Morgunblaðið - 04.03.1960, Síða 20

20
MORCUlVfíT/AÐIt
Föstuðagur 4. marz 1960

0Í8EM
FORSAGA: — Sagan hefst árið
1913 á því, að Anton Hofmiller liðs-
foringi er sendur með riddaraliðs-
flokki sínum til lítillar austurrískrar
setuliðsborgar, þar sem hann verð-
ur brátt heimilisvinur Kekesfalva-
fjölskyldunnar, en það eru gamli
Lajos von Kekesfalva, Edith dóttir
hans og Ilana frænka þeirra. Edith,
sem r innan við tvítugt, hefur orð-
ið fyrir því böli að lamast í bernzku
og getur því ekki hreyft sig úr stað
nema í hjólastól. Þessi veikindi hafa
gert hana vanstillta og skapbráða.
Hofmiller liðsforingi vorkennir ungu
stúlkunni mjög og situr löngum hjá
henni í tómstundum sínum, til þess
að létta henni lífsbölið.
Læknir einn í Wien, Condar að
nafni, hefur stundað veiku stúlk-
una um árabil og fylgzt með veik-
indum hennar. Og einu sinni, þegar
hann er væntanlegur, biður von
Kekesfalva liðsforingjann að spyrja
dr. Condor að því, hvort yfirleitt sé
nokkur von um að Edith fái fullan
bata.
Hofmiller gerir eins og gamli mað-
urinn bað hann um og læknirinn
segir að í öllum veikindatilfellum sé
von um bata, svo lengi sem sjúkling-
urinn sé á lífi. Einnig kveðst hann
hafa lesið það 1 læknisfræðilegu tíma
riti, að franskur læknir, prófessor
Viennot, hafi beitt nýrri læknisað-
ferð við lömunarsjúkling, með þeim
árangri að hann varð albata á fjór-
um mánuðum. Hins vegar kveðst
hann ekki vita hvort þessi aðferð
muni eiga við í þessu tilfelli.
Hofmiller kveður nú lækninn og
heldur beint til herskálanna. En þeg-
ar hann á skammt eftir ófarið, kem
ur maður til hans, út úr myrkrinu
og er það enginn annar en von
Kekesfalva. Gamli maðurinn kveðst
hafa verið svo bráðlátur að heyra
hvað læknirinn hafi sagt, að hann
hafi ekki getað beðið til morguns.
Af vorkunnsemi og svo til þess að
losna við gamla manninn sem fyrst,
segir Hofmiller honum frá afreki
franska læknislns og bætir því vtð
frá eigin brjósti, að sennilega — já
alveg áriðanlega — verði hægt að
lækna Edith á sama hátt.
Næst þegar Hofmiller kemur í
heimsókn til Kekesfalva, heyrir hann
að gamli maðurinn hefur fullvissað
dóttur sína um það, að hún muni
ná fullum bata, á skömmum tíma.
Edith segir honum í óspurðum frétt-
um að faðir sinn og Ilana muni fara
með sig á heilsuhæli í Sviss eftir tiu
daga, þar sem hinum nýju lækninga-
aðferðum verði beitt við hana. Loks
spyr hún hann hvenær hann muni
koma og heimsækja jsig þangað.
Þegar Hofmiller segir að slíkt komi
ekki til neinna mála, missir hún
stjórn á sér, kveðst hafa viðbjóð á
samúð og meðaumkvun hans og allra
annarra og skipar honuni að fara
og koma aldrei fyrir sín augu fram-
ar. Þegar stúlkan hefur jafnað sig,
biður hún Hofmiller að fyrirgefa sér.
Þegar hann er að fara lýtur hann
niður að henni og ætlar að kyssa
hana á ennið, en hún vefur hann þá
örmum og kyssir hann svo ofsalega
og með svo miklum ástríðuhita, «að
honum dylst ekki að þessi máttvana,
ósjálfbjarga stúlka, elskar hann af
öllu hjarta.
