Morgunblaðið - 13.03.1960, Blaðsíða 8

8
MORCllNRT. AÐ1Ð
Sunnudagur 13. marz 1960
AÞENA hefur tekið miklum
stakkaskiptum í ytra tilliti á síð-
astliðnum átta árum. Þegar ég
var hér 1952 voru fjölbýlishús
sjaldgæf og borgin bar svip ár-
anna fyrir fyrri heimsstyrjöld.
Nú þjóta stórar nýbyggingar upp
eins og gorkúlur hvarvetna og
heil hverfi hafa fengið alveg nýj-
an svip. íburðarmikil nýtízku
hótel eru á hverju strái, og borg-
in er smám saman að fá svipað
sköpulag og aðrar stórborgir á
Vesturlöndum. ibúatala Aþenu
er hálf önnur milljón.
Mörg fátækrahverfin eru þó
mikið til óbreytt, ömurleg á að
líta en samt umleikin sólbirtu
og hinni ódrepandi glaðværð
Grikkja, sem líta jafnan björt-
um augum á framtíðina, þó allt
sé í kalda koli. Fólksstraumur-
inn til Aþenu hefur verið gífur-
legur á undanförnum árum og á
eftir að skapa rfiikil vandamál,
þegar framkvæmdir við bygg-
ingar og önnur mannvirki
minnka. Stjórnin hefur lagt meg-
ináherzlu á að gera Grikkland
að ferðamannalandi og búa í
hagirn fyrir ferðamenn, einkum
i Aþenu, en það er stefna sem
fyrr eða síðar hlýtur að koma
valdhöfunum í koll, því upp-
byggingin í sveitum landsins
hefur verið látin sitja á hakan-
um með þeim afleiðingum að
fólk flýr unnvörpum til borg-
anna.
Þó mikið sé um nýbyggingar í
Aþenu er götulífið með svipuð-
um hætti og áður. Fólksmergðin
er gífurleg allar stundir dagsins,
og vegfarendur eru erfiðir við-
ureignar í umferðarmálum. Þeir
nota akbrautirnar jafnt og gang-
stéttirnar þegar þeim býður svo
við að horfa, og má segja að
það sé fífldjarfur leikur, því
grískum bílstjórum er víst flest
annað betur gefið en nærgætni.
Ökutækin eru skemmtilega sund-
urleit. Nýjustu árgerðir af
amerískum bílum og eldfornar
tvíhjóla asnakerrur aka hlið við
hlið um breiðstrætin í bróðerni,
sem endrum og eins er rofið af
háværu rifrildi ökumanna og
bílstjóra samfara miklum grett-
um og handalátum.
Fánýtt erfiði
Umferðarljós eru sjaldséð í
Aþenu og þar sem þau fyrir-
finnast eru þau ekki sjálfvirk.
Hins vegar standa tveir til þrír
lögregluþjónar á öllum fjölförn-
ustu götuhornum crg reyna af
veikum mætti að hafa hemil á
umferðinni, sem minnir einna
helzt á „bílabrautina“ í Tívolí,
þegar hún er full af óstýrlátum
krökkum. Einn lögregluþjónanna
stendur jafnan á upphækkuðum,
umgirtum palli, eins og prestur
í prédikunarstóli, baðar út öllum
öngum og blæs allt hvað af tek-
ur í hvella flautu, en það hefur
lítil áhrif. Grikkir láta ekki
stjórna sér í umferðinni fremur
en í pólitíkinni. A gamlárskvöld
fá þó blessaðir lögregluþjónarn-
ir umbun fyrir sitt fánýta erfiði,
þvi þá drífur að fólk með alls-
kyns gjafir handa þeim, sem
staflað er umhverfis „prádikun-
arstólana“ á öllum götuhornum.
