Morgunblaðið - 15.09.1959, Page 6

6
MORVUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 15. sept. 1959
Hefur barisf fyrir mál-
efnum kvenna í 65 ár
Viðfal við frú Cuðrúnu
Péfursdóttur
Á NÝAFSTÖÐNU þingi Kven-
félagasambandsins baðst fru
Guðrún Pétursdóttir undan end-
urkosningu, en hún er búin að
vera formaður sámbandsins í 12
ár og í stjórn þess frá upphafi.
Guðrún verður 81 árs á þessu
hausti og hefur í 65 ár bar-
izt fyrir réttinda- og mennt-
unarmálum kvenna. Hún er þvi
kvenna kunnugust þeim málum
og hefur haft kynni af öllum
þeim konum, sem hæst hefur
borið á þeim vettvangi í 6 ára-
tugi.
Ekkr kann ég að nefna öll þau
kvenfélög, sem frú Guðrún hef-
ur starfað í, og þá jafnan í fylk-
ingarbrjósti, og hún gaf mér eng-
ar tæmandi upplýsingar um það,
er ég ætlaði að byrja viðtalið
við hana á því. En hún hefur
a. m. k. verið í Mæðrastyrks-
nefnd og formaður hennar þang-
að til í fyrra, var ein af stofn-
endum Húsmæðrafélagsins, ein aí
stofnendum Kvenréttindafélags-
ins, starfaði mikið í Heimilis
iðnaðarfélaginu og formaður
þess um skeið, í Hvöt og vafa-
laust mörgum fleiri. 15 ára góm-
ul skipaði frú Guðrún sér í flokk
þeirra, sem börðust fyrir hags-
munamálum kvenna. I>á var hún
ein af stofnendum Hins íslenzka
kvenfélags.
Stjórnin mundi þá alltaf mæta
á fundum.
— Það félag varð til 1892 upp
úr söfnun undirskrifta um að
konur fengju kosningarétt, sagði
frú Guðrún, er ég vék talinu að
því. Það var áreiðanlega fyrsta
pólitíska kvenfélagið héma.Stofn
fundurinn var haldinn i sam-
komuhúsi í Reykjavík. Helztu
hvatamenn þess voru Þorbjörg
Sveinsdóttir og Ólafía Jóhanns-
dóttir, frænka hennar og fóstur-
dóttir, en frú Sigþrúður Eggerz,
kona Jóns Péturssonar háyfir-
dómara, var kosin formaður. Það
þótti gefa félaginu visst öryggi
. að hafa hana í formannssæti, því
hún var gift merkum manni og
sjálf mikils metin í bænum, en
aldrei sá ég hana á almennum
fundum. Á annað hundrað kon-
ur gengu í félagið og í fyrstu var
kosningarréttur kvenna aðalbar-
áttumálið. Það sýnir vel hversu
litla trú menn höfðu á því að
hægt væri að halda saman slík-
um kvennafélagsskap, að Einar
Benediktsson, sem var bróður-
sonur Þorbjargar og bjó hjá
henni, hvatti hana til að láta
kjósa 9 konur i stjórn, því hann
sagði að þær mundu alltaf mæta
á fundum. Og var farið að ráð-
um hans. Hið íslenzka kvenfélag
var mjög áhugasamt félag, sem
lét sig skipta mörg mál, sem vörð
uðu konur. Þá var farið með
þvottinn frá flestum heimilum
iim í Þvottalaugar og báru stúlk-
urnar hann á bakinu þangað.
Þetta var auðvitað ekkert vit í
frostum og slæmu veðri á vet-
urna. Kvenfélagið gekkst þá fyr-
ir því að fenginn var maður með
hestvagn til að flytja þvottinn,
og var það gert upp frá því.
Þorbjörg Sveinsdóttir dó árið
1903 og Ólafía fór af landí burt.
Þá varð Katrín Magnússon for-
maður. Við þáð breyttist félagið
nokkuð og mannúðarmál settu
meiri svip á stefnu þess.Þá fannst
nokkrum konum að félagið ynni
ekki nóg að stefnumálum og
stofnuðu Kvenréttindafélagið,
enda höfðu konur þá ekki enn
fengið kosningarétt Ég varð ein
af stofnendum þess, en fyrsti for
maður var Bríet Bjarnhéðins-
dóttír.
Karlmennirnir hlógu
— Ðg hvernig leizt karlmönn-
unum á þetta brambolt í kven-
fólkinu?
