Morgunblaðið - 15.09.1959, Qupperneq 12

12
lUORCVNJtr: 4Ð1Ð
ÞriðjnrTafrur 15. sépT. 1959
mipisttMaMfr
Utg.: H.í. Arvakur Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábtn.)
Bjarni Benediktsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045. •
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og aígreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargald kr 35,00 á mánuði innamands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið.
BANDARÍKJAFÖR KRÚSJEFFS
FRÁ því að Chamberlain
heimsótti Hitler þrisvar
sinnum haustið 1938
hefur engin för stjórnmálafor-
ingja vakið meiri athygli en
heimsókn Krúsjeffs nú til Banda-
ríkjanna.
Árangurinn af heimsóknum
Chamberlains til Hitlers varð sá,
að það fordæmi þykir sízt til
fyrirmyndar. Eins hafa a. m. k.
sumir fundir æðstu manna í
styrjöldinni og síðan gefið þá
raun, að margir óska ekki hins
sama á ný. Menn hafa þá einkum
í huga Jaltaráðstefnuna 1945 og
Genfarfundinn 1955. Þeir fundir
voru þó annars eðlis en heim-
sóknin nú. 1 henni á heldur ekki
að semja um ákveðin vandamál,
eins og Chamberlain gerði haust-
ið 1938 í Múnchen.
Hvað sem því líður, þá verða
forystumenn aldrei ásakaðir fyr-
ir það, að reyna að komast að
samkomulagi sín á milli. Múnch-
ensamningurinn gafst illa og þó
skar úr, að hann var svikinn af
Hitler. En með því móti einu
að reyna að semja var hægt að
sanna ,að Hitler lét sér ekki
nægja, að orðið væri við sann-
gjörnum kröfum, heldur hafði
hann annað og verra í huga.
★
Gagnrýnin á heimsókn Krús-
jeffs til Bandaríkjanna á m. a.
rætur sínar að rekja til þess,
að menn óttast, að Eisenhower
standist honum ekki snúning. En
í Evrópuför sinni sýndi Eisen-
hower meiri þrótt en menn
höfðu vænzt eftir veikindi hans.
Hann féll mönnum jáfnvel í geð
og bezt áður. En eiginleikinn að
geðjast öðrum og vekja traust
þeirra, er sá, sem honum hefur
orðið haldbeztur í lífinu.
í erlendum blöðum er talið, að
heilsa hans sé ekki einungis betri
en áður, heldur njóti Eisenhower
sín betur eftir að hann losnaði
undan áhrifum þeirra John Fost-
er Dulles og Sherman Adams.
Nixon varaforseti sýndi og í
Rússlandsför sinni, að hann var
ekki á því að láta Krúsjeff kveða
sig í kútinn, heldur svaraði hon-
um ætíð fullum hálsi. Á það er
einnig bent, að fulltrúi Banda-
ríkjanna hjá Sameinuðu þjóðun-
um, Cabot Lodge, hafi verið val-
inn sem eins konar leiðsögumað-
ur Krúsjeffs á meðan hann dvel-
ur vestra. Hann er einmitt kunn-
ur að því að svara ásökunum
Rússa í Sameinuðu þjóðunum
þegar í stað og afdráttarlaust.
★
Allar þessar bollaleggingar,
sem nú má lesa um í bandarísk-
um og brezkum blöðum, sýna,
að menn horfa til heimsóknar-
innar með nokkrum ugg. Þá er
það og vitað, að í Bandaríkjun-
um dvelur fjöldi manna, sem á
um sárt að binda vegna ofríkis
kommúnista. Ungverjar telja t. d.
að Krúsjeff beri ábyrgð á blóð-
baðinu þar á árinu 1956, þegar
rússneskar hersveitir sviptu Ung-
verja frelsi sínu á ný. Óttast
sumir, að einhver þessara
manna kunni að veita Krúsjeff
tilræði eða samtök þeirra móðga
hann.
Ýmsum þykir og að með heim-
boðinu til Krúsjeffs sé verið að
sýna honum viðurkenningu og
virðingu, er hann eigi sízt skilið.
