Morgunblaðið - 10.04.1960, Blaðsíða 2

2
MORCHTSBLÁÐIÐ
Sunnudagur 10. apríl 1960
Leggjumst á eitt um stór-
átak gegn
krabbameininu
Læknavísindin eru sigurvon mann-
kynsins á atómöld
Úr rœðu Sigurðar Bjarnasonar á Alþingi
SL. MIÐVIKUDAG kom tillaga
til þingsályktunar um auknar
krabbameinsvarnir til umræðu
á Alþingi. Flutningsmenn hennar
eru eins og kunnugt er þeir Sig-
urður Bjarnason, Benedikt Grön
dal, I>órarinn Þórarinsson og Al-
íreð Gíslason læknir.
Sigurður Bjarnason flutti fram
söguræðu fyrir tillögunni en aðal
efni hennar er áskorun á ríkis-
stjórnina um að beita sér fyrir
því, í samráði við Krabbameins-
félags fslands og heilbrigðisyfir-
völd landsins, að krabbameins-
varnir verði efldar, svo sem frek
ast má verða. í þeim tilgangi
verði m. a. lögð áherzla á:
a) Að efla allar rannsóknir,
sem nauðsynlegar eru við
greiningu á krabbameini.
b) Að auka stuðning við öfl-
un fullkomnustu tækja til
rannsókna og lækninga á
krabbameini.
c) Að bæta aðstöðu Ieitar-
stöðvar Krabbameinsfélags ís.
lands og athuga hvort tiltæki-
legt sé að stofna leitarstöðvar
utan Reykjavíkur.
d) Að aukin verði almenn
fræðslustarfsemi um sjúkdóm
inn.
Sjúkdómar, sem hefur
verið útrýmt
Sigurður Bjarnason hóf ræðu
sína með því að vekja athygli á
að um síðustu aldamót hefðu
sullaveiki, holdsveiki, barna-
veiki, taugaveiki og berklaveiki
verið algengustu og skæðustu
sjúkdómar á íslandi. Nú hefði
þessum sjúkdómum verið út-
rýmt úr landinu, að undantek-
inni berklaveikinni, sem þó hefði
að verulegu leyti verið sigruð.
Hann kvað athyglisvert að tveim
hinum fyrstnefndu sjúkdómum
hefði aðallega verið útrýmt með
sérstökum varnarráðstöfunum,
sem byggzt hefðu á heilbrigðis-
löggjöf.
Árið 1890, sagði Sigurður
Bjarnason, voru sett lög um sulla
veikivarnir. Áður en þau komu
til sögunnar, mun hér um bil
5. hver fullburða íslendingur
Boidot biður
Chessman líis
PARÍS, 9. apríl. (Reuter).—
Kvikmyndadísin fræga, Bri
gltte Bardot, hefir skrifað
Eisenhower Bandaríkjafor-
seta bréf, þar sem hún bið-
ur hann beita áhrifum sín-
um til að bjarga lífi hins
heimsfræga afbrotamanns
Caryls Chessmans, en full-
nægja á dauðadóminum yf-
ir honum 2. maí n.k.
í bréfi sínu kveðst Bardot
túlka skoðanir „yfirgnæf-
andi meirihluta þjóðar“,
sem hrjósi hugur við, að
taka skuli eiga Chessman
af lífi innan skamms. — „t
nafni fjölmargra Frakka,
sem setja síðustu von sína
á yður,“ segir kvikmynda-
dísin, „bið ég yður af öllu
hjarta að bjarga Caryl
Chessmann. — Þakkir. —
Briggitte Bardot“.
hafa smitazt af sullaveiki. —
Fyrsta áratug þessarar löggjaf-
ar mun 12. hver íslendingur hafa
smitazt.
Næstu 10—20 árin smitazt
nálega 1 af hverjum 150 og
eftir árið 1920, þ. e. 30 árum
eftir að þessi lög voru sett, er
aðeins vitað um örfár tilfelli
af sullaveiktissmitun.
Varnir gegn holdsveiki
Lög um varnir gegn holdsveiki
voru sett árið 1899 eða um svip-
að leyti og Laugarnesspítalinn
tók til starfa. 20 árum síðar var
útrýmingu þessa sjúkdóms svo
vel á veg komið. að Guðmundur
heitinn Hannesson spáði því, að
sjúkdómurinn yrði að mestu horf
inn úr landinu um miðja öldina,
þ. e. um árið 1950. Hefur sá
spádómur reynzt næsta réttur.
Hér var um að ræða sjúkdóma
af þekktum orsökum, sagði ræðu
maður. En með krabbamein horf
ir málið öðru vísi við, þar sem
orsakir þess væru að verulegu
leyti óþekktar enn.