Götumynd úr elzta hverfi Aþ enu. Skóburstararnir stunda iðj u sína fyrir framan gömlu kon-
ungshöllina sem hýsti fyrsta konung Grikkja, Oþon, þýzkan prins sem sendur var heim til
föðurhúsanna eftir 29 ára konungdóm árið 1862. Þá var Aþena aðeins lítið þorp kringum
Akrópólis. í höllinni eru nú skrifstofur grísks stjórnmálamanns.
Sigurður A. Magnússon:
aramaniís o
Hanar og sölumenn gaia
Það er orðið miklu hljóðlátara
í Aþenu en áður var, þegar öil
farariæki borgarinnar lögðust á
eitt um að framleiða þann óhóf-
legasta gauragang sem mennsk-
ar hlustir hafa haft kynni af. Þess
voru jafnvel dæmi að menn tóku
hljóðdunkana af mótorhjólum
sínum til að láta heyrast betur
í þeim! Nú er bannað að þeyta
bílhorn í Aþenu, og er það til
mikilla bóta, þó ekki sé bann-
ínu hlýtt út í æsar.
Aftur á móti hafa ekki verið
settar neinar hömlur á notkun
raddbandanna, enda færa Grikk-
ir sér frelsið óspart í nyt. Frá
morgni til kvölds glymja skræk-
ar raddir sölumannanna sem ráfa
um með varning sinn og lof-
syngja hann af öllum þeim þrótti
sem lungun leyfa. Þeir hafa á
boðstólum margs konar varn-
ing, allt frá ávöxtum og þvotta-
svömpum niður í hárgreiður og
happdrættismiða. Á morgnana
blandast hróp sölumannanna
hanagali úr nálægum húsagörð-
um, og má vart milli sjá hver
eru ómstríðari, raddbönd manna
eða haná. A nóttunni eru kett-
irnir hins vegar einir um hituna
og stæla grát ungbarna af að-
dáanlegri íþrótt.
Kvenmannslaus kaffihús
Torg og gangstéttir eru þétt-
setnar fólki sem sötrar kaffisop-
ann sirm við lítil borð í glamp-
MANN VANAN
afgreiðslusförfum
vantar í Jónsbúð frá 1. marz. Uppl. gefnar í síma
1-60-86.
milli kl. 6,30 og 7,30 e.h. mánud og þriðjud.
andi sólinni. Hér geta menn
drukkið kaffið undir berum
himni svo að segja allan ársins
hring. Skóburstararnir sitja á
lágfættum stólum í löngum röð-
um við allar helztu götur og láta
aldrei undir höfuð leggjast að
minna mann á rykið, sem er ein
versta plága Aþenu, því hér kem
ur sjaldan deigur dropi úr lofti.
Kaffihúsin eru full af karlmönn-
um sem hanga þar daginn lang-
an yfir kaffibolla og teningaspili.
Aþenu-
bréf
Þar sést aldrei kvenmaður. Þessi
kaffihús hafa ekki annað á boð-
stólum en kaffi, te og vatn og
einhverjar dísætar kökur, og svo
leigja þau út teningaspilin. Þjón-
ar á slíkum stöðum sitja þó ekki
auðum höndum, því það er stöð-
ugt verið að panta kaffi í ná-
lægum skrifstofum, og þeir eru
á þönum með bakka sína upp og
niður stiga eða hlaupandi eftir
gangstéttunum yfir í búð á
næsta götuhorni, þar seni búð-
arþjóninn þarf að fá sér hress-
ingu í erli dagsins. Hverjum
kaffibolla fylgir ævinlega glas af
vatni sem er jafnsjálfsagður hlut
ur í daglegu lífi Grikkja og
kjaftasögur í íslenzkum sauma-
klúbbi. Hins vegar er ógerning-
ur að fá kaffi í venjulegum veit-
ingahúsum. Þar er bara seldur
niatur.
