Morgunblaðið - 02.08.1959, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐ1Ð
Sunrstóagur 2. águst 1959“
mtMafrifr
Ctg.: H.f. Arvakur Reykjavllt.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og aígreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargald kr 35,00 á mánuði innaruands.
I lausasölu kr. 2.00 eintakið.
FRJÁLS VERZLUN ER ÞJÓÐAR-
NAUDSYN
ESS er hollt að minnast nú,
er verzlunarfólk um land
allt heldur frídag sinn,!
að hagur íslenzku þjóðariniiar j
hefur á öllum tímum mjög verið
háður verzlunarárferði hennar.
Meðan verzlunin var reyrð'í viðj-
ar einokunar og ófrelsis ríkti
kyrrstaða og fátækt í landinu.
Fólkið stritaði við bág lífskjör og
aðstaða þess til þess að nytia
gæði landsins — var öll hin erf-
iðasta. Bændur áttu þess engan
kost að eignast verkfæri til þess
að rækta landið eða vinna venju-
leg störf, og snæri fékst varla í
færi eða lóð til þess að hægt væri
að draga fisk úr sjó. f>jóðin var
ofurseld einokun, sem hafði það
markmið eitt að auðga fámennar
klíkur meðal yfirþjóðarinnar
Það var vissulega engin til-
viljun að vitrustu og framsýn-
ustu menn í hópi íslendinga
lögðu höfuðáherzlu á að ieysa
af þjóð sinni fjötra verzlunar-
einokunarinnar, gera viðskipti
hennar frjáls við allar þjóðir
og skapa innlenda verzlunar-
stétt.
Bjarmi af nýjum degi
Þegar þetta hafði tekizt, þégar
þjóðin gat snúizt að því að taka
verzlunina í eigin hendur í vax-
andi mæli, var bjarmi af nýjum
degi þegar á lofti. íslendingar
eygðu nú möguleika til þess að
nytja land sitt betur en áður, og
afla sér nýrra tækja til sjálfs-
bjargar. Nýjum og stærri bátum
var ýtt úr vör, þilskipin leystu
árabátana af hólmi og vélbáta'-nir
og togararnir tóku að skapa þarn
arð, sem rann í vasa þjóðarinr.ar
sjálfrar til uppbyggingar hinu
vanrækta íslenzka þjóðfélagi.
Bændurnir fengu nú einnig tæki-
færi til þess að hefja ræktun
landsins og bæta afkomu sína.
Þannig leysti verzlunarfrelsið
krafta þjóðarinnar úr læðingi á
öllum sviðum. Arðurinn af verzl-
uninni rann ekki lengur út úr
landinu. Innlend verzlunarsiétt
óx upp og vann að því af þrótti
og dugnaði að afla þjóðinni nauð-
synja hennar og selja fram-
leiðslu hennar á erlendum mörk-
uðum.
íslenzkir kaupmenn og kaup-
félög áttu þannig ríkan þátt í
sókn þjóðarinnar fyrir efnahags-
legri viðreisn, jafnhliða því sem
sókninni í sjálfstæðisbaráttunni
var haldið áfram.
Þetta eru staðreyndir úr ís-
lenzkri sögu, sem allir Islending-
ar þekkja og viðurkenna.
Sama nauðsyn og áður
En enda þótt það sé staðreynd,
að verzlunarófrelsið hafði nær
orðið íslenzku þjóðinni að áldur-
tila, og þrátt fyrir það, að allir
viðurkenna að verzlunarfre.sið
gerði henni mögulegt að rísa úr
öskustónni, eru þó ennþá t'l
menn á íslandi, sem brestur mjög
skilning á gildi frjálsra viðskipta.
Þær raddir heyrast. iðulega að
æskilegt sé að verzlunin sé í hönd
um sem fæstra aðila, jafnvjl að
hagsmunir almennings séu bezt
tryggðir með því að ein verziun
sé í hverju héraði. Þeir menr.,
sem þessu halda fram telja einnig
að innflutningshöft og nefnda- og
ráðavald yfir verzluninni sé al-
menningi hagkvæmara heldur en
frjáls innflutningur og sam-
keppni margra aðila um viðskipti
fólksins.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
aldrei aðhyllst þessa skoðun.
Hann hefur ævinlega haldið því
fram, að sömu nauðsyn bæri til
þess nú og áður að verzlunin væri
frjáls. Hann hefur bent á, að
bezta tryggingin fjrir lágu vöru-
verði sé frjáls samkeppni mvlU
einkaverzlana og félagsverzlana,
þannig að almenningur hefði sem
bezta aðstöðu til þess að velja og
hafna, gera kaup sín hjá þeim,
sem beztar vörur býðu? og /ið
sem lægstu verði.
