Morgunblaðið - 24.02.1960, Blaðsíða 10

10
MOnCllKTtl AÐIÐ
Miðvikudagur 24 febrúar 1960
•■'ffffffff^ffMf^fffflffffftff:

Bjami Helgason
íj'J ' -•
MÖRGUM kann að þyjtj-a þáð'
fávíslega spurt, hvað sé jarð- f
vegur eða hvað sé mold.. Auð-
vitað vita allir, hvað ;é'r‘fnoÍdí.
Mold er það, sem grösin gróa
í. En mundi samt ekki koma
hik á einhvern, ef hann ætti
að segja eitthvað meira um,
hvað er mold? Allir kunna að
meta moldina einhvers. Þeir,
sem rækta garða og þeir, sem
eiga heil lönd. Þess vegna sýn-
ist ekki úr vegi að setja fram
nokkrar bollaleggingar um
þetta merkilega fyrirbæri,
moldina.
Mold er að vísu allyfirgrips-
mikið hugtak, en mörgum
Sandar og melar geta vel verið jarðvegur, en ekki verður
fyrirhafnarlaust bætt, þar sem ránshöndin hefur
áður farið. —
Hvaö er jarövegur?
mundi þykja erfitt að kingja,
ef því væri haldið fram í fullri
alvöru, að næringarupplausn,
sem plöntur gætu gróið í,
væri mold. Með það í huga er
jarðvegur kannski betra hug-
tak og yfirgripsmeira að því
leyti, ef einni málvenju jarð-
vegsvísindanna er haldið, að
þá er meira að segja nærir.g-
arupplausn í krukku köiluð
jarðvegur. Allt er sem sé
jarðvegur, sem jurtir gfóa í,
hvað sem málfræðivenjur
kunna annað að segja. Og það,
sem meira er, næringarupp-
lausnir fyrir plöntur oru oft
hinn eini fullkomni jarðvegur,
sem völ er á og venjulega auð-
veldastur viðureignar, þegar
um ræktun vissra jurtateg-
unda er að ræða. Það er t.d.
viðurkennd staðreynd víða um
heim, að í tómatarækt fæst
mest og bezt uppskera, þegar
ræktað er í næringarupplausn,
einmitt vegna þess að þá er
hægt að ráða algjöriega sam-
setningu jarðvegsins, þannig
að ekkert vanti og að ekkert
sé um of heldur.
Tvennt er það, sem öllum
jarðvegi er nauðsynlegt, svo
að plöntur grói, en það er vatn
með uppleystum næringarefn-
um og loft vegna öndunar rót-
anna. Allt það, sem hefur loft
að geyma, vatn og næringar-
efni, sem plönturnar geta tek-
ið til sín, heyrir hugtakinu
jarðvegur til. Tjarnarbotnar,
árframburður, sandur og mel-
ar, jafnvel steinsprungur, þar
sem rætur geta fundið festu,
verða samkvæmt þessari skýr-
greiningu jarðvegur. Hitt er
svo annað mál, hvers vegna
meiri gróður er á einum stað
en öðrum og kemur þar fjöl-
margt til greina, sem síðar
verður rakið.
Jarðvegurinn, sem veldur
ræktunarmanninum erfiðleik-
um, er flóknari en nokkur
vatns- eða næringarupplausn,
enda dafna í honum miklu
fleiri plöntunartegundir en í
vatnsupplausninni, sem auk
þess endist aðeins eina upp-
skeru og oft miklu skemur. I
venjulegum jarðvegi vex
fjöldi plantna og margar
nokkurn veginn jafn vel, og
þær halda líka áfram að vaxa
á hverju ári. Með öðrum orð-
um frjósemi jarðvegsins helzt
og getur líka oft aukist aðeins
með því að leyfa plöntunum
að vaxa óhindraðar. Það er
lífið í jarðveginum, sem gefur
honum gildi og frjósemi og
sem jafnframt einkennir jarð-
vegsheildina frá þeim ótelj-
andi einstöku stein-, sand- og
leirkornum, sem eru þó meg-
inuppistaða þessarar heildar.
Skýringin á þessu er sú, að
plönturnar visna og deyja og
rotna annað hvort niðri í jarð-
veginum sjálfum eða á yfir-
borði hans. Á þennan hátt
losna næringarefni, sem áður
hafa verið nótuð og verða
nýtanleg aftur fyrir næstu
kynslóð. Fræðilega séð er því
hægt að halda frjósemi jarð-
vegsins við í hið óendanlega.
