Morgunblaðið - 21.08.1960, Qupperneq 12

12
MORGVNBLAÐIÐ
Sunnudagur 21. ágúst 1960

Utg.: H.i. Arvakur Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen. *
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6 Sími 22480.
Askriftargjald kr. 45.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
WELCH, TIMINN
|L|ÖNNUM er það enn í
•*■*•*■ fersku minni að sumarið
1958 biirti Morgunblaðið eitt
íslenzkra dagblaða sannar og
réttar fregnir af áliti brezku
blaðanna á hinni fyrirhuguðu
útfærslu landhelginnar. Auð-
vitað voru sjónarmið brezku
blaðanna yfirleitt andsæð
málstað tslands. Þjóðviljinn
og Tíminn ætluðu þá að ær-
ast yfir þvi, að Morgunblað-
ið sinnti hinni sjálfsögðu
fréttaskyidu. En sjálf lögðu
þessi blöð megináherzlu á að
dylja fyrir tslendingum sjón-
armið andstæðingsins.
Að sjálfsögðu kom ekki til
mála, að Morgunblaðið
breytti til og hætti að skýra
frá því, sem gerðist erlendis
og miklu varðaði íslendinga.
Þannig hefur blaðið að und-
anförnu skýrt frá afstöðu
brezku blaðanna til ákvörð-
unar íslenzku ríkisstjómar-
innar um að taka upp viðræð-
ur við Breta. Margt er enn
rangt og andstætt íslending-
um í brezkum blöðum, en það
breytir engu um það, að sjálf-
sagt er að íslendingar kynn-
ist þessum sjónarmiðum.
Tilgangslaust er að stinga
höfðinu otan x sandrnn og
láta sem sjónarmið gagnað-
ilans séu okkur óviðkomandi.
En það er líka heimskulegt,
því að frumskilyrðið í sér-
hverri baráttu er að kynna
sér rækilega sjónarmið og
vígstöðu andstæðingsins.
Þótt Morgunblaðið hafi
fyrr og síðar leitazt við að
birta sem réttastar fréttir af
sjónarmiðum Breta og jafnt
þær, sem óþægilegar vonx,
hefur því auðvitað aldrei
dottið í hug að gera þau sjón-
armið að símxm Þessu er
þveröfugt farið hjá stjómar-
andstæðingum. 1958 þögðu
þeir rækilega um öll óþægi-
leg tíðindi, vegna þess að þeir
vom þá í ríkisstjóm. Nú aft-
ur á móti láta þeir sér ekki
nægja að prenta það, sem
birtist í brezku blöðunum og
þeir telja sér hagkvæmt í
áróðri, heldur leggja þeir líka
á það megináherzlu, að hin
brezku sjónarmið séu þau
einu réttu.
Þannig birtir Tíminn til
dæmis á óögunum forsíðu-
frétt með stærsta fyrirsagna-
letri í tilefni af ummælum
Dennis Welch, formanns fé-
lags yfirmanna á brezkum
togurum. Eennis þessi Welch,
sem áður hefur komið við
sögu, eins og kunnugt er,
kvaðst vona, að góð lausn
næðist í landhelgismálinu.
Annars „gæti skapazt miklu
verra ástand, en hingað til
hefur ríkt".
Tíminn leggur síðan út af
þessum orðum Dennis Welch
og gerir þau að sínum. Niður-
staðan, sem blaðið kemst að
eftir þetta eintal sitt við Denn
is Welch, er á þessa leið:
„ „Árangur“ samningsvið-
ræðna við Breta virðist því
aðeins geta orðið tvenns kon-
ar:
Annars vegar að íslending-
slaki eitthvað til á 12 mílna
landhelgi, geri Breta ánægða
og losni þaxxnig við valdbeit-
ingu.
Hins vegar að íslendingar
haldi fast við sitt, engir samn-
ingar takist og enn hættu-
legra ástand skapist í deil-
unni og valdbeiting Breta
verði enn harkalegri en áð-
ur.“
Eins og kunnugt er hefur
Dennis Welch barizt allra
manna harðast gegn því að
deilan milli íslendinga og
Breta leystist friðsamlega.
