Morgunblaðið - 12.07.1959, Qupperneq 13

Sunnuðagur 12. júlí 1959
MORCVNBLAÐIÐ
13
Frá Þingvöllum. Ljósm. Mbl.: Ól. K. M.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugard. 11. júlí
Hneyksli
á Þingvöllum
í Alþýðublaðinu var hinn 9.
júlí birt bréf frá séra Jóhanni
Hannessyni á Þingvöllum til
Hannesar á horninu, þar sem
skráð var einskonar dagbók um
atburði þar eystra sl. sunnudag.
Það er ófögur lýsing. Drykkju-
skapur, slagsmál og hverskonar
sóðaháttur hafa þennan dag blett-
að hinn helga stað. Því miður er
slíkt ekki alger undantekning,
heldur hefur alltof oft komið
fyrir. Þarna áttu hlut að máli
bæði íslendingar og útlendingar.
Kommúnistar höfðu áður amazt
við því að bandarískir hermenn
kæmu á Þingvöll og eru nú held
ur en ekki sigri hrósandi. Slíkur
smásálarskapur fordæmir sjálf-
an sig. Öllum á að vera heimill
aðgangur að Þingvöllum, jafnt
þeim mönnum, er dvelja hér lang
dvölum fjarri heimilum sínum
vegna skyldustarfa, með sam-
þykki íslenzkra stjórnvalda, sem
öðrum. Bæði þeim og okkur er
hollt, að þeir kynnist undirstöðu
íslenzkrar menrar og óhagg-
anlegum sjálfstæoisviija, þrátt
fyrir fámenni okkar og þó að
aldalöng einangrun sé úr sögunni.
En hvort sem erlendur maður eða
innlendur á í hlut, verður þess að
krefjast, að hann komi sæmilega
fram á Þingvöllum. Skapa verður
heilbrigt almenningsálit, er
hindri, að ósóminn geti haldið á-
fram.
Ilaldlaust
verkfæri
í tilvitnaðri grein í Alþýðublað-
inu segir séra Jóhann:
„-------allt skipulag er hér
langt á eftir tímanum. Við höf-
um lög, en frá löggjafans hendi
líkjast þau verkfærum, sem hand
föngin hafa verið brotin af, áður
en þau eru tekin í notkun. Sá,
sem fær slík verkfæri, stendur
illa að vígi að nota þau og á allt-
af á hættu að meiða sjálfan sig“.
Hér er vikið að einu höfuð-
meini íslenzks þjóðfélags. Lög-
gjöf án möguleika til framkvæmd
ar henni, er verri en engin. Þeg-
ar Danir ætluðu að rétta við
hag íslands fyrir 200 árum, var
fyrsta verk þeirra að reisa hér
hegningarhús. Þá var svo stór-
mannlega' í farið, að fangarnir
voru fljótlega fluttir á burt og
umboðsmaður konungs settur í
staðinn. Og enn í dag er hið sama
hús notað sem Stjórnarráð ís-
lands. Fyrr má vera en svo stór-
mannlega sé byggt.
Fangelsismál okkar eru nú
hreinasta hneyksli. Séra Jóhann
segir:
„Vegalaust fólk var um kl. 2
um nóttina allmargt og vantaði
farartæki í bæinn. Tjaldafólk
flæktist að hótelinu og fór lög-
reglan með það inn á Velli aftur
og aftur og sleppti því þar, eins
og sauðfé í haga. Annað var ekki
hægt að gera, eins og starfsskil-
yrði eru hér nú. Lögreglan hefur
hér ekki þak yfir höfuðið".
Vandræði víðar en
á Þingvöllinn
Þessl lýsing á í rauninni ekki
við Þingvelli eina. Aðalfangelsi
landsins er ekki mannhelt. Að-
staða til löggæzlu hér í höfuð-
borginni er með öllu óviðunandi.