Skipulegarr aðgerðir
gegn krabbameini
Læknar telja nú fullvíst, sagði
Sigurður Bjamason, að veruleg-
um árangri í baráttunni gegn
krabbameini megi ná með vel
skipulögðum aðgerðum. Er það
höfuðtilgangur þessarar tillögu
að hið opinbera veiti allan þann
stuðning, er það má, til þess að
bæta aðstöðu læknavísindanna
hér á landi í baráttunni gegn
þessum skelfilega sjúkdómi. Sig-
urður Bjarnason kvað Krabba-
meinsfélag íslands og marga
ágæta lækna hafa haft mikils-
verða forystu um þessi mál á und
anförnum árum. En þjóðin yrði
að veita þeim og hinu mikilvæga
starfi þeirra meiri stuðning en
ennþá hefði verið gert.
Sigurður Bjarnason
500 krabbameins-
sjúklingar á ári
Hér á landi þarfnast nálega
500 sjúklingar árlega sjúkravist-
ar vegna krabbameins, sagði
þingmaðurinn, og eru að jafnaði
50 þeirra innan fertugsaldur.
Árlega deyja hér á landi úr
krabbameini um 200 manns, og
er það næstalgengasta dánaror—
sökin.
Krabbamein kostar meiri þján
ingu fyrir einstaklingana en flest
ir aðrir sjúkdómar, og ærið fé
fyrir þjóðfélagið vegna vinnu-
taps, sjúkrahúsvistar o. s. frv.
Að vísu kostar meira að greina
krabbamein á byrjunarstigi held
ur en eftir að einkenni eru orðin
Ijós, að því er læknar telja, en
árangur af lækningunni verður
þeim mun betri, því fyrr sem
sjúkdómurinn finnst.
Margt er hægt að gera
Sigurður Bjarnason rakti síðan
nokkuð þær leiðir, sem stjórn
Læknafélags Reykjavíkur telur
að til greina komi til aukinna
krabbameinsvarna, í greinar-
gerð, sem fylgir þingsályktunar-
tillögunni. Hann kvað miklu máli
skipta, að þjóðin gerði sér ljóst,
að þótt vísindin virtust oft
standa ráðþrota frammi fyrir
þessum sjúkdómi, þá sýndi reynsl
an samt sem áður áð margt væri
hægt að gera til þess að auka
sigurmöguleikana í baráttunni
gegn honum. Læknavisindin
hefðu á undanförnum áratugum
unnið störkostlegra sigra í bar-
áttu sinni gegn sjúkdómunum.
Þeir sigrar hafa einnig verið
unnir hér á landi, eins og ég
minntist á áðan, sagði þingmað-
urinn.
Það er þvi eindregin skoðun
okkar flutningsmanna þessar-
ar tillögu að þing og þjóð,
læknavísindum og ríkisstjórn
beri að leggjast á eitt um stórt
átak og raunhæfar aðgerðir
í baráttunni gegn krabbamein
inu. Mannslífið er dýrasta
verðmæti hverrar þjóðar. —
Stríðið gegn sjúkdómunum
er háð fyrir sigri lífsins og
mannúðarinnar, en gegn
dáuða og óhamingju. Lækna-
vísindin fela í sér sigurvon
mannkynsins á atómöld, sagði
Sigurður Bjarnason að lokum.
Tillögunni var vísað til alls-
herjarnefndar að umzæðunni
lokinni.
Dr. Banda
Framhald af bls. 1.
Banda frá því, að hann væri
alls ekki bitur í garð Breta
vegna þess að hann hefði ver-
ætti ég að vera það?“, spurði
hann. „Stjórnin gerði sína
ið settur í fangelsi, „Af hverju
skyldu, ég mína. Leiðir okkar
lágu ekki saman og það varð
árekstur. Af hverju skyldi ég
vera bitur út af því?“
Þá fór dr. Banda mjög fögr
um orðum um Macleod, ný-
lenduráðherra Breta, sem enn
er í Afríku og Iét leysa hann
úr haldi, þvert ofan í vilja
ráðandi manna í Mið-Afríku-
rikjasambandinu. Um Macleod
sagði dr. Banda: „Hann er stór
maður, góður maður. Já, hann
er kristinn sjentilmaður“ .Svo
bætti hann við: — „Ef ég hefði
enn verið í fangelsi þegar
Macleod fór frá Njassalandi
hefðu fylgismenn mínir í þús-
undatali hertekið landsstjóra-
bústaðinn í Zomba. Afleið-
ingarnar hefðu getað orðið
mjög sorglegar.
„Hann var spurður, hvort
hann byggist við að óeirðir
brytust nú út í Njassalandi.