Má því segja, að vel fari á
því að Tíminn geri orð hans
að sínum. En hugleiðum skoð-
anir þeirra sálufélaga nánar.
Dennis Welch óskar þess
auðvitað að íslendingar slaki
til í landhelgismálinu. Og
hann hefur allra manna mest
lagt sig fram um að fá brezk
stjómarvöld til að beita
hörðu. Hans vopn eru og hafa
verið hótanir um ofbeldi.
Þeim vopnum beitir hann
áfram í von um árangur. Þess
vegna talar hann um að vald-
beiting verði ennþá harka-
legri en áður, ef ekki verði
árangur af viðræðunum.
Hitt er svo einnig rétt að
hafa í huga, að bæði Dermis
Welch og brezk stjórnarvöld
létu í það skína, að ef „vopna-
hléstíminn1' rynni út án þess
að nokkuð yrði að gert,
mundi meiri harka hlaupa í
landhelgismálið en nokkru
sinni áður. Þegar íslendingar
hins vegar enn sýndu vilja
sinn til þess að leysa málið
friðsamlega með því að fall-
ast á viðræður, hlutu Bretar
a. m. k. að fresta valdbeit-
ingu. Og engum blandast hug-
ur um, að eftir sakaruppgjöf-
ina fyrst og undirtéktir ís-
lendinga seinna við orðsend-
ingu Breta, verður erfiðara
fyrir Breta að hefja hér veið-
ar undir herskipavernd en
áður. Það hlýtur hver heil-
skyggn maður að sjá, hvað
sem líður skoðunum Dennis
Welch og límans.
UTAN UR HEIMI
Listelskir ein-
ræöisherrar
— Konungar og keisarar þurfa
ekki að leggja hart að sér, þegar
þeir koma fram sem sérfræð-
ingar í listum, segir Eduard Mör-
ike í hinni frægu smásögu sinni
um Mozart á ferð til Prag. Þeir
þurfa ekki annað en ganga fram
klappa snillingnum á öxlina og
segja: „Þér eruð frábær, Moz-
art!“, og viðurkenningin fer eins
og eldur í sinu frá manni til
manns við hirðina.
Þessu er augljóslega eins far-
ið með einræðisherra. Þegar beir
hafa tryggt völd sín nægilega
vel, eru þeir álitnir færir um að
kveða upp óskeikula dóma um
öll vandamál lífsins. Og allt, sem
þeir segja finnst hirðmörmun-
um umhverfis jafnsnjailt.
„Majakovskij er og verður
bezta og andríkasta skáld sovét-
bókmenntanna", sagði Stalin í
grein í Pravda í desember 1935.
Verk þessa rithöfundar, sem áð-
ur hafði verið gagnrýndur harð
lega, voru þegar í stað gefin út
í milljóna eintaka. Og hver bók
menntagagnrýnandi, sem skrif-
aði um Majakovskij, vitnaði til
orða Stalins, sem óskeikuls, var
anlegs dóms.
Þegar Gorkij Ias ómerkileg
æskuljóð fyrir Vorosjilov og
Stalin, tók sá síðarnefndi bók-
ina af honum og skrifaði ská-
hallt yfir þvera síðuna með
styrkri hendi einvaldans: „Þessi
kafli er betri en Faust Göthes
(Ástin sigrar dauðann). 11.10.31
J. Stalin“. Og þegar í stað komu
auðmjúkir sérfræðingar á vett-
vang og lýstu yfir aðdáun sinni
á bókmenntalegri djúpskyggni
einræðisherrans. Þessi merkilegu
orð voru Ijósprentuð í vísinda-
legum ritverkum, fræðimönnun-
um og einvaldanum til eilifs að-
hláturs.
Krúsjeff er líklega bæði of
skynsamur og of dómbær txl að
láta hafa þessu líkt eftir sér. Þó
er ekki g'ott að segja, hvert kring
umstæðurnar geta leitt hann.
Aftur á móti hefur Krúsjeff fyr-
ir löngu tekið sér alræðisvald í
bókmenntum. Þegar Sjepilov og
frú Furtseva fóru út af línunni
sumarið 1957, talaði hann sjálf-
ur yfir hausamótunum á rithöf-
undum og listamönnum. Það
sem hann sagði hefur aldrei
komið fram, en stuttur útdrátt-
ur úr máli hans var birtur um
haustið. Þar var því hreinlega
lýst yfir, að það væri f'Jokkur-
inn, sem stjórnaði allri hstrænni
sköpun. Krúsjeff talaði í sama
anda við þriðja rithöfundamótið
í maí 1959.
