Morgunblaðið - 11.07.1959, Blaðsíða 8

8
MORCTJNnr/AÐlb
Laugardagur 11. 'júlí 1959

Utg.: H.f. Arvakur Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsscn.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýssngar og aígreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargald kr 35,00 á mánuði innamands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið.
VANHELGUN ÞINGVALLA
TNGVELLIR eiga að vera
opnir öllum, innlendum
mönnum og erlendum.
Tign íslenzks landslags er hvergi
meiri og þúsund ára gamlar ræt-
ur íslenzkrar menningar verða
þar augljósar öllum, er skoða
vilja.
Þingvöllum má þess vegna ekki
loka fyrir neinum. En allir þeir,
sem þangað koma, verða að
hegða sér svo sem helgi staðar-
ins sæmir.
Séra Jóhann Hannesson á Þing
völlum .einhver hinn samvizku-
samasti og réttorðasti maður, gaf
í Alþýðublaðinu í fyrradag lýs-
ingu á lífinu á Þingvöllum um
síðustu helgi. Nokkrir kaflar úr
henni, að vísu þeir ömurlegustu,
eru prentaðir í Staksteinum í dag.
Flest okkar hafa gert marghátt-
aðar skyssur og halda áfram að
gera þær, þó að öll ættum við að
læra af misgerðum sjálfra okkar.
Það eitt bætir ekki úr skák að
setja upp helgisvip og kasta stein-
um að því fólki, sem hegðaði sér
öðru vísi á Þingvöllum að þessu
sinni en vera bar. Jafnframt verð
ur þó að segja, að vegna þess
sjálfs, helgi staðarins og virðingar
íslenzku þjóðarinnar, dugar ekki,
að svo sé fram haldið.
Vafalaust er nauðsynlegt að
bæta aðstöðu til löggæzlu á Þing-
völlum. En það eitt nægir ekki.
Hér er það almenningsálitið eitt,
sem getur orðið svo sterkt, að
tryggt sé, að hneykslinu Ijúki.
Hin slæma umgengni á sjálfum
Þingvöllum er ekki ein athyglis-
verð heldur bera lýsingarnar þess
vitni, að umgengnisbragur yfir-
leitt hafi versnað. Fyrir nokkr-
um árum var svo komið, að flest-
ir töldu sjálfsagt að fleygja ekki
bréfarusli á víðavangi eða skilja
illa við tjaldstæði. Björn Ólafsson
og aðrir forgöngumenn ferðalaga
og útivistar hér á landi áttu rik-
an hlut að því að kenna mönnum
rétta umgengnishætti.
Nú er svo að sjá sem mikil aft-
urför hafi orðið í þessu. Úr því
verður hvarvetna að bæta, en um
fram allt verður þó að tryggja,
að vanhelgun Þingvalla ljúki.
SÁRINDI FRAMSÓKNAR
FRAMSÓKNARMENN eru
sárir og gramir yfir þeirri
gagnrýni, sem misnotkun
þeirra á samvinnuhreyfingunni
hefur orðið fyrir. Um þetta bera
vitni skrif Tímans og Dags að
undanförnu og nú „undrunar"
yfirlýsingin á sjálfum aðalfundi
SÍS.
Svo sem nærri mátti geta byggj
ast viðbrögðin á alveg fölskum
forsendum. Allir viðurkenna
nauðsyn samvinnuhreyfingarinn-
ar, gagnrýnin beinist einungis að
misnotkun Framsóknarflokksins
á henni. Tíminn segir í gær:
„Árásunum á samvinnufélögin
verður mætt með gagnsókn en
ekki undanlátssemi. Árásirnar á
samvinnufélögin gefa einmitt sér-
stakt tilefni til að athuga, hvar
hið raunverulega auðvald á Is-
landi er að finna og hvernig hags
munum þess yrði þjónað, ef for-
kólfar Sjálfstæðisflokksins fengju
aukin völd í sínar hendur“.
Sjálfstæðismenn eru ekki óvan-
ir árásum af hálfu Tímans eða
Framsóknarbroddanna, og láta
sér ekki bregða við hótanir um
þær þó að það hafi að vísu ver-
ið helzta ásökunarefnið síðustu
•lánuðina, að Sjálfstæðismenn
vildu ekki tryggja „aukin völd í
sínar hendur“ með þátttöku í
þjóðstjórn ásamt Framsóknar-
flokknum. Næst þar á undan
hældist hins vegar Hermann Jón-
asson yfir því ,að vel væri á veg
komið með að víkja Sjálfstæðis-
mönnum, nær helming þjóðar-
innar, til hliðar.