Andstaðan gegn heimsókninni er
þess vegna meiri undir niðri en
uppi er látið, þó að menn hafi
hægt um sig að beiðni Eisen-
howers.
Þá er og enn ekki sýnt hver
áhrif það hefur vestra, að ein-
mitt nú skyldu Rússar skjóta
eldflaug til tunglsins. Fyrstu
sputnikarnir vöktu Bandaríkja-
menn harkalega úr öryggismóki.
Erfitt er að verjast þeirri hugs-
un, að Rússar velji tímann til
tunglskotsins til að sýna mátt
sinn og megin einmitt í sama
mund og Krúsjeff leggur á stað
í heimsókn sína.
Á slíkri sýningu þurfti ekki
að halda. Allir vita, að áhöld
eru um, hverjir staridi framar 1
þessari grein, Rússar eða Banda-
ríkjamenn. Munu raunar flestir
hafa talið, að Rússar væru þar
fremri, svo sem nú hefur komið
á daginn. •
★
Um það verður ekki villzt, að
herstyrkur Rússa er svo mikill,
að þeir geta gert óskaplegt tjón,
ef þeir kjósa að beita öllum
mætti sínum. En svo er einnig
um Bandaríkjamenn. Eins og
Churchill sagði, þá er það ein-
mitt hin gagnkvæma ógn, sem nú
öðru fremur tryggir friðinn í
heiminum.
Einmitt sú staðreynd sýnir, að
valdamennirnir verða að reyna
að koma sér saman og finna
öruggari grundvöll. Allt of mikið
er í húfi, ef látið er reka á reið-
anum, svo að hætta sé á, að o-
happatilviljun kynni að verða til
þess að hleypa nýrri heimsstyrj-
öld af stað.
Að þessu sinni er ekki ráðgert
að samið verið um ákveðin mál-
efni. Nú er fyrst og fremst verið
að efna til gagnkvæmra kynna,
sem eiga að skapa andrúmsloft,
sem geri síðari samninga auð-
veldari en ella. Ekki er að búast
við skjótum umskiptum. Nóg er
og komið af almennum samning-
um, sem túlka má á alla vegu.
Viðfangsefnið hlýtur að vera
að einangra deiluefnin hvert fyr-
ir sig, og reyna að leiða þau
til lykta á viðunandi veg. Það
er líklegasta leiðin til þess, að
smám saman takist að eyða tor-
tryggninni, sem nú grúfir eins
og mara yfir samskiptum þjóð-
anna. Ef heimsókn Krúsjeffs til
Bandaríkjanna verður til að
greiða götuna til þess, nær hún
tilgangi sínum.
BORGA BRÚSANN FYRIR SÍS.
TlMXNN segir á sunnudag-
inn, að útsvarsgreiðend-
ur í Reykjavík séu „allt
annað en ánægðir með að borga
slíkan brúsa fyrir íhaldið í k'osn-
ingaherferð þess“ sem útsvars-
frelsi SÍS hér i bæ að þessu sinni.
Það er rétt að kjósendur í Reykja
vík verða nú að borga brúsann
fyrir SÍS. En sá kostnaður kem-
ur ekki af „kosningalierferð í-
haldsins" heldur vegna þess, að
landslög segja, að ekki megi
leggja útsvar á SlS eins og nú
stendur á. Ef Tímanum þykir
þetta óþægilegt, ætti hann að
fá SÍS til að bæta rekstur sinn
á viðskiptum við utanfélagsmenn
og þó engu síður að stuðla að
því, að útsvars- og skattalögum
verði komið í viðunandi horf.
