Morgunblaðið - 04.02.1960, Blaðsíða 20

MORCVNTtT AÐ1Ð
Finmtudagur 4. febrúar 1960,
sem manni dettur J>að í hug.
Auðveldasti hlutur í heimi slík
skemmtiferð. Maður ber aðeins
tvo fingur upp að húfunni og
segir: „Bless, ofursti. Eg kæri
mig ekki um að leika hermann
þessa stundina. Sjáumst aftur
þegar ég er upplagður". — Vitið
þér ekki, að ef við hermennirnir
þurfum að fá, þó ekki sé nema
einnar klukkustundar auka-
leyfi, þá verðum við að slá hæl-
um snyrtilega saman og biðja
„gehorsamst" um hinn mikla
greiða? Og til þess að fá heils
dags leyfi dugir ekkert minna
en andlát einhverrar frænku eða
jarðarför eins ættingja. Eg hefði
gaman að sjá andlitið á ofurst-
anum ,ef ég bæði hann í miðri
heræfingu um leyfi til að skreppa
til Sviss og dvelja þar í heila
viku. Nei, kæra ungfrú Edith,
þér gerið yður alltof einfaldar
hugmyndir um hlutina".
„Vitleysa. Allt er auðvelt, sem
maður raunverulega vill sjálfur.
Þér skuluð ekki ímynda yður að
þér séuð ómissandi. Einhver ann-
ar myndi áreiðanlega æfa þessa
menn yðar í fjarveru yðar. Auk
þess gæti pabbi komið þessu öllu
í kring á hálfri klukkustund. —
Hann þekkir marga valdamikla
menn í hermálaráðuneytinu, sem
gætu tafarlaust útvegað yður
leyfið. Það yrði yður heldur ekki
til neins meins, þótt þér fengjuð
að sjá eitthvað meira af heimin-
um, fyrir utan reiðskólann ykk-
ar og æfingarsvæðið. Nú vil ég
ekki heyra fleiri afsakanir —
málið er útrætt. Pabbi mun sjá
um það“.
Það var auðvitað heimskulegt
af mér, en þessi kæruleysistónn
hennar gerði mér gramt í geði
og sú staðreynd, að einn telpu-
hnokki gat ráðið yfir herforingj-
unum og yfirmönnum hermála-
ráðuneytisins — sem við litum
upp til, eins og einhverra guða
— eins og þeir væru verkamenn
hjá föður hennar, var mér þyrn-
ir í augum. Samt tókst mér þó
að leyna því.
„Ágætt — Sviss, leyfi, Enga-
dine — ekki sem verst. Vissu-
lega gott, ef mér verður veitt
leyfið, eins og þér virðist gera
ráð fyrir, án þess að ég þurfi
að biðja „gehoramst" um það.
— En faðir yður verður þá líka
að útvega hr. Hofmiller liðs-
foringja ferðastyrk".
Og nú var það hún, sem varð
undrandi. Hún skynjaði eitthvað
að baki orða minna, sem hún
skildi ekki.
Eg fann að ég þurfti að tala
enn ljósar: „Verið þér nú skyn-
söm, kæra barn — afsakið, ég
á við það, að við skulum tala
skynsamlega, ungfrú Edith. Þetta
er ekki eins einfalt og þér haldið.
Segir mér, hafið þér nokkurn
tíma hugleitt hvað ein slík ferð
myndi kosta?“
„Oh, er það kostnaðurinn, sem
þér eruð að hugsa um?“ sagði
hún án sýnilegrar undrunar. —
„Hann getur aldrei orðið mjög
mikill. Nokkur hundruð krónur
í mesta lagi. Það getur ekki
skipt neinu verulegu máli“.
Og nú gat ég ekki lengur dul-
ið gremju mína. „Nokkur hundr-
uð krónur í mesta lagi, eh? Smá
munir, eða hvað? Aumustu smá-
munir fyrir liðsforingja. Og þér
teljið það auðvitað smekklaust
af mér sem liðsforingja að minn
ast á slíkan hégóma? Smámuna
semi, smekkleysi? En hafið þér
nokkurn tíma gert yður Ijóst,
hversu sparsamir við hermenn-
irnir þurfum að vera, til þess að
geta lifað á þessu kaupi okkar?
Hvað við þurfum að leggja hart
að okkur, til þess að láta það
hrökkva fyrir brýnustu lífsnauð-
synjum?"
