Morgunblaðið - 19.06.1959, Qupperneq 2

2
WoncrnvnLAÐiÐ
Föstudagur 19. júní 1959
Rógur í landhelgismálinu
Kaupfélagsstjóri uppvis af opinberum
ósannindum
í TÍMANUM á þriðjudag er frá-
sögn af kjósendafundi í Grafar-
nesi undir margdálka fyrirsögn:
„Er Sjálfstæðisflokkurinn að
boða undanhald í landlhelgismál-
inu?“, og síðan er í annarri minni
fyrirsögn sagt, að Sigurður
Ágústsson hafi látið „liggja að
því“ í ræðu sinni. Ástæðan til
þessarar æsifregnar er talin sú,
að Sigurður hafi ekki svarað
þarflausri fyrirspurn frá Pétri
Sigurðssyni kaupfélagsstjóra.
Sannleikurinn í þessu máli er
sá, að þegar Sigurður var að
skýra frá sprengingunni út af
landhelgismálinu í vinstri stjórn
inm í fyrra og skoðanamun ráð-
herranna innbyrðis, missti komm
únisti nokkur á fundinum
alla stjórn á sjálfum sér,
rauk upp úr sæti sínu með
hrópi miklu og sagðist ekki
geta hlustað á annað eins. „Við
viljum 12 mílur og ekkert ann-
að en 12 mílur“, hvein í honum,
og skoraði hann á alla góða
menn að ganga af fundi með sér.
Rauk hann síðan af fundi, aleinn,
en fundarmenn brostu að látun-
um í manninum.
Báðir lýstu frummælendur á
fundinum bví, að allir væru sam-
mála um það, að engin undan-
látssemi gegn ofbeldi Breta kæmi
til greiria. Pétur Benediktsson
tók alla sögu landihelgismálsins
til rækilegrar meðferðar og vítti
það sérstakega, að illa hafi verið
haldið á spilunum í fyrrasumar.
Því hafi farið fjarri, að allar leið
ir til að koma málstað okkar
fram með festu og eindrægni, en
án þess að óvingast við aðrar
þjóðir hafi verið fullkannaðar. í
stað þess hafi Hermann Jónasson
knúið fram stefnu Lúðvíks og
annarra kommúnista, Moskvu-
stefnuna, sem líklegust var til
þess að valda árekstri við vin-
veittar þjóðir á Vesturlöndum.
Oft væri fleiri en ein leið að
settu marki, og aðferðin til að
afla málstað sínum stuðnings
væri ekki sú að berja höfðinu
við steininn og endurtaka sömu
orðin í sífellu.
I ræðu sinni hafði Sigurður
einnig sagt mönnum frá tvö-
feldni Rússa í málinu, hvernig
þeir viðurkenndu víkkun fisk-
veiðilögsögunnar við ísland, eftir
að hafa spillt fyrir því á Genfar-
ráðstefnunni að þessi regla næði
samþykki fundarins oð yrði ekki
lengur deilumál milli þjóða. Báð-
ir höfðu frummælendur og á það
bent, að „12 mílur og ekkert ann
að en 12 mílur“ væri ekki hið
endanlega markmið íslendinga,
heldur verndun allra fiskimiða á
landgrunninu. Það mætti ein-
mitt vara sig á því, að það, hve
klaufalega var á málinu á haldið
undir stjórn Lúðvíks Jósepsson-
ar, yrði ekki til þess að binda
okkur við þessa ónógu verndun
fiskimiðanna, sbr. það, er hann í
einstrengingshætti sínum og á-
kefð „gleymdi" að rétta grunn-
línurnar, þrátt fyrir það, að um
það atriði hafi náðst tilskilinn
meirihluti á Genfarráðstefnunni.
Það sést af þessu, hvort ástæða
var til þess að eyða orðum að
því á fundinum að svara mann-
inum um þetta atriði, þegar hann
hafði sýnilega ekki hlustað á það
sem fram fór, nema með hálfu
eyra. Fréttaflutningur hans af
þessum fundi kemur hins vegar
engum á óvart, sem viðstaddur
var, því að þarna varð hann upp-
vís að ósvífnum ósannindum, er
hann bar það á Sigurð Ágústsson
að hafa farið með óviðurkvæmi-
Iegt orðbragð um annan fram-
bjóðanda, Pétur Pétursson, á
leiðarþingi. Þetta var rækilega
rekið ofan í kaupfélagsstjórann
af fjölda fundarmanna, sem verið
höfðu viðstaddir á leiðarþinginu
og vissu af eigin raun, hvað þar
hafði fram farið. Annars er mann
inum bezt lýst með því, að í frétta
klausu sinni heldur hann því
fram, að það sj,é eitthvert aðal-
atriði í þjóðmálunum, hvort það
var í herskála eða íþróttaskála,
sem Hermann Jónasson varð af-
velta í desember.