— Nei, nú er eigin hætta á ferð
um“, sagði hann, en bætti svo
við með þungri áherzlu: —
Við viljum sjálfstjórn nú þeg-
ar, á þessari stundu“.
Að lokum skýrði dr. Banda
frá því, að rætt yrði um fram-
tíð Njassalands á fundi í
Lundúnum í júni og kom það
flatt upp á menn, því Macleod
hefur ekki gefið út neina yf-
irlýsingu þess efnis. Talið er
að dr. Banda vilji, að Njassa-
land fái fullt sjálfstæði inn-
an brezka samveldisins á
næstu árum.
Dr. Banda fer til Bandaríkj-
anna 13. þ.m., þar sem hanu
kemur fram í sjónvarpi og
skýrir frá atburðum í landi
sínu.

A/A /5 hnútar / S/50 hnútar X Snjókoma »Oéi \7 Skúrír K Þrumur Kutdaskit Hitaskit H H*» L * Laqi
1 us . . . : r-1 ri—
LÆGÐIN yfir Grænlandshafi
er djúp, 955 mb., en færist
lítið úr stað. Þokast þó norður
eftir. Hún ræður vindum og
veðrum um norðanvert
Atlantshaf. Vestan við Græn-
land kemur kaldur norðan-
loftstraumur, sem beygir síð-
an umhverfis lægðarmiðjuna
og kemur hingað sem útsynn-
ingur, þ. e. S eða SV átt með
skúradembum og bjartviðri á
milli.
Vðurhorfur um hádegi í gær:
SV-land til Breiðafj. og SV-
miða: Sunnan og síðar SV-
kaldi eða stinningskaldi, skúr-
ir.
Vestf. og Vestfj.mið: SA- og
síðar SV-kaldi, skúrir.
Norðurland til Austfj. og
norðurmið til Austfj.miða:
Sunnan og SV-gola, víða létt-
skýjað.
SA-land og SA-mið: Sunnan
og SV-kaldi, skúrir.
Afhugasemd frá Fasteignalánafélagi
samvinnumanna við
,Frjálsri þjóð
grem i

MORGUNBLAÐINU hefir borizt
„Athugasemd frá Fasteignalána-
félagi samvinnumanna" vegna
greinar, sem birtist í „Frjálsri
þjóð“ 14. tbl. 9. árg. með fyrir-
sögn um „milljónahneyksli í upp
siglingu" og „nýtt gjaldeyrisstór-
mál á döfinni hjá dótturfyrirtæki
S.l.S.” í athugasemd þessari seg-
ir að mikið sé af „rangfærslum
og missögnum í greininni", en
þar var m. a. sagt, að Líftrygg-
ingaíélagið Andvaka — eitt af
dótturfyrirtækjum SÍS hefði á sl.
6—8 árum veitt um 200 mönnum
lán út á f asteignir, sem voru bund
in því skilyrði, að þau breyttust
í sarnræmi við gengi krónunnar
gagnvart erlendum gjaldeyri, þar
sem þau voru talin endurlán á
láni, sem Andvaka hefði tekið
erlendis í þessu skyni.“ Þá segir
þar einnig, að sumir lántakendur
hafi synjað tilboði frá „Aand-
vöku“ um að gerðardómur fjall-
aði um málið, „nema málið sé
allt rannsakað frá grunni, og þá
m. a. það, hvort hér sé um raun-
verulegt endurlán að ræða á er-
lendu fé, sem geri lántakendum
að skyldu að greiða meira en
helmingi hærri upphæð en þeir
fengu lánaða.“
í athugasemdum Fasteignalána
félags samvinnumanna er því m.
a. haldið fram, að mál þetta sé
„Andvöku með öllu óviðkom-
andi“ þar sem lántökur hjá
brezka samvinnutryggingarfélag-
inu Co-operative Insurance
Society (CIS) í Manchester hafi
farið fram á vegum Fasteigna-
lánafélagsins, sem sérstaklega
hafi verið stofnað fyrir tilstuðlan
SÍS, Samvinnutrygginga og And-
vöku.
Vandinn í sambandi við þessi
lán, sem Innflutningsskrifstofan
hafi á sínum tíma samþykkt, sé
sá einn, áð skera úr því, hvernig
eigi að skipta yfirfærslubótum
af síðasta láninu. Var það lán
að upphæð 100 þús. sterlingspund
tekið 1954 og þá til að byrja með
greitt „inn til skrifstofu SÍS í
Leith og síðan flutt hingað til
lands. í árslok 1957 höfðu 40 þús.
sterl.pund af upphæðinni verið
flutt heim, en eftirstoðvarnar
ekki fyrr en í lok sl. árs. Hins
Framhald á bls. 3.