Morgunblaðið - 23.08.1959, Side 10

10
MORCTnvnr. 4Ð1Ð
Sunnudagur 23. águst 1959
tTtg.r H.t. Arvakur Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsscn.
UTAN UR HEIMI
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (áhm
Bjarni Benediktsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askj.'iftargald kr 35,00 á mánuði innamands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið.
SJALFSBJARGARHVÖT OG FRAM-
LEIÐSLUAFKÖST
» LDREI hefur verið talað
/\ jafnmikið um það og nú
1 i að bæta þyrfti efnahags-
ástandið í heiminum. Er í þessu
sambandi einkum átt við fátæk-
ustu löndin. En á sama tíma á
sér stað mikið kapphlaup milli
hinna ríkari landa um að ná sem
lengst á sviði efnaiegra fram-
fara. Á síðustu 60 árum, eða svo,
hefur íslenzku þjóðinni tekizt að
komast úr hópi allra fátækustu
þjóða og í þá aðstöðu, að geta
boðið einstaklingum sínum upp
á betri lífskjör en eru viðast hvar
annars staðar.
En þó að flestir séu sér þessa
meðvitandi er fólki jafnframt
ljóst, að nokkur hluti hinnar
margumtöluðu velmegunar er
reistur á mjög veikum grunni
og er hinn ótrausti gjaldmiðill
lifandi sönnun þess. Meiri nauð-
syn er að breyta þessu nú, en
nokkru sinni fyrr, ekki sízt vegna
breytinga á viðskiptaháttum í ná-
grannalöndunum.
En afuk þess, sem styrkja
þarf efnahagsgrundvöliinn,
þarf stöðugt að ná lengra á
þróunarbrautinni, því kyrr-
staða táknar afturför — meira
að segja mikla afturför —
eins og nú horfir í heiminum.
Aukning framleiðslunnar, með
sem minnstum tilkosnaði, er hið
eilífa vandamál, sem við er að
etja. Menn þurfa að gera allt
sem þeir geta til að taka upp nýj-
ungar eftir þeim, sem sýna mesta
hugkvæmni og hagsýni í fram-
kvæmdunum, og jafnframt að
læra af þeim þjóðum, þar sem
framfarirnar eru mestar. íslend-
ingar eru yfirleitt mjög fljótir
til að taka upp nýjungar, svo að
lítið hefur þurft að hvetja þá á
því sviði. Frekar hefur skort á að
allar framkvæmdir væru nægi-
lega vel undirbúnar, eða að lagt
væri í þá fjárfestingu, sem að
beztu manna yfirsýn myndi gefa
þjóðfélaginu mest í aðra hönd.
Hefur efnahagsástandið átt veru-
legan þátt í hinu síðarnefnda,
þar sem eðlileg lögmál markað-
arins hafa ekki notið sín.
Þegar læra á af öðrum þjóðum
verður eðlilega hvað fyrst litið
til Bandaríkjamanna, sem tekizt
hefur að skapa ríkasta þjóðfélag,
er um getur. Bretar hafa á und-
anförnum árum sent hundruð
nefnda til að læra af þeim.
Nefndirnar, sem hafa verið skip-
aðar bæði stjórnendum fyrir-
tækja og almennum starfsmönn-
um, hafa allar komizt að þeirri
niðurstöðu, að það væri síður en
svo nokkuð dularfullt við fram-
leiðslumátt Bandaríkjanna og að
þar væri varla nokkur tækni
notuð í framleiðslu eða iðnaði,
sem ekki væri þekkt í Bretlandi.
En samt eru framleiðsluafköst
hvers Bandaríkjamanns að jafn-
aði meira en helmingi meiri, en
hvers Breta.
Um síðustu aldamót mun hafa
verið lítill munur á meðalafköst-
um í Bandaríkjunum og í Vestur-
Everópu, en á 20. öldinni hefur
Bandaríkjamönnum tekizt að
auka og bæta framleiðslutækni
sína miklu meira en öðrum og
þeir mota nú þrisvar sinnum
meiri orku á mann, en gert er
í Vestur-Evrópu. En hvað er það,
sem hefur gert alla þessa fjár-
festingu mögulega?