Þessi vitneskja, sem er honum
mjög ógeðfelld kemur yfir hann eins
og reiðarslag og hann heldur heim-
leiðis, miður sín af undrun og ör-
væntingu.
Um kvöldið fær hann eldheitt ást-
arbréf frá henni.
Næsta morgun kemur svo annað
bréf, þar sem hún biður hann að
brenna fyrra bréfið. Þar hafi líka
hvert orð verið ósatt. Jafnframt bið-
ur hún hann að gleyma öllu sem í
því hafi staðið.
Um daginn, þegar Hofmiller á að
stjórna herdeildaræfingum, er hug-
ur hans svo bundinn við þetta nýja
vandamál, að allt fer í handaskol-
um hjá honum, einmitt þegar Buk-
encie ofursti á leið fram hjá æfing-
arvellinum. Ofurstinn verður 'æfur
af reiði, kallar Hofmiller þegar fyr-
ir sig og eys yfir hann óbóta skömm-
um í áheyrn herdeildarinnar. Hof-
milller finnst þetta svo mikil smán
fyrir sig, að hann ákveður að ganga
úr hernum og fara úr landi. Og með
þeim ásetningi heldur hann sam-
dægurs af stað til Wien. Þegar þang-
að kemur, ákveður hann að heim-
sækja Condar lækni og segja hon-
um hvernig komið sé.
Þegar læknirinn hefur heyrt frá-
sögn Hofmillers, að raunverulega
hafi hann lagt á flótta undan ást
lömuðu stúlkunnar, segir hann liðs-
foringjanum afdráttarlaust, að ef
hann flýji nú af hólmi, eftir að hafa
vakið ást í brjósti stúlkunnar með
samúð sinni og meðaumkvun, þá sé
hann að fremja svívirðilegan glæp á
saklausri manneskju, já og jafnvel
mannsmorð. Að lokum segir lækn-
irinn að Edith hafi samþykkt að fara
burt til lækninga eftir eina viku og
biður Hofmiller að halda áfram að
umgangast Kekesfalva-f jölskylduna
viku og um fram allt, gæta þess að
eins og ekkert hafi komið fyrir, þessa
láta hvorki orð eða látbragð gefa til
kynna að ást veiku stúlkunnar væri
honum ógeðfelld. Þessu lofar Hof-
miller.
Næstu þrjá daga heimsækir liðs-
foringinn þetta kunningjafólk sitt
daglega og á yfirborðinu verður ekki
séð að neitt hafi breytzt frá því sem
áður var, en að morgni fjórða dags
hringir Ilana til hans og segir hon-
um, að hann skuli ekki koma 1 heim-
sókn um kvöldið. Edith liði ekki rét.t
vel. Jafnframt segir hún að ferðinni
til Sviss muni verða fresta a. m. k.
um nokkra daga.
Um kvöldið þegar Hofmiller kemur
heim 1 herskálana, bíður Lajos von
Kekesfalva hans og biður hann grát-
andi að hjálpa dóttur sinni, þar sem
hann óttist að hún kunni að gnpa
til örþrifaráða. Fellst Hofmiller loks
á það.
Hann sleppti skyndilega hand-
leggnum á mér og starði á mig.
„Hvað þér eigið að gera? Skiljið
þér raunverulega ekki, eða viljið
þér það ekki? Hefur hún ekki opn
að hjartað sitt fyrir yður, boðið
yður sál sína og líkama? Og
veslings barnið kvelur sjálfa sig
til dauða fyrir að hafa gert það.
Hún skrifaði yður og þér svöruð-
uð henni ekki. Og nú kvelur sú
hugsun hana dag og nótt, að þér
séuð að láta senda hana í burtu,
reyna að losna við hana vegna
þess að þér fyrirlítið hana..........