Hjónin Oddfríður og Paul Sætre frá Álasundi.
Norðmenn koma areiðan-
lega með sömu kröfur
Spjallað við norsk-íslenzk hjón um
landhelgismálið og sitthvað fleirra
Fréftir í stutfu máli
HINGAJÐ til lands eru komin í
stutta heimsókn hjónin Oddfríð-
ur og Paul Sætre frá Álasundi í
Noregi. Þau slóust í förina með
þátttakendum í fyrstu ferð ungs
skólafólks frá bænum Lathi í
Finnlandi, Vesterás í Svíþjóð,
Randers í Danmörku og Álesund
til vinabæjarins Akureyrar. Ekki
er þó svo að skilja, að þau njón-
in séu ekki fyrir löngu staðin
upp af skólabekknum. Þau sáu
sér hins vegar snjallan leik á
borði, þeg’r boð var látið ganga
um að hægt væri að fá far með
hópnum, og ákváðu að bregða
sér til íslands, þar sem þau dvelja
í huganum, enda er frúin fædd
hér og uppalin.
Fór utan fyrir 35 árum.
— Ég var byrjuð að læra
hjúkrun árið 192J, sagði frú Odd-
fríður tíðindamanni blaðsins. er
þau hjónin litu inn á ritstjórnar-
skrifstofurnar síðdegis í gær.
— Það var á Vífilsstöðum. En á
Á Dublin, 18. júní. Reuter. Úr-
slit forsetakosninganna í írlandi,
sem fram fóru í gær, verða vart
kunn fyrr í nótt. Þó er ljóst, að de
Valera hefur fengið miklu fleiri
atkvæði en keppinautur hans,
MacEoin, hershöfðingi. í kvöld
hafði de Valera fengið 289.000
atkvæði, en MacCoin 223.000 at-
kvæði Um 60% kjósenda á kjör-
skrá greiddu atkvæði.
Little Rock, 18. júní. Faubus
ríkisstjóri í Arkansas beið ósigur
í dag, þegar sambandsdómstóll-
inn í Little Rock kvað upp þann
úrskurð, að lög sem Faubus setti
í fyrra um að loka skólum frem-
ur en leyfa börnum hvítra manna
og blökkumanna að ganga sam-
an í skóla, væru brot á stjórnar-
skrá Bandarikjanna. Dómstóll-
inn taldi það einnig brot á stjórn
arskránni að láta það fé, sem
áður rann til skóla ríkisins, ganga
nú til einkaskóla, þar sem börn
blökkumanna fá ekki aðgang.
ÍT Kaupmannahöfn, 18. júní.
Reuter. Forsætis- og utanrík-
isráðherrar Dana, Norðmanna og
Svía koma saman til fundar 11.
júlí í Svíþjóð. Þennan fund sitja
líka ráðherrar sem fara með sam
vinnumál landsmanna. Á rundin-
um verður rætt um stofnun við-
skiptabandalags sjö Evrópuríkja.
Danir hafa mikla sérstöðu í þessu
máli, og eru margir hræddir um,
að aðild Dana að bandalaginu
geti orðið óhagstæð fyrir dansk-
an landbúnað.
Godthaab, 18. júní. — Nýlega
kom upp kvittur um það, að
hætta /æri á að sárasóttarfar-
aldur væ.i í uppsiglingu í Græn
landi. Málið hefur nú verið rann-
sakað, og ‘hefur komið í ljós,
að smithætta er ekki. Danskur
sjómaður, sem talið er að hefði
smitazt aí sárasótt í Grænlandi,
hefur smitast annars staðar, að
sögn lækna.
ir Madrid, 18. júní. Reuter.
Að undanförnu hefur verið dreift
flugmiðum og dreifibréfum víða
á Spáni, og er þar skorað á verka
menn að gera sólarhringsverk-
fall í landinu öllu. Átti það að
hefjast í morgun, en þátttakan
hefur verið lítil sem engin. Kom-
múnistar stóðu að þessari verk-
fallsboðun ásamt ýmsum öðrum
flokkum, sem andvígir eru stjórn
inni, en andkommúnistaflokk-
arnir hættu stuðningi við verk-
fallið, þegar í Ijós kom að kom-
múnistar hugðust verða einráðir
um framkvæmd þess. Spænska
lögreglan hefur andtekið um 100
manns, sem grunaðir eru um að
hafa staðið að þessari verkfalls-
boðun.
