Morgunblaðið - 07.11.1959, Blaðsíða 11

Föstudagur 6. nóv. 1959
MORGUNfíLAÐlÐ
11

■

■$& í /
■,■'■■■':■. . •
f í-öV ■
■ w <■
p;s»<

muni verða haldið áfram á virk»
an hátt. I þessu sambandi vil eg
taka fram, að sendinefnd minni
er mikið áhugamál, að samkomu-
lag verði um að nú skuli haett öll-
um tilraunum með kjarnorku-
vopn. Slíkt samkomulag mundi
verða talið ótvíræður vottur um
framför í áttina ti'. afvopnunar
og mundi það geta ráðið úrslitum
um framgang alls afvopnunar-
málsins. Það er líka von okkar,
að bráðlega finnist leiðir til að
hefja að nýju samninga um ör-
yggisráðstafanir gegn óvæntum
árásum, sérstaklega vegna þess,
að þegar hefur tekizt að sigrast
á sumum örðugleikum í þessum
efnum.
Þegar við snúum okkur að Genf
ar-fundinum um bann gegn
kjarnorkuvopnum, og minnumst
þess að það tók heilt ár að ná
samkomulagi um 17 greinar, og
um formálsorð slíkrar samþykkt-
ar, sem í sjálfu sér veit á gott og
er fagnaðarefni, þá er ljóst, að
þessir varfærnislegu starfshættir
sýna hve miklar torfærur eru á
vegi, áður en takmarki almennr-
ar og algjörrar afvopnunar verði
náð. En að þessu marki verða
þjóðir heimsins að stefna, skref
fyrir skref, og við öruggar eftir-
litsaðgerðir og vaxandi traust á
því, að takast megi að lokum að
skapa betri og farsælli heim.
Tillögum forsætisráðherra Sov-
étríkjanna, hr. Krúsjeffs, sem hér
eru til umræðu, ber að fagna sem
yfirlýsingu um stefnu Sovétríkj-
anna, um takmark og hugsjón,
sem ailar þjóðir ættu að geta
fylgt af heilum hug. En áður en
því takmarki verði náð, verður
að gera margar vandhugsaðar ráð
stafanir, og gæta fyllstu varúðar
gegn undanbrögðum eða glöpum.
Umfram allt verður góður til-
gangur að haldast, almennur og
sterkur, unz komið er að leiðar-
lokum.
Þá verðum við og að hafa hug-
fast, að ef takast skyldi að koma
Frh. á bls. 19.
Ræða Thor
| Thors flutt í
i '
i fyrstu nefnd ■
i 1
; Allsherjarþings;
| S.Þ. 28 okt.
1 1959
liti, sem þau fallast á, þar eð svo
virðist, sem allar þjóðir bíði þess
með eftirvæntingu að eiga þess
kost að minka vígbúnað sinn, þá
þarf ekki að óttast, að Sameinuðu
þjóðirnar samþykki ekki einróma
og hiklaust hlutfallslegan niður-
skurð vígbúnaðar, bindandi fyrir
hverja þjóð, með samningum inn
an Sameinuðu þjóðanna, og sam-
kvæmt hlutföllum, sem náðst hef
ur samkomulag um. Út frá þess-
um rökum hljótum við að fagna
þeim horfum, sem nú eru á ráð-
stefnu æðstu leiðtoga stórveld-
anna, áður en langt um líður, sem
við vonum að muni lækka hina
miklu vígbúnaðarmúra. fhuganir
þeirra og skoðanir munu vérða
leiðarstjama tíu-ríkja afvopnun-
arinnar, og síðar ráða mestu um
starfshætti hinnar almennu af-
vopnunarnefndar. Það gæti því
haft óheppilegar afleiðingar ef
ráðstefnu hinna æðstu leiðtoga
yrði frestað óhæfilega lengi.
Við höfum nú hlustað á margar
merkar og ítarlegar ræður í
nefnd okkar, sem hafa orðið til-
efni til mjög alvarlegra og víð-
tækra hugleiðinga. Það hefur
komið í ljós hve mikilvægt er,
að samningaviðræður um alþjóða
samvinnu um afvopnun skuli þeg
ar hafa fram farið, og að þeim
„Lúthers-eikin"
ÍBÚAR þýzka smábæjarins
Pfiffligheim láta sér mjög annt
um 500 ára gamait eikartré,
sem þar stetndur — og iíta nán
ast á það sem helgan dóm. —
Reyndar er nú aðeins nokk-
urra metra hár bút.ur eftir aí
hinum gilda og sterklega
stofni þessa gamla trés, sem
fyrrum bar stolt hina fögru
laufkrónu sína — þar sem ferð
lúnum þótti gott að setjast og
hvíla sig.