Kommúnistar nota þær aðstæður
öðru hvoru til hatrammra árása
á lögreglustjórann í Reykjavík,
sem öllum öðrum fremur hefur
bent á, að við núverandi ástand
er ekki unnt að búa. Sjálfir berj-
ast þessir menn með hnúum og
hnefum á móti því, að nauðsyn-
legar umbætur séu gerðar. Þá
tala þeir um lögregluvald og kúg-
un, þó að flokksbræður þeirra
suður í Kerala kvarti nú mest
um, að fangelsi séu þar alltof fá,
svo að þeir hafa þurft að koma
upp sérstökum fangabúðum.
Lausn þessa vandamáls á að
vera hafið yfir allar flokkadeil-
ur. Öll valdbeiting er ógeðþekk,
en lögbundnu þjóðfélagi verður
ekki haldið uppi án hennar. Ella
vaða ofbeldismenn og óspekta
uppi eins og á Þingvöllum að und
anförnu. Frásagnirnar þaðan eiga
að verða til þess, að allir sæmileg
ir menn komi sér saman um að
gera nauðsynlegar umbætur.
Niáluskrif Barða
«1
fá góðan dóm
í Reykjavíkurbréfi hefur áð*
ur verið minnzt á skrif Barða
heitins Guðmundssonar um höf-
und Njálu. Hvað, sem menn segja
um einstök atriði í ritgerðum
hans, er óyggjandi, að eftir þær
verður skilningur manna ekki
aðeins á NjálU, heldur og öðr-
um íslendingasögum annar en
áður var.
Hinn kunni norski sagnfræð-
ingur, Halvdan Koht, hefur ný-
lega skrifað í Historisk Tidskrift,
2. hefti 1959, ítarlegan ritdóm um
bók Barða. í ritdómnum kemur
að vísu fram smávegis misskiln-
ingur, en þar eru skoðanir Barða
ítarlega raktar og þykir hinum
kunna og merka höfundi mikið
til þeirra koma. Niðurlagsorð
hans eru þessi:
„Vafalaust er hægt að gera
ýmiskonar athugasemdir, t.d. virð
ist ljóst, að margt er í Njálu, sem
ekki er í neinu sambandi við
deiluskrif En greinargerðir hans
eru svo þungar á metum, að ekki
er auðvelt fram hjá þeim að
komast“.
Hér sýnist sízt of mikið sagt.
Fylgishrun
kommúnista
Eðlilegt er, að kommúnistar
brjóti heilann um fylgishrun sitt.
Frá síðustu kosningum er það svo
mikið, að svarar til þess, að Sjálf
stæðismenn hefðu nú fengið 28
þúsund atkvæði í stað rúmlega
36 þúsunda.
Að sjálfsögðu eru margar á-
stæður, sem liggja til ófara komm
únista. Þjónustusemi þeirra við
Rússa og hinn alþjóðlega komm-
únisma á þar ríkan þátt í. Við
kosningarnar 1956 björguðu
kommúnistar sér á því, að setja
Hannibalsgrímuna upp. Þess
vegna sköðuðu uppljóstranir
Krúsjeffs um Stalin, sem gerðar
höfðu verið þá nokkrum mánuð-
um fyrr þá ekki að ráði. Síðan
komu atburðirnir í Ungverja-
landi haustið 1956, réttarmorðin
á foringj um Ungverja í júní 1958
og Pasternaks-hneykslið síðar á
sama ári.
Ef kommúnistar hefðu ekki
verið í stjórn á meðan allt þetta
gerðist og notið skjóls í Stjórn-
arráði íslands, eru allar horfur
á, að flokkur þeirra hefði splundr
ast og hætt að vera áhrifameiri
hér á landi en hann er með þeim
þjóðum, sem okkur eru skyldast-
ar. Þegar á þetta er litið, mega
kommúnistar vel við una vist
sína í V-stjórninni, og þess vegna
eðlilegt, að þeir tali um „vinsæld-
ir“ hennar.