•k Durhan, 18. júní Reuter. —
Óeirðir urðu í dag í Durban í
Suður-Afríku, og skaut lögregl-
an á hóp blökkumanna, sem
hafði grýtt lögregluþjóna. Um
3000 konur, vopnaðar kylfum og
öðrum bareflum, þustu inn í veit
ingastofur og vínstúkur borgar-
innar, brutu mjaðartunnur og
bönnuðu blökkumönnum að eiga
viðskipti við vínstúkurnar. Var
þetta gert vegna þess, að lögregl-
an hafði hellt niður miklu af
bruggi blökkumanna. Út af
þessu urðu óeirðirnar.
* HAMBORG, 15. júní. — I
morgun kom upp eldur í brezka
sæsímaskipinu „Ocean Layer“ á
miðju Atlantshafi. Þýzka skipið
„Flavia" bjargaði öllum sem voru
um borð, 98 manns, en síðan
reyndu sjö þýzkir sjómenn að
fara um borð og bjarga skipinu,
sem er 4534 tonn. 1 kvöld var
sagt að eldurinn væri næstum
útdauður. Von var á dráttarbáti
til að draga sæsímaskipið til
hafnar.
þeim tíma þóttist enginn maður
með mönnum sem ekki kunni
dönsku og var meira eða minna
forframaður. Svo að ég for t'd
Oslo árið eftir og ílentist þar
við hjúkrunarstörfin í ein 15 ár,
þangað til við giftum okkur; ég
hef raunar síður en svo ieitt þau
alveg hjá mér síðan.
Meiri viðskipti báðum
til hags.
Paul Sætre starfar við fyrirtæki
sem heíur margvislegar raf-
magnsvörur á boðstólum en verzl
ar einnig með notaða báta, bíla,
vinnuvélar og annast þessháttar
milli landa. Það er því sízt að
undra, þótt hann láti viðskipta-
málin hvað helzt til sín taka.
— Margir eru þess fýsandi, að
ekki aðeins samgöngurnar held-
ur einnig verzlunarviðskipti milli
þessara gömlu frændþjóða geti
gengið greiðlega. Og þo að þær
séu líkar um margt og jafnvel
keppinautar á vettvangi fisk-
Cenfarráðstefnan að
renna út í sandinn
GENF, 18. júní. — Reuter. —
Herter utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna kvaddi einkaflugvél
sína til Genfar i dag, svo að hún
væri til taks þegar ráðstefnu ut-
anríkisráðherranna lyki. Á sama
tíma gerði brezki utanríkisráð-
herrann síðustu tilraun til að
blása nýju lífi i ráðstefnuna, cn
hún virðist vera að fara út um
þúfur.
Einkaflugvél Herters kom frá
Bandaríkjunum og lenti í Genf
kl. 2 e. h. Formælandi banda-
rísku sendinefndarinnar sagði,
að ekki mætti draga þá ályktun
af komu flugvélarinnar, að Hert-
er mundi fara frá Genf þegar í
stað. Sagði hann, að utanríkis-
ráðherrar Vesturveldanna væru
nú að bíða eftir endanlegu svaii
Grómýkós utanrikisráðherra
Rússa við síðustu Berlínar-tillögu
Vesturveldanna, sem var lögð
fyrir hann í fyrrakvöld. Grómý-
kó hefur lofað að gefa svar við
henni eins fljótt og auðið er.
Grómýkó bíður fyrirmæla
Lloyd utanríiksráðherra Breta
skoraði í dag á Grómýkó að fall-
ast á síðustu málamiðlunartil-
lögu Vesturveldanna. Þeir
snæddu saman hádegisverð,
skömmu áður en utanríkisráð-
herrarnir fjórir komu saman til
að skera úr um það, hvort slíta
skyldi ráðstefnunni.
Það er haft fyrir satt, að
Grómýkó hafi verið í sambandi
við stjórnina í Moskvu til að fá
ný fyrirmæJl eftir fundinn í gær.
Fyrr í dag áttu Herter, Lloyd
og de Murville hálftíma fund
þar sem þeir ræddu möguleikann
á því að slíta ráðstefnunni, ef
Grómýkó hafnaði síðustu tillögu
þeirra.
Það er haft eftir bandarískum
heimildum, að Herter búist við
að ráðstefnunni Ijúki í þessati
viku. Hann hefur hug á að heim-
sækja Berlín áður en hann flýg-
ur aftur til Washington, en slík
heimsókn er því aðeins möguleg
að ráðstefnunni Ijúki fyrir næsta
föstudag.