UTAN ÚR HEIMI
J
Maburinn
a ð ba ki
j Ek sen
hower
NIKITA Krúsjeff, forsætis-
ráðherra Sovétríkjanna, kem-
ur í dag til Bandaríkjanna til
viðræðna við Eisenhower for-
seta — og í baksýn er eld-
flaug, merkt hamar og sigð,
er liggur „í kjöltu karlsins í
tunglinu“ — bending Krús-
jeffs til Eisenhowers um mátt
og veldi Rússlands. — Heim-
sóknin og viðræður þeirra
þjóðhöfðingjanna verða vafa-
lítið aðalfréttir blaða og út-
varps næstu dagana, og því
ætlum við alveg að sleppa að
ræða það efni hér. Hins vegar
ætlum við að segja lítið eitt
af þriðja manninum, sem ef-
laust hefir nóg að starfa í
sambandi við heimsókn Krús-
jeffs. „Manninum að baki
Eisenhower“ eða „öðru sjálfi“
forsetans, eins og hann hefir
verið nefndur — James C.
Hagerty, blaðafulltrúa Banda
ríkjaforseta. Manninum, sem
að líkindum svarar fleiri
spurningum árlð um kring en
flestir eða allir aðrir.
— ★ —
Það er áreiðanlega engar ýkj-
ur að segja, að Hagerty sé „vold-
ugasti“ og aðsópsmesti blaðafull-
trúi, sem Hvíta húsið í Washing-
ton hefir nokkru sinni hýst. Hann
hefir löngum verið sem skuggi
Eisenhowers, bæði heima og er-
lendis, nú síðast í Evrópuförinni.
— Það hefir verið sagt um hann,
að hann væri sem sjónauki, er
bandarískur almennur horfði í og
fylgdist þannig með lífi og at-
höfnum forsetans. Þetta átti ekki
hvað sízt við, þegar Eisenhower
var sjúkur og þegnar hans biðu
dag hvern eftirvæntingarfullir
nýrra fregna af líðan hans.
Traust forsetans
♦ En þessi „mannlýsing" hrekk-
ur engan veginn til. — Það verð-
ur, a. m. k. nú orðið, að líta á
það sem staðreynd, að Hagerty
— eða „Jim“, eins og hann er
nefndur í daglegu tali um Banda-
ríkin þver og endilöng — sé einn
þeirra manna, sem hvað helzt
móta stefnu forsetans í öllum
helztu málum innanlands og ut-
an. — Þar kemur að vísu til
greina það „mannfall“, sem orð-
ið hefir í hinum innsta hring
Hvíta hússins undanfarið, en
„Jim“ væri þó áreiðanlega ekki
í þeirri aðstöðu, sem hann nú er,
ef hann hefði ekki unnið fyllsta
traust forsetans.
— ★ —
Hann er tvímaélalaust einn for-
vitnilegasti persónuleiki á sviði
heimsmálanna nú um sinn. Það
segir sitt, að svo öfgalaust blað
sem Obsever viðhafði nýlega þau
orð, að ef James C. Hagerty
væri Englendingur, hefði hann
áreiðanlega fyrir löngu hlotið
aðalstign og sæti í efri málstofu
brezka þingsins.
Ekkert lamb við að leika
♦ Hagerty er sohur blaðamanns,
og sjálfur var hann á sínum tíma
þekktur stjórnmálafréttaritari. —
Eisenhower hlaut hann „í arf“
frá fyrrverandi forsetaefni repu-
blikana, Thomas E. Dewey. -—
Hann gerði sér ljóst, að hann gat
ekki komizt hjá því að *hafa
blaðafulltrúa — en var í raun-
inni ekkert hrifinn af því. — Það
fór líka allt annað en vel á með
þeim Hagerty, er þeir hittust í
fyrsta skipti, eftir því sem sagt
er. Eisenhower lét í það skína,
að hlutverk blaðafulltrúans væri
ekki sérlega mikilvægt, en Hag-
erty útskýrði fyrir honum á lit-
ríku máli og af mikilli mælsku,
að hann hefði hugsað sér þetta
með allt öðrum hætti. -v- Og svo
fór, að forsetinn lét í minni pok-
ann — með þessum orðum: .—
Þér eruð sannarlega ekki lambið
að leika sér við.
Og það er rétt. „Jim“ er fastur
fyrir, veit hvað hann vill — og
framkvæmir það.