Vantraust
á V-stjórnina
Þrátt fyrir þetta varð þátttak
an í V-stjórninni kommúnistum
að öðru leyti dýrkeypt. Bæjar-
og sveitastjórnarkosningarnar
1958 jafngiltu vantrausti á V-
stjórnina. Fylgistap kommúnista
og Alþýðuflokks þá varð ekki á
annan veg skilið.
Við Alþingiskosningarnar nú
var V-stjórnin hins vegar farin.
Augijóst er, að Alþýðuflokkur-
inn hefur nú fengið mikinn
fjölda atkvæða, einungis vegna
þess að hann var ekki lengur að-
ili að V-stjórninni og hafði sýnt
meiri manndóm eftir á en hinir
V-stjórnarflokkarnir. Jafnvel
Tíminn kemst ekki hjá því að
skýra viðrét’ting Alþýðuflokksins
nú með þessum hætti.
Kommúnistar sjálfir hafa og
hælst um yfir, að þeir standi sig
nú furðanlega miðað við bæjar
stjórnarkosningarnar. Sú ánægja
getur ekki sprottið af öðru, en
að þeir telji sig hafa endurheimt
eitthvað af því fólki, sem ekki
vildi una V-stjórninni. Það voru
einmitt margir þeirra, sem fylgja
kenningum þeirra vegna hug-
sjóna og sannfæringar þótt af mis
skilning i sé. Hinir, sem fylltu
flokkinn af hentisemi, sáu skjót
lega að eins og V-stjórnin hagaði
störfum var miklu ábatasamara
að fylgja Framsókn en hinum
.stjórnarflokkunum. Þar réði
sannfæringin litlu en löngunin
til að hafa gagn af því, að öðrum
væri „vikið til hliðar" miklu,
Ofurvald Framsóknar í fjármál
um og skefjalaus beiting þess
segja hvarvetna til sín. Allir
flokkar, sem unnið hafa með
Framsókn, hafa fyrr eða síðar
orðið fyrir barðinu á henni. Þar
hefur Sjálfstæðisflokkurinn kom
izt ómeiddastur frá vegna síns
innri styrkleika og fjöldafylgis.
Aldrei fyrr hefir þó neitt svip-
uðum brögðum verið beitt og nú.
„Þjóðaratkvæða-
kjör-
greiðsla um
dæmamálið“
Dæmi atvinnukúgunar eru ó-
teljandi. Engin nýjung er, að for-
stjóri Skipadeildar SÍS, Hjörtur
Hjartar, kalli skipsmenn fyrir
sig, aðvari þá og láti þá vita, að
ekki sé ætlazt til þess að um
borð í skipum SÍS heyrðist aðrar
skoðanir en þær, sem Framsókn
hentar. Hitt mun vera nýjung, að
sjálfur aðalforstjóri SÍS, Erlend-
ur Einarsson, hafi beitt sér eins
og hann gerði nú.
Undirdátarnir voru þó ekki
betri. Á Akureyri var fáum dög-
um fyrir kosningar gefið út hefti
samstöðu við flokkinn £ almenn-
um þjóðmálum —----“.
Hátalari
í fataverksmiðju
SÍS
Hér kveður raunar við töluvert
annan tón en í Tímanum nú eftir
kosningar. Á Akureyri fór ekki
leynt, hverjir að útgáfunni stoðu.
Til dæmis um það er, að þegar
ritið var komið út, fór Ásgrímur
Stefánsson, forstjóri fataverk-
smiðjunnar „Heklu“, sem er eign
SÍS, sjálfur með ritið í verksmiðj-
una og útbýtti því í eigin persónu
milli starfsfólksins. Síðan tal-
aði hann í útvarp verksmiðjunn-
arar og sagði, að sér væri það sér-
stakt áhugamál, að kjördæma-
breytingin næði ekki fram að
ganga og vék að þeim leiðbein-
ingum sem í ritinu væru.