Fundi frestað
Fundi utanríkisráðherranna
var frestað í dag að beiðni
Grómýkós, og er það talið stafa
af því að hann hafi ekki fengið
fyrirmæli um það frá Moskvu,
hvemig hann eigi að svara til-
lögu Vesturveldanna. Verður
fundurinn haldinn á morgun.
Krúsjeff ræðir nú við leiðtoga
austur-þýzkra kommúnista, þá
Grotewohl og Ulbricht, og er
talið víst að hann taki ekki á-
kvörðun um svarið til Vestur-
veldanna, fyrr en þeim viðræð-
um er lokið.
Vestrænir leiðtogar hittast
Stórblaðið „New York Times“
skýrir frá því í dag, að hver sem
árangurinn verður af ráðstefnu
utanríkisráðherranna, þá muni
æðstu menn Vesturveldanna
koma saman til fundar í París í
sumar til að ræða ýmis aðkall-
andi vandamál, m. a. kröfu
Frakka um yfirráð yfir þeim
kjarnavopnum og flugvélum, er
flytja þau, sem nú eru á franskri
grund.
framleiðslunnar, þá held ég, að
hvor um sig framleiði sitthvað,
sem hin hefir þörf fyrir. Má t. d.
nefna timbrið hjá okkur og svo
ullina og einkum kindakjötið,
sem við hjónin söknum mikið, frá
ykkur. Þjóðirnar gætu stutt hvor
aðra með viðskiptum sín á milli.
Norðmenn fylgja á eftir.
Þá barst talið að landhelgis-
málinu og sögði- þau hjónin, seni
búsett eru í mesta fiskveiðabæ
Noregs, að ekki þyrfti að efast
um samúð norsks almennings
með málstað íslendinga, enda
væri honum Ijóst, að hér væri
um lífsnauðsynjamál að ræða.
— Við Norðmenn komum áreið-
anlega með sömu kröfur síðar,
þó að stjórnin hafi um sinn kosið
að bíða eftir nýrri ráðstefnu,
sagði Paul, alvarlegur í bragði.
— Framferði Breta innan fisk-
veiðitakmarkarma nýju er fyrir
neðan allar heilur.
Mikill áhugi fyrir íslenzkum
malum.
f Álasundi, sem er um 19. þus
manna bær, búa 10—12 íslend-
ingar. — Við reynum að hittast
eins oft og hægt er, segir frú
Oddfríður. — Þegar maður er
erlendis, þykir manni erm
vænna um landið. Ég fylgist all-
vel með gangi mála hérna, þar
á meðal stjórnmálunum, þó að
ekki sé allt sem fallegast, sem
sagt er í þeim efnum. Fréttir
heyrum við í íslenzka útvarpinu,
þegar skilyrði eru góð. En oft eru
þær þó yfirgnæfðar af sænskri
stöð og eins sovezkri. Annars
flytur Thorolf Smith frábæra
fréttaþætti í norska útvarpið allt
af við og við. Og Paul bætir við:
Þegar hann er kynntur, þagna
allir, hvort sem þeir eru Norð-
menn eða íslendingar, því að á-
huginn er mikill fyrir íslenzkum
málefnum. Thorolf segist mjög
skilmerkilega frá því, sem efst
er á baugi hverju sinni.
Ekki er áhuginn síztur meðal
þeirra Norðmanna, sem heimsótt
hafa ísland síðustu árin, sagði
frú Oddfríður, enda eru þeir
flestir stórhrifnir af landi og
þjóð. Daginn áður en við lögð-
um af stað gekk Edwin 'Solen,
stjórnandi Alesunds Mandsang-
forening, sem var hér í fyrra,
þvert yfir götu í veg fyrir mig
og bað mig að skila beztu kveðju
til hinna mörgu vina kórmanna
hérlendis. — Þeir áttu ekki orð
til að lýsa dvölinni á íslandi,
þegar þeir komu heim í fyrra.
Við gleymum henm aldrei, sögðu
þeir okkur og andlit þeirra ljóm-
uðu af ánægju, sögðu þau hjónin
að lokum.
Margt breytt á skömmum
tíma.
Þau Oddfríður og Paul Sætre
ætla að nota þá daga, sem þau
dveljast hér til pess að kyrina
sér sem flestar af þeim breyting-
um og framförum, sem hér hafa
orðið, síðan þau komu síðast
hingað til lands fyrir meira en
áratug. Flest það, sem þeim hef-
ur nú þegar unnist tíma til að
skoða, hefur tekið svo miklum
stakkaskiptum, að þein þykir
furðu sæta. Að lokum má geta
þess, að þau fögnuðu sérsvaklegr,
að geta verið hér á þjóðhátíðar-
daginn
k.