Brezku nefndirnar segja, að
skýringin sé fyrst og fremst
fólgin í skipulagningu — það
er að segja mjög góðri nýtingu
allra framleiðsluþátta.
Þessi niðurstaða er sérstaklega
athyglisverð fyrir okkur íslend-
inga. Það er sem sé ekki nóg að
eiga góð framleiðslutæki, ef notk
un þeirra er ekki skipulögð á
hagkvæman hátt. Og skipulagn-
ingin er raunar oft mikilvægari,
en góð tæki og vélar, því hún er
frekar undirstaða þess" að vel
gangi.
Góð skipulagning krefst af-
burða stjórnenda, og í Bandaríkj
unum er öllum almenningi þessi
staðreynd Ijós. Þar í landi eru
þeir mest metnir, sem hafa getað
komið upp og stjórna stórum fyr-
irtækjum, ekki einungis af því,
að allir vita að til þess þarf
mikla hæfileika í hinni hörðu
samkeppni, heldur einnig af því,
að mönnum er Ijóst að vel rekin
fyrirtæki eru undirstaða velmeg-
unarinnar í landinu. SjáUsagt
þykir, beinlínis af hagkvæmnis-
ástæðum, að skattar íþyngi ekki
fyrirtækjum svo mjög, að þau
hafi ekki vaxtarskilyrði, og einn-
ig þykir það ekki tiltökumál þótt
afburða stjórnendur hafi há laun
og fái að halda miklum hluta
þeirra, þar sem það er £ þágu
þjóðarheildarinnar, að slíkir
menn dragi ekki af sér.
Allir vita, að þetta er önnur
afstaða en í Evrópu, að fslandi
meðtöldu. Hér vilja margir þeir,
sem mest tala um að bæta þurfi
lífskjörin draga mjög. úr fram-
kvæmdum þeirra manna, sem eru
hæfastir til að leggja grundvöll
að auknum framförum. í þessu
sambandi mætti hugsa til yfir-
standandi síldveiða. Aflabrögðin
á bátunum hafa verið mjög mis-
jöfn og hefur svo verið alla tíð.
Hvar stæði þjóðin, ef mestu afla-
mennirnir, teldu sig þurfa að
greiða svo háa skatta af tekjum
sinum á vetrarvertíð, að ekki
borgaði sig fyrir þá að fara á
síld? Hætt er við að þá kæmi
margur hásetinn heim með minni
hlut en ella. Svipuð dæmi mætti
koma með úr öðrum atvinnu-
greinum, þótt þau yrðu ekki öll
jafn augljós og þetta.
Framfarirnar í Bandaríkjunum
hafa sýnt, að mikið gott getur
af því leitt, ef menn finna að
þeir fá vel launað fyrir erfiði
sitt, hugkvæmni og mikinn á-
huga. Þetta nær ekki aðeins til
stjórnenda fyrirtækja heldur
verða allir að leggja sig vel fram
til þess að ná góðum árangri, og
hætt er við að sumum íslend-
ingum þætti strangur vinnudag-
ur þar vestra.
En framfarirnar á fslandi
hafa einnig sannað, að það býr
mikill diugnaður í íslenzku
þjóðinni. Það má til dæmis
sjá á húsbyggjendum síðustu
ára, að fólk er hér ólatt að
vinna, ef það sér ljóslega á-
vextina af erfiði sínu. Þennan
mikla kraft þarf að virkja sem
bezt öllu þjóðfélaginu til
heilla. En það verður aðeins
gert með því að koma á frjálsu
efnahagskerfi.
,Kongressflokkurinri
og kommúnisminn—
gremar á sama mesði'
Undir þessum v'rgorðum hefur nýr
ihaldsflokkur í Indlandi „krosssferd
sannleikans"
HINN „stóri, gamli maður“
Indlands, Chakravarti Raja-
gopalachari, sem var einn af
nánustu samstarfsmönnum
Gandhis á sínum tíma og
fyrsti landstjórinn eftir að
Indland hlaut sjálfstæði inn-
an brezka samveldisins, virð-
ist nú vera að gerast um-
svifamikill í stjórnmálum
lands síns. Hann er nú 83
ára að aldri. — Hefir hann
stofnað íhaldsflokk, sem
nefnist „Swatantra“, er mun
berjast gegn Kongressflokki
Nehrus og þá sér í lagi land-
búnaðaráætlun hans — m. a.
undir vígorðinu: „Hverfum
aftur til Gandhis“.
