löbbuðu þau bara suður
með Tjörn, eins og aðrir róman-
tízkir Borgargestir gera á vor-
kvöldum.
ABCDEFGH
Staðan eftir 10. — Hc8?
11. axb5, axb5; 12. Db3, Db6;
Þegar hvítur hefur fengið a-lín-
una baráttulaust er b6 óheppi-
legur reitur fyrir drottninguna
eins og í ljós kemur. Betra var
12. — b4 og Bd5 13. Ra3, Bc6?
Betra var 13. — Bc6. 14. Rc4!,
bxc4; 15. Dxb, Rxb6; 16. Hxa6,
Rbd5; 17. Bd2 Hótar 18. Hcl
17. — Re4; 18. Ba5, c3; 19. Re5!
Núna kemur hin virkilega flétta
sem byrjaði í 14. leik. 19. — Rd2;
20. Hdl, c2; 21. Hcl, Rb3; 22. Hd3
ABCDE FGH
Staðan eftir 22. — Rb3
Rb3 Svartur virðist vera hólpinn
en það er nú öðru nær. 23. Bxd5!,
Rxd2; 24. Bb7! Svartur gaf. T. d.
24. — Hb8; 25. Bc6f og Bxd2.
IRJóh.