Sagan segir, að siðabótar-
maðurinn Maxteinn Lúther
hafi eitt sinn hvílzt í forsæl-
unni undir krónu eikartrésins
stóra í Pfiffligheim — og sú
er einmitt ástæðan til þess, að
fólkið telur helgi hvíla á leif-
um þess. — Það var árið 1521,
að Marteinn Lúther kom við í
Pfiffligheim. Hann var þá á
leið til Worms til þess að
„svara til saka“ fyrir rit sín.
— Karl keisari V stefndi hon-
um þangað að boði páfa og
krafðist þess, að hann afneit-
aði og afturkallaði rit sín —
og þar með skoðanir. Þessu
neitaði Lúther eindregið, sem
kunnugt er.
Myndin, sem skorin er út í
eikarstofninn gamla sýnir,
hvar Marteinn Lúther stend-
ur frammi fyrir Karli keisara
við réttarhöldin í Worms —
og neitar að breyta einum staf-
krók í ritum sínum . . . .
Afvopnun
ein heitasta þrá
allra þjóða
Herra forseti:
ÞETTA er 14. ársþing Sameinuðu
þjóðanna og í 14. sinhi er afvopn
unarmálið hér til umræðu, eða
kannske öllu heldur hinar ýmsu
hliðar þess, sem fremur bæri að
kalla niðurskurð vígbúnaðar.
Það myndi vera sóun ein á
Thor Thors
tíma þessarar nefndar að fara út
í langar hugleiðingar um ógnir
þriðju heimsstyrjaldar, og þær
hættur, er vofa yfir mannkyninu
og stoðugt aukast vegna áfram-
haldandi, sívaxandi vígbúnaðar-
keppni. Ef sú einfalda spurning
lægi hér fyrir: „Hver er sam-
þykkur framhaldi þessarar
keppni?“ þá er ljóst og tvímæla-
laust, að enginn fulltrúi mundi
rétta upp hendina. En því fer
fjarri að hér sé um svo einfait
mál að ræða. Þetta mál verður
ekki leyst með handauppréttingu
né nafnakalli í þessari nefnd, sem
oft er kölluð aðalnefnd Allsherj-
arþingsins, og er vafasamt aö
nokkur ályktun sem hér er gérð
geti aukið líkur fyrir verulegum
niðurskurði vígbúnaðar. Kjarni
málsins er sá, að ekkert ngma
sinnaskipti hjá leiðtogum heims-
ins og aukning gagnkvæma
trausts, stig af stigi, gæti smám-
saman leitt til minnkandi her-
búnaðar, svo um munaði. En jafn
vel þótt traust ykist og andrúms-
loft alþjóðlegra samskipta fæn
batnandi, væri auðvitað, að sam-
fara hverju skrefi í áttina til af-
vopnunar, yrði að gera tilsvar-
andi ráðstafanir til aukins eftir-
lits. Það er skiljanlegt, að ekkert
stórveldi muni vilja veikja sína
hernaðarlegu aðstöðu án þess að
tryggt sé, að' hugsanlegur óvinur
minnki herbúnað sinn samtímis.
Smáþjóðir og miðlungsþjóðir
hljóta að fagna sérhverjum niður
skurði vígbúnaðar, þvi hann
minnkar kostnað þeirra til hers
og dýrra hernaðartækja. Þó er
ljóst, að herir þessara þjóða geta
lítið eitt gert til varnar föður-
landinu á þessum tímum kjarn-
orkuvopna og stórvirkra hernað-
artækja, sem stórveldin ein ráða
við að eignast. Yfirleitt mun
þorri manna í öllum löndum líta
svo á, að hægt væri, að minnsta
kosti að mjög miklu leyti, að
nota hinar gífurlegu upphæðir,
sem varið er til vígbúnaðar, til
þess að bæta hag og líðan mann-
fólksins í þeirra eigin löndum og
yfirleitt um heim allan.
