Morgunblaðið - 16.12.1959, Blaðsíða 12

12
MORGVNBLAÐ1Ð
MiðviJcudagur 16. des. 1959
Útg.: H.í. Arvakur Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
UTAN UR HEIMI
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessén.
Lesbók: Arni Óla, simi- 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargald kr 35,00 á mánuði innamands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið.
SAMKOMULAG FRAMLEIÐENDA
OG NEYTENDA
RÍK ástæða er vissulega til
að fagna því, að sam-
komulag hefur tekizt
milli framleiðenda og neytenda
um það, hvernig ákveða skuli
framleiðslukostnað og verðlagn-
ingu landbúnaðarafurða. Ríkis-
stjórnin, og þá fyrst og fremst
landbúnaðarráðherra, hafa haft
farsæla forystu um lausn þeirrar
hættulegu deilu, sem kom upp
á sl. hausti, milli bændasamtak-
anna annars vegar og fulltrúa
neytenda hins vegar. Er ástæða
til þess að þakka landbúnaðar-
ráðherra þessa forystu hans í
þessu máli, sem haft getur mikla
þýðingu í framtíðinni. Fulltrú-
um bænda og neytenda í samn-
inganefndinni, sem vann að sam-
komulaginu, ber einnig að þakka
fyrir ábyrgðartilfinningu þeirra,
og skilning á nauðsyn þess að
komizt yrði að sameiginlegri nið-
urstöðu.
í>að er vissulega mikilvægt að
fulltrúar framleiðenda í sveitum
landsins og fulltrúar fólksins,
sem kaupir og neytir landbúnað-
arafurðanna, eigi með sem sér
sem bezt og nánast samstarf.
Það fólk, sem bak við þá stend-
ur til sjávar og sveita, á sam-
eiginlegra hagsmuna að gæta.
Það eru sameiginlegir hagsmun-
ir þessa fólks, að afurðir sveit-
anna séu sem bezt og útgengis-
legust vara, og að kaupgeta fólks-
ins við sjávarsíðuna sé sem mest
og varanlegust.
Grundvöllur
samkomulagsins
Grundvöllur þess samkomu-
Iags, sem tekizt hefur milli fyrr-
greindra aðila er sá, að laga-
ákvæðin um sex manna nefnd-
ina, sem skipuð er fulltrúum
framleiðenda og neytenda, eru
gerð virk að nýju. Nefndin verð-
«r skipuð og mun þegar hefja
störf að verkefnum sínum, að
ákveða verðlagsgrundvöll afurð-
anna og verð á búvörum í heild-
solu og smásölu. Verðlagsgrund-
völlur sá, sem sex manna nefnd-
in ákveður, skal síðan gilda frá
1. september sl. til 31. ágúst n.k.
Helzt verðlag landbúnaðaraf-
nrða óbreytt frá því sem nú er,
þar til hinn nýi verðlagsgrund-
völlur hefur verið fundinn. En
að útreikningi hans verður unnið
á sama hátt og tíðkazt hefur sam-
kvæmt framleiðsluráðslögunum
frá 1947.
Það nýmæli verður nú tekið
npp, samkvæmt samkomulagi
iramleiðenda og neytenda, að
neytendur munu taka þátt í því
innan sex-manna nefndarinnar að
ákveða dreifingarkostnað. Hafa
því fulltrúar beggja aðila, fram-
leiðenda og neytenda, aðstöðu til
þess að fylgjast með og hafa
áhrif á þetta þýðingarmikla
atriði. En auðvitað eiga bændur
og neytendur sameiginlegra hags-
muna að gæta í því, að dreifing
landbúnaðarafurða sé sem hag-
kvæmust og ódýrust.
Neytendur munu einnig telja
sér hag í því, að söluverð land-
búnaðarafurða á erlendum
markaði, verður samkvæmt sam-
komulaginu ekki bætt upp með
því að hækka söluverð búvara á
innlendum markaði. Hins vegar
mun þetta ekki skaða bændur
vegna þess, að horfið hefur verið
að því ráði að bæta hugsanlegan
halla á útflutningnum úr út-
flutningssjóði.
