Morgunblaðið - 19.07.1959, Page 10

10
MORCUHBLAÐIÐ
Sunnudagu^ 19. júlí 1959
samþykkt
A BÆJARSTJÓRNARFUNDI sl.
fimmtudag voru til umræðu og
afgreiðslu bæjarstjórnarinnar
kaup Bæjarútgerðar Reykjavíkur
á Fiskiðjuveri ríkisins. Hafði bæj
arráð fyrir sitt leyti samþykkt
þessi kaup á fundi hinn 14. júlí,
með 4 atkvæðum gegn 1. Miklar
umræður urðu um málið í bæjar-
Stjórn. Hófust umræður um málið
laust fyrir kl. 8 á fimmtudags-
kvöldið og var ekki lokið fyrr en
klukkan hálf eitt.
Gunnar Thoroddsen, borgar
stjóri, hóf umræðurnar. Kvaðst
hann ætla það samróma álit
flestra, er til þekktu, að það væri
æskilegt fyrir togaraútgerð að
hafa aðgang að eigin frystihúsi.
Bæjarútgerð Reykjavíkur ætti
nú 8 togara og væri henni því
nauðsyn að eignast sitt eigið hrað
frystihús. Tvær leiðir hefðu kom-
ið til greina til að bæta úr þess-
um skorti. Önnur hefði verið sú,
að Bæjarútgerðin byggði eigið
hraðfrystihús, en hin leiðin, sem
til greina hefði komið, hefði ver-
ið sú, að Bæjarútgerðin keypti
Fiskiðjuver ríkisins. Hefðu báðar
þessar leiðir verið athugaðar
gaumgæfilega.
Borgarstjóri kvað bæjarstjórn
hafa sótt um kaup á Fiskiðjuveri
ríkisins fyrir alllöngu, en ríkis-
stjórnir þær, er setið hefðu á
undanförnum árum, hefðu ekki
samþykkt sölu Fiskiðjuversins.
Samkvæmt lögum yrði meirihluti
ráðherra að samþykkja sölu á
Fiskiðjuverinu til þess að hún
gæti átt sér stað. Þegar sótt hefði
verið um þessi kaup í stjórnartíð
Ólafs Thors, árið 1953—6, hefðu
ráðherrar Framsóknarflokksins
verið þeim mótfallnir og málið
því ekki fengizt í gegn.
Þegar synjað hafði verið um
kaup á Fiskiðjuverinu hefðu ver-
ið hafnar athuganir á byggingu
frystihúss fyrir Bæjarútgerðina,
og hefði verið samþykkt í bæjar-
stjórninni að hefja framkvæmdir
við nýtt frystihús þegar er fjár-
festingarleyfi og lánsfé fengist. í
janúarlok 1957 hefði verið send
umsókn til Innflutningsskrifstof-
unnar og rætt við hana til frek-
ari áréttingar. Þetta leyfi hefði
ekki fengizt og ekki heldur þó
umsóknin og tilmælin hefðu ver-
ið ítrekuð. Vinstri stjórnin hefði
ekki fengizt til að veita nauðsyn-
leg leyfi.
Þá skýrði borgarstjóri frá því,
að skömmu eftir að núverandi
ríkisstjórn settist að völdum,
hefði verið teknar upp viðræður
við hana um kaup á Fiskiðjuver-
inu. Hefði ríkisstjórnin gefið
kost á að selja það fyrir 29 millj.
og 350 þús. kr., en það væri sú
upphæð er tveir dómkvaddir
matsmenn höfðu talið rétt verð
á Fiskiðjuverinu. Greiðsluskil-
málar væru þannig, að 19 millj.
yrðu greiddar með 7% skulda-
bréfum til 19 ára, út væru greidd
ar milljón, en það sem eftir
væri væri greitt þannig, að kaup-
andi tæki að sér áhvílandi skuld-
ir. Kunnugir menn teldu mats-
verð sanngjarnt.
7. febrúar 1957 hefði verið gerð
í bæjarstjórninni ályktun um
byggingu nýs frystihúss, en er
þessi samþykkt yrði gerð, félli
hin fyrri að sjálfsögðu niður.
Ef ákveðið verður að kaupa
Fiskiðjuverið, hélt borgarstjóri
áfram, er gert ráð fyrir að innan
skamms muni afköst þess verða
aukin um 70 lestir á sólarhring.