Þetta leiðir einnig af eðli máls-
ins. Ef öll verzlun væri í hönd-
uni eins auðhrings,, myndi slíkum
aðila, hvort sem um væri að ræða
félagsverzlun eða einkaverzlun,
skapast möguleikar til þess að
setja almenningi úrslitakosti um
vöruverð og alla þjónustu. Eng-
um hugsandi manni getur til hug-
ar komið að slíkt verzlunarfyrir-
komulag væri þjóðinni hag-
kvæmt.
Verzlunin í dag
Því fer víðs fjarri að verzlun
og viðskipti séu í dag eins frjáls
og óhindruð og æskilegt væri. Af
verðbólguástandi undanfarinna
ára hafa leitt margskonar höft
og hindranir á vegi eðlilegra við
skiptahátta. Útflutningsverzlun
þjóðarinnar ér á marga vegu
alltof háð vöruskiptum, sem
einnig hafa það í för með sér, að
þjóðin hefur ekki aðstöðu til
þess að afla nauðsynja sinna og
gera innkaup þar sem henni eru
þau’ hagkvæmust. Erfiðleikarnir
í verzlunarmálunum eru einn
þáttur efnahagsvandamálsins við
hina almennu lausn þeirra.
Stefnan í þessum málum
hlýtur í höfuðdráttum að
verða sú, að þjóðin freisti þess
að framleiða sem mest til út-
flutnings og skapi sér þannig
möguleika til þess að geta
keypt nauðsynjar sínar óhindr
að, og síðan haldið uppi
frjálsri verzlun og riðskipt-
um í landinu á grundvelli
frjálsrar samkeppni.
Mikið veltuf á að skilningur
þjóðarinnar verði sem almenn-
astur á nauðsyn þessarar stefnu.
Þau vandamál, sem nú steðja að
íslenzkri verzlun og viðskiptalífi
verða aldrei leyst með höftum
og nefnda- og ráðavaldi. Þvert á
móti verða allir frjálslyndir
menn, hvaða verzlunarform, sem
þeir aðhyllast, að sameinast um
það að örva framtak þjóðarinnar
til aukinnar framleiðslu og
frjálsra viðskipta. Með því er í
senn goldin þakkarskuld við þá
dugmiklu verzlunarstétt, sem
átti ríkan þátt í efnahagslegri
viðreisn á slandi, og afkoma al-
mennings tryggð.
úgnvaldur í umferðinni
einir í „slríðinu”. — Lögreglaa
tekur í sama streng.
Yfirmaður umferðarlögregl-
unnar í Kaupmannahöfn segir
stutt og laggott: — Ef það hefði
verið á mínu valdi, væri búið
að banna stóru bifhjólin fyrir
löngu. *
Og ástæðurnar eru tilgreindar
með fáum en skýrum orðum:
Ilættuiegustu farartæki t um-
ferðinni.
í DANMÖRKU virðist nú notað hina aflmiklu vél farar-
tækis síns.
vera að vakna hreyfing í þá
átt að gera hin stóru óg hrað-
fara bifhjól útlæg úr umferð-
inni. Allháværar raddir hafa
heyrzt í þessa átt meðal
lækna, lögreglan tekur í sama
streng, pg almenningur virð-
ist þess yfirleitt hvetjandi, að
slíkar ráðstafanir verði gerð-
ar. — Blaðið birti fyrir
skömmu hugleiðingar um
þetta efni, og er eftirfarandi
lauslega þýtt og stytt úr því.
★
í sjúkrahúsum landsins eru
hundruð kornungra manna sem
eru hlekkjaðir við hjólastólinn
um lengri eða skemmri tíma —
I margir ævilangt, vonlausir um
Enginn önnur farartæki lenda
jafnoft í árekstrum og slysum
— miðað við fjölda þeirra. —
Dauðaslys eða alvarleg slösun
eru tiltölulega tíðari meðal bif-
hjóamannanna en annarra, sem
í umferðarslysum lenda. — Af
þeim fórnstrlömbum umferðar-
Læknar í Danmö'rku segja
stóru bifhjólunum stríð á
hendur, og lógreglan styður þá
★
Hin stóru bifhjól eiga litlum
vinsældum að fagna meðal al-
mennngs. Þau eru hávaðasöm í
meira lagi og valda ýmsum
vegfarendum óþægindum. Þeim
er yfirleitt ekið óhóflega hratt,
og slys eru mjög tíð. — Þau
eiga sem sagt formælendur fáa,
og er ekki fjarri lagi að segja, að
almenningsálitið sé að rísa gegn
þeim.
„Það ætti að banna þau“
Slysaskýrslur eru öfiugasta vitn
ið gegn stóru bifhjólunum. Og
það er eflaust á grundvelli þeirra,
sem ritið „Ugeskrift for Læger“
segir nýlega fullum fetum: „Það
ætti að banna þau“. — Og það
er einmitt álit meirihluta lækna,
að það sé bæði hægt og eigi að
banna stóru bifhjólin.