— Þeir hlógu að okkur, gerðu
bara blátt áfram gys að okkur og
það gerði ekkert til. Við vorum
líka sín úr hverjum flokki og
ekki alltaf sammála. Það var
ósköp oft rifizt á fundum, góða
mín. Og hér hló frú Guðrún við.
er hún minntist þess. — En við
vorum sammála um okkar aðal-
stefnumál.
— Konur hafa þá líklega ekki
haft mikil áhrif á gang stjórn-
málanna, meðan þær höfðu ekki
einu sinni kosningarétt.
— Nei, þær gátu ekkert gert —
ekki nema óbeinlínis. En gumar
höfðu í frammi alls kyns brögð.
T. d. var ákaflega áhugasöm kona
í Húnavatnssýslunni. Bær hennar
lá í þjóðbraut. Eitt sinn er kosn-
ingar voru, ég held að þá hafi
verið kosið um Hermann Jónas-
son og Pál Briem, þá keypti hún
Frú Guðrún Pétursdóttir
sér birgðir af brennivíni. Bauð
hún inn öllum, sem fóru hjá, og
fór með þá inn í búr. Síðan gæíti
hún þess, að allir þeir, sem ætl-
uðu að kjósa þarin, sem hún vildi,
færu á kjörstað, en hinum hélt
hún rorrandi í búrinu hjá sér.
Þetta er ejcki sérlega falleg að-
ferð. En hvað gátu konur gert?
— Og loks rann upp sá dagur
að konur fengju kosningarétt?
í fyrstu kosningunum til bæjar
stjórnar eftir það að konur fengu
kosningarétt í þeim málum 1908
settum við upp sérstakan kvenna
lista með konum úr ýmsum
flokkum. Við skiptum okkur þá
og fórum í hvert hús í bænum
fyrir kosningar og höfðum tal aí
hverri húsmóður. Við fengum
Vesturgötuna tvær og fórum sín
hvorum megin við götuna. Síðar
fengu konur kosningarétt til Al-
þingis, það var 1915. Þá máttu
aðeins fertugar konur og eldri
kjósa. Síðan átti aldurinn smám
saman að lækka. Þegar þetta var,
var ég aðeins 37 ára og fékk þess
vegna ekki að kjósa strax. Við
landskjörskosningarnar 1922 sett-
um við upp kvennalista og kom
hann að einum fulltrúa. Það mun
einnig hafa verið reynt síðar, er.
fcftráðlega sáum við, að þetta
var dæmalaus vitleysa að
kjósa eftir kynjum í stað skoð-
ana. — En hvað áttum við að
gera? Karlmennirnir vildu ekki
setja konur á sinn lista, þannig
að nokkur líkindi væru til að
þær kæmust að.
— Voruð þér aldrei í fram-
boði?
— Nei, það var lagt að mér að
vera á fyrsta listanum en ég gaí
aldrei kost á mér til neins, sem
gerði mig skylduga til að mæta á
ákveðnum tíma. Þó ég stæði fram
arlega í þessu, þá hafði ég nóg-
um öðrum störfum að sinna, því
á þessum árum var ég að eiga
börnin.
— Og hvað sagði eiginmaður-
inn við þessu?
— Benedikt var ekki kvenrétt-
indamaður, en hann lét mig alveg
sjálfráða. Ég mátti gera hvað
sem ég vildi. Ég hafði góðar að-
stæður hvað það snerti. Enginn
kona hefði getað haft það frjáis-
ara en ég.
Mikið af afbragðs konum
— Og svo hefur kvenfélögun-
um fjölgað, þangað til þau stofn-
uðu með sér Kvenfélagasamband.
— Já, eri fyrst var stofnað
Bandalag kvenna, sem flest kven
félög í Reykjavík tóku þátt í. En
ýms félög úti á landi áttu erindi
í bandalagið, svo við kölluðum
saman fund árið 1930 og buðum
til hans áhugakonum um allt
land. Þá var stofnað Kvenfélaga-
samband fslands. Markmið þess
var að styrkja heimilin og gera
aðstöðu þeirra sterkari. Hús-
mæðrafræðsla var þá strax á
stefnuskránni. Við fengum svo-
lítinn styrk frá búnaðarfélögun-
um og styrk frá þinginu, ofurlít-
inn í fyrstu, en nú er hann orðinn
nokkuð góður, enda er starfsemi
sambandsins mikil. Ragnhildur
systir mín var fyrsti formaður
sambandsins. Og er hún fyrir 12
árum baðst undan endurkosning-
um, tók ég við.
— Höfðuð þið í stjórninni sam-
band við konurnar úti á landi?