Heildarafköst starfandi frysti-
húsa í bænum yrðu eftir þessa
aukningu rúm 15 þús. lestir á
mánuði, ef gert er ráð fyrir að
unnið yrði frá kl. 8 að morgni til
7 að kvöldi, 24 daga í mánuði.
Hámarksafli togara og báta, sem
gerðir eru út frá Reykjavík færi
vart yfir 10 þúsund lestir á mán-
uði. Yrði því afkastageta frysti-
húsanna allmiklu meiri en á
þyrfti að halda, og því ekki talin
þörf á fleiri frystihúsum í bráð.
Borgarstjóri kvað þá skoðun
hafa komið fram í umræðunum
um þetta mál, að heppilegra væri
að byggja nýtt frystihús en kaupa
Fiskiðjuverið, sem nú væri orðið
13 ára. Annmarkarnir við bygg-
ingu nýs frystihúss væri hins veg
ar þeir, að það myndi kosta miklu
meira en Fiskiðjuver ríkisir.s,
ekki undir 40 milljónum. Hefði
ekki verið bent á neina leið til að
afla þess fjár. Greiðsluskilmálar
á Fiskiðjuverinu væru hins vegar
mjög góðir og kaup þess í hví-
vetna hagkvæm fyrir bæjar-
stjórn.
1 lok máls síns flutti borgar-
stjóri svohljóðandi tillögu:
„Bæjarstjórn heimilar borgar-
stjóra að undirrita fyrir hönd
bæjarsjóðs vegna Bæjarútgerðar
Reykjavíkur samninga um kaup
á Fiskiðjuveri ríkisins samkvæmt
tilboði í bréfi sjávarútvegsmála-
ráðuneytisins dags. 26. júní sl.
Ályktun þessi kemur í stað
ályktunar bæjarstjórnar frá 7.
febr. 1957 um byggingu frysti-
húss fyrir Bæjarútgerðina".
Guðmundur Vigfússon talaði
næstur. Varpaði hann fram
þeirri spurningu, hvort ríkið
ætti að selja Fiskiðjuver sitt og
kvað það varhugaverða og um-
deilanlega ráðstöfun og ekki á
valdi núverandi ríkisstjórnar að
framkvæma hana. Þá kvað hann
Bæjarútgerðinni miklu hagkvæm
ara að eignast nýtt frystihús af
fullkomnustu gerð heldur en
kaupa 13 ára gamalt frystihús,
sem að hálfu íeyti væri niður-
suðuverksmiðja.
Guðmundur J. Guðmundsson
talaði næstur. Vék hann að því
að vinstri stjórnin hefði ekki vilj
að veita fjárfestingarleyfi til
byggingu frystihúss fyrir Bæjar-
útgerðina og sagði að sannleikur-
inn í þessu máli væri sá, að beiðn
in hefði ekki legið fyrir nema
tæpt ár! Þá kvað hann að Fisk-
iðjuverið væri að hálfu leyti
byggt sem niðursuðuverksmiðja
og mundi breytingar á því kosta
mjög mikið. Ráðlagði Guðmund-
ur bæjarfulltrúum að lokum að
hugsa sig vel um áður en þ^ 'r
tækju ákvörðun í málinu.
Björgvin Frederiksen tók næst
ur til máls. Kvað hann sig hafa
furðað á málflutningi Guðmund-
ar Vigfússonar og Guðmundar J.
Guðmundssonar, en þar hefði eitt
rekið sig á annars horn. Báðir
væru þeir á móti því að selja
Fiskiðjuverið og teldu sig hafa
verið fyrirsvarsmenn fyrir bygg-
ingu nýs frystihúss á vegum Bæj-
arútgerðarinnar. Björgvin Fred-
eriksen kvað Fiskiðjuver ríkis-
ins staðsett á dýrmætustu og
beztu lóð við Reykjavíkurhöfn og
væri það glöggt dæmi um ríkis-
rekstur að þetta fyrirtæki skyldi
hafa staðið í stað árum saman
meðan önnur fyrirtæki, sem ekki
voru jafn vel staðsett, en væru
rekin af einstaklingum, hefðu
skilað dágóðum arði. Húsinu
væri hins vegar engan veginn
lokið og mætti til dæmis auka
frystigeymslur, sem nú tækju
1500 lestir, það mikið að þær
tækju 2500 lestir. Þá væri einnig
talið mjög auðvelt að koma upp
viðbyggingu við húsið.