— ★ —
Dali — ekki fyrir fanga.
Nehru og dóttir hans, Indira
Gandhi, sem er formaður
Kongressflokksins, segja að
landbnúaðaráætlun þessi, sem
byggð er á samvinnugrundvelli,
muni ein geta bjargað landinu —
að þvingunarráðstafanir, í lík-
ingu við það, sem gerzt hefir í
Kína, komi ekki til greina. Þau
segja, að bændur þeir, sem þátt
taka í áætluninni, haldi sínu
landi algerlega — og geti yfir-
gefið það, hvenær sem þeim
sýnist. — Aftur á móti láta for-
svarsmenn hins nýja íhaldsflokks
í ljós þá skoðun, að „áætlunin
sé beinasta leiðin til kommún-
isma.“
Af hálfu Kongressflokksins
hefir hinn nýi stjórnmálaflokkur
verið boðinn velkomínn í hóp
stríðandi pólitískra aðila í Ind-
landi — ef hann „ástundi já-
kvæða gagnrýni“. — Aftur á
móti virðist, ef skyggnzt er að
tjaldabaki í Kongressflokknum,
sem talsverður ótti hafi gripið
um sig við flokk „stóra, gamla
mannsins". — Menn Nehrus ótt-
ast, að takast muni að safna
undir merki hans jafnt hinum
afturhaldssömustu sem hinum
fjársterkustu í landinu. Og einn-
ig hefir það orðið til að auka
á kvíðann, að stofnandi sósíal-
istaflokksins, Jaya Prakash
Narayan, hefir lýst yfir „sið-
ferðilegum stuðningi" við hinn
nýja flokk.
— ★ —
Chakravarti Rajagopalachari
— sem Indverjar nefna yfirleitt
aðeins C. R. — hlaut í munni
Gandhis viðurnefnið „minn bezti
hugsuður". — C. R. á mikilli
virðingu að fagna meðal Ind-
verja. Heiðarleiki hans og sjálf-
stæði í skoðunum, ásamt leiftr-
andi gáfum, hafa e. t. v. verið
Salvodor Dali er gegtjjaður—
segja fangarnir i Sing — Sing
SALVADOR DALI, súrrealistinn
margfrægi, hefur nýlega hlotið
hina háðulegustu útreið — hjá
bandarískum afbrotamönnum. —
Eigi alls fyrir löngu bað stjórn
hins stóra Sing-Sing-fangelsis í
Bandaríkjunum Dali að annast
veggskreytingu í matsal fang-
anna. Dali þótti þetta hið
skemmtilegasta verkefni og tók
því strax vel í að gera þetta. —
Voru samningar við listamann-
inn á lokastig, þegar óvænt babb
kom í bátinn. — Nokkrir fang-
anna höfðu komizt á snoðir um
þessar fyrirætlanir — og þeim
leizt hreint ekki á blikuna. Þeir
kusu menn í nefnd, sem skyldi
ganga á fund forstjóra fangelsis
ins og mótmæla því í nafni með-
fanga sinna, að umrædd vegg-
skreyting væri sett upp.
Fangelsisstjórinn veitti fanga-
nefndinni áheyrn, og fórust for-
manni hennar svo orð við það
tækifæri:
— Salvador Dali er geðveikur.
Við verðum að gera okkur grein
fyrir því, að sú skreyting, sem
hann kynni að gera á matsaln-
um, gæti orðið sem argasta
martröð. Við hljótum. að mót-
mæla því eindregið, að málverk,
sem sett eru upp hér innan-
veggja — og ættu að sjálfsögðu
að vera okkur föngunum til
ánægju og uppörvunar — verði
okkur sem eins konar viðbótar-
hegning.