Meginorsök þessarar stríðsyfir
lýsingar mun sem sagt vera, hve
sorglega algengt það er, að ungir
og hraustir menn hljóti ævilöng
örkuml af völdum slysa við akst
ur bifhjóla. — Þótt sagt sé frá
slíkum slysum í fréttum, er al-
menningur furðu fljótúr að
vgleyma — fréttin í dag vill
skyggja á þá, sem flutt var í gær.
En læknar geta varla gleymt því
þegar þeir þurfa kannski dag eftir
dag að gera að sárum og bein-
brotum hinna ungu, hraðasjúku
bifhjólamanna. v
★
— Það er vissulega hryggilegt,
segja þeir, að þurfa að horfa á
unga menn, sem verið hafa hraust
ir og heilbrigðir bíða ævilöng
örkuml, aðeins af því, að þeir af
ungæðisskap og hugsunarleysi,
eða ölvaðir af hraðaþrá, hafa mis
að geta nokkru sinni framar stig
ið í fæturna og notið lífsinh eins-
og annað fólk.
— Hin stóru, hraðfara bifhjól
eru beinlínis hættuleg í umferð
inni, segir Esther Ammundsen,
borgarlæknir. Þeim er því miður
oft ekið með óhóflegum hraða,
og ef slys ber að höndum á slíkri
ferð, verður það undantekninga-
laust alvarlegs eðlis. Bíði öku-
maðurinn ekki bana, verður af-
leiðingin vanalega meiri eða
minni bæklun, og oftar en hitt
ná menn sér aldrei til fulls eftir
slík slys.
Unga fólkið hrifst af liraða og
hávaða.
Það er engu líkara en hraði og
hávaði höfði til einhverra sér-
stakra eiginda hjá mörgu ungu
fólki — einhvers, sem það hefir
þó ekki vald yfir. — En bæði hrað
inn og hávaðinn, sem virðist
vera ökumanninum til svo mikill
ar ánægju, hafa einnig aðra hlið,
sem fyrst og fremst snýr að með
bræðrum þeirra. Ferlegar drun-
ur hinna aflmiklu. bifhjóla eru
mörgum manninum hreinasta þol
raun — og hraðinn stofnar fleir
um en ökumönnunum sjálfum í
bráða hættu. — Ég get að sjálf-
sögðu ekki fullyrt, hvort unnt er
að §vo stöddu að gera stóru bif-
hjólin algerlega útlæg úr land-
inu, en ég hygg, að mjög mikill
hluti borgaranna mundi fagna
slíkri ráðstöfun.
— Og einu er óhætt að slá föstu
— ef þessar „hraðófreskjur" væru
ekki til, væru áreiðanlega miklu
minna um unga, örkumla menn
í landi okkar.
★
Og læknarnir standa ekki
slysanna, sem hljóta meiri eða
minni örkuml, eru ökumenn bif
hjóla í miklum meirihluta, mið-
að við fjölda. — Stóru bifhjól-
in eru tvímælalaust hættuleg-
ustu farartækin í umferðinni —
og hættan tvöfaldast, þegar
ungir og óharðnaðir menn sitja
við stýrið. En sú er oftast raun
in. Hraðinn býður hættunni
heim, og hávaðinn veldur mörgu
fólki miklum óþægindum. Það
má því ganga út frá því sem
vísu, að allur almenningur
mundi taka því með þökkum, ef
þessir ógnvaldar umíerðarinn-
ar hlytu algeran útlegðardóm.
Hafa VARAÐ við hættunni
Lögreglan getur ekki bannað
mönnum að eiga og nota bif-
' M. Læknamir ekki heldur. En
t iir aðilar geta varað við
___tunni á áhrifaríkan hátt —
vitnað til biturrar reynslu, hvor
á sínu sviði. Og það hefir líka ver-
gert. — Meirihluti almennings
virðist standa við hlið lækna og
lögreglu í þessu mál. Og hvi
skyldi þá ekki látið til skarar
skríða, þegar það er líka ljóst, að
slíkt væri hinum ungu, hraða-
sjúku ökumönnum fyrir beztu?
Málið liggur ljóst fyrir, og má
draga niðurstöðurnar saman í fá
orð:
— Við getum — og eigum að
gera stóru bifhjólin útlæg úr land
inu, segja læknarnir.
— Burt með þaiu! segir lögregl-
an.
— Fáir mundu sakna þeirra,
segir „maðurinn á götunni".
Og ungu mennirnir í hjólastól-
unum, fórnardýr hraðasýkinnar
— hvað leggja þeir til málanna?
Á því leikur víst lítill vafi.