Hún er alveg viti sínu fjær gf
ótta við það, að hún sé yður ógeð
felld, vegna þess að hún .. vegna
þess að hún .... Skiljið þér ekki,
að það er sama og dauðadómur
fyrir stolta, ástríðuheita mann-
eskju, eins og hana, að vera skil-
in þannig eftir í óvissu? Hvers
vegna gefið þér henni ekki ein-
hverja von? Hvers vegna segið
þér ekki orð við hana? Hvers
vegna eruð þér svona grimmur,
svona miskunnarlaus, við hana?
Hvers vegna kveljið þér þetta
veslings, saklausa barn svona
hræðilega?“
„En .. en ég hef gert allt, sem
í minu valdi stóð til að sefa hana
og hughreysta. .. Ég hef m. a.
sagt henni.... “
„Þér hafið ekki sagt henni
neitt. Þér hljótið að geta gert yð-
ur það ljóst, að þér eruð að svifta
hana vitinu með heimsóknum yð-
ar, með þögn yðar, þegar hún bíð
ur aðeins eftir einu .. bíður eft-
ir þessu eina orði, sem hver kona
bíður eftir frá þeim manni sem
hún elskar. .. Að sjálfsögðu hefði
hún aldrei þorað að vona neitt
slíkt, svo lengi sem ekkert útlit
var fyrir bata. .. En nú, þegar
allar líkur benda til þess, að hún
muni ná fuliri heilsu aftur, verða
eins og annað fólk, á aðeins
nokkrum vikum, hvers vegna
skyldi hún þá ekki vænta hins
sama og allar aðrar ungar stúlk-
ur, hvers vegna ekki? Hún hefur
látið yður skiljast það, sagt yður
það, að hún sé aðeins að bíða
eftir orði frá yður. Hún getur
Ég þarf að ná elgsdýraöskri á
segulband.
Þá er betra fyrir þig að hafa
hraðann á kunningi, annars mun
ekki gert meira, en hún hefur
gert. .. Hún getur ekki auðmýkt
sig meira. .. Og þér, þér segið
ekki orð, segið ekki það eina sem
getur gert hana hamingjusama.
Er tilhugsunin raunverulega svo
ógeðfelld og andstæð yður? Þér
mynduð öðlast allt, sem mannleg
vera gæti óskað sér á þessari
jörð. Ég er gamall maður, sjúk-
ur maður. Ég myndi láta yður
eftir allar eigur mínar, höllina,
jarðeignina og þessar sex eða sjö
milljónir, sem ég hef nurlað sam
an á fjörutíu árum, Það yrði allt
yðar eign. .. Þér getið fengið
það strax á morgun ,hvenær sem
þér viljið. Ég kæri mig ekki um
neitt handa sjálfum mér lengur.
.. Allt, sem ég kæri mig um, er
einhver til að líta eftir barninu
mínu, vernda það, þegar ég verð
ekki lengur ofanjarðar. Og ég
veit að þér eruð góður maður.
Þér mynduð gæta hennar og
verða henni góður“.
Röddin brást honum og hann
hneig aftur á bak í stólinn, magn
vana, ráðþrota. En kraftar mín-
ir voru líka á þrotum og ég hneig
niður í hinn stólinn. Og þarna
sátum við, hver gegnt öðrum, al-
veg eins og við höfðum sitið áð-
ur, orðlausir, hræddir við að horf
ast í augu, ég veit ekki hvað
lengi. Ég gat aðeins fundið hvem
ig borðið sem hann hafði gripið
um, titraði öðru hverju, þegar
skjálftaflogin fóru um líkama
hans. Svo heyrði ég þurrt hljóð,
eins og þegar einhver harður
hlutur dettur á annan harðan
hlut. Álútt höfuð hans féll niður
á borðið. Ég fann hvernig þessi
maður þjáðist og hjá mér vakn-
aði ómótstæðileg löngun til að
hugga hann.