— Já, já, annað hvert ár er
fulltrúum frá félögunum boðið
til fundar og ferðir þeirra kostað-
Framh. á bls. 23.
Quinn vill
hættn oð Ieikn
KVIKMYNDALEIKARINN
heimsfrægi Anthony Quinn,
ætlar að segja skilið við
kvikmyndirnar um nokkurra
ára skeið Ekki vegna þess,
að hann er atvinnulaus. Bíð-
ur en svo, því að hann er talir.n
einn af sex beztu kvikmyndaleik-
urum í Hollywood og hefur hlotið
tvenn Oscar-verðlaun og mörg
önnur fyrir leik sinn. Quinn seg-
ist ekki ánægður með leikaralífið.
Hann ætlar að kaupa skemmti-
snekkju og sigla umhverfis jörð-
ina, skrifa og mála, því hann
segist e. t. v. finna sjálfan sig 1
þvL
Jónas Björnsson, skipstjóri
ísl. skipstjóri getur sér
gott orð í Kanada
SEXTIU og tveggja ára Islend-
ingur, ættaður úr fjörðum eystra,
sem ungur að árum yfirgaf bú-
jörð foreldra sinna af því all-
ur áhugi hans var á sjónum,
hefir getið sér orðstír innan sjó-
mannastéttarinnar, ekki aðeins
hér á íslandi, heldur einnig meðal
stéttarbræðra sinna í Kanada.
Jónas Björnsson skipstjóri, frá
Hámundarstöðum í Vopnafirði,
fór til sjós fyrir röskum fjöru-
tíu árum, og hefur æ síðan
„þreytt fjör á þiljum togaranna".
En hugur hans stefndi hærra,
með öðrum orðum, „að glugg-
anum í brúnni“.
Að loknu stýrimannsprófi hér
heima lá leið hans enn á sjóinn,
á togara, fyrst sem háseti, báts-
maður, stýrimaður og loks sem
skipstjóri.
Öll styrjaldarárin sigldi Jón-
as sem skipstjóri, lengst af á b.v.
Skutli og Hafstein, með ísvarinn
fisk á Bretlandsmarkað. Hann
átti því láni að fagna að sigla
ávallt skipi sínu heilu í höfn, án
þess að verða fyrir skaða eða
töfum svo nokkru næmi. Það
hefi ég fyrir satt að Jónas muni
hafa siglt á annað hundrað ferð-
ir yfir hafið, frá íslandi og heim
á þessum árum, án þess að hlekkj
ast neitt á, hvorki með skip sitt
eða skipshöfn.
Eins og að líkúm lætur á slík-
um óaldartímum, fer vart hjá
því að einhvertíma hafi syrt í ál-
inn á öllum hans ferðum. En
hamingjan var hans förunautur
þegar mest á reyndi, og óbilandi
karlmennsku skipstjórans virtust
engin takmörk sett. Hvað þess-
um ferðum viðvíkur er Jónas
næsta sagnafár, en einhverntíma
á hann að hafa sagt:
„Það verður ekkert þar um
skráð,
úr
skrifar .
dqgleqa hfinu
Gölluð vara.
Hrói skrifar:
EG keypti um daginn klípitöng
í verzlun við Laugaveginn. —
Þetta var fallegasta töng að út-
liti, en ég ímyndaði mér, að það
gerði kannski ekki til, því að
það var aðeins mótavír, sem ég
ætlaði að klípa í sundur, en hann
er það mýksta, sem slíkar tangir
eru settar í.
En það kom í Ijós, að töngin
var stórgölluð og verri enn ekki.
Þegar ég brá henni á vírinn í
fyrsta skipti, heyrðist brestur. —
Varð mér þá litið á töngina og
sá, að rifnað hafði út úr kjaft-
inum á henni öðrum megin. Ég
sneri henni þá við, og brá hinr.i
hlið tangarinnar á vírinn í ann-
að skipti, en það fór á sömu -eið
og var töngin nú brotin og ónýt
á báða vegu. Olli þetta mér töf-
um, en ég fékk lánaða gamla
töng, sem dugði mér, hvað sem
á reyndi, þó slitin væri.