Og þegar hún hélt áfram að
stara á mig með sömu undrun
og að því er mér virtist fyrirlitn
ingu í svipnum, fékk ég skyndi-
lega ómótstæðilega löngun til að
skýra fyrir henni fátækt mína.
Alveg eins og hún hafði einu
sinni sjálf haltrað ögrandi um
herbergið, í þeim tilgangi að
kvelja okkur, sem höfðum heil-
brigða limi, að hefna sín á okkur
fyrir okkar góðu heilsu, þannig
naut ég þess nú að birta henni
hið takmarkaða og ósjálfstæða
ástand tilveru minnar.
„Hafið þér nokkra hugmynd
um laun liðsforingja?" hreytti
ég út úr mér. — „Hafið þér nokk
urn tíma hugsað um það? Jæja,
það er þá eins gott að ég segi
yður það: Tvö hundruð krónur
fyrsta dag hvers mánaðar, sem
verða svo að endast alla þrjá-
tíu dagana og af þessum lúsar-
launum verður hann að greiða
fæðisreikninginn, húsaleiguna,
klæðskeranum og skósmiðnum
og kaupa allan þann óþarfa, sem
hæfir stöðu hans. Og ef hann
hefur verið tiltakanlega hag-
sýnn, þá getur verið að hann eigi
eftir örfáar krónur, til að kaupa
sér eitt og eitt glas í þessarri
kaffihússparadís, sem þér eruð
alltaf að tala um“.
Ég veit nú að það var heimsku
legt af mér, jafnvel glæpsamlegt,
að láta hinar bitru tilfinningar
stjórna orðum minum. Hvernig
var hægt að ætlast til þess að
sautján ára unglingur, sem
skemmdur var af of miklu eftir-
læti og alinn upp í einangrun,
hvernig var hægt að ætlast til
þess, að þessi bæklaða stúlka,
sem alltaf var hlekkjuð föst í
herberginu sínu, hefði nokkra
hugmynd um gildi peninga, laun
hermanna og fátækt okkar? En
löngunin til að hefna mín á ein-
hverjum fyrir hinar ótalmörgu
minniháttar auðmýkingar hafði
skyndilega náð valdi yfir mér og
ég lét höggið ríða af, í blindni
og gáleysi, eins og maður gerir
alltaf í reiði, án þess að gera
mér ljóst, hversu þungt það var.
En um leið og ég leit upp skild
ist mér hversu þungt höggið
hafði verið. Með hinni næmu
eftirtekt sjúklingsins hafði hún
samstundis skilið það, að hún
hafði óafvitandi snert viðkvæm-
an blett á mér. Hún varð vand-
ræðaleg á svipinn og það var
auðséð, að einhver sérstök hugs
un hleypti roðanum fram í kinn
arnar á henni.
„Og samt .... og samt keypt-
uð þér svona dýr blóm handa
mér“.
Á eftir orðum hennar fylgdi
vandræðaleg og lamandi þögn,
sem virtist aldrei ætla að taka
enda. Ég skammaðist mín
frammi fyrir henni og hún
skammaðist sín frammi fyrir
mér. Við höfðum alveg óviljandi
sært hvert annað og vorum
hrædd við að segja fleiri orð. —
Allt í einu gátum við heyrt vind
inn þjóta í trjánum, gargið í
hænsnunum- niðri í húsagarðin-
um og fjarlægt skrölt í vagn-
hjólum úti á þjóðveginum. Að
lokum var það hún, sem rauf
þögnina:
„Að hugsa sér, að ég skyldi
vera svo heimsk að láta vitleys-
una í yður hafa áhrif á mig. Já,
ég er sannarlega heimsk og ég
er ennþá reið við sjálfa mig.
Hvaða áhyggjur þurfið þér að
hafa yfir ferðakostnaðinum? Ef
þér komið að heimsækja okkur,
verðið þér að sjálfsögðu gestur
okkar. Haldið þér kannske, að
pabbi myndi ekki greiða allan
kostnaðinn af ferðinni, ef þér
yrðuð svo góður að heimsækja
okkur? .... Jæja, ekki fleiri orð
um það — nei, ekki orð“.
En einmitt þarna var ég á
öðru máli. Ekkert — eins og ég
hef áður sagt — var mér jafn
óbærilegt og það, að vera skoð-
aður sem sníkjugestur.
„O, jú, ég er ekki búinn að
segja mitt síðasta orð. Ég ætla
að segja yður það í eitt skipti
fyrir öll, að ég læt engann biðja
um leyfi fyrir mig, ég læt eng-
ann borga fyrir mig. Það hef-
ur aldrei verið vani minn, að
biðja um neins konar forrétt-
indi. Ég kæri mig ekkert um
neitt sérstakt leyfi eða einhver
sérréttindi. Auðvitað veit ég að
þér viljið mér einungis vel og að
faðir yðar vill mér líka allt hið
bezta .. svo skulum við ekki tala
meira um þetta“.
„Þér viljið þá ekki koma?“
„Ég sagði ekki að ég vildi ekki
koma. Ég var aðeins að útskýra
það fyrir yður, hvers vegna ég
get ekki komið“.
„Ekki 'einu sinni ef pabbi bæði
yður að koma?“
„Nei, ekki einu sinni, þótt
hann bæði mig þess“,
„Og ekki heldur .. ef ég bæði
yður þess, sem kæran vin?“
„Gerið það ekki. Það yrði til-
gangslaust".
Hún laut höfði. En ég hafði
þegar tekið eftir hinum óheilla-
vænlega titringi í kringum munn
inn, fyrirboða óveðursins. Þetta
vesalings dekurbarn, sem allir
höfðu snúizt í kringum á heim-
ilinu, hafði nú kynnst alveg
nýrri og áður óþekktri hlið á líf
inu. Hún hafði orðið fyrir því,
að maður sagði „nei“ við vilja
hennar og óskum og það var
rammur biti að kingja. — Hún
þreif ósjálfrátt blómin mín af
borðinu og fleygði þeim langt
út fyrir handriðið.
„Gott og vel“, hvæsti hún út
á milli tannanna. „Ég veit þá a.
m. k. hversu heil og einlæg vin-
átta yðar er. Það var eins gott
að fá fulla staðfestingu á því.
Einungis vegna þess að einn eða
tveir kunningjar yðar kynnu að
henda gaman að yður í kaffi-
stofunni, þá skýlið þér yður bak
við allar þessar afsakanir. Ein-
ungis af því að þér eruð hrædd-
ur við álit herdeildarinnar eyði-
leggið þér ánægju vina yðar. ..
Jæja, þá það.......Málið er út-
rætt. Ég ætla mér ekki að biðja
yður eins eða neins framar. Þér
viljið ekki koma .. gott og vel.
Þá það“.
Ég vissi að skap hennar var
enn í uppnámi, vegna þess að
hún hélt áfram að endurtaka,
æst og þrjózkulega: „Gott og
vel! Gott og vel“. Svo greip hún
um stólbríkurnar með báðum
höndum og reisti sig upp, eins og
hún hefði í huga að gera líkams-
árás á mig. Allt í einu sneri hún
sér snöggt að mér
, — Sjáðu, þarna gengur sólin til viðar. Við neyðumst
tfl að tjalda hér í nótt.
__ Af hverju getum við ekki
notað þennan gula silkiklút í
umbúðir, Súsanna? Við verðum
að binda um rifbeinið á Baldri.
Hann er illa meiddur og við verð
um að koma honum undir lækn-
ishendur áður en honum versnar.
— Þess vegna megum við ekki
nota þennan klút.
— Súsanna, hvað áttu eigin-
lega við?
„Gott og vel. Málið er þá út-
rætt. Þessarri auðmjúku bón
okkar hefur verið neitað. — Þér
viljið ekki koma og heimsækja
okkur. Þ'að hæfir yður ekki. —
Gott og vel. Við munum afbera
það. Við höfum líka fyrr kom-
izt af án yðar .... En það er
eitt, sem mig langar að vita —
viljið þér svara mér hreinskilnis
lega?“
„Auðvitað".
„Ég á við, heiðarlega“.
„Ef þér krefjist þess“.
„Jæja, gott og vel“. Hún hélt
áfram að endurtaka þetta harða,
skerandi. „gott og vel“, eins og
hún væri að skera eitthvað í
burtu með hníf. „Gott og vel.
Verið þér alveg óhræddur, ég
......gparið yðuj hlaup
á roiUi margra vta^lana!
«01
0 WIUM
tíKWM!
Austurstraeti
SHtltvarpiö
Fimmtudagur 4. febrúar
8.00—10.00 Morgunútvarp (Bæn. — 8.05
Morgunleikfimi. — 8.15 Tónleik-
ar. — 8.30 Fréttir. — 8.40 Tón-
leikar. — 9.10 Veðurfregnir. —
9.20 Tónleikar).
12.00 Hádegisútvarp. — (12.25 Fréttir
og tilkynningar).
12.50—14.00 „A frívaktinni“, sjómanna
þáttur (Guðrún Erlendsdóttir).
15.00—16.00 Miðdegisútvarp. — (16.00
Fréttir og veðurfregnir).
18.25 Veðurfregnir.
18.30 Fyrir yngstu hlustendurna (Mar-
grét Gunnarsdóttir).
18.50 Framburðarkennsla í frönsku.
19.00 Þingfréttir. — Tónleikar.
19.40 Tilkynningar.
20.00 Fréttir.
20.30 Erindi: Missti Jón Sigurðsson em-
bætti vegna þjóðfundaratburð-
anna? (Lúðvík Kristjánsson rit-
höfundur).
20.55 Einsöngur: Jón Sigurbjörnsson
syngur; Fritz Weisshappel leik-
ur undir á píanó.
a) „Sefur sól hjá ægi“ eftir Sig-
fús Einarsson.
b) „Rósin“ eftir Arna Thorsteins-
son.
c) „I dag“ eftir Sigfús Halldórs-
son.
d) „Musica proibita“ eftir Gastal-
don.
e) „Passione" ftir Tagliaferri.
f) Aría úr „Rakaranum frá Se-
villa“ eftir Rossini.
21.15 Upplestur: „Arfi Þorvalds‘%
kvæði eftir Einar Benediktsson
(Asmundur Jónsson frá Skúfs-
stöðum).
21.35 Fe.rðaþáttur frá Mið-Evrópu (Dr.
Hallgrímur Helgason).
22.00 Fréttir og veðurfregnir.
22.10 Smásaga vikunnar: „Eggið“ eftir
Sherwood Anderson, í þýðingu
Sigurlaugar Björnsdóttur (Klem-
enz Jónsson leikari).
22.35 Sinfónískir tónleikar: Sinfónía
nr. 4 í d-moll op. 120 eftir Schu-
mann (Fílharmoníuhljómsveit
Berlínar leikur; Herbert von Kar-
ajan stjórnar).
23.05 Dagskrárlok.
Föstudagur 5. febrúar
8.00—10.00 Morgunútvarp (Bæn. — 8.05
Morgunleikfimi. — 8.15 Tónleikar.
— 8.30 Fréttir. — 8.40 Tónleikar.
9.10 Veðurfr. — 9.20 Tónleikar).
12.00 Hádegisútvarp. — (12.25 Fréttir
og tilkynningar).
13.15 Lesin dagskrá næstu viku.
15.00—16.30 Miðdegisútvarp. — (16.00
Fréttir og veðuregnir).
18.25 Veðurfregnir.
18.30 Mannkynssaga barnanna: „Oli
skyggnist aftur í aldir“ eftir
Cornelius Moe; XII. og síðasti
kafli (Stefán Sigurðsson kennari).
18.50 Framburðarkennsla í spænsku.
19.00 Þingfréttir. — Tónleikar.
19.30 Tilkynningar.
20.00 Fréttir.
20.30 Kvöldvaka:
a) Lestur fornrita: Svínfellinga
saga; III. — sögulok. (Oskar
Halldórsson cand. mag.).
b) Frásöguþáttur: Fenntar slóðir
(Guðmundur L. Friðfinnsson
rithþfundur).
c) Islenzk tónlist: Lög eftir Arna
Björnsson.
d) Vísnaþáttur (Sigurður Jónsson
frá Haukagili).
e) Frásaga: Teflt á tæpasta vað
(Þórarinn Grímsson Víkingur).
f) Islenzk tónlist: Lög eftir Helga
Helgason.
22.00 Fréttir og veðurfregnir.
22.10 Upplestur: „Bónorð Guðmundar",
smásaga eftir An frá Ogri (Sól-
veig Guðmundsdóttir).
22.25 SKT-lögin: Hljómsveit Oskars
Cortes leikur. Söngvarar: Hulda
Emilsdóttir og Sigríður Guð-
mundsdóttir.
23.00 Dagskrárlok.