Þessi mál öll kunna að virðast
augljós og einföld frá sjónarmiði
míns lands, íslands, því við höf-
um engan her og þyí ekkert að
afvopna. Samt er það svo, að sér-
hvert af ríkjum Sameinuðu þjóð-
anna ber sinn hluta af ábyrgð og
skyldum, samkvæmt stofnskrá
vorri, og á okkar tímum, þegar
enginn blettur á jörðinni getur
talizt friðaður ef til heimsstyrj-
aldar kæmi, þá erum við allir,
hvort okkur líkar betur eða verr,
blátt áfram og ómótmælanlega
bogarar í heiminum, og ekki að-
eins í okkar eigin landi. í þessu
tilliti er aðeins einn heimur, og
hvar sem við eigum samastað, eða
hver sem eru okkar sönnu heim-
kynni og þjóðerni, þá erum við
allir í sama bát, þegar hættan
skellur yfir.
Við almennu umræðurnar í
Allsherjarþinginu minntist ég á
afvopnunarmálið, eins og fulltrú-
ar flestra annarra sendinefnda
gerðu. í þeirri ræðu gerði ég ráð
fyrir því, að eftir efnislegar og
hógværar umræður á þessu þingi
yrði afvopnunarmálinu í heild
vísað til tíu-ríkja afvopnunar-
nefndarinnar, og að við mættum
eiga von á jákvæðum og nytsam-
legum skýrslum frá þeirri nefnd,
sem svo yrði hægt að leggja fyrir
allra-ríkja afvopnunarnefndina.
Þeirri nefnd stjórnar vitur maður
og reyndur, dr. Padilla Nervo frá
Mexico, og ef tiu-ríkja nefndin
býr vel í hendur þeirri nefnd, má
ganga að því vísu, að hana muni
ekki skorta brýningu til að rækja
hlutverk sitt og gera aðgengileg-
ar og viturlegar tillögur, til at-
hugunar og samþykktar á Alls-
herjarþinginu 1960. Þannig virð-
ist mér, að meðferð þessara mála
hljóti að verða, og á þennan hátt
munu Sameinuðu þjóðirnar hafa
þau á sínu valdi, og bera ábyrgð
á þeirri lausn, sem þjóðir heims-
ins biðja um og telja sig eiga rét.t
á. Eins og ljóst er af stofnskrá
Sameinuðu þjóðanna, ber stofnun
okkar fyrst og fremst skylda til
að vernda öryggi og frið í heim-
inum, og þess vegna hlýtur hún
að hafa afvopnunarmálin til stöð-
ugrar íhugunar. í þessu sambandi
er vert að leggja áherzlu á, að
Sameinuðu þjóðimar hljóta að
fagna hverri tilraun, sem gerð er
utan stofnunar okkar til þess að
draga úr vígbúnaði og efla frið-
samlega sambúð þjóðanna, enda
þótt við gerum ráð fyrir, að loka-
sáttmálarnir í þessum efnum
verði gerðir á vegum Sameinuðu
þjóðanna.
Það afvopnunarmál, sem að
þessu sinni liggur fyrir nefnd okk
ar nefnist „Almenn og algjör af-
vopnun“. Það var borið fram af
Sovétríkjunum og flutt af for-
sætisráðherra þeirra, Mr. Nikita
Krúsjeff, í merkri ræðu 18. sept-
ember. Utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, Mr. Christian Herter,
og utanríkisráðherra Stóra-Bret-
lands, Mr. Selwyn Lloyd, höfðu
áður raett afvopnunarmálin í ítar
legum meiri háttar ræðum. Þessi
mál hafa því eðlilega verið rædd
hér í víðum skilningi og með
sjálfsagðri hliðsjón af öllum til-
lögum og athugunum, sem fram
höfðu komið af hálfu stórveld-
anna.
Það væri til lítils að reyna að
leyna þeirri staðreynd, að ekkert
samþykki um alþjóðlegan vígbún
aðar niðurskurð er hugsanlegt án
frumkvæðis og atfylgis stórveld-
anna. Afvopmm verður ekki fram
kvæmd nema að svo miklu leyti
sem stórveldin samþykkja, og á
þann hátt sem þau ákveða, og
hún hlýtur að verða háð þvi eft.ir