Sú fullyrðing Guðmundar J.
Guðmundssonar að húsið væri
byggt að nokkru leyti til niður-
suðu væri algerlega út í bláinn.
Mætti segja að eini gallinn á hús-
inu væri sá, að troðið hefði verið
inn í það niðursuðu.
Björgvin Frederiksen sagði að
lokum, að þeir bæjarfulltrúar,
sem stæðu á móti þessu máli nú
væru að reyna að torvelda það,
þegar það væri að komast í höfn.
Með því vildu þeir stuðla að því
að Bæjarútgerðin fengi ekki eig-
ið frystihús næstu 4—5 árin. —
Bæjarútgerðin ætti að geta aflað
þess hráefnis að Fiskiðjuver ríkis
ins hefði fleiri vinnsludaga en
nokkurt annað frystihús. Bæjar-
fulltrúar kommúnista vildu hins
vegar láta Bæjarútgerðina biða í
4—5 ár enn, enda þótt borgar-
stjóri hefði á þessum fundi sýnt
fram á það með tölum, að óþarfi
væri að ráðast í frystihúsabygg-
ingar á næstunni.
Einar Thoroddsen kvaðst vilja
mótmæla aðdróttunum Guðmund
ar J. Guðmundssonar í garð
framkvæmdastjórnar Bæjarút-
gerðarinnar, þegar hann hafði
sagt að togarar útgerðarinnar
hefðu verið sendir til að veiða í
salt, meðan aðrir togarar hafi
ausið upp fiski á sama tíma til
frystingar. Taldi Einar að enginn
heíði getað vitað fyrirfram um
uppgripa karfaafla, sem orðið
hefði á Nýfundnalandsmiðum og
enginn hafi vitað, hvaða fram-
hald yrði á því.
Ræðumaður kvaðst furða sig
á þeirri yfirlýsingu kommúnista
að rekstur bæjarútgerðarinnar
væri á engan hátt sambærilegur
við rekstur einsstaklingsútgerðar
og hefðu fundið honum allt til
foráttu. Þetta væri óvenjulegt.
að heyra úr þessum herbúðum.
Hingað til hefðu kommúnistar
ekki lastað opinberan rekstur.
Annars sagði Einar að allir sem
til þekktu teldu, aS Bæjarútgerð
inni væri vel stjórnað.
Þá benti Einar Thoroddsen á
ósamræmið sem hefði verið í mál
flutningi kommúnista. í öðru orð
inu segðu þeir að furðu gegndi,
að ríkisstjórnin skyldi láta Fisk-
Fiskiðjuverið
iðjuverið af hendi, sem fæli í sér
mikil verðmæti og væri mikils
virði fyrir þjóðarbúskapinn í
heild. í hinu orðinu, þegar þeir
töluðu um þá hlið sem sneri að
bæjarútgerðinni væri húsið
gamalt, lélegt, úrelt og illa stað-
sett og vélarnar sömuleiðis úr-
eltar og úr sér gengnar.
Að lokum svaraði Einar full-
yrðingum Guðmundar J. Guð-
mundssonar um að stórfelldur
árangur og hagnaður hefði orðið
af síldarniðursuðu fyrirtækisins á
s.l. ári. Upplýsti Einar það í ræð
unni og í smá athugasemd. sem
hann gerði síðar, að á s.l. ári
hefðu verið greidd vinnulaun
vegna niðursuðunnar 284 þús. kr.
Verðmæti útflutnings hefði verið
603 þúsund. Hagnaðftr af þessu
ævintýri, sem bæjarfulltrúi
kommúnista gumaði svo mjög af
var um 50 þús. kr.
Geir Hallgrímsson tók til máls,
og kvaðst vilja gera grein fyrir
atkvæði sínu, varðandi kaup Bæj
arútgerðar Reykjavíkur á Fisk-
iðjuveri ríkisins.
Hann hefði greitt atkvæði á
móti því í bæjarstjórn fyrir rúm
um 2 árunvað ráðist yrði í bygg-
<$>ingu nýs frystihúss, en nú mynai
hann greiða atkvæði með kaup-
um á Fiskiðjuveri ríkisins.