Þar sem hér um gallað vöra
að ræða, fór ég skömmu seinna
með töngina í verzlunina og vildi
skila henni. Var ég reiðubúir.n,
að taka innlagsnótu fyrir verði
hennar, sem var 45 krónur, eða
kaupa einhverjar vörur fyrir það
en segi nú ekki mínar farir slétt-
ar af viðskiptunum við þessa
verzlun, því að framkoma af-
greiðslumanna var vægast sagt
undarleg. Þeir svöruðu mér tóm-
um skætingi. Skelltu allri skuld-
inni á mig og sögðu, að ég kynni
ekki að nota klípitöng, með slíku
taki yrði alltaf að klípa beint,
en ekki á ská, engin klípitöng
þyldi sveigju! Voru svo end-
anleg svör þeirra, að þeir neituðu
að taka við tönginni, nema ég
tæki aðra alveg eins í skiptum,
en það kærði ég mig að sjálfsögðu
ekki um, þar sem ég var búinn
að fá reynslu af tækinu. Tald;
ég miklu frekar, að verzlunin
ætti, að hætta að selja fólki slíka
vöru.
Þannig á ekki að reka
viðskipti.
EG nefni þetta hér aðeins vegna
þess, að ég tel þetta dæmi um
það, hvernig verzlanir eiga ekki
að reka viðskipti sín. Ef þær hafa
flutt inn gallaða vöru eru það
ekki kapendurnir, sem eiga að
bíða halla af slíkum mistökum.
Og enn verra er það, ef galli
kemur fram, ef verzlunin ætlar
að halda áfram að pranga út
vörunni, jafnvel án þess að rann-
saka nánar gæði hennar.
þó var það stundum gaman“.
í dagblaðinu „Halifax Herald“,
er komist þannig að orði:
„í dag er Jónas skipstjóri, hinn
stolti eigandi 65 feta nýtízku
dragnótabáts sem ber nafnið ís-
land.
Á Prince Edward eyjunni, þar
sem Jónas á nú heima, hefir
hann sem skipstjórnandi getið
sér orðstír fyrir að færa á land
metafla, meðal hinna smærri
fiskiskipa, sem sigla úr höfnum
Prince Edwardeyjarinnar. Sem
skipstjóri á dragnótabátnum
Souris 111. síðastliðin ár, setti
hann aflamet, er hann, á rúmum
átta mánuðum, veiddi rúmlega
1.700.000 pund fiskjar, eða því
sem næst 800 tonn, og er það að
verðmæti, komið á land, um
64.000 dollarar".
„Dragnótabát Jónasar skip-
stjóra var hleypt af stokkunum
frá Port Grenille skipasmíðastöð-
inni þann 16. júní s.l. Upphaflega
var ákveðið að báturinn skyldi
sjósettur' og honum gefið nafn
þann 13. júní, sem’ er afmælis-
dagur skipstjórans, en þann dag
varð Jónas 62 ára.
„M/b. ísland fór sína fyrstu
reynzluför á fiskimið Northum-
berlands sunds, 18. júlí. Eftir sex
sólarhringa útivist var m/b. ís-
land aftur komin til hafnar með
70.000 pund fiskjar innanborðs.
Af þessu má ætla að skipstjórinn
sé þess albúinn að innbyrða
meiri metafla, eftir að hafa feng-
ið til afnota jafn traust og gott
veiðiskip sem m/b. ísland er.
Meðan báturinn var í smíðum
lét Jónas gera á honum nokkrar
breytingar, er hanri taldi nauð-
synlegar, og til btóa. Sjálfur réði
hann öllu, er viðkom niðursetn-
ingu og frágangi siglingartækja
á stjórnpalli, og er það fyrir-
komulag með nokkuð öðrum
hætti en hér þekkist.
„Báturinn er keyptur á vegum
Lánasjóðs fiskimanna Princ Ed-
wardeyjunnar og kostaði fullbú-
inn, með öllum veiðarfærum
80.000 dollara. Af þeirri upphæð
greiðir stjórnin 15.000 dollara
beinan styrk úr nýbyggingarsjóði
bátaútvegsinS, og veitir svo eig-
anda bátsins hagkvæmt lán fyrir
þv£ sem eftir er af byggingar-
kostnaðinum, til ákveðins ára-
fjölda.
„Á bátnum er fjögurra manna
áhöfn ,auk skipstjórans, einn vél-
stjóri, matsveinn og tveir háset-
ar“.
„Jónas skipstjóri hefir dvalizt
í Canada síðastliðin sjö ár. Fyrstu
tvör árin sigldi rann skipi sínu
út frá Halifax, en síðan frá fiski-
mannabænum Souris, sem er á
Prince Edward eyjunni".
Kristján H. Jónsson.
Einar Ásmu idsson
hæstaréttarlögmaður.
Hafsteinn Sigurðsson
héraðsdómslögmaður
Skrifstofa Hafnarstr. 8, H. hæð.
Sími 15407, 19813.