En meira þarf til, og það eru
margar og mismunandi líf-
verur, sem einar geta tryggt
svo fullkomna hringrás. Og hér
getur ræktunarmaðurinn grip
ið inn í til góðs eða ills, en
minnugur verður hver að
vera þess, að frjósemin glat-
ast fljótt, ef gálauslega er um
gengið og plöntur fá ekki
tíma til að þroskast.
Frjósemi jarðar er líffræði-
legt fyrirbrigði og ætti að
njóta virðingar eftir því. Að-
eins lífverur, jafrivel lífverur
á frumstigi, geta skapað frjó-
semi, en það á sín takmörk
eins og allt annað. Ákveðið
lágmarkslíf er jarðveginum
nauðsynlegt, ef baráttan við
veður og vinda og önnur eyð-
andi öfl á ekki að vera fyrir-
fram töpuð. Starfsemi einnar
einstakrar lífverutegundar
getur ekki skapað frjósemi,
nema þá maðurinn sjálfur við
alveg sérstakar kringumstæð
ur. Við venjulegar kringum-
stæður er mjög flókið sam-
starf margra lífvera og líf-
verutegunda frumskilyrði og
oft er það, að því flóknara ög
fjölbreyttara, sem þetta sam-
starf er, því meiri verður frjó-
semin. — Meira verður um
frjósemi jarðar í næstu grein.
Norræn fiskvinnslu-
'ísSrim
FINDUS . sánisteypan hefur í
hýggju að reisa vérksmiðju í
Grimsby til að hraðfrysta ýmsar
tegundir matvæla. Samsteypan,
sem þegar rekur frystihús og
verksmiðjur í Danmörku, Nor-
egi, Svíþjóð, Hollandi og Ítalíu,
mun fyrst og fremst hafa hug á
að framleiða í Grimsby svonefnd
fish-sticks, sem hafa náð miklum
vinsældum þar sem annarsstaðar.
Var í þessu tilefni stofnað nýtt
fyrirtæki, Findus Limited, í Bret-
landi árið 1958. En til þess að
annast dreifingu og auglýsinga-
starfsemi var auk þess stofnað
nýtt fyrirtæki, er nefnist Findus
International Limited, og hefur
aðsetur í London.
Búizt eir við að framleiðsla
hefjist í leiguhúsnæði í Grimsby
í apríl mánuði, en Findus Limi-
ted hefur fest kaup á lóð þar
í borg með frekari útbreiðslu fyr
ir augum.
Aðallega mún ætlunin að fram
leiða úr hráefni, sem flutt verður
inn frá Noregi.
.Sala á Findus-vörúm' jókst .uin
'65% í Bretlandi á árinu 1959,
og var aðalaukningin í norskum
fiskflökum, en einnig í dönsku
kjöti, kola frá Danmörku og
sænsku grænméti.
Samkvæmt upplýsingum Johan
Thome Holst, sem er einn af for-
stjórum Findus International
Limited, eru miklir möguleikar
á því að auka sölu á Findus vör-
um í Bretlandi. Þar eru nú seldar
Findus vörur í rúmlega 25 þús.
verzlunum, en þar sem til eru
þrisvar sinnum fleiri verzlanir,
sem hafa frystiborð, virðist
markaðurinn vera enn víðtækari.
Thorne-Holst segir að hugs-
unin, er lá á bak við stofnun
Findus International hafi sýnt
sig vera mjög heppilega. Með því
að sameina framleiðslu og hrá-
efni Danmerkur, Noregs og Sví-
þjóðar undir þetta merki, hafa
löndin fengið bætta samkeppnis
aðstöðu á heimsmarkaðinum. —
„Vnkning" Jóns d Laxamýri
Stálbrœðsla Norðmanna
t Mo í Rana gengur vel
Afköst hennar aukin í Vi millj. tonna
tækjum er blása súrefni inn í
ofnana. Eftir þær breytingar er
þess vænzt að ársframleiðslan
komist upp í nær hálfa milljón
smálesta.
NÝKOMINN er út bæklingur
eftir Jón H. Þorbergsson á Laxa-
mýri; sem hann nefnir „Vakn-
ing“. Fer vel á því. Jón hefði
mátt skrifa lengra mál um það
efni. Hann er prýðilega ritfær
eins og bróðir hans, útvarpsstjór-
inn.
jón á Laxamýri hefur, eins og
alþjóð er kunnugt, verið „vakn-
ingamaður" í þess orðs beztu
merkingu. Síðan hann á unga
aldri aflaði sér menntunar, leit-
aði sér jafnvel nýrrar þekkingar
og reynslu til fjarlægra landa,
hefur hann verið einn af allra
fremstu vökumönnum íslenzkrar
bændastéttar. Hann ferðaðist um
landið og flutti erindi, skrifaði í
blöð og talaði margoft í útvarp.