Skriftlærðir
Það sem setur svip á götulífið
auk lögregluþjóna, skóburstara
og kaffihúsa er varningurinn
sem liggur á gangstéttunum
fyrir framan verzlanirnar (þetta
á þó ekki við um helztu göturn-
ar í miðborginni). Grísk búð er
sambland af austurlenzkum baz-
ar og vestrænu verzlunarhúsi. í
iiestum borgarhverfum eru sér-
stakar götur lokaðar bílum á
rnorgnana. Þar reisa bændur og
aðrir sölumenn tjöld sín og
skála, og svo stendur markaður-
inn fram til klukkan þrjú á dag-
inn. Þar er jafnan fjölmennt,
háreysti mikil og fjör.
Á nokkrum hliðargötum í mið-
borginni ber fyrir augu manns
einkenniiega sjón. Þar sitja mið-
aldra menn við lítii borð á gang-
stéttunum og bíða viðskíptavin-
anna eða eru í óða önn að af-
greiða þá. Þetta eru „hinii skrift
lærðu“, þ e. a. s. menn sem hafa
það verkefni að lesa eða skrifa
bréf íyrir þá sem hvorugt hafa
iært. Eftir öllu að dæma eru
margir Aþenubúar ólæsir og ó-
skrifandi, en auðvitað aðeins með
al eldri kynslóðarinnar, því skóla
skylda hefur verið almenn um
nokkurt skeið.
Kjötkveðjuhátíð
Síðustu þrjár vikurnar í febr-
úar fór fram hin svonefnda kjöt-
kveðjuhátíð, áður en fastan gekk
í garð 29. febrúar. Var þá að von-
um mikið um kátínu og allskon-
ar grín, litríkar skrúðgöngur og
fjörug grímuböll. í Aþenu var
mest um dýrðir í Plaka, elzta
hverfi borgarinnar í norðurhlíð-
um Akrópólis, þar sem göturnar
eru þvengmjóir krákustígar eða
snarbrattar tröppur og veitinga-
húsin bjóða upp á gamla gríska
rétti og ósvikna þjóðlega tónlist.
í þessu hverfi var hvert veitinga
hús fullsetið og meira en það
kvöld eftir kvöld, þjónarnir báru
inn ný borð, þangað til hver
þumlungur var undir lagður og
sýndu ótrúlega leikni þegar þeir
skáskutu sér milli borðanna með
sjóðandi rétti og ilmandi vín.
Loftið á þessum stöðum er mett-
að matarlykt, vínangan, svita,
reyk og steinfúkka, en yfir öllu
saman svífur fjörug tónlistin.
Gestirnir syngja fullum hálsi og
kasta litríkum borðum og papp-
írsdufti hver yfir annan; innan
stundar er fólkið orðið eins og
ein fjölskylda. Ef einhvers stað-
að finnst auður blettur standa
tveir eða þrír menn á fætur og
hefja hinn sérkennilega gríska
dans. Ss fyrsti dansar með ýms-
um furðulegum kúnstum og er
tengdur næsta manni með vasa-
klúti og svo koma einn eða fleiri
á eítir og dansinn heldur áfram
hring eftir hring allt upp í stund
arfjórðung, en í millitíðinni
skipta dansendur um pláss, svo
allir fái tækifæri til að leiða
dansinn og sýna listir sínar.
Jákvætt kæruleysi
Það kemur útlendingnum
ævinlega spanskt fyrir sjónir að
sjá hið fullkomna kæringarleysi
Grikkja um þá sem viðstaddir
eru, þegar þeir dansa eða syngja.
Þeir stíga fram á dansgólfið og
heíja dansinn eins og þeir væru
þaulæfðir listamenn og hefðu
aldrei gerf annað en sýna list
sína. Þegar út í dansinn er kom-
ið er eins og þeir gleymi sér og
öllum viðstöddum; dansinn verð-
ur einskonar leiðsluástand sem
magnast eftir því sem á líður.