Sjálfstæðismenn hafa ekki hug
á að víkja neinum til hliðar í ís-
lenzku þjóðlífi. Þeir munu ekki
níðast á neinum, ef þeir fá aukin
völd. Þeir vilja einungis tryggja
jafnrétti í þjóðfélaginu og koma
í veg fyrir, að almenningssamtök
séu notuð fámennum klíkum til
hags.
Af hverju birtir Tíminn ekki
reglurnar, sem gilda um kjör full-
trúa á aðalfund S.Í.S.?
Það yrði og áhrifaríkara en
skammir um Sjálfstæðismenn, ef
Tíminn hlutaðist nú til um, að
allur almenningur fengi ljósar
og glöggar skýrslur um fjárreið-
ur SÍS og undirdeilda þess. E.t.v.
verður úr þessu bætt, en ekki
gefur það góðar vonir, að aðal-
fundur SÍS skyldi nú, þegar hann
varaði við og lýsti fyrirlitningu
sinni á „pólitískum áróðursmönn-
um“ „sérhagsmunahyggju og
gróðabralli“ einmitt kjósa í stjórn
Eystein Jónsson og Egil Thorar-
ensen.
SÍLDVEIÐAR
MAÐUR, sem kunnugri er
síldveiðum en flestir aðr-
ir, hefur látið svo um
mælt, að mörg ár séu síðan, að
tveir jafngóðir, samfelldir veiði-
dagar hafi komið á síldarmiðun-
um fyrir norðan, eins og nú. Von-
andi helzt þessi veiði. Engin fram
leiðsla á íslandi er stórvirkari,
þegar vel gengur, en síldveiðin.
Því miður hefur hún að verulegu
leyti brugðizt nú hátt á annan ára
tug. Einhvern tímann breytir um
til batnaðar, en enn verður ekki
séð, hvort það verður á þessu ári
eða síðar.
Hversu vandfundin síldia er
sést af því, að einmitt á sömu
slóðum og síldin kom upp, hafði
Ægir leitað m.a. með asdic-tæki
en einskis orðið var. Það var ekki
fyrr en síldin óð í kringum skip-
ið, að mælitækin urðu síldar-
göngu vör.
Að þessu sinni horfir mun ver
en undanfarin ár með markaði
fyrir saltsíld. Eins og vikið var
að hér í blaðinu í gær hafa mark
aðarnir í Austur-Evrópu nú
brugðizt að verulegu leyti. Ef
ekki tekst að bæta úr því, verður
að setja þeim mun meira í
bræðslu, og fæst minna verð-
mæti úr síldinni með því mótL
Myndlist í Færeyjum er í
blómlegri framför
„Enn höfum við ekki fundið tjáningar-
máta fyrir það, sem einkennandi er í
eðli þjóðarinnar", segir málarinn
Ingálvur av Reyni
GREIN sú, er hér birtist, er
skrifuð af J0rgen Pagh Vester-
gárd fyrir danska blaðið „In-
formation“ — en þar eð æíla
má, að marga íslendinga fýsi
að vita, hvernig myndlistar-
málum frænda vorra Færey-
inga er nú komið, birtist hún
hér í lauslegri þýðingu.
FÆREYSK myndlist blómgast
nú með ágætum og beri ókunn-
uga að garði, hrífast þeir af því,
hve marga skapandi listamenn
má finna á þessum smáu kletta-
eyjum, og öðlast jafnframt virð-
ingu fyrir lifandi áhuga almenn-
ings fyrir listinni.
í Færeyjum búa aðeins rúm-
lega 30.000 manns. Og maður
skyldi ekki halda, að listamenn
gætu lifað af að selja svo fá-
mennum h'ópi verk sín. En það
geta þeir engu að síður, því að
í Færeyjum nær listin til allra
íbúanna, háskólagegninna manna
í Þórshöfn jafnt sem fiskimanna
og bænda úti um eyjarnar — en
ekki aðeins þröngs hóps listunn-
enda, eins og í Danmörku.
Nær hvert einasta léreft með
pensildráttum á má selja. Maður
eins og William Heinesen, sem
aðeins lítur á listmálun sem tóm
stundaiðju og skoðar sig alls ekki
listamann, málar og selur í svo
ríkum mæli, að myndirnar skapa
honum meiri tekjur en ritstörf
hans.
★
Hin mlkla þörf Færeyinganna
fyrir myndir er ofur eðlileg, þvi
að, ef undan er skilin kirkjulist
í mynd kórveggja með útskorn-
um stöfum, liggja ekki listaverk
eftir neinn af eyjanna eigin son-
um, fyrr en kemur fram á 19.