Ný bráðabirgðalög
Ríkisstjómin gaf í gær út
bráðabirgðalög, þar sem sam-
komulagi framleiðenda og neyt-
enda var fengið lagagildi. Enn-
fremur féllu í gær úr gildi bráða-
birgðalög þau, um bann við
hækkun landbúnaðarafurða, sem
sett voru á sl. hausti og vakið
hafa miklar deilur. Það deilu-
mál er nú úr sögunni, þar sem
aðilar hafa sjálfir komið sér
saman um það, hvernig ákveða
skuli framleiðslukostnað og verð-
lagningu landbúnaðarafurðanna.
Mun nú, eins og áður segir, verða
hafizt handa um, að finna hinn
nýja verðlagsgrundvöll landbún-
aðarins.
Lögin um framleiðsluráð frá
1947, sem bændur hafa talið
mikils virði, verða því virk að
nýju í samræmi við það sam-
komulag, sem gert hefur verið
og felur í sér þær breytingar,
sem minnzt hefur verið á hér
að ofan.
Síðan þessi löggjöf var sett
fyrir 12 árum, má segja,
að sæmilegt samkomulag hafi
lengstum ríkt milli fulltrúa fram-
leiðenda og neytenda. Markmið
þessarar löggjafar var í senn að
tryggja það, að heildartekjur
þeirra, sem landbúnað stunda,
verði í sem nánustu samræmi við
tekjur annarra vinnandi stétta
og stuðla að góðri samvinnu
bænda og viðskiptavina þeirra
við sjávarsíðuna, um alla fram-
kvæmd afurðasölumálanna.
Mikill sigur
Þetta verður að vera höfuð-
takmarkið framvegis sem hing-
að til. Til þess að bændastéttin
geti gegnt því mikilvæga hlut-
verki sinu að framleiða hollustu
og nauðsynlegustu matvæli þjóð-
arinnar, þarf hún að búa við lífs-
kjör, sem eigi séu lakari en fólk-
ið I kaupstöðum og sjávarþorp-
um býr við, og til þess að neyt-
endur telji hagsmuna sinna gætt
í viðskiptunum við bændur,
þurfa þeir að finna, að á þeirra
hag sé einnig litið af velvild og
skilningi.
A þessum sjónarmiðum hafa
fulltrúar bænda og neytenda í
samninganefnd þessara aðila, sem
setið hefur að störfum undan-
farið, áreiðanlega haft fullan
skilning. Þess vegna tókst þeim
að komast að sameiginlegri nið-
urstöðu, sem allt bendir til að
umbjóðendur þeirra og allur al-
menningur í landinu muni sætta
sig mjög vel við.
Þetta samkomulag er ekki
aðeins mikill sigur fyrir rík-
isstjórnina, sem vann að því,
að það næðist, heldur er það
sigur aðilanna sjálfra, bænda
og neytenda, sem lagt hafa
nýjan grundvöll að framtíð-
arsamstarfi sínu um þessi
þýðingarmiklu mál.

ÞOTU-KAPPHLAUP

Framleidendur keppa um
markað á Niðurlöndum
Belgar og Hollendingar þurfa ab kaupa
370 orrustuþofur á næstu árum
OERIR Belgíu og Hollands i
þurfa nú brátt að endur-l
nýja orrustuþotu-flota sinn.
Hafa stjórnir landanna leitað
eftir kaupum á samtals 370
þotum — og má segja, að nú
sé hafin hin harðasta sam-
keppni milli þotuframleið-
enda að tryggja sér þessi við-
skipti.
— ★ —
Hörðustu keppinautarnir í þess
um efnum eru Lockheed-verk-
smiðjurnar bandarísku, sem
bjóða fram þotu sína, „Star-
fighter", og hinar frönsku verk-
smiðjur, sem framleiða ,,Mirage“
þoturnar. — Lolkheed-verksmiðj
urnar hafa nú stigið stórt skref
til þess að tryggja sér viðskipti
við Belga og Hollendinga. Hafa
þær boðizt til þess að veita þeim
leyfi til þess að framleiða um-
ræddar þotur „heima fyrir“ —
og gerir það stórt strik í reikn-
inginn, hvað kostnaðinn varðar,
en Frakkar hafa boðið allmiklu
lægra verð en bandarísku verk-
smiðjurnar.
Það er sízt að undra, þótt fyrir.
tækin keppi um „markaðinn" í
Hollandi og Belgíu, því að hér
er um að ræða viðskipti, sem
nema munu mörgum milljörðum
króna. — Ekki er hins vegar gert
ráð fyrir, að ríkisstjórnir land-
anna tveggja geri út um kaupin
fyrr en í næsta mánuði. — Nú
eru „Starfighter“-þoturnar einn-
ig framleiddar í Þýzkalandi með
sérstöku leyfi, en Vestur-þýzk
stjórnarvöld munu hafa veitt sam
þykki sitt til þess, að Hollend-
ingar og Belgar fái sömu réttindi.