Fangelsisstjórnin virðist hafa
tekið þetta sjónarmið fanganna
til greina — a. m. k. hefur mál-
verkapöntunin hjá Dali verið
afturkölluð. Jafnframt var föng-
unum lofað því, að haft skyldi
samráð við þá, áður en gengið
yrði frá samningum við annan
listamann um að mála „stílhrein
og uppörvandi málverk í mat-
salinn...."
Bochum, V-Þýzkal. 21. ág.
(Reuter). —
KOLABIRGÐIR í Ruhrhéraðinu
hafa farið vaxandi jafnt og þétt
á þessu ári, vegna sölutregðu, og
liggja nú 16 milljónir lesta óseld-
ar.
Mikil óánægja ríkir meðal
námumanna vegna þessa ástands,
og hafa verið undirbúnir útifund
ir og mótmælagöngur í níu námu
borgum. Dreifibréfi var útbýtt í
dag til 450 þúsund námumanna,
þar sem ástandið er sagt mjög
ótryggt, og því sé tími til kom-
inn, að þeir sýni afstöðu sína
svart á hvítu.
nafn hans á oddinn.
þar þyngst á metunum. En það
h'efir einnig aflað honum virð-
ingar, ekki sízt meðal andstæð-
inga hans, að hann hefir aldrei
hikað við að segja nei, þótt það
væri vænlegast til stundarvin-
sælda að segja já.
Sú var tíðin, að ákafir þjóð-
ernissinnar sökuðu hann um að
vera handbendi Englendinga og
standa í „hættulegu samninga-
makki“ við þá — og nokkuð er
það, að þegar Gandhi sat í fang-
elsi fór C. R. frjáls ferða sinna.
—■ Þegar hann stakk á sínum
tíma upp á því, að Indlandi yrði
skipt, var hrópað hátt um, að
slíkt væri örgustu landráð. En
nokkru síðar lýsti Gandhi stuðn-
ingi sínum við þessa hugmynd,
og margt bendir óneitanlega til
þess, að Indland hefði komizt
hjá miklum erfiðleikum, ef til-
lögur C. R. hefðu náð fram að
ganga. Likindi eru til, að þá
hefðu engin átök orðið með Pak-
istönum og Indverjum, og að
aldrei hefði þurft að glíma við
neitt Kashmir-vandamál.
C. R. starfaði um 30 ára skeið
með Nehru og barðist ötullega
við hlið hans. Hann tók þátt í
að setja Indlandi nýja stjórnar-
skrá, en skömmu síðar lýsti hann
því yfir, að hann væri „von-
svikinn og þreyttur á flokka-
pólitíkinni." C. R. hneykslaði
brezku embættismennina mjög,
um það leyti sem hann var for-
sætisráðherra í Madras, með
„gandhiskri" framkomu sinni —
að sofa á hörðum trébálki, þvo
sjálfur föt sín, skúra gólfin og
bursta skóna sína. En þetta dró
sízt úr vinsældum hans meðal
almennings.
— ★ —
Hinn nýi flokkur hans hyggst
„bjarga Indlandi frá öfgastefn-
unum — og frá velviljuðum, en
ráðvilltum stjórnendum lands-
ins“. Markmiðið er „frelsi ein-
staklingsins, frelsi landbúnaðar-
ins og frelsi frá einræðiskenndri
stjórn, sem ógnar fjölskyldulíf-
inu“.
Það virðist enginn vafi á því,
að hin óhugnanlega og að mörgu
leyti misheppnaða „kommúnu-
áætlun“ í Kí»a, ásamt þjóðar-
morðinu í Tíbet, hefir búið
flokknum traustan bakgrunn —.
sem hann líka notar sér óspart.
— ★ —
Fyrsta þing flokksins var
haldið fyrir skömmu í Bombay.
Til þinghaldsins hafði verið
fenginn salur, sem talinn var
taka nokkur hundruð manns,
en við borð lá, að þingheimur
sprengdi húsið, því að þegar
flest var, munu um 5000 manns
hafa verið þar innanveggja sam-
tímis. — Og þessa dagana eru
C. R. og menn hans að hefja
„krossferð sannleikans" um Ind-
land. — Einkunnarorð þeirra
eru: „Kongressflokkurinn og
kommúnisminn eru greinar á
sama meiði. — Bjargið Indlandi
frá Nehru og öngþveitinu".