Á síðustu árum hafa fulltrúar
sovéskrar listar fengið að hitta
leiðtoga kommúnistafloikksins
og dveljast með þeim daglangt í
sveitinni utan við Moskvu. Þar
hellti Krúsjeff úr skálum reiði
sinnar yfir, rithöfundunum sum
arið 1957. í sumar var þetta mót
haldið 17. júlí. Á blaðamyndum
frá mótinu eru Krúsjeff og Mik-
ojan mest áberandi meðal rit-
höfunda og listamanna, íilm-
stjarna og tónlistarmanna. Sus-
lov sést einnig bregða fyrir.
SVÍINN Sven Vallmark
ræðir samband rússneskra
rithöfunda og kommún-
istaflokksins rússneska í
meðfylgjandi grein, sem
birtist fyrir fáum dögum
í Dagens Nyheter í Stokk-
hólmi.
i
Hann hélt ræðu á mótinu, sem
birtist í blöðum. Þar lýsti hann
því fyrir tilheyrendum sínum,
hvilíkur ágætismaður Nikita
Sergejevitjs væri.
Krúsjeff hélt einnig „ógleym-
anlega“ ræðu. Þó undarlegt
kunni að virðast hefur hún ekki
verið prentuð í landinu, þar sem
þó hvert orð einvaldans er prent
að, jafnvel þegar hann talar í
fjórar klukkustundir samfleytt.
En auðmjúk hrifningin hefur
birzt í ýmsum myndum í rúss-
neskum blöðum. „Með vör
um Stalins hefur flokkur-
inn kallað rithöfundana tækni-
fræðinga mannssálarinnar“, var
einu sinni sagt. í Sovjet-
skaja Kultura segir 26.
júlí 1960: „Með vörum Nikija
Sergejevitjs hvatti flokkurinn
talsmenn listarinnar og bók-
menntanna þennan dag til að
sökkva sér niður í lífið sjálft...
Spekiorð hans greiptust djúpt í
sálir vorar, greindarleg og góð-
leg augu hans óskuðu sérhverj-
um okkar árangurs í
sköpunarstarfinu". Og í Lit.
eraturnaja Gazeta segir rit-
höfundur nokkur: „Við fuliviss-
um yður, Nikita Krúsjeff, og
við fullvissum æðstaíáðið og
stjórn Sovétríkjanna um að
þetta ógleymanlega þing 17. júlí
mun enn lyfta andlegri sköpun
vorri“.
31. júlí skrifaði Pravda forystu
grein um þetta mót. „Þetta
minnisstæða mót sýndi þá ást
og eftirtekt, umhyggjusemi og
virðingu, sem hér er veitt skáld-
um og listamönnum, hinum trú
uðu og áreiðanlegu samstarfs-
mönnum flokksins. Þeir hafa
mikið og virðingarvert hlutverk
við uppeldi fólksins í kommún-
iska samfélaginu".
ítæða Krúsjeffs á þessu móti
hefur ekki verið birt. En óbeint
er hægt að lesa sér til, að hann
hafi talað um heimssigur kom-
múnismans í náinni framtið.
Hann hefur einnig sýnt „hina
styrku hönd flokksins“ í leið-
sögn bókmennta og lista.
Myndimar frá mótinu sýna
hvernig hann faðmar að sér einn
tryggasta fulltrúa rússneska rit-
höfundasambandsins, Michail
Framhald á bls. 23
Krúsjeff klappar Sjolochav á rithöfunda- og listamannamótinu
17. júlí og óskar honum til hamingju með Leninverðlaunin,
1 sem hann fékk í apríl. — (Úr Ogonek).
Á neðri myndinni sést Gorkij lesa upphátt fyrir Vorosjilov og
Stalin, en fyrir ofan er ljósprentun af ljóði Gorkijs, með
viðurkenningu Stalins um að þetta sé betra en Faust Göthes.