„Hr. von Kekesfalva“, sagði ég
og laut niður að honum. „Treyst
ið mér. Við skulum ræða þetta
mál betur og reyna að vera ró-
legir. .. Ég endurtek það sem ég
sagði áðan, að ég er fús til að
gera allt fyrir yður .. allt sem
ég get. Aðeins það .. það sem
þér gáfuð í skyn rétt áðan .. er
ómögulegt .. alveg ómögulegt".
Það fór veikur skjálfti um
hann, eins og helsært dýr við
banahöggið. Svo byrjuðu varir
hans að bærast, en ég gaf honum
ekki tíma til að segja neitt.
„Það er ómögulegt, hr. von
Kekesfalva og þess vegna skulum
við ekki fara lengra út í þá
sálma. .. Hver er ég? Aðeins
óbreyttur undirforingi, sem lifi
á kaupi mínu og örlitlum mánað-
arpeningum. .. Maður getur ekki
tekið á sig þunga ábyrgð með svo
takmörkuð efni. Tvær manneskj
ur gætu ekki einu sinni dregið
fram lífið á þeim“.
Hann reyndi árangurslaust að
leggja orð í belg.
„Oh, já, ég veit hvað þér ætiið
að segja, hr. von Kekesfalva —
að peningarnir skipti engu máli,
að þér munið sjá fyrir öllu. Og
ég veit líka að þér eruð auðugur
og .. að ég gæti fengið allt sem
ég þarfnaðist hjá yður. En það
er einmitt vegna þess að þér er-
ur ríkur ,en ég áminna en ekki
neitt, sem þetta er ómögulegt.
Allir myndu segja, að ég hefði
kvænzt til fjár, að ég hefði...
Og Edith sjálf myndi aldrei
losna við þann grun, að ég hefði
kvænzt henni vegna peninga
hennar og þrátt fyrir .. þrátt
fyrir hinar sérstöku kringumstæð
um. .. Trúið mér, hr. von Kekes
falva. Það er ómögulegt, enda
þótt ég beri sanna og einlæga
virðingu fyrir dóttur yðar og ..
verða leikið undir á vélsagir.
Áttu við að þessi tré verði
höggin?
Ég er hræddur um það Markús.
og .. kunni mjög vel við hana.
.. En þetta hljótið þér líka að
skiija?" ^
Gamli maðurinn sat hreyfing-
arlaus. Fyrst hélt ég að hann
hefði ekki tekið eftir orðum mín
um, en smátt og smátt færðist líf
í máttvana líkama hans. Hann
lyfti höfðinu með erfiðismunum
og starði tómlega fram fyrir sig.
Svo greip hann um borðbrúnina
með báðum höndum og mér varð
Ijóst, að hann var að reyna að
lyfta máttlausum líkamanum, að
hann var að reyna að rísa á fæt-
ur, en gat það ekki. Tvisvar,
þrisvar, létu kraftar hans undan.
Loks brauzt hann á fætur og stóð
þarna, riðandi eftir áreynsluna,
dökkur skuggi í myrkrinu með
augu stirðnuð og starandi, eins
og úr svörtu gleri. Svo sagði hann
við sjálfan sig, með fjarrænum
rómi, eins og hans eigin mann-
lega rödd hefði yfirgefið hann:
„Þá .. ef svo er, þá er úti um
allt“.
Hún var hræðileg þessi rödd,
þessi algerða uppgjöf. Hann
starði jafn tómlega út í bláinn,
um leið og hann fálmaði um borð
ið, án þess að líta niður, eftir
ir gleraugunum sínum. En hann
setti þau ekki fyrir starandi,
steinrunnin augun — til hvers
var að sjá, til hvers var að lifa,
hér eftir? — heldur stakk þeim
niður í vasann. Svo strukust blá-
leitir fingurnir aftur eftir borð-
plötunni, unz þeir fundu loks
bögglaða, svarta hattinn. Þá sneri
hann sér við til að fara og taut-
aði um leið, án þess að líta á
mig:
„Fyrirgefið þér ónæðið“.