í fyrsta lagi kvaðst Geir hafa
álitið, og telja enn, að Reykja-
víkurbær ætti ekki að byggja
nýtt frystihús meðan afkasta-
geta þeirra frystihúsa, sem til
staðar eru í bænum, sé langt frá
því fyllilega nýtt. Þannig hefði
það verið svo árið 1956, að að-
eins rúmlega þriðjungur af af-
kastagetu frystihúsanna hefði
nýtzt og nú þyrfti að berast á
land 50% meira fiskmagn til fryst
ingar, en hugsanlegt væri í beztu
aflabrögðum með núverandi
fiskiskipakosti, ef um fullkomna
nýtingu ætti að vera að ræða.
Væri af þessum sökum regin-
munur á því að byggja nýtt frysti
hús eða kaupa eitt þeirra frysti-
húsa, sem fyrir væru í bænum.
Fjárfesting í byggingu nýs frysti-
húss yki á engan hátt heildar-
verðmæti þjóðarframleiðslunnar,
eins og nú stæðu sakir, og bætti
því ekki kjör almennings i bæn-
um, heldur þvert á móti mundu
fjármunir í nýju frystihúsi í raun
og veru standa óarðbærir um
óákveðinn tíma, og valda með því
lífskjararýrnun. Væri það sam-
mála álit fróðra manna, að megin
orsök verðbólgunnar í íanoinu
væri of mikil fjárfesting, er ekki
skapaði aukin verðmæti þjóðar-
framleiðslunnar, og ætti bæjar-
stjórn Reykjavíkur sízt að stuðia
að slíkri verðbólgumyndun.
í öðru lagi lagði Geir áherzlu
á, að í Bæjarútgerð Reykjavíkur
sé ekki fest meira af peningum
bæjarbúa, er af þeim hefur verið
tekið í útsörum.
Varðandi kaup á Fiskiðjuveri
ríkisins, lægi það fyrir, að kaup-
verðið væri ákveðið skv. mati
tveggja dómkvaddra manna, og
hefði mat þeirra ekki verið með
rökurri gagnrýnt. Greiðsluskilmál
ar væru einnig svo hagkvæmir,
að rekstur Fiskiðjuversins ætti
í sæmilegu árferði að geta staðið
undir afborgunum og vöxtum af
kaupverðinu. Væri það þannig
alger forsenda fyrir kaupum á
Fiskiðjuveri ríkisins, að ekki
kæmi til greina til þessara kaupa
greiðsla beint úr bæjarsjóði, er
hefði í för með sér aukin útsvör
bæjarbúa. Stafaði það af því, að
kostur væri á, að yfirtaka ými3
lán og skuldbindingar, er ríkis-
i sjóður stæði undir gagnvart bönk
| unum. Þessu mundi tæpast vera
; til að dreifa ef byggt yrði nýtt
frystihús og til þess þyrfti algjör-
lega að afla nýs lánsfjármagns.
í þriðja lagi kvaðst Geir vilja
leggja áherzlu á, að opinber rekst
ur verði ekki aukinn frá því sem
hann nú er, en hins vegar leitast
við að skapa grundvöll fyrir því,
að atvinnurekstur sé í höndum
einstaklinga og frjálsra samtaka
þeirra.
Minnti Geir á í þessu sam-
bandi að bæjarfulltrúar kommún
ista, hefðu einmitt bent á fram-
tak Tryggva Ófeigssonar og Ingv-
ars Vilhjálmssonar, sem fyrir-
mynd Bæjarútgerðar Reykjavík-
ur.
Þó allir væru sammála um, að
Bæjarútgerð Reykjavíkur væri
mjög vel stjórnað, eins og raun-
ar bæjarfulltrúi, Guðmundur Vig
fússon, hafði sérstaklega tekið
fram, þá væri það þó staðreynd,
að í rekstri hennar væri bundið
30—35 milljónir úr sameiginleg-
um sjóði bæjarbúa, en áður
greindir einstaklingar hefðu
enga slíka sjóði að bakhjarli, en
greiddu aftur á móti stórar fjár-
hæðir í skatta og skyldur til hins
opinbera. Eðli málsins sam-
kvæmt, væri þannig atvinnurekst
ur hagkvæmari fyrir þjóðarheild
Ráögert aÖ auka afköst
um 70 tn á sól
Ekki þörf á fleiri frysti-
húsum í bœnum í bráð
Frá umræöum á bæjarstjórnarfundi,
er kaup á Fiskiójuveri ríkisins voru
FiskiÖjuversins