Ef þeir velja þessar þotur, er
talið liklegast, að reist verði
aðeins ein verksmiðja, annað-
hvort í Hollandi eða Belgíu, sem
eingöngu sjái um framleiðslu
fyrir þessi tvö lönd____og er þá
reiknað með því, að fyrstu vél-
arnar verði tilbúnar í október
1961.
Þegar Couve de Murville, utan-
ríkisráðherra Frakklands, kom
nýlega í heimsókn til Amster-
dam, bauð hann, fyrir hönd
frönsku framleiðendanna, Hol-
lendingum 200 og Belgum 170
„Mirage“-þotur, og mun verðtiL
boðið hafa verið verulega lægra,
en aðrir aðilar höfðu þá lagt
fram. En hið nýja tilboð Losk-
heed mun gera verulegt strik í
reikninginn, sem fyrr segir, því
þótt verðið sé enn hærra, munu
Belgar og Hollendingar telja þá
aðstöðu, sem bandarísku verk-
smiðjurnar nú hafa boðið, mjög
mikils virði.
„Mirage“-þotan franska, sem keppir við „Starfighter" Lock-
heed-verksmiðjanna í Bandaríkjunum um viðskiptin við Belga
og Hollendinga
Paradís smyglaranna
MIÐJARÐARHAFS-PARADÍS
smyglara og alþjóðlegra braskara
er nú í þann veginn að „fara í
hundana“. Ekki svo að skilja, að
borgin Tanger hafi verið þurrkuð
út af yfirborði jarðar, eða neitt
slikt — en „hugtakið“ Tanger,
sem um heim allan hefir löngum
verið sett í samband við smygl,
fjármálabrask og hvers kyns
lesti, mun hverfa.
— ★ —
Tanger hefir alltaf þótt mikil-
vægur „blettur“, vegna legu sinn-
ar við „innsiglinguna" í Miðjarð-
arhafið. Eftir fyrra heimstríðið
óttuðust stórveldin svo mjög, að
eitthvert eitt ríki næði Tanger
á sitt vald, að borgin var sett
undir alþjóðlega stjórn. Nú um
skeið hefir Marokkó farið þar
með stjórnvald, en Tanger hefir
þó til þessa haft allmikla sérstöðu
— sem nú er sem sagt að verða
lokið.
Hinir miklu uppgangstímar
Tanger hófust eftir síðari heims-
styrjöldina — en jafnframt fór
bærinn að fá miður gott orð á
sig, því að þangað leitaði margur
svangur sauðurinn. Til dæmis
flúðu þangað margir þýzkir naz-
istar til þess að forðast refsingu.
Einnig flykktust þangað alls
kon braskarar og meira eða
minna „vafasamir“ kaujteýslu-
menn hvaðanæva úr heiminum,
því að þar var tollfrjálst svæði
og því aðstaða til þess að gera
„góða“ verzlun og mata krókinn
— og loks varð Tanger brátt ein
höfuðmiðstöð hinnar alþjóðlegu
gullverzlunar. Þarna myndast
því einkennilegur hrærigrautur
heiðarlegrar verzlunar, hvers kon
ar brasks, smygls, eiturlyfja-
verzlunar og njósnastarfsemi.
— ★ —
En árið 1956 tók að „halla und-
an íæti“fyrir Tanger — að þessu
leyti. Það ár var borgin sett und-
ir marokkanska stjórn — en þó
hélt hún áfram sérstöðu sinni á
ýmsum sviðum. — Nú hefur
Mohammed konungur V. í Mar-
okko hins vegar numið úr gildi
þau lög, sem veittu Tanger þessi
sérréttindi, og innan sex mán-
aða munu lög Marokkó gilda í
Tanger í einu og öllu — einnig að
því er verzlun viðkemur. —
Tollaívilnanir þær, sem veitt
hafa Tanger-búum betri lífsskiL
yrði en tíðkast í öðrum borgum
Marokkó, falla þá úr gildi. Og af-
leiðingarnar af þessari breytingu
eru þegar farnar að koma áþreif-
Framh. á bls. 22.