Hann setti hattinn skakkan á
höfuðið. Fæturnir neituðu að
hlýða, en riðuðu og skjögruðu
undir honum. Hann reikaði eins
og svefngengill til dyranna. Allt
í einu var samt eins og hann
rankaði við sér, hann tók ofan
hattinn, hneigði sig og endurtók:
„Fyrirgefið þér ónæðið".
Hann hneigði sig fyrir mér
þessi bugaði maður og það var
þessi kurteisishreyfing, mitt f
hinni vonlausri örvæntingu, sem
varð mér um megn að þola. Allt
SBtltvarpiö
Föstudagur 4. marz
Fastir liðir eins og venjulega:
20.00 Fréttir.
20.30 Kvöldvaka:
a) Lestur fornrita: Hrafnkels
saga; IV. lestur og sögulok —
(Oskar Halldórsson cand. mag.)
b) Islenzk tónlist: Templarakór-
inn syngur lög eftir Björgvin
Guðmundsson, Sigvalda Kalda-
lóns, Steingrím Hall og íslenzkt
þjóðlag í útsetningu Emils Thor
oddsen. Söngstjóri: Ottó Guð-
jónsson.
c) Vísnaþáttur (Páll Bergþórsson
veðurf ræðingur).
d) Frásöguþáttur: Ur minning-
um Hallberu Halldórsdóttur —
(Þórður Tómasson frá Valla-
túni).
e) Islenzk tónlist: Lögreglukórinn
í Reykjavík syngur undir stj.
Páls Kr. Pálssonar, lög eftir
Sigvalda Kaldalóns.
22.00 Fréttir og veðurfregnir.
22.10 Passíusálmur (16).
22.20 Oleyst vandamál, erindi, (Bjarni
Tómasson, málarameistari).
22.35 Islenzkar danshljómsv.: Leiktríó-
ið leikur. Sönkkona: Svanhildur
Jakobsdóttir.
Laugardagur 5. marz
8.00—10.00 Morgunútvarp (Bæn. — 8.05
Morgunleikfimi. — 8.15 Tónleik-
ar. — 8.30 Fréttír. — 8.40 Tón-
leikar. — 9.10 Veðurfregnir. —
9.20 Tónleikar).
12.00 Hádegisútvarp. — (12.25 Fréttir
og tilkynningar).
12.50 Oskalög sjúklinga (Bryndís Sig-
urjónsdóttir) .
14.00 Laugardagslögin. — (16.00 Fréttir
og veðurfregnir).
17.00 Bridgeþáttur (Eiríkur Baldvins-
son).
17.20 Skákþáttur (Baldur Möller).
18.00 Tómstundaþáttur barna og ung-
linga (Jón Pálsson).
18.25 Veðurfregnir.
18.30 Utvarpssaga barnanna: „Mamma
skilur allt“ eftir Stefán Jónsson;
XII. lestur (Höfundur les).
18.55 Frægir söngvarar: Elisabeth Schu
mann syngur lög eftir Schumann,
Brahms og Hugo Wolf.
19.40 Tilkynningar.
20.00 Fréttir.
20.30 Leikrit: „Oskalindin“, velskur
gamanleikur eftir Eynon Evans 1
þýðingu Sveins Einarssonar fiL
kand. — Leikstjóri: Gísli Hall-
dórsson.
22.00 Fréttir og veðurfregnir.
22.10 Passíusálmur (17).
22.20 Danslög.
24.00 Dagskrárlok.
.......Z..Zs

»>■»11 * * CopyHpht P. I. B. Bo, t
— Gerlr nokkuð til þó fisk urinn verði ekki með á mynd-
inni? —
a
r
L
á
ó
Tómas Jenkins, gamli vinur!
Hvað á það að þýða að miða á
mig byssu?
Ég hélt að þú værir elgdýra-
morðinginn, sem ég hefi verið að
reyna að hafa upp á, Markús. —
Hvað kemur til að þú ert hér?