Þetca feimnisleysi kemur fram í
öllum háttum Grikkja. Ég sótti
t.d. eitt kvöldið virðulegan fyrir-
lestur um býsanska list þar sem
ýmsir fyrirmenn komu í sínu
bezta stássi, en meðal þeirra sátu
svo gamlar svartklæddar konur,
sem virtust ekki hafa séð sápu
árum saman, og ungir sendisvein-
ar eða verkamenn, sem komu í
skitagallanum óþvegnir og hjart-
anlega skeytingarlausir um fínu
fötin fyrirmánnanna. Þetta kvöld
varð mér eitt áþreifanlegasta
dæmið um óslökkvartdi fróðleiks
þorsta Grikkja og fullkomna lít-
ilsvirðingu fátæka mannsins á
ytri virðuleik ríka mannsins,
sem virtist hins vegar ekki hafá
neitt við það að athuga að sitja
við hliðina á óþvegnum sendi-
sveini eða skóburstara, Lýðræði
og einstaklingshyggja, sem jafn-
framt felur í sér viðurkenningu
á rétti náungans til að gera það
sem honum sýnist, virðist vera
Grikkjum í blóð borin.
Karamanlís og asninn
Þetta hefur ekki hvað sízt
komið fram í grískum stjórnmál-
um, endá hefur jafnan verið erf-
itt að stjórna landinu sökum
alltof margra flokka og sundur-
leitra sjónarmiða. Papagos hers-
höfðingi og Karamanlís eftir-
maður hans hafa að tfísu stemmt
stigu við flokkadráttunum í bili
og myndað sterkan meirihluta-
flokk, sem nú fer með völd, en
skæðar tungur hafa fyrir satt
að ekki sé allt með felldu um
fylgi flokksins.
Uagblöðin nota hvert tækifæri
til að henda gaman að stjórnmála
mönnunum og mörg þeirra birta
daglega skemmtilegar skrípa-
myndir af þeim. Grikkir hafa
gaman af þessu, en einhverra
hluta vegna er lögreglan kynlega
hörundsár fyrir hönd valdhaf-
anna. Lögregluþjónar og lög-
reglustjórar hafa að vísu sjaldan
fengið orð fyrir ofgnótt vits-
muna, en sennilega slá grísku lög.
gæzlumennirnir íslenzkum starfs
bræðrum sínum við, þó ótrúlegt
! megi virðast, ef nokkuð má
| marka af viðburði sem nýlega
átti sér stað í Aþenu og varð
kærkominn blaðamatur:
Bóndi nokkur ók asnakerru
sinni til Aþenu með varning sem
hann ætlaði að selja. Asninn var
eitthvað seinn í svifum í um-
ferð höfuðborgarinnar, svo bóndi
reiddist snögglega, sló í hann
með taumnum og hrópaði: „Ætl-
arðu að reyna að drattast úr spor
unum, helvítið þitt, Karamanlís!"
En svo óheppilega vildi til að á
næsta götuhorni stóð lögreglu
þjónn og hann heyrði munn-
söfnuð bóndans rauk hann til
og tók hann fastan ásamt
asna, kerru og öllu tilheyr-
andi. Þjónn laganna fór með
bóndagreyið á lögreglustöðina
og þar ákvað lögreglustjór-
inn að höfðað skyldi mál gegn
honum fyrir ósæmilegt tal um
lögbcðin yfirvöld. Bóndi vissi
ekki hvaðan á sig stóð veðrið,
en náði sér samt í lögfræðing,
og þeir komu' fyrir dómarann.
Dómarinn spurði byrstur hverju
það sætti að hann móðgaði sjálf-
an forsætisráðherrann á almanna
færi. „Vitið þér, herra dómari,
hvað asninn minn er gamall?“
spurði bóndi. Nei, hann vissi það
ekki. „Jæja, þá skal ég segja
yður það. Skepnan er bráðum
tíu vetra gömul og hefur gengið
undir sama nafni frá fæðingu, og
það var löngu áður en nokkur
sála þekkti þennan Karamanlís
ykkar, sem nú er orðinn ráð-
herra“, Bóndanum var sleppt
t skaðabótalaust!