Býr forsetann undir fundi
♦ Viðhorf Eisenhowers til Hag-
ertys og starfs hans mun fljót-
lega hafa breytzt, og samstarf
þeirra virðist hafa verið með
ágætum á flesta grein. — Hag-
erty býr forsetann undir hina
miklu blaðamannafundi í Hvíta
húsinu. Hann hefir ótrúlega
hæfileika til þess að sjá fyrir
allar helztu spurningar Was-
hington-blaðamannanna og frétta
ritaranna — þess „skæða skara“,
sem stundum er svo nefndur. Og
afleiðingin hefir orðið, að Eis-
enhower þarf sjaldan að gefa
blaðamönnum loðin svör.
— ★ —
Til eru þeir að vísu, sem halda
því fram, að Hagerty hafi með
þessu gert forsetann að nokkurs
konar leikbrúðu, og að blaða-
mannafundirnir í Hvíta húsinu
beri því sjaldan mikinn ávöxt
— en yfirleitt mun þó mega
segja, að þessi aðferð blaðafull-
trúans hafi styrkt aðstöðu Eisen-
howers.
Greinargóður — hvefsinn
♦ Að sjálfsögðu heldur Hag-
erty einnig blaðamannafundi
sjálfur, fyrir hönd forsetans. —■
Hann hefir orð fyrir að vera
glöggur og greinargóður í fram-
setningu, og blaðamönnum þykir
yfirleitt gott að vinna úr samtöl-
um við hann, vegna þess hve
svör hans eru meitluð og skýr.
Aftur á móti á hann það til að
vera nokkuð hverfsinn og jafn-
vel Uppstökkur á blaðamanna-
fundum, ef honum þykir fávis-
lega spurt eða af lítilli hæversku.
Þetta hefir m. a. orðið til þess,
að nokkuð er grunnt á því góða
með honum og ýmsum þekktum,
bandarískum blaðamönnum. —
En þeir hinir sömu, og flestir
aðrir, viðurkenna að Hagerty
hafi staðið vel í stöðu sinni að
flestu leyti og verið allri frétta-
þjónustu hin þarfasti maður.
— ★ — ‘
„Jim“ er orðinn svo nátengdur
Eisenhower, að hann hefir fyrir
löngu lýst því yfir, að þegar Eis-
enhower fari úr Hvíta húsinu
muni hann einnig hverfa úr
starfi. Ekkert geti fengið sig til
að verða áfram blaðafulltrúi
næsta forseta. — Það er líka vit-
að, að hans bíður ábyrgðarmikil
staða í bandarískum iðnaði, þeg-
ar hann hættir núverandi starfi
sínu.
Mikil þekking
♦ Það verða mörg leyndarmál
og mikilvæg þekking á ýmsum
sviðum, sem „Jim“ geymir, er
han hverfur af þeim vettvangi,
sem hann nú starfar á. Hann
hefir tekið þátt í vikulegum
fundum ráðuneytisins undanfar-
in ár og þannig fylgzt með fram-
gangi flestra stjórnarmálefna
„frá fyrstu hendi“. En á einu
sviði er þó þekking hans tak-
mörkuð — hinu hernaðarlega.
Hann býr áreiðanlega ekki yfir
neinum mikilvægum hernaðar-
leyndarmálum. — Það er ekki
vegna þess, að forsetinn hafi
ekki gjarna viljað hafa hann
sér við hlið á sviði öryggismál-
anna einnig. En „Jim“ hefur
skorazt undan.
Sennilega hefir hann óttazt, að
sér kynni að veitast erfitt að
halda fullri leynd á því sviði, ef
hinum aðgangshörðu blaðamönn-
um væri kunnugt um, að hann
þekkti til hernaðarleyndarmála.
Þess vegna hefir hann talið ör-
uggast að halda sig alveg utan
við slík mál.
Framh. á bls. 23.
J
\Við skulum heyra, hvaða skoðun Jim
hefir á jbesst/, segir forsetinn, jbegar
honum þykir mikið við liggja
\