öldina.
Diðrikur í Kárastovu er eink-
um nefndur sem fyrsti listamað-
ur þeirra. Hann var uppi frá
1802 til 1865 og málaði eingöngu
fugla, og voru flestir þeirra mót-
aðir af ríku ímyndunarafli; kall-
aði hann þá „tungldúfur".
Á Sandey bjó einnig bóndinn
Tróndur á Tröd (1846—1933)
sem skar út í rekatimbur til
skreytingar á kirkjunni í Skála-
vík. Hann var annars víðkunnur
sem bezti þjóðvísnasöngvari eyj-
anna.
Fyrsti færeyski málarinn, sem
tók sér fyrir hendur að mála nátt
úru ættjarðar sinnar, var Niels
Kruse (1871—1952) og svo Joen
Waagstein, sem er nokkuð yngri.
Það var eins með þá báða, að
eyjarnar eignast málara, sem
ekki lætur sér nægja að föndra
við listina. Málaralistin átti hug
hans allan, eins og myndir hans
bera augljóslega með sér. Miki-
nes ber nafn af fæðingarey sinni,
vestanmegin í klasanum, en hún
er ein af þeim allra fallegustu
og óaðgengilegustu.
Enda þótt málarinn sé búsettur
í Danmörku, sækir hann flestar
fyrirmyndir sínar til bernskueyj-
ar sinnar, þar sem hann heldur
til nokkurn tíma á hverju sumri.
Sorgin ,sem á áhrifaríkan hátt
brýzt út í málverkum hans,
í myrkum litum, er tíðum við-

Tréskurðarmynd eftir Ruth Smith.
þeir iðkuðu málaralistina í fri-
studum ,en unnu vel fyrir sér
með borgarlegum störfum. Eftir-
Zacharias Heinesen hefur gert
þessa ófrýnilegu andlitsmynd
af föður sinum, William Heine-
sen.
komendur þelrra eru Jacob Olsen
og Sigmund Petersen.
Það er fyrst með Samuel
A JS
Pennateikning frá höfninni í Þórshöfn eftir Ingálv av Reyni.
Joensen-Mikines (f. 1906), sem
fangsefni hans. Myndir hans eru
öðrum fremur í samræmi við
færeyskt þunglyndi, færeyksa
þjakandi náttúru.
Ef til vill er annar málari
gæddur jafn ríkum málarahæfi-
leikum, en hann er 10 árum
yngri, enn leitandi og þreifandi
fyrir sér. Það er Ingálfur av
Reyni. Túlkun hans á færeysku
landslagi er mjög frábrugðin því,
sem maður á að venjast hjá Miki-
nes. Maður gæti haldið að hann
færi aðallega á stúfana með mál-
araáhöld sín, þá sjaldan að sólin
sendir geisla sína niður á eyjarn-
ar. Málverk hans eru í sterkum
ljómandi litum, og jafnvel vetr-
armyndir úr myrkvasta skamm-
deginu eru skærbjartar.
*
Hinn þrítugi Stefan Danielsen
fra Nolsoy, sem fyrst kom fram
á sjónarsviðið fyrir fáum árum,
er einstaklega skapandi listamað-
ur, sem velur allar fyrirmyndir
sínar af eyjunni litlu fyrir ofan
Þórshöfn. Eins og margir óskóla-
gengnir, er hann frumlegur í
meira lagi.
Færeyska þokan, sem umlykur
ejjarnar, hefur áhr'f á myndir
hans úr veruleikanum, sem eru
mjög ítarlegar. Heimsæki maður
Nolsoy, getur maður á víð og
dreif um útengið fundið dálitla
léreftsbúta festa við jörðu af
granítsteini. Það eru málverk
Danielsens, sem gefin eru vindi
og veðri á vald, þegar málarinn
hefur lokið verki sínu.
Málverkasýning ein, sem
Stefan Danielsen efndi til í Þór-
höfn fyrir skemmstu, segir dálítið
um eftirspurnina eftir myndlist.
Ég kom á sýninguna, sem á voru
25—30 myndir, nokkrum tímum
eftir að hún var opnuð, og þá
voru aðeins örfáar myndir óseld-
ar.
★
í hópi færeyskra listamanna
ber að geta fjögurra kvenna. Sú,
sem mestu máli skiptir, Ruth
Smith, lézt fyrir einu ári í Vágur,
45 ára að aldri. Auk þess sem
Frh. á bls. 14.