„Reikna eins og
kaupsýslumenn“
Hætt er við, að ef almennur
atvinnurekandi hegðaði sér svona
þá mundi hann hafa fengið orð
í eyra. E.t.v. hefur forstjórinn
sjálfur talið, að hann væri hér
að berjast óeigingjarnri átthaga-
baráttu og ekki komið til hugar,
að Framsóknarflokkurinn mundi
eftir á telja sér þau atkvæði,
sem aflað var með þvílíkum að-
ferðum. Ekki er þó víst, að hann
hafi verið svo saklaus. Engin at-
hugasemd hefur a.m.k. sést frá
honum við skrif Framsóknar-
blaðanna eftir kosningar. Mál-
gagn Framsóknar á Akureyri var
þó ekki lengi að skipta um eftir
kosningarnar. Strax hinn 1. júlí
var þar sagt í forystugrein:
„Eldmóður sá, sem einkenndi
stjórnmálaflokkana og baráttu-
menn þeirra fyrir kosningar, er
nú að mestu af þeim runninn í
bráð. Atkvæðatölurnar eru það
eina tungumál, sem harðsvíraðir
stjórnmálamenn skilja til fulls.
Þeir sitja nú yfir atkvæðatölun-
um og halda áfram að reikna
eins og kaupsýslumenn".
Menn hafa misjafnar skoðanir
bæði á kauþsýslumönnum og
stjórnmálamönnum. En flestir
aðrir en Framsóknarmenn telja
þetta sitt hvora manntegundina.
Framsóknarbroddarnir líta hins
vegar á stjórnmál og kaupsýslu
sem eitt og hið sama. Þar af
kemur valdabraskið.
Betri lýsing á valdabraski
Framsóknar verður trauðlega
gefin en í tilvitnuðum orðum
Dags. Framsókn lét aðalfund SÍS
— auðvitað í einu hljóði — sam-
þykkja yfirlýsingu um „undrun
og fyrirlitningu á árásum þeim,
sem samvinnusamtökin í landinu
og starfsmenn þeirra hafa orðið
fyrir af hálfu pólitískra áróðurs-
manna, er ganga erinda sérhags-
munahyggju og gróðabralls“.
Til frekari áherzlu um andúð
fulltrúanna á pólitískum áróðurs
mönnum var svo Eystinn Jónsson
endurkosinn í stjórn SÍS. Og til
þss að ekki færi á milli mála
„fyrirlitningin“ á „sérhagsmuna-
hyggju og gróðabralli" var Agli
Thorarensen kaupfélagsstjóra á
Selfossi bætt í stjórnina.
skrautprentað, á gljápappír og
nefndist Akureyri. Þar er fyrst
birt ávarp til Akureyringa og
segir þar m.a.:
„f fyrsta lagi: ý -
Kjördæmamálið á að vera haf-
ið yfir alla flokkapólitik. Stjórn-
arskrárbreytingar ættu ekki að
gerast með flokkssjónarmið fyr-
ir augum, heldur þjóðarhag. Og
þó að ekki verði hjá því komizt
að kjósa pólitíska flokka í þess-
um kosningum, er raunverulega
um þjóðaratkvæðagreiðslu að
ræða, um þetta eina mál, Kjör-
dæmamálið.
í öðru lagi:
Samstaða kjósenda með Fram-
sóknarflokknum, í þessum kosn-
ingum, þýðir því engan veginn
I sömu sporum og
fyrir 30 árum
Framsóknarmenn þykjast hafa
himin höndum tekið með fylgis-
aukningu sinni hér í Reykjavík.
Vissulega er hún langt umfram
verðleika, og sprettur af því, að of
margir hér áttuðu sig ekki á
klækjabrögðum Framsóknar, þar
sem almenningur í litlu kjördæm
unum varaðist þau vegna feng-
innar reynslu víða mun betur en
Framsókn hugði.
Nú eftir nær 30 ára baráttu er
Frh. á bls. 14.