Hann hefur um langt árabil búið
stórbúi, verið maður sem fylgdist
vel með tímanum og lét aldrei
verk úr hendi falla. En fyrst og
fremst hefur hann verið öðrum
til fyrirmyndar í því, að gleyma
því ekki í önn dagsins, að „mað-
urinn lifir ekki á brauði einu
saman, heldur á sérhverju orði,
sem fram gengur af Guðs
munni“.
Jón telur að því hafi of marg-
ir gleymt, og að af því stafi allt,
er fer á verri veg í lífi einstak-
linga og þjóðfélags.
Hann segir í byrjun bæklings-
ins:: „í upphafi var orðið. Sköp-
unin er öll tilorðin með því, að
Guð talaði og það varð. Orð Guðs
er upphaf kraftarins. Orð Guðs
er frækorn. Af því blómstrar
jörðin. Hjarta mannsins er sáð-
land Drottins, svo að maðurinn
blómstri í trú.“
Og enn segir hann:
„Kristur taiaði eingöngu Guðs
orð. Hann sagði við manninn:
Verð þú heill! Og maðurinn varð
heill. — Enn í dag verða menn
heilir á sál og líkama, fyrir orð
Drottins, af því að það er lifandi
orð“. Jón á Laxamýri telur, að
afleiðing þess, að hafna orði
Guðs, sé andlegur dauði eða guð-
vana líf. „Boð Drottins eru brot-
in. Helgidagurinn er oft notaður
til mestra misgerða. Trúarlegrar
vakningar er þörf í orði Drottins,
til þess að tryggja líf hvers og
eins og til þess að þjóðin fái búið
sér örugga menningu. — Við þurf
um að vakna til þess að vinna að
því, að orð Drottins skipi önd-
vegið í öllum okkar athöfnum".
„Vakning" Jóns á Laxamýri er
kver ,sem á érindi til allra hugs-
andi manna. Hann hefur ekki trú
á að það seljist í bókaverzlunum,
en afhendir mér nokkur hundruð
eintök, sem hann segir að selja
megi til ágóða fyrir kristniboðið
í Konsó. — Það fæst með því að
hringja í síma 13427.
Ólafur Ólafsson
1 LANDHELGI, nefnir listamaðurinn þessa tússteikningu, en
hún er gerð af Eiíasi B. Halldórssyni, er sýndi niyndir sinar
í glugga Mbl. fyrir skömmu síðan.
ÓSLÓ, 16. febrúar.
— (NTB) —
EEKSTVS hinnar stórvöxnu
stálverksmiðju Norðmanna í Mo
í Rana er nú farinn að ganga vel,
eftir að ýmsir byrjunarörðug-
leikar hafa verið yfirunnir. Fyr-
ir nokkrum dögum urðu þau
tímamót í starfsemi verksmiðj-
Ólieppileg
nýbreytni
BREZKU járnbrautirnar ætl-
uðu að taka upp þá nýbreytni
að láta lestirnar halda áætlun, en
fengu ótal kvartanir frá ferða-
fólki.
Einn farmiðasali skýrði svo
frá, að „fólk er farið að reikna
með því að lestirnar séu á eftir
áætlun“. Hann sagði að nú, þegar
margar lestanna fara samkvæmt
áætlun, missi margir af þeim.
„Þegar við bendum á að þær hafi
farið á réttum tíma, verður fólk
öskuvont".
unnar, að hún hafði framleitt
eina milljón smál. af smíðastáli.
Járnbræðslan hóf starfsemi
sína 19. apríl 1955. Á fyrsta heila
starfsárinu, 1956, nam framleiðsl-
an 165 þúsund tonnum, en hefur
síðan stöðugt aukizt og á síðasta
ári nam framleiðslan nærri 300
þúsund tonnum.
Við ýmsa byrjunarörðugleika
var að glíma í fyrstu, enda er
þetta fyrsta stóra stálbræðslan í
Noregi. En afköst hafa batnað
með aukinni reynslu starfs-
manna. Árið 1955 var reiknað út
að 420 tonn væru framleidd á
1000 klst., en nú er þessi tala
komin upp í 808 tonn. Hefur
verið auðið að fækka starfsliði í
stálbræðslunni þótt framleiðslan
hafi aukizt á sama tíma. Eru nú
starfandi 168 menn við verk-
smiðjuna.
Enn er ætlunin að halda áfram
að stækka verksmiðjuna. Hún
hefur fram til þessa haft tvo raf-
magnsbræðsluofna, en nú á að
bæta þeim þriðja við. Þá á